امام زمان علیه السلام بهار جانها
تب‌های اولیه
امام زمان علیه السلام بهار جانها :Gol::Gol::Gol::Gol::Gol::Gol::Gol::Gol::Gol::Gol:
چهره گل باغ و صحرا را گلستان می کند *** دیدن مهدی (ع) هزاران درد، درمان می کند
مُدّعی گوید که با یک گل نمی گردد بهار *** من گلی دارم که عالم را گلستان می کند
نشاط آورترین و خوشایندترین فصل سال و محبوب ترین و دوست داشتنی ترین فصول در نزد همه انسانها و حتّی حیوانات و پرندگان فصل بهار است.
و از طرف دیگر، زیباترین جلوه های زندگی انسان در دوران جوانی ظهور و بروز می کند؛ دورانی که او سرشار از انرژی و قدرت و نشاط است و در واقع، جوانی نیز بهار عمر انسان به حساب می آید.
تمامی این بهارها کوتاه و محدود است و به قطعه خاصّی از زمان و دوران بستگی دارد که حداکثر چند ماه و یا چند سال به طول می انجامد؛ اما همین دوران کوتاه نیز بدون بهار آفرین حقیقی غمزا و بی نشاط است.
آمد بهار و گل رخ من در سفر هنوز *** خندید و ابر چشم من از گریه تر هنوز
آمد درخت گل به بر امّا چه فایده؟ *** کان سرو گلعزار نیامد به بر هنوز
آنچه بشر آرزو دارد و در پی دست یابی به آن است، بهار طولانی و همگانی و نشاط فراگیر و عمومی است؛ بهاری که تمام نقاط زمین را فرا گیرد و تمام موجودات را زیر بال خود قرار دهد و تمام دلها را نشاط بخشد و تمام جانها را سرسبز سازد.
در متون دینی ما به این آرزوی بشری و تحقق آن اشاراتی شده است. از جمله، درباره جان جانان، حضرت صاحب الزمان، (روحی له الفداء) چنین تعبیری آمده است: «اَلسَّلامُ عَلی رَبیعِ الاَْنامِ وَنَضْرَةِ الاَْیّامِ؛ سلام بر بهار مردم و شادی روزگار.»(1)
گل من را بهاری بی خزان است *** گل من مهدی صاحب زمان است
و در برخی روایات نیز از روزگار ظهور مهدی علیه السلام تعبیر به «نیروز» (نوروز) که آغاز بهار است، شده، از جمله: امام صادق علیه السلام فرمود:
«یَومُ النَّیْروزِ هُوَ الْیَومُ الَّذی یَظْهَرُ فیهِ قائِمُنا اَهْلَ الْبَیْتِ... وَ ما مِنْ یَومِ نَیْروزٍ اِلاّ وَ نَحْنُ نَتَوَقَّعُ فیهِ الْفَرَجَ؛(2)
روز نوروز روزی است که قائم ما اهل بیت در آن ظهور می کند... و هیچ روز نوروزی نیست، مگر اینکه ما در آن روز منتظر فرج می باشیم.»
ای دل بشارت می دهم خوش روزگاری می رسد *** با درد و غم طی می شود آخر بهاری می رسد
این تعبیر فقط یک تعبیر ذوقی و ادبی شعر گونه عاری از حقیقت نیست، بلکه از واقعیت بس ژرفی حکایت دارد که تنها در دوران مهدی موعود علیه السلام تحقق پذیر خواهد بود.
آنچه پیش رو دارید تحلیل کوتاهی است از این مطلب که در دوران مهدی علیه السلام بهار همه جانبه و فراگیر می شود، و نشاط و شادی عمومی و جهانی خواهد شد.
اگر آن گل به تنهایی نماید چهره بر عالَم *** شود بر مدّعی پیدا که با یک گُل بهار آید
1. بهار دلها
ای مایه ناز! جمله کار تو خوشست *** مانند بهار روزگار تو خوشست
اوّلین گامی که برای بهار همه جانبه و نشاط دلها در دوران آن بهار آفرین به وجود می آید، زنده شدن قرآن و سنّت است. وقتی قرآن زنده شد، دلها نیز با نشاط و بهاری می شود.
علی علیه السلام فرمود: «یَعْطِفُ الْهَوی علَی الْهُدی اِذا عَطَفُوا الْهُدی عَلَی الْهَوی و یَعْطِفُ الرَّأْیَ عَلَی الْقُرْآنِ اِذا عَطَفُوا الْقُرْآنَ عَلَی الرَّأْیِ؛(3) امام مهدی علیه السلام زمانی که مردم هدایت الهی را به خواسته های نفسانی برگردانده اند، هوای نفس را به هدایت الهی برمی گرداند و آن گاه که مردم قرآن را تفسیر به رأی کنند، او آراء و نظریات را به قرآن گرایش دهد.» و در ادامه فرمود: «وَ یُحْیی مَیِّتَ الْکِتابِ وَالسُّنَّةِ؛(4) و آنچه از قرآن و سنّت مرده [و بدان عمل نمی شود]، زنده می کند.»
آن گاه که قرآن بر تمام امور حاکم گشت، دلها بهاری خواهد شد؛ چرا که امام علی علیه السلام فرمود: «تَعَلَّمُوا کِتابَ اللّهِ تَبارَکَ وَ تَعالی فَاِنَّهُ اَحْسَنُ الْحَدیثِ وَاَبْلَغُ الْمَوْعِظَةِ وَ تَفَقَّهُوا فیهِ فَاِنَّهُ رَبیعُ الْقُلُوبِ؛(5) کتاب خدای بلند مرتبه را فراگیرید؛ زیرا بهترین سخن و رساترین موعظه است و در قرآن اندیشه کنید که به راستی قرآن بهار دلها است.»
و قرآن نیز همیشه بهاری است؛ چنان که از امام صادق علیه السلام سؤال شد: چرا قرآن همیشه تازه و زنده است و هرگز کهنه نمی شود؟ فرمود: «لاَِنَّ اللّه تَبارَکَ وَ تَعالی لَمْ یَجْعَلْهُ لِزَمانٍ دوُنَ زمانٍ وَلا لِناسٍ دُونَ ناسٍ فَهُوَ فی کُلِّ زَمانٍ جَدیدٌ، وَ عِنْدَ کُلِّ قَوْمٍ غُضٌّ اِلی یَومِ الْقِیامَةِ؛(6) برای اینکه خداوند تبارک و تعالی آن را برای زمان خاصی و برای مردم معیّنی قرار نداده. در نتیجه، قرآن در هر زمانی، تازه و در نزد هر گروهی، جدید خواهد بود تا روز قیامت.»
نکته دیگری که باید بدان توجه نمود این است که خود قرآن نیز بهاری دارد؛ چنان که فرمود: «لِکُلِّ شَیْ ءٍ رَبیعٌ وَ رَبیعُ الْقُرْآنِ شَهْرُ رَمَضانَ؛(7) هر چیز بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است.» و اوج آن شب قدر است و شب قدر را پیوند محکمی است با حجّت الهی؛ چرا که تقدیرات در بهار معنوی الهی بر روز نوروز روزی است که قائم ما اهل بیت در آن ظهور می کند... و هیچ روز نوروزی نیست، مگر اینکه ما در آن روز منتظر فرج می باشیم.
بهاری ترین دلها، که حجّت الهی است، نازل می شود. البته، وقتی این حجّت آشکار گردد، با وجود بهاری خویش تمام هستی را با قرآن که بهار دلها است، بهاری خواهد کرد.
2. بهار عقل و خرد
در گام بعدی، حضرت عقلها و خردها را رشد داده، سبز و بهاری می کند. امام صادق علیه السلام فرمود: «اِذا قامَ قائِمُنا وَضَعَ یَدَهُ عَلی رُؤُوسِ الْعِبادِ فَجَمَعَ بِهِ عُقُولَهُمْ وَ اَکْمَلَ بِهِ اَخْلاقَهُمْ؛(8) چون قائم ما قیام کند، دستش را بر سر بندگان می گذارد و عقول آنها را به وسیله آن متمرکز ساخته و اخلاقشان را به وسیله آن به کمال می رساند.»
در کنار بهاری شدن دلها و عقلها، و پایدار شدن شادیها، گرفتاریها و اختلافات را نیز از جامعه برخواهد داشت. درباره گرفتاریها، حضرت زین العابدین علیه السلام فرمود: «اِذا قامَ قائِمُنا اَذْهَبَ اللّهُ عَنْ شیعَتِنَا الْعاهَةَ؛(9) زمانی که قائم ما اهل بیت قیام کند، خداوند متعال از شیعیان ما سختی و گرفتاری را بر می دارد.» و همین طور کینه ها که نشاط و شادی را از دل می برد، در آن زمان از بین خواهد رفت. علی علیه السلام فرمود: «لَوْ قَدْ قامَ قائِمُنا... لَذَهَبَتِ الشَّحْناءُ مِنْ قُلوبِ الْعِبادِ؛(10) اگر قائم ما قیام کند... عداوت و کینه از سینه های بندگان [خدا] بیرون می رود.»
و امام صادق علیه السلام در مورد رفع اختلاف فرمود: «فَوَ اللّهِ یا مُفَضَّلُ لَیُرْفَعُ عَنِ الْمِلَلِ وَالاَْدیانِ الاِْختِلافُ وَ یَکُونُ الدّینُ کُلُّهُ واحِدا؛(11) ای مفضّل! به خدا سوگند که از میان ملّتها و ادیان اختلاف برداشته می شود و کلّ دین یکی می باشد.»
3. رشد و شکوفایی اقتصاد
گام دیگر حضرت مهدی علیه السلام در ایجاد بهار فراگیر، ایجاد وضعیت اقتصادی مطلوب در جامعه است که نشاط و شادی را در آحاد جامعه به ارمغان می آورد.
امام باقر علیه السلام فرمود: «وَیُسَوّی بَیْنَ النّاسِ حَتّی لا تُری مُحْتاجا اِلَی الزَّکاةِ؛(12) [امام مهدی علیه السلام ]اموال را میان مردم چنان به تساوی تقسیم می کند که دیگر نیازمند به زکات یافت نمی شود.»
و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «خداوند بزرگ در زمان حضرت ولی عصر علیه السلام گنجها و معدنهای زمین را برای آن حضرت ظاهر می سازد.»(13)
یقینا شکوفایی اقتصاد و ایجاد عدالت فراگیر و گسترده، جامعه را سرشار از نشاط و شادی نموده و زندگی بوی بهاری می گیرد.
4. بهار همه جانبه در طبیعت
در دوران ظهور حضرت همچنان که بهار معنوی با بهاری شدن دلها و خردها به اوج خود می رسد، طبیعت نیز سرسبز و شکوفا و بارور می گردد. این را از روایاتی می توان استفاده کرد که به برخی از آنها اشاره می شود:
وفور گنجها و معادن
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «یُخْرِجُ لَهُ الاَْرْضُ اَفْلاذَ کَبِدِها وَ یَحْثُو الْمالَ حَثْوا وَلا یَعُدُّهُ عَدّا؛(14) زمین پاره های جگر خود را برای آن حضرت ظاهر می سازد و ثروت فزونی می یابد [به حدی] که قابل شمارش نمی باشد.»
جگر گوشه های زمین کنایه از گنجهای نهفته است و امیرمؤمنان علی علیه السلام نیز در خطبه ای به آن اشاره می کند:
«وَ تُخرجُ لَهُ الاَْرْضُ اَفالیذَ کَبِدِها وَ تُلْقی اِلَیْهِ سِلْما مَقالیدَها فَیُریکُمْ کَیْفَ عَدلُ السّیرَةِ وَ یُحْیی مَیِّتَ الْکتابِ وَ السُّنَّةِ؛(15) زمین پاره جگرهای خود را برایش بیرون می ریزد و تمام کلیدهایش را به وی می سپارد. او به شما نشان خواهد داد که روش دادگری چیست و بخش مرده کتاب و سنّت را احیا خواهد کرد.»
چون قائم ما قیام کند، دستش را بر سر بندگان می گذارد و عقول آنها را به وسیله آن متمرکز ساخته و اخلاقشان را به وسیله آن به کمال می رساند.
بارندگی فراوان و سرسبزی زمین
علی علیه السلام فرمود: «لَوْ قَدْ قامَ قائِمُنا لاََنْزَلَتِ السَّماءُ قَطْرَها، وَلاََخْرَجَتِ الاَْرضَ نَباتَها... وَاصْطَلَحَتِ السِّباعُ وَالْبَهائِمُ حَتّی تَمْشِی الْمَرأَةُ بَیْنَ الْعِراقِ اِلَی الشّامِ لا تَضَعُ قَدَمَیْها اِلاّ عَلَی النَّباتِ، وَ عَلی رَأْسِها زینَتُها لا یُهَیِّجُها سَبُعٌ؛(16) اگر قائم ما قیام کند، آسمان بارانش را نازل می کند و زمین گیاهان خویش را بیرون نماید، پرندگان و چهارپایان در آشتی به سر برند تا آنجا که زنی از عراق به شام می رود و هر جا پا می گذارد سر سبز است، و در حالی که زینت او بر سرش می باشد، هیچ درنده ای مزاحم او نمی شود.»
رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: امّت من در دوران مهدی علیه السلام از نعمتهایی بهره مند می شوند که هرگز قبل از آن متنعم نشده بودند، آسمان بارانش را پی درپی می فرستد و زمین نیز چیزی از گیاهان را در خود نگه نمی دارد، بلکه آن را بیرون می فرستد.»(17)
و در جای دیگر آن حضرت فرمود: «یَخْرُجُ فی اخِرِ اُمَّتِیَ الْمَهْدِیُّ، یَسْقیهِ اللّهُ الْغَیْثَ وَ تَخرُجُ الاَْرضُ نَباتَها، وتَکْثُرُ الْماشِیَةُ و تَعْظَمُ الاُْمَّةُ؛(18) در پایان امّت من مهدی خروج می کند، خداوند برای او باران می فرستد، و زمین گیاه خویش را بیرون می کند،... و گلّه ها فراوان شده، و امّت [اسلامی[ بزرگ خواهد شد.»
و راستی که باید گفت:
سلام بر بهار مردم و جانها، سلام بر بهار آفرین هستی و سلام بر نشاط بخش روزگار!
1. مفاتیح الجنان، زیارت حضرت صاحب الامر، ص 1006؛ بحار الانوار، ج 99، ص 101.
2. بحار الانوار، ج 52، ص 308؛ مستدرک الوسائل، ج 16، ص 356.
3. شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج 9، صص 40 ـ 41؛ نهج البلاغة، خ 138؛ میزان الحکمة، محمدی ری شهری، ج 1، ص 187، ح 1246.
4. همان مدارک.
5. تحف العقول، علی بن شعبه، ص 150؛ میزان الحکمة، محمدی ری شهری، ج 6، ص 2518، ح 16430؛ وسائل الشیعة، حر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث، ج 4، ص 82.
6. بحار الانوار، ج 92، ص 15، ح 8 و 9؛ میزان الحکمة، ج 6، ص 2519.
7. وسائل الشیعة، ج 6، ص 227.
8. بحار الانوار، ج 52، ص 336، ح 71.
9. الخصال، شیخ صدوق، ج 2، ص 541، ح 14.
10. همان.
11. کشف الغمّة، اربلی، ج 2، ص 464.
12. بحار الانوار، ج 51، ص 390، 323، 335، 338، و 339.
13. همان ،ص 326 و ر. ک: شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج 9، صص 40 ـ 41.
14. بحار الانوار، ج 51، ص 68، ح 9.
15. نهج البلاغة، خطبه 138.
16. بحار الانوار، ج 10، ص 104، ح 1.
17. همان، ج 51، ص 83.
18. کنز العمال، 38700؛ میزان الحکمة، ج 1، ص 187، ح 1245.
پدیدآورنده: جواد خرمی