جمع بندی منابع تاریخی - فقهی در بررسی کیفیت حجاب در صدر اسلام

تب‌های اولیه

3 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
منابع تاریخی - فقهی در بررسی کیفیت حجاب در صدر اسلام

با دروود
پیش از هرچیزی خوشنودی خودم رو در پیوستن به گروه اسلام شناسان و پژوهشگران بیان می کنم .
پرسش این است:
آیا سندی برای کیفیت حجاب در صدر اسلام ،چه از نظر تاریخی و چه از نظر فقهی موجود و در دسترس می باشد یا خیر؟

با نام و یاد دوست



کارشناس بحث: استاد مقداد

سوال:
آیا سندی برای کیفیت حجاب در صدر اسلام ،در دسترس می باشد؟

پاسخ:
با عرض سلام و ادب

در رابطه با حجاب و مسائل پیرامون آن در صدر اسلام مطالبی عرض می کنیم:

فرهنگ حجاب سابقه ای بس طولانی در میان ادیان و ملل گذشته دارد. در ایران باستان، هند و نزد قوم یهود رعایت حجاب اجباری بود.(۱)ویل دورانت ضمن تصریح به وجود حجاب در ایران باستان(۲)، در خصوص فرهنگ یهود آورده که «اگر زنی به نقض قانون یهود می پرداخت : چنانکه مثلا بی آنکه چیزی بر سرداشت به میان مردم می رفت یا با مردان درد دل می کرد و یا … مردحق داشت بدون پرداخت مهریه او را طلاق دهد(۳)».

اما عرب در شبه جزیره فرهنگی متفاوت داشت، زنان تا قبل از اسلام به حجاب خود توجه خاصی نداشتند، گزارشاتی که به استفاده زنان عرب از لباس های نازک و بدن نما و عدم پوشش سر و گردن تصریح دارند بیانگر نوع پوشش آن منطقه می باشد.

با ورود اسلام به سرزمین عربستان، تحول عظیمی در این باره رخ داد و آیات و روایات متعددی در صدد اصلاح این فرهنگ برآمدند. آیه ۵۹ سوره احزاب از جمله آیاتی بودکه توصیه به حجاب کرد خداوند در این آیه می فرماید:
« ای پیامبر ، به همسران و دخترانت و زن های مؤمنان بگو روسری ها و چادرهای خود را بر خویش بیفکنند ( که گردن و سینه و بازوان و ساق ها پوشیده شود ) این ( کار ) نزدیکتر است به آنکه ( به حجاب و عفت ) شناخته شوند تا مورد تعرض و آزار ( فاجران ) قرار نگیرند و خداوند همواره آمرزنده و مهربان است.
(۴)

نزول آیات حجاب در سوره نور پس از آن و در سالهای میانی حیات پیامبر در مدینه، جدی ترین اقدام در این خصوص بود چرا که تا قبل از آن گرچه توصیه هایی بر اصلاح پوشش از سوی پیامبر(ص) می شد اما حجاب به نحویکه در سوره نور آمده واجب نشده بود. پس از آن بود که زنان مسلمان تلاش نمودند تا در پوشش خود بر اساس دستور خداوند تغییراتی اساسی ایجاد نمایند. عایشه و به نقلی ام سلمه همواره زنان انصار را به سبب رعایت حجاب و استفاده از پوشش مشکی مورد ستایش قرار می دادند(۵).

در آیه۳۰ این سوره آمده است: «قل للمومنات یغضضن من ابصارهم و یحفظن فروجهن و لایبدین زینتهن الا ما ظهر منها و لیضربن بخمرهن علی جیوبهن و لا یبدین زینتهن …» یعنی ای پیامبر به زنان با ایمان بگو دیدگان خویش فروبندند و شرمگاه های خود را نیز از دید دیگران بپوشانند و زیورهای خویش را آشکار نکنند مگر آنچه که از آن پیداست و روسری های خویش را برسینه افکنند(تا گردن وسینه پوشیده شود) …»

درشاًن نزول این آیه اکثر مفسران مانند طبرسی ، علامه طباطبائی ، مکارم شیرازی و … می گویند چون زنان عرب معمولا پیراهنهائی می پوشیدند که گریبان هایشان باز بود و روسری های خود را بنحوی می گذاشتند که دور گردن و سینه را نمی پوشانید و قهرا گوش ها وجلوی سینه ها نمایان می شد این آیه نازل شد و دستور داد که باید روسری ها را طوری ببندید که قسمتهای یاد شده پوشیده گردد و زنان مو و سینه و دور گردن و زیر گلوی خود را بپوشانند(۶).

در تفسیر مجمع البیان در ذیل آیه مورد بحث آمده است «زنان مامور شده اند که روسریهای خود را برروی سینه خود بیفکنند تا دور گردن و موها و گوش و گوشواره ها پوشیده شود.»(۷)
روایات و شواهد دیگری از این آیه در صدر اسلام موجود است که همگی نشانگر رعایت حجاب توسط زنان می باشد. بعنوان نمونه در تاریخ نقل شده است که حضرت فاطمه زهرا (س) وقتی می خواستند به بیرون منزل و نزد پیامبر اکرم (ص) بروند از پوششهای خاصی مثل چادر و روپوش صورت استفاده می کردند.

در جریان داستان غم انگیز غصب فدک آن حضرت با شکل خاصی از حجاب و پوشش برای دفاع از حق خویش از منزل به مسجد آمدند. راوی داستان شکل خاص حجاب حضرت را اینگونه توصیف نموده است: آن حضرت هنگام خروج از منزل مقنعه را محکم برسر بستند و جلباب و چادر را به گونه ای که تمام بدن آن حضرت را می پوشاند وگوشه های آن به زمین می رسید ،به تن کردند و به همراه گروهی به مسجد حرکت نمودند،»(۸) .

در کنار آیاتی که وجوب حجاب و محدوده آن را مشخص کرد، پیامبر(ص) و ائمه معصومین(ع) نیز در صدد تبیین حجاب برآمدند. به عنوان مثال مردی از امام صادق چنین می پرسد که چه مقدار از بدن زن را یک مرد نامحرم می تواند ببیند. امام می فرماید: صورت، دو دست و دو روی پا(۹).

همچنین کوتاهی و بلندی یا نازکی و بدن نما بودن لباس هم مورد توجه بود چنانچه حضرت علی ـ علیه السّلام ـ در دستوری خطاب زنان می فرماید: بر شما باد که لباس ضخیم بپوشید چه هر که لباسش نازک باشد دینش هم نازک است(۱۰).

در جایی دیگر پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ نیز چنین دستوری به مردی می دهد آنجا که پارچه نازکی را به آن حضرت هدیه می آورند، ایشان مقداری از آن را به یکی از صحابه اعطا نمود و فرمودند: آن را دو شقه کن، با یکی پیراهنی (یا عبا) برای خود بدوز و دیگری را به همسرت بده تا سرش را با آن بپوشاند. چون مرد خواست برود باز پیامبر فرمود: اما به زنت دستور بده از زیر آن لباسی بپوشد تا بدنش را نشان ندهد(۱۱).

پی نوشتها:
(1). مطهری، مسئله حجاب، انتشارات صدرا، ص۹٫
(2). همان.
(3). ویل دورانت، تاریخ تمدن، علمی فرهنگی ، ج۱۲ ، ص ۳۰
(4) .ترجمه ی آیت الله مشکینی
(5). زمخشری، الکشاف، بیروت، دار الکتاب العربی، ج۳، ص۲۳۱ : ذیل آیه ۳۱نور. ابوداوود، السنن، تحقیق محیی الدین عبدالحمید، بیروت، مکتبه العصریه، ج ۴، ص ۶۱٫
(6). طبرسی ، مجمع البیان، کتاب فروشی اسلامی ، ج۵، ص۱۳۸ ذیل آیه ۳۱ سوره نور – مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، دارالکتب اسلامیه ، ج ۱۴ ص ۴۴۰ –طباطبائی ، المیزان ، دارالکتب اسلامیه ، ج ۱۵ ص ۱۲۶٫
(7) همان.
(8) طبرسی ، الاحتجاج، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ج۱، ص ۹۸
(9) حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ‌بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا، ج ۱۴، ص ۱۴۶٫
(10) مجلسی، بحارالانوار، تهران، مکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۳۶۶، ج ۸۳، ص ۱۸۴٫
(11) ابوداوود، پیشین، ص ۶۵
٫

موضوع قفل شده است