جمع بندی مکی یا مدنی بودن سوره
تبهای اولیه
سؤال:
آیا سورههای بینه و مطففین، مکی یا مدنی هستند؟
پاسخ:
در مورد سوره بینه عرض کنم که مشهور اين است كه اين سوره در مدينه نازل شده است و محتواى آن نيز گواه بر همين معنا است؛ چرا كه در آن مكرر از اهل كتاب بحث شده و مىدانيم سر و كار مسلمانان با اهل كتاب بيشتر در مدينه بود.
از اين گذشته سخن از نماز و زكات هر دو به ميان آمده، درست است كه زكات در مكه تشريع شده بود؛ ولى رسميت و گسترش آن در مدينه بود. (1)
اما سوره مطففین، در اين كه اين سوره در مكه نازل شده يا در مدينه؟ در ميان مفسران گفتگو است.
شان نزولى نشان مىدهد كه آيات آغاز اين سوره كه درباره كمفروشان سخن مىگويد ناظر به افرادى است كه در مدينه به اين كار كثيف مشغول بودند.
ولى لحن ديگر آيات اين سوره، شباهت زيادى با سورههاى مكى دارد كه در آياتى كوتاه و پرطنين از رستاخيز و حوادث قيامت خبر مىدهد، مخصوصا آيات اواخر اين سوره كه بيانگر استهزاء كفار نسبت به مسلمانان است نيز تناسب زيادى با محيط مكه دارد كه مؤمنان در اقليت بودند و كفار در اكثريت قاطع.
و شايد به همين دليل است كه بعضى قسمتى از سوره را مكى و قسمتى را مدنى مىدانند؛ ولى روى هم رفته، اين سوره به سورههاى مكى شبيهتر است. (2)
و در «مجمع البیان»، ذیل تفسیر این سوره گفته شده: اين سوره در مكّه بر جان نورانى محمّد (صلی الله علیه و آله) فرود آمده است. اين مطلب را هم مفسران و محدثان و مورخان گواهى مىكنند و هم آهنگ و حال و هوا و مفاهيم آيات اين سوره. (3)
منابع:
1. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسير نمونه، ج 27، ص 196؛ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ذیل تفسیر سوره بینه.
2. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسير نمونه، ج 26، ص 240.
3. طبرسی، فضل، مجمع البیان، ذیل تفسیر سوره مطففین.