جمع بندی تعادل در امیال و غرائز

کارشناس بحث: استاد محسن

انسان مجموعه ای از امیال و غرائز را داراست
ولی اگر این امیال از تعادل خارج شود خطرناکترین ضرر را به انسان می زند یعنی
عقل را کمرنگ و یا خدای ناکرده از کار می اندازد و بر سیطره ی بدن انسان حکمفرما می شود و زمام امور را به دست می گیرد
این می شود هواپرستی
که به حق سرچشمه ی غفلت و بی خبری است
حالا سوال من از دوستان این است که اگر امیال و غرائز بر انسان حکمفرما شود و به استناد اینکه نقش عقل کمرنگ و یا بی رنگ شده آیا تنها به خودش آسیب می زند یا به دیگران هم آسیب می رساند
و در آخر را بطه ی این بحث را با مواد مخدر صنعتی که ذهن و عقل را دچار اختلال می کند (بعضا برای همیشه) توضیح دهید
به نام خدا :
هنگامی که افسار اختیار انسان به دست نفس اماره بیفتد و شیطان به جای انسان تصمیم بگیرد،علاوه بر این که این فرد به طور مستقیم به خودش ضرر می زند، به همان شکل ممکن است به اجتماع نیز آسیب فراوان وارد کند، زیرا این شخص به طور طبیعی میان مردم ظاهر شده در آن صورت است که چون عقلش کم رنگ شده رفتارش نیز از کنترل ارادی خارج می شود و دور از انتظار نیست بگوییم بروز هر رفتار پر خطری از این فرد محتمل است.
شخصی که تابع هوای های نفسانی است، یعنی گوش به فرمان هوای نفس بوده و منتظر اجرای فرامین آن است.
البته گاهی این سرکشی در محیط بسته و به دور از اجتماع صورت می گیرد که در این صورت ضررش متوجه خود شخص می شود و امکان دارد اجتماع از آسیبش در امان باشد مثل بعضی از انسان ها که در محیط منزل خود گناهانی انجام می دهند که اثرات آن به بیرون از منزل سرایت نمی کند و کسی هم از آن با خبر نیست. اما گاهی دیده شده فرد منحرف در اثر شدت انحراف نمی تواند خود را کنترل کند و عمل مجرمانه خود را به بیرون از منزل سرایت می دهد و دامنه انحرافش آن قدر وسیع می شود که دیگران نیز از آسیبش در امان نخواهند بود، مثل کسانی که به مصرف مواد مخدر و روان گردان چه سنتی و چه صنعتی روی می آورند، در نتیجه جامعه دچار آسیب فراوان می شود .
فرقی نمی کند مواد زایل کننده عقل از چه چیزی به دست آمده باشد، چون نتیجه یکی است و آن کم رنگ یا بی رنگ شدن نقش عقل و اراده انسان در اثر مصرف هر ماده مست کننده و روان گردان.
این که در آیات و روایات بسیاری مشاهده می کنیم که از خوردن شراب یا شنیدن صدای ساز و آواز مناسب با مجالس لهو و لعب نهی شدید شده ، به این دلیل است که در آن زمان این موارد از اموری بوده که در بی اختیار کردن انسان از اراده و عقل نقش اساسی داشته است. امروزه نیز ابزار دیگری به موارد نهی اضافه شده است که فقهای بزرگ در بررسی های خود چون علت حرمت را در ملاکی واحد دیدند (و آن زوال عقل و خارج شدن از کنترل و اراده است) مواردش را بیان کرده به حرمت استفاده از آن فتوا داده اند. حالا فرقی نمی کند این حالت در اثر مصرف مواد مست کننده سنتی چون شراب ایجاد شود یا به مست کننده های صنعتی چون شیشه و کراک و سایر مواد روان گردان مربوط شود، فرقی در حرمتش ندارد و همان طور که پیش تر بیان کردیم، ضرر استفاده از آن گاهی متوجه فرد می شود و گاهی به اجتماع هم سرایت می کند که در این صورت گناهش بیشتر و آسیبش دامنه دار تر می شود.
در ادامه و به مناسبت اصل بحث خوب است به به چند روایت توجه کنیم که معصومین سلام الله علیهم اجمعین چگونه انسان را از علت حرام بودن شراب آگاه و دامنه آسیب زدن یک شخص مست هم به خودش و هم جامعه را چگونه تبیین کردند :
1.از مولاى متقیان سلام الله علیه سؤال شد: آیا شما فرمودی که شراب از دزدى و زنا بدتر است، فرمود: بلى، زنا کننده شاید گناه دیگرى نکند، ولى شراب خوار چون شراب بخورد، زنا مى‏کند، آدم مى‏کشد، نماز را ترک مى‏کند. (1)
2.از امام باقر سلام اللَّه علیه سؤال شد که بزرگ‏ترین گناه کبیره کدام است؟ فرمود: شراب خواری ، خداوند به چیزى چون می‏خوارى نافرمانى نشده ! ممکن است شخص نماز واجب خود را ترک کند و با مادر و دختر و خواهر خود زنا کند، در حالى که مست و لایعقل باشد. (2)
3.امام رضا سلام الله علیه فرمود: خدا شراب را بدان جهت حرام کرد که مایه فساد و بازداشتن عقل از درک حقایق و از بین بردن شرم و حیا است.(3)
علاوه بر آیات و روایات، امروزه از نظر علمى نیز مضرات مصرف مواد الکلى به اثبات رسیده است. دانشمندان به این واقعیت اعتراف داشته‏اند که از جمله آثار زیان بخش شراب،(و به طور عام هر چیزی که موجب مستی و پریشانی عقل و روان شود) پیامد سویى است که روى مغز و عقل مى‏گذارد و آن را از کار مى‏اندازد. روشن است که با از بین رفتن عقل، پرده شرم و حیا دریده مى‏شود. در نتیجه میدان به دست غرایز حیوانى مى‏افتد و انسان به صورت حیوانى وحشى و لجام گسیخته درمى‏آید. نوشابه‏هاى الکلى پس از استفاده سریعاً جذب خون مى‏شود و خون در مسیر خود مغز و مغز حرام را بى نصیب نمی گذارد، در نتیجه عمل سلسله اعصاب رو به ضعف مى‏ رود و خویشتن دارى که ارادى و منشأ شرم و حیا در انسان و مانع از بروز کارهاى زشت است، از دست مى ‏رود. الکل عالى‏ ترین اعمال مغزى را فلج مى‏کند.(4)
در عین حال این پاسخ به پرسش از نگاه روان شناسانه جای بحث فراوان دارد که لازم است به محل خودش مراجعه شود.
پی نوشت ها:
1. شهید دستغیب، گناهان کبیره، ج 1، ص 234.
2. همان، ص 233.
3. سید هاشم رسولى محلاتى، کیفر گناه، ص 78.
4. همان، ص 80.

[/B]

پرسش:
اگر امیال و غرائز بر انسان حکمفرما شود و به استناد اینکه نقش عقل کمرنگ و یا بی رنگ شده آیا تنها به خودش آسیب می زند یا به دیگران هم آسیب می رساند؟

پاسخ:
هنگامی که افسار اختیار انسان به دست نفس اماره بیفتد و شیطان به جای انسان تصمیم بگیرد،علاوه بر این که شخص به طور مستقیم به خودش ضرر می زند، به همان شکل ممکن است به اجتماع نیز آسیب فراوان وارد کند، زیرا این فرد به طور طبیعی میان مردم حضور پیدا می کند و چون کنترلی بر رفتارش ندارد،احتمال هر گونه آسیبی از او نسبت به دیگران دور از انتظار نیست.
شخصی که تابع هوای های نفسانی است،پس در انتظار فرمان اوست.
البته گاهی شخص خطاکار به هر دلیلی اصرار دارد که گناه را در محیط خانه انجام دهد، در این صورت ضررش متوجه خود شخص می شود و به طور معمول اجتماع آسیبی نخواهد دید. به قول معروف چهار دیوار و اختیاری! اما گاهی دیده شده فرد در اثر شدت انحراف نمی تواند خودش را کنترل کند و آسیبش به دیگران هم می رسد ،مثل کسانی که به مصرف مواد مخدر و روان گردان چه سنتی چه صنعتی روی می آورند و در اختیار دیگران هم قرار می دهند.

حالا فرقی نمی کند مواد زایل کننده عقل از چه چیزی به دست آمده باشد، چون همه آن ها یک تاثیر مشابه دارند و آن کم رنگ یا بی رنگ شدن نقش عقل و بی اختیار شدن انسان در اثر مصرف این گونه مواد است.

اگر در آیات و روایات بسیاری مشاهده می کنیم که از خوردن شراب یا شنیدن صدای ساز و آواز مناسب با مجالس لهو و لعب شدیدا نهی کرده اند، به این دلیل است که در آن زمان این مصادیقی چون شراب و سایر مست کننده ها از اموری بوده که در روال عقل انسان نقش مستقیم داشته است.
و البته امروزه نیز ابزار دیگری به موارد نهی اضافه شده است که فقهای بزرگ در بررسی های خود چون علت حرمت را یک ملاک دیدند (بی اراده شدن از اختیار ) فتوایی کلی دادند که استفاده از هر نوع مواد مست کننده و از بین برنده هوش و حواس آدمی حرام است. حالا چه این حالت در اثر مصرف مواد مست کننده سنتی چون شراب پیش آید، یا به مست کننده های صنعتی چون شیشه و کراک و سایر مواد روان گردان مربوط شود.
و اما ضرر استفاده از مواد مخدر نوعا به اجتماع سرایت می کند.اعتیاد از آن دسته خطاهایی نیست که تا بشود تا آخر در محیط سربسته کنترل شود. معتاد برای رفع نیازش وارد اجتماع خواهد شد و آسیب خود را خواهد زد.

به مناسبت اصل بحث خوب است به به چند روایت توجه کنیم که معصومین (سلام الله علیهم اجمعین) چگونه انسان را از علت حرام بودن شراب آگاه و دامنه آسیب زدن یک شخص مست هم به خود و هم جامعه را چگونه تبیین کردند :
1.از مولاى متقیان (سلام الله علیه) سؤال شد: آیا شما فرمودی که شراب از دزدى و زنا بدتر است، فرمود: بلى، زنا کننده شاید گناه دیگرى نکند، ولى شراب خوار چون شراب بخورد، زنا مى‏ کند، آدم مى‏ کشد، نماز را ترک مى‏ کند. (1)

2.از امام باقر (سلام اللَّه علیه) سؤال شد که بزرگ‏ترین گناه کبیره کدام است؟ فرمود: شراب خواری ، خداوند به چیزى چون می‏ خوارى نافرمانى نشده ! ممکن است شخص نماز واجب خود را ترک کند و با مادر و دختر و خواهر خود زنا کند، در حالى که مست و لایعقل باشد. (2)
3.امام رضا (سلام الله علیه) فرمود: خدا شراب را بدان جهت حرام کرد که مایه فساد و بازداشتن عقل از درک حقایق و از بین بردن شرم و حیا است.(3)

علاوه بر آیات و روایات و تجربیات که بازگو کننده خطرات مواد مخدر اند،از نظر علمى نیز مضرات مصرف مواد الکلى به اثبات رسیده است. دانشمندان به این واقعیت اعتراف کرده اند که از جمله آثار زیان بخش شراب،(و به طور عام هر چیزی که موجب مستی و پریشانی عقل و روان شود) پیامد سویى است که روى مغز و عقل مى‏ گذارد و آن را از کار مى‏ اندازد. روشن است که با از بین رفتن عقل، پرده شرم و حیا دریده مى‏ شود.

در نتیجه میدان به دست غرایز حیوانى مى‏ افتد و انسان به صورت حیوانى وحشى و لجام گسیخته درمى‏ آید. نوشابه‏ هاى الکلى پس از استفاده سریعاً جذب خون مى‏ شود و خون در مسیر خود بر مغز و مغز حرام تاثیر می گذارد، و سلسله اعصاب رو به ضعف مى‏ رود و حالت خویشتن دارى که ارادى و منشأ شرم و حیا در انسان و مانع از بروز کارهاى زشت است، از دست مى ‏رود. الکل عالى‏ ترین اعمال مغزى را فلج مى‏ کند.(4)

پی نوشت ها:
1. شهید دستغیب، گناهان کبیره، ج 1، ص 234.
2. همان، ص 233.
3. سید هاشم رسولى محلاتى، کیفر گناه، ص 78.
4. همان، ص 80.