زمان نوشتن ادعیه

کارشناس بحث: استاد مجید

با صلوات بر محمد وآل محمد
با سلام وعرض ادب
كاربرگرامي با توجه به سوال شما ابتدا به برخى از شرايط استجابت دعا به طور مختصر و گذرا اشاره مى گردد.
دعا در صورتى به اجابت ميرسد كه شرايط زير را داشته باشد:
1. به مصلحت بودن تحقق خواسته ى شخص دعا كننده؛ زيرا در بعضى از موارد تحقق آن خواسته، براى شخص سودمند نيست. به عنوان نمونه رسيدن به مقام يا امكاناتى خاص، به نفع انسان نيست و بلكه ممكن است مايه ى دورى او از ايمان و تقوا گردد.
2. فرا رسيدن زمان مناسب براى تحقق مطلوب؛ مثلا ممكن است فردى علاقه مند باشد كه شخصيت علمى ممتاز باشد و تلاش علمى فراوانى كند، ولى قطعا در اندك زمان تحقق آن ممكن نيست و سال ها بايد بگذرد تا نتيجه تلاش هاى خود را به دست آورد.
3. اخلاص در نيت و انقطاع كامل به خداوند؛ چرا كه عطايا، به اندازه ى نيت و اخلاص ث در آن، سرازير مى شوند. حضرت امير (ع) مى فرمايد: «ان العطيه على قدر النيه عطيه به اندازه ى‏] اخلاص در [نيت‏] است».
4. معقول بودن خواسته ى انسان.
5. اقدام براى رسيدن به نتيجه و به كارگيرى ساير عوامل طبيعى نقش دارنده متناسب با سنت هاى الهى در نظام خلقت.
6. روزى پاك و حلال؛ پيامبر اكرم (ص) فرمودند: «كسى كه دوست دارد دعايش مستجاب شود، بايد غذا و كسب خود را از حرام پاك كند».(1)
7. از ته دل بودن دعا، نه لقلقه ى زبان علامه ى طباطبايى (ره) با استفاده ى از دو آيه ى شريفه ى «و اذا سألك عبادى عنى، فانى قريب اجيب دعوه الداع اذا دعان هرگاه بندگانم از من سوال كردند، به درستى كه من نزديك هستم دعاى دعاكننده را هرگاه مرا بخواند اجابت مى كنم» (سوره بقره، آيه 186 ) و آيه ى «ادعونى استجب لكم ؛بخوانيد مرا استجابت مى كنم شما را»(2)
برخى گفته اند در استجابت دعا دو چيز را معتبر مى داند:
الف) دعوت، خواستن و طلب باشد، آن هم به راستى و صداقت؛ نه اين كه لقلقه ى زبان باشد كه لفظ «ادعو» آن را مى رساند.
ب) فقط از خداوند بخواهد كه لفظ «نى» همين را مى فهماند. بنابراين اين اگر به يك سبب از هزاران اسباب خارجى اعتماد كند، از خدا، نخواسته و در اين جا «نى» محقق نشده است». (الميزان، ج 2، صص 03- 33 )
8. يقين به اجابت داشتن؛ پيامبر اكرم (ص) فرمودند: «خدا را بخوانيد و يقين به اجابت داشته باشيد». (همان)
9. اصرار در دعا؛ پيامبر اكرم (ص) فرمودند: «خداوند بنده اى را رحمت مى كند كه حاجتى را از خداى عزوجل بخواهد، پس در دعا پافشارى ورزد چه استجابت شود و چه نشود».(3).
امام صادق (ع) نيز فرمودند: «هيچ دربى نيست كه پى در پى كوبيده شود، مگر اين كه بر انسان گشوده خواهد شد».
10. رعايت آداب ظاهرى؛ رعايت زمان دعا، صلوات فرستادن در اول و آخر دعا، ستايش و تسبيح خداوند و (به كتاب هاى دعايى رجوع شود).
11. واسطه قرار دادن معصوم (ع) خداوند متعال مى فرمايد: «وابتغوا اليه الوسيله به سوى خداوند واسطه بجوييد»،(4) و نيز مى فرمايد: «وقتى مردم به خود ستم نموده و نزد تو مى آمدند و طلب مغفرت مى كردند، پيامبر نيز براى آنان استغفار مى نمود، خدا را مهربان و توبه پذير مى يافتند».(5)
____________________________________
پى ‏نوشت‏
(1)) ميزان الحكمه، ج 3، ص 256، ح 5598)
(2)) سوره غافر، آيه ى 60).
(3)) ميزان الحكمه، ج 3، ص 268، ح 5666)
(4)) سوره مائده، آيه 35)
(5)) سوره نساء، آيه 64).

با صلوات بر محمد وآل محمد
در مورد ساعت وزمان دعا نیز باید گفت : خوشبختانه در دين مقدس اسلام، امكان ارتباط انسان با خداوند و اولياى دين در همه حالات و ساعات وجود دارد. برخلاف ساير اديان كه اين ارتباط در مكان ها و زمان هاى خاصى مثل كليساها و معابد و يا در روزهايى مثل يكشنبه امكان پذير است. انسان بايد هر حال خوشى را كه برايش پيش مى آيد مغتنم شمارد و آن را بهانه و وسيله اى براى ارتباط با خداوند و پاكان درگاهش قرار دهد. زمينه ايجاد ارتباط و طرح نيازها در برخى مكان ها و پاره اى اوقات براى انسان فراهم تر است.
دعا و ارتباط در مكان هاى مقدسى مانند مساجد، به ويژه مسجد الحرام و مسجد النبى و مسجد جامع كوفه و مسجد سهله و مسجد مقدس جمكران و امثال اين ها و نيز زمان هاى مبارك و با عظمتى مانند شب قدر، روز عرفه، شب و سحر و عصر جمعه و ايام ميلاد و شهادت ائمه اطهار (ع) در سرعت استجابت و مفيد بودن آن بسيار مؤثر است.
مثلا در مورد شب و سحر جمعه در روايت آمده است وقتى فرزندان حضرت يعقوب (ع) از خطاهاى خود پشيمان شدند به پدر خود چنين گفتند: «قالو يا ابانا استغفرلنا ذنوبنا انا كنا خطئين. قال سوف استغفرلكم ربى انه هوالغفور الرحيم پدرجان از خداوند آمرزش گناهان ما را طلب نما، چون ما خطاكار مى باشيم. حضرت يعقوب (ع) فرمود: به زودى از خداوند براى شما آمرزش مى خواهم، چون او بخشنده و مهربان است»(1)
در روايت داريم كه حضرت يعقوب (ع) اين طلب آمرزش را تا شب جمعه به تأخير انداختند، چون به اجابت نزديكتر است (مفاتيح الجنان، اعمال روز و شب جمعه) و نيز دعاى در سحرگاهان هنگامى كه مردم در خوابند و گناهان و جرم ها كمتر است و راه براى بالا رفتن و صعود و اجابت دعا هموارتر است از تأثير و اهميت ويژه اى برخوردار است.
در روايت از حضرت فاطمه زهرا (س) آمده است كه در واپسين لحظات غروب روز جمعه لحظه و زمانى است كه دعا حتى مستجاب است. براى كسى كه براى اولين بار چشمش به خانه خدا مى افتد دعا و ارتباط با خداوند امتياز ويژه اى دارد.
دعا كردن زير ناودان طلا و در كنار كعبه معظمه نيز از موقعيت خاصى برخوردار است. ولى شايد بهترين زمان براى طرح نياز و مناجات و دعا و ايجاد ارتباط با خداوند و اولياى برگزيده و پاك او، هنگام حضور قلب، دل شكستگى است چون خداوند دعايى را كه از روى توجه و اقبال قلب و ميل و اشتياق آن باشد و نيز دعا و سوز و مناجات برخاسته از قلبى شكسته و دردمند را زودتر اجابت مى كند.
در حديث قدسى خداوند مى فرمايد: «انا عند المنكسره قلوبهم من در نزد دل شكستگانم».
اما آن چه در مورد علوم غريبه است، باید به خود آن علوم مراجعه بفرمایید، وبنده در این زمینه اطلاع ندارم.

منابع:
(1)) يوسف، آيات 97 و 98.