جمع بندی مقام پیامبران اولوالعزم به ترتیب افضلیت چیست؟

با نام الله

کارشناس بحث: استاد هادی

با سلام و عرض ادب
اینکه برخی از انبیاء برتر از سایر پیامبران می باشند با توجه به تصریح قرآن کریم شکی وجود ندارد ، « تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلىَ‏ بَعْض‏ » اين پيغمبران را برخى بر بعضى برترى و فضيلت داديم‏ (بقره253 ) و همچنین هیچ شکی نیست که پیامبران اولوالعزم که صاحب شریعت بوده و کتب آسمانی آورده بودند از سایر انبیاء افضل و برتر هستند . و نیز در اینکه خاتم النبیین حضرت رسول (صل الله علیه و آله) از سایر پیامبران اولو العزم برتر و افضل می باشد شکی وجود ندارد .
این سه مسئله به تصریح در آیات و روایات آمده است فلذا افضلیت پیامبر (ص) بر سایر انبیاء جزو یقینیات است ، اما اینکه کدام یک از پیامبران اولو العزم به ترتیب اولویت افضل هستند بنده علی رغم جستجو در کتب روایی به موردی برخورد نکردم .
لذا از جهت دیگر این مسئله را بررسی می کنیم :
با توجه به روایات، پیامبران الهی دارای برخی امتیازات بودند که موجب می شد از سایر انبیاء افضل باشند برخی از این امتیازات اعطایی است و برخی اکتسابی:

امتیاز اعطایی (خدادادی)1
در روایات آمده است که رسول خدا (ص) اولین مخلوق خداست ، روایات وجود مبارک این بزرگوار را واسطه فیض الهی می دانند ،یعنی فیض الهی به واسطه وجود اقدس پیامبر به سایر مخلوقات می رسد این حقیقت در لسان عرفا و فلاسفه به عقل اول ، حقیقت محمدیه ، صادر اول و ... مشهور است .
حقیقت وجودی حضرت (صل الله علیه و آله) اولین تجلی خداوند است ، لذا این حضرت افضل از تمامی موجودات اعم از پیامبران و امامان علیهم السلام است ، بعد از وجود مقدس حضرت ،وجود نوری ائمه اطهار علیهم السلام وحضرت فاطمه زهرا سلام الله افضل از سایر مخلوقات می باشد و بعد از این بزرگواران پیامبران اولوالعزم و بعد از آن ها سایر پیامبران علیهم و آلاف التحیه و الثناء افضل می باشند .

.....................................................................................................................................
1. «وَ رَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ » (ما به آن ها فضیلت و درجه داده ایم) بقره آیه 253) از این آیه استفاده می شود که فضیلت اعطایی است . (تفسیر المیزان ذیل همین آیه)

امتیاز اکتسابی:

الف: سبقت در اعتراف به ربوبیت
صالح بن سهل از امام صادق (ع) نقل می‌کند که آن حضرت فرمود:
«أَنَّ بَعْضَ قُرَيْشٍ قَالَ لِرَسُولِ اللَّهِ ص بِأَيِّ شَيْ‏ءٍ سَبَقْتَ الْأَنْبِيَاءَ وَ أَنْتَ بُعِثْتَ آخِرَهُمْ وَ خَاتَمَهُمْ قَالَ إِنِّي كُنْتُ أَوَّلَ مَنْ آمَنَ بِرَبِّي وَ أَوَّلَ مَنْ أَجَابَ حِينَ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى‏ فَكُنْتُ أَنَا أَوَّلَ نَبِيٍّ قَالَ بَلَى فَسَبَقْتُهُمْ بِالْإِقْرَارِ بِاللَّه‏» (الكافي، ج‏1، ص: 442)
برخی از قریش به پیامبر (ص) گفتند: به چه چیزی بر پیامبران پیشی گرفتی و بر آنان برتری یافتی، حال آنکه تو آخرین و خاتم آنهایی؟ آن حضرت فرمود: زیرا من نخستین کسی هستم که به ربوبیت خدای جلیل اقرار کردم و به هنگامی که خداوند از انبیا پیمان گرفت و آنان را گواه بر خودشان قرار داد، نخستین کسی بودم که اجابت کردم و هنگامی که فرمود: آیا من پروردگار شما نیستم؟ من بلافاصله و پیش از همه به یگانگی و ربوبیت خدا اقرار کردم.

ب: تلاش برای گسترش توحید« لَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ أَلاَّ يَكُونُوا مُؤْمِنين‏ » (شعرا آیه 3) (اى رسول ما) تو چنان در انديشه هدايت خلقى كه خواهى جان عزيزت را از غم اينكه ايمان نمى‏آورند هلاك سازى‏.

ج: صبر و استقامت در برابر مشکلات «ما اوذی نبی مثل ما اوذیت» (بحار الانوار ج 9 ص 56)

برای رسیدن به پاسخ سوال شما باستی دو موضوع ذیل روشن شود:
باید دید اولا امتیاز اعطایی کدام یک از پیامبران اولو العزم از دیگری بیشتر است و ثانیا امتیاز اکتسابی کدام یک «به ترتیب» بیشتر از دیگری است در این صورت است که می توان به پاسخ پرسش شما رسید اما متاسفانه روایتی در این مورد نیافتم .

دلایلی که برای شما گفته اند ظاهرا نمی تواند ملاک قابل قبولی برای افضلیت باشد .

با عرض سلام .

با عرض معذرت این مطالب گفته شده توسط آن طلبه کاملا اشتباه است .

اما بحث افضلیت بر اساس قرآن و روایات : حضرت محمد مصطفی و آله الأطهار صلوات الله علیهم اجمعین افضل ما سوی الله هستند .

بعد از حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله حضرت ابراهیم صلوات الله علیه است . ( اتفاقا حضرت ابراهیم سلام الله علیه است که رسالتش جهانی است . )

حضرت عیسی صلوات الله علیه .

حضرت موسی علی نبینا و آله و علیه السلام .

حضرت نوح علی نبینا و آله و علیه السلام .

این پیامبران اولی العزم صلوات الله علیهم همه دارای امامت عامه و فقط حضرت پیامبر و ابراهیم و عیسی صلوات الله علیهم هستند که دارای مقام عظمی امامت خاصه هستند البته نه به یک اندازه .

پرسش:
با توجه به اینکه بر اساس روایات، هر پنج پیامبر اولوالعزم دارای مقام امامت بودند؛ بعد از پیامبر اسلام (ص) ترتیب افضلیت پیامبران اولوالعزم چگونه است؟

پاسخ:
اینکه برخی از انبیاء برتر از سایر پیامبران می باشند با توجه به تصریح قرآن کریم شکی وجود ندارد ، «تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلىَ‏ بَعْض‏»(1) اين پيغمبران را برخى بر بعضى برترى و فضيلت داديم‏. و همچنین هیچ شکی نیست که پیامبران اولوالعزم که صاحب شریعت بوده و کتب آسمانی آورده بودند از سایر انبیاء افضل و برتر هستند و نیز در اینکه خاتم النبیین حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) از سایر پیامبران اولو العزم برتر و افضل می باشد شکی وجود ندارد .
این سه مسئله به تصریح در آیات و روایات آمده است فلذا افضلیت پیامبر (صلی الله علیه و آله) بر سایر انبیاء جزو یقینیات است، اما اینکه کدام یک از پیامبران اولو العزم به ترتیب اولویت افضل هستند! علی الظاهر طبق آنچه بنده جستجو کردم روایت صریحی در این ارتباط وجود ندارد؛ اما می توان اینگونه استدلال کرد که کمال علمی، مقام و شخصیت معنوی هر پیامبری در کتاب آسمانی او ظهور می‌‌کند؛ به عبارت دیگر، کتاب آسمانی هر پیامبری تجلّی شخصیت همان پیامبر است، پس کمال علمی و شخصیت معنوی پیامبر ان الهی خاتم در کتبشان ظهور می‌‌کند. بنابراین چون هیمنه، سیطره و فضیلت قرآن بر کتاب‌های انبیای سلف ثابت شد، سیطره و فضیلت رسول خاتم بر دیگر انبیا نیز ثابت می‌‌شود. (2)

مقام موسای کلیم در حدّ تورات و مقام عیسای مسیح در حدّ انجیل و مقام انبیای دیگر در حدّ کتب و صحف آسمانی آنان است؛ با توجه به اینکه کتاب پیامبر بعدی بر کتاب پیامبر قبلی سیطره داشت می توان نتیجه گرفت که حضرت محمد صل الله علیه و اله افضل از انبیاء دیگر است چون کتابش قران کریم سیطره و هیمنه بر سایر کتب انبیاء دارد، بعد از وجود مقدس نازنین رسول الله حضرت عیسی علیه السلام و بعد از وی حضرت موسی علیه السلام و بعد از آن حضرت ابراهیم علیه السلام و در نهایت حضرت نوح علیه السلام افضل هستند.

اینکه برخی می گویند چون ابراهیم علیه السلام رسالت جهانی داشت فلذا افضل از سایر پیامبران الوالعزم است به دو دلیل مردود است: اولا: هر پنج پیامبر اولو العزم رسالت جهانی داشتند چرا که محدودیتِ نبوتِ یک پیامبر، به جمعی خاص؛ در صورت دسترسی به دیگران معقول نیست. ثانیا: قرارگرفتن انبیاء اولوالعزم در کنار پیامبر اسلام در برخی آیات، نشان می دهد که این بزرگواران رسالت جهانی داشته اند.

نکته دیگر اینکه امامت خاصه به معنی مشخص کردن مصادیق است اینکه چه کسانی منصب امامت در ان ها تجلی کرده و ... و امامت عامه بحث هاي كلان و كلي امامت است؛ اين كه امامت امري است بايستني و لازم، حسن امامت، چيستي و يا فلسفه ي امامت، غايات امامت و صفات و بايستگي هايي كه امام بايد داشته باشد و راه شناخت امام، اين ها مباحث مربوط به امامت عامه است. لذا اینکه بعضا گفته می شود حضرت ابراهیم دارای امامت خاصه بود ولی حضرت موسی، ابراهیم و نوح (علیهم السلام) دارای امامت عامه بودند مبهم است و نیاز به توضیح بیشتری دارد که منظور گوینده این سخن چیست؟!

منابع:
1. بقره 253
2. برگرفته از پیامبر رحمت،حضرت آیت الله جوادی آملی،ص83