جمع بندی شاهد بودن پیامبر بر ما به چه معناست؟

کارشناس بحث: استاد میقات

[="Tahoma"]

«وَ جاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهادِهِ هُوَ اجْتَباكُمْ وَ ما جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ أَبيكُمْ إِبْراهيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمينَ مِنْ قَبْلُ وَ في‏ هذا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهيداً عَلَيْكُمْ وَ تَكُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ فَأَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ اعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلى‏ وَ نِعْمَ النَّصيرُ»
و در راه خدا جهاد كنيد، و حقّ جهادش را ادا نماييد! او شما را برگزيد، و در دين (اسلام) كار سنگين و سختى بر شما قرار ندارد از آيين پدرتان ابراهيم پيروى كنيد خداوند شما را در كتابهاى پيشين و در اين كتاب آسمانى «مسلمان» ناميد، تا پيامبر گواه بر شما باشد، و شما گواهان بر مردم! پس نماز را برپا داريد، و زكات را بدهيد، و به خدا تمسّك جوييد، كه او مولا و سرپرست شماست! چه مولاى خوب، و چه ياور شايسته ‏اى! (حج، 77)

با سلام و درود

ابتدا به معنای «شاهد بودن» می پردازم. دو معنایی که در این جا مطرح است عبارتند از:

1. «شهود» به معناى مقياس سنجش و الگو بودن است، يعنى پيامبر صلی الله علیه وآله اسوه و الگوى امت خويش است.

2. «شهود» به معنای شاهد و گواه بودن است، یعنی پیامبر صلی الله علیه وآله گواه و شاهد بر این است که پیام الهی را به مردم ابلاغ فرموده است.

با توجه به این که در باره اسوه و الگو بودن پیامبر صلی الله علیه وآله، در آیه دیگری (احزاب، 21) بطور مستقل اشاره شده است و بنای بر تکرار نیست؛ لذا معنای دوم یعنی گواه و شاهد بودن، اولویت و ترجیح دارد.

بیان تفسیری:

"شهيد" به معنى شاهد از ماده شهود، به معنى آگاهى توأم با حضور است.

شاهد بودن پيامبر (ص) بر همه مسلمان ها به معنى آگاهى او از اعمال امت خويش است، و اين با روايات "عرض اعمال" و بعضى از آيات قرآن كه به آن اشاره مى‏ كند كاملا سازگار مى ‏باشد، چرا كه طبق اين روايات اعمال همه امت را در عرض هفته به حضور پيامبر (ص) عرضه مى‏ دارند، و روح پاك او از همه اين ها آگاه و با خبر مى ‏شود، بنا بر اين او شاهد و گواه اين امت است. (تفسير نمونه، ج ‏14، ص 184)

[="Tahoma"]

مطلبی دیگر

این «عَلَيْكمُ‏ْ» اشاره به کیست؟

دو تفسیر در این جا مطرح شده است:

1. مراد از «عَلَيْكمُ‏ْ» در این آیه، خطاب به همه مردم است، یعنی پیامبر صلی الله علیه وآله الگو، گواه و شاهد بر مردم است.

2. تفسیر دیگری نیز مطرح است که روایات متعددی پشتوانه آن است. در این تفسیر، مراد از «عَلَيْكمُ‏ْ» در این آیه، به قرینه ادامه آیه ـ که شاهد بودن بر مردم را اشاره دارد «وَ تَكُونُواْ شهَدَاءَ عَلىَ النَّاسِ» ـ خطاب به افراد خاصی از مردم است یعنی معصومین علیهم السلام.

کما این که طبق بسیاری از روايات معصومین علیهم السلام گواهان بر اعمال مردمند، از جمله این روایات، روایتی است که در تفسیر همین آیه آمده:

"فَرَسُولُ اللَّهِ (ص) الشَّهِيدُ عَلَيْنَا بِمَا بَلَّغَنَا عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ نَحْنُ الشُّهَدَاءُ عَلَى النَّاسِ"
رسول الله(ص) شاهد بر ما است بر آن چه از طرف خداوند به ما ابلاغ فرموده، و ما شاهد بر مردم هستیم. (الكافي، ج ‏1، ص 190، ح 2 و 4)

روایتی دیگر:

"نَحْنُ حُجَجُ اللَّهِ فِي خَلْقِهِ وَ خُلَفَاؤُهُ فِي عِبَادِهِ وَ أُمَنَاؤُهُ عَلَى سِرِّهِ وَ نَحْنُ كَلِمَةُ التَّقْوَى وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَى وَ نَحْنُ شُهَدَاءُ اللَّهِ وَ أَعْلَامُهُ فِي بَرِيَّتِهِ"
ما حجت هاى خدا در ميان خلق، جانشین او در میان بندگان، امانت دار بر اسرار، کلمه تقوا و ریسمان محکم، و شاهدان او و نشانه ‏هايش در ميان مردم هستیم. (كمال الدين وتمام النعمة، ج ‏1، ص 202، ح 6)

[="Tahoma"]

نکته:

اشاره کردن به امت و اراده کردن افراد خاصی از آن ها، در آیات دیگر قرآن هم آمده است، مانند آیاتی (بقره، 47 و 122) که فضیلت و برتری بنی اسرائیل بر عالمیان را بیان می کند، ولی روشن است که معنای آن ها این نیست که تک تک بنی اسرائیل بر عالمیان برتری دارند، بلکه به خاطر وجود بعضی از آن ها است که با بودن آن ها، بنی اسرائیل برتر دانسته شده است.

به بیان علمی، وصف بعض را به کل نسبت داده است چرا که آن بعض از آن کل، و در بین آن ها هستند.

در این جا هم همین گونه است و اشاره به افراد خاصی از امت اسلام دارد یعنی معصومین علیهم السلام.

بنابر این، شاهد بودن امت اسلام ـ که در این آیه و در آیه 143 بقره اشاره شده ـ به این معنا است كه در اين امت كسانى هستند كه شاهد بر مردمند و حضرت رسول صلی الله علیه وآله نیز شاهد بر آنان است.

__________
(ر.ک: ترجمه الميزان، ج ‏1، ص 485؛ تفسير نمونه، ج ‏14، ص 184)

سلام

از این آیات و آیات دیگر قرآن چنین دانسته می شود که حجت الهی هر زمان شاهد بر مردم است . نمونه دیگری از این سنت الهی در آیه ذیل بیان شده است :

[سوره المائدة ]
ما قُلْتُ لَهُمْ إِلاَّ ما أَمَرْتَنِي بِهِ أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ رَبِّي وَ رَبَّكُمْ وَ كُنْتُ عَلَيْهِمْ شَهِيداً ما دُمْتُ فِيهِمْ فَلَمَّا تَوَفَّيْتَنِي كُنْتَ أَنْتَ الرَّقِيبَ عَلَيْهِمْ وَ أَنْتَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ شَهِيدٌ (117)
ترجمه:
117- من به آنها چيزى جز آنچه مرا مامور به آن ساختى نگفتم، به آنها گفتم: خداوندى را بپرستيد كه پروردگار من و پروردگار شما است، و تا آن زمان كه ميان آنها بودم مراقب و گواه آنان بودم، و هنگامى كه مرا از ميانشان برگرفتى تو خود مراقب آنها بودى، و تو گواه بر هر چيز هستى.

در روایات هم بر اینکه ائمه معصومین ع در زمان خود و ولی عصر در این زمان شاهد بر اعمال ماست به بیانات مختلف تاکید شده است .
این شاهد بودن حجت الهی اقتضای باغبانی گلستان جامعه بشری است .
همانطور که یک باغبان از احوال باغ خود آگاه است و برای رشد و نمو آنها و رسیدگی به اوضاعشان مدام به آنها سر می زند و آنها را مشاهده می کند حجت هر زمان هم مدام رشد و نمو گیاهان گلستان انسانی را تحت نظر دارد و هرکاری که برای ادامه این روند رشد لازم باشد انجام می دهد
والله الموفق

پاسخ : در ابتدا باید گفت مسله شاهد وگواه بودن پیامبر وجانیشنان او در آموزه های دینی بسیار مطرح شده روشن تر از آیه یاد شده این آیه ی مبارکه است که فرمود :
«و یوم نبعث فی کل امة شهیداً علیهم من انفسهم و جئنا بک شهیداً علی هولاء؛(1)
روزی را که در هر امتی، گواهی از خودشان برایشان برانگیزیم، و تو را هم بر این امت گواه آوریم». شبیه همین مضمون در سوره نساء آیه 41 آمده است. بر اساس این گونه آیات، پیامبران و جانشینان آن ها شاهد و ناظر عملکرد امت‌‌های ‌شان هستند که در روز قیامت در پیشگاه عدل الهی شهادت می‌دهند.
پیامبر اعظم(ص) به عنوان شاهد و ناظر بر انبیای پیشین و امت‌‌های آنان و امت خود است. جمعی از مفسران احتمال داده‌اند که کلمه «هولاء» اشاره به گواهان امت‌‌های پیشین است، یعنی ای پیامبر اسلام! تو را گواه همه‌گواهان و انبیای گذشته قرار خواهیم داد.
در پار‌ه­ای از روایات به همین تفسیر اشاره شده است، بنابراین مفهوم آیه چنین خواهد شد که هر پیامبری در حال زندگی و مرگ از طریق مشاهده باطنی و روحانی، ناظر بر احوال امت خویش خواهد بود. روح پاک پیامبر اسلام ناظر بر همة ‌امت‌‌های پیشین و امت خویش می‌باشد. (2)
در این باره که امام زمان هر عصر، ناظر اعمال مردم آن عصر است، احادیث متعددی آمده است. امام صادق(ع) فرمود: «تعرض الأعمال یوم الخمیس علی رسول‌الله و علی الائمة؛(3) روز پنج‌شنبه اعمال مردم به رسول خدا و ائمه(ع) عرضه می‌شود».
در روایت دیگر آمده: «فی کل قرن منهم امام منا شاهد علیهم و محمد(ص) شاهد علینا؛(4)
در هر عصر و زمانی، امامی از ما اهل بیت، شاهد و ناظر اعمال مردم است. رسول خدا شاهد بر اعمال ما است». در توقیعی مبارک از حضرت مهدی(ع) آمده:
«فإنّا یحیط علمنا بآنبائکم، و لا یعزب عنّآ شی من أخبارکم و معرفتنا بالزلل الذی اصابکم؛(5)
به اخبار شما علم داریم. هیچ چیزی از اخبار شما بر ما پوشیده نیست. از لغزش و کاستی‌‌های عملکرد شما آگاه هستیم. چیزی بر ما پوشیده نمی‌ماند».
عارف بصیر و حکیم ژرف‌نگر امام خمینی با الهام و استناد به این گونه روایات گفته است:
«ببینید که تحت مراقبت هستید. نامه اعمال ما می‌رود. پیش امام زمان(عج) هفته ای دو دفعه به حسب روایات. نکند که خدای نخواسته از من و شما و سایر دوستان، امام زمان ناراضی شود». (6)
پی‌نوشت‌ها:
1. نحل(16) آیه 89.
2. تفسیر نمونه، ج3، ص 434، نشر دارالکتب الاسلامیه، تهران 1379ش.
3. بحارالانوار، ج23، باب 20، حدیث 38، ص 345، نشر دارالاحیاء، بیروت ـ 1403ق.
4. همان، حدیث 47، ص 347.
5. همان، ج53، باب 31، توقیع7، ص 175.
6. صحیفه امام، ج8، ص 391، نشر مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام ـ 1383ش.

سلام
نگاه شما به معارف دین درست نیست
قرآن کریم نبی اکرم ص را مبین قرآن معرفی کردند
اگر ما در مورد این آیه شبهه ای داشتیم از خود حضرت می پرسیدیم یعنی همان سنت معتبرکه اکنون از طریق ائمه ع به ما رسیده است
همانطور که ما از اصل نبوت دستمان کوتاه است از آثار و مقامات آن نیز کوتاه است و نمی دانیم اقتضای چنین جایگاه رفیعی چه می تواند باشد مگر اینکه توسط خود ایشان این مقامات و جایگاهها تبیین شوند
لذا اگر گفته می شودنبی اکرم شاهد بر اعمال امت است یا ائمه ع چنین اند به جهت بیان خود حضرات است چیزی که قرآن کریم به اجمال بدان اشاره کرده است
بله چه بسا معاصرین حضرت چنین معنای گسترده ای از آن نفهمند اما میزان فهم مخاطبین حضرت برای ما معیار نیست
والله الموفق

سلام
در این آیه علت شاهد بودن بر مردم ذکر شده است :

و کذلک جعلناکم امه وسطا لتکونو شهداء علی الناس و یکون الرسول علیکم شهیدا

در این آیه شریفه امت وسط بودن که به معنای میانه روی در شریعت و دین است دلیل بر شاهد بودن گرفته شده است
و چه بسا وسط و میانه رو بودن علت برای کمالی است که شاهد بودن را موجب می شود به این نحو که تبعیت از شریعت میانه رو کمالی به انسان می دهد که اورا شایسته شاهد بودن بر مردم می کند
والله العالم

[="#006400"]هوالعالم
ایه خطاب به جماعت مسلمان بوده
در صورتی که بخواییم شاهد رو به حاضر و ناظر معنی کنیم .

باید گفت وجود مبارک اهل خدایی که تا این
حد در مسیر انسان سازی و انجام وظایف انسانی و الهی پیشرفت داشتند
مثال خورشیدی ست که عمر دوباره بخشیده به زمین و زمینی ...

اولیای الهی و اسمانی در هر بعد و دنیایی
خورشید وار به تمام وابستگان و نیازمندان درگاه حق احاطه و اشاعه دارند
و اگر این نور یا حضور درک نشد به این خاطرست که ما کور یا از نور دور شدیم .

منه همیشه شاگرد وابسته به استاد حقیقی هستم و
ناز شصت استاد هر چند نامعلوم و نامحسوس تا اخر عمر در اعمال و یاد و خاطره من هست و خواهد بود
با این الگو اگر از او نباشیم یقینا با او هستیم .

که شهیدان زنده اند
الله اکبر![/]

بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام و خداقوت

وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِّلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمينَ مِن قَبْلُ وَفِي هَذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلَاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ

حقیر منهای اینکه پیغمبر شاهد و ناظر بر اعمال همه است، این موضوع هم به ذهنم خطور کرده که:

آیا چنین استنباطی غلط است که پیغمبر گواه است که دین برای شما سخت نبوده
و شما هم گواه هستید، برای تمام مردم که دین برای مردم سخت نبوده.

سلام
به قرینه مله ابیکم معلوم میشود منظور از یا ایها الذین امنوا همه اهل ایمان نیستند بلکه گروه خاصی از آنها هستند بخصوص که شاهد بودن تک تک مومنین نسبت به دیگران هم عقلا امکان پذیر نیست
بنده مورد یا ایها الذین امنوا را در خطابات قانونی بعنوان مثال مطرح کردم لذا اگر در جایی قرینه ای باشد که محدوده خطاب را به زمان یا به افراد و حتی به شرایط خاص کاهش دهد باید از آن قرینه تبعیت کرد
والله الموفق

سلام علیکم

ایرادی ندارد، رتبه بندی به گونه ای باشد، که در رتبه ای خاص این امتیازات سلب شود!!!!
مثلاً تا رتبه 2و3 ولایت بر همه دارند،
رتبه 4 ولایت مشروط دارد
رتبه 5 ولایت جزئی دارد
رتبه 6 ولایت ندارد!!!

یعنی قرار نیست هر کسی ولی رتبه پایینی باشد
بلکه شان رتبه است که به شخص ولایت یا شاهد بودن(به آن معنای خاص) می دهد.
حالا رتبه وقتی به درجه خاصی نزول پیدا کرد، این شاهد بودن هم به درجات پایینتری نزول پیدا می کند

[="Tahoma"]

با سلام و درود

اکثر دانشمندان تفسیر و علوم قرآن، بر آنند که در قرآن مترادف و تکرار نداریم لذا هر جا به ظاهر تکرار باشد، با دقت و تامل روشن می شود که نکته ای متفاوت با مورد دیگر دارد لذا تکرار نیست. البته سخن در این زمینه را باید در جای خودش پیگیری نمود.

مطلب دیگر

همان طور که در ابتدا عرض کردم، در معنای شاهد و گواه بودن، دو برداشت از این آیه می توان داشت.

یک برداشت اولیه و ظاهری از آیه که شاهد بودن پیامبر صلی الله علیه وآله بر امت، و نیز شاهد بودن امت بر دیگران را بیان می کند.

برداشت دیگر که مستند به روایات است و شاهد بودن ائمه معصومین علیهم السلام را مطرح می کند.

نکته:

1. می توان در جمع این دو برداشت گفت، روایات اشاره به مصداق کامل دارند و بیان تاویل و تطبیق می کنند یعنی همه می توانند شاهد و گواه باشند ولی مصداق کامل آن اهلبیت علیهم السلام هستند.

2. ائمه معصومین علیهم السلام به فرمایش پیامبر صلی الله علیه وآله، که ایشان هم غیر از وحی الهی چیزی نمی گویند (نجم، 4)، در کنار قرآن جایگاه ویژه ای دارند، و به اتفاق شیعه و سنی و طبق حدیث ثقلین، حداقل جایگاهی که از این حدیث برای این خاندان ثابت می شود، مفسر قرآن بودن است.

پس وقتی بیانی از ایشان در تفسیر آیات قرآن وارد شده است، نمی توان بدان بی توجه بود. در این جا نیز روایات متعدد وجود دارد که ائمه معصومین علیهم السلام، شاهدان و گواه بر انسانها هستند.

[="Tahoma"]

چند نکته:

1. برخلاف تصور شما، معصومین سعه وجودی والایی دارند و از طرف خداوند چنین ویژگی ای به آنها عطا شده است. این مباحث را باید در موضوعات مربوط به علم معصومین و آگاهی ایشان از غیب و ... پیگیری نمود.

2. وقتی معصوم در قالب مادی چنین استعداد و قابلیتی دارد، بدیهی است که پس از مرگ دنیوی و وقتی در این جسم و قالب مادی نیست محدودیت عالم ماده را ندارد و بیش از قبل چنین امکانی برای او فراهم است.

3. برای فهم مراد خداوند، نیازمند مراجعه به معصومین هستیم، ایشان بیش از همه به جنس کلام الهی و مراد واقعی خداوند از این کلمات آشنایی دارند؛ لذا توجه به روایات معصومین در تفسیر آیات قرآن، دست بردن در آیه و ... نیست.