اعجاز علمی قرآن ــ تاریکی دریا
تبهای اولیه
«... این حقیقتی است آشکار که امروزه از سوی بسیاری از ایستگاه های مطالعاتی دریا و عکسبرداری بوسیله ماهواره ها به اثبات رسیده است. »
گوینده این سخنان یکی از اقیانوس شناسان آلمانی است.
وقتی با او صحبت می کردم اظهار داشت:
با پیشرفت علم، نیازی به دین نیست...
اما وقتی آیاتی از قرآن را شنید، با شگفتی اظهار داشت:
امکان ندارد این سخنان انسان باشد...
پروفسور « دوگارو » یکی دیگر از اقیانوس شناسان در مورد آنچه علوم جدید از آیه 40 سوره نور به آن رسیده است، اذعان می دارد:
در گذشته به علت نبودن وسایل غواصی، کسی نمی توانسته بیشتر از بیست متر در عمق دریا برود. لذا از زیر آب اطلاعات زیادی نداشته اما امروزه با بکارگیری وسایل و ابزار مدرن می توان تا عمق دویست متر به راحتی به زیر آب رفت.
در این عمق، تاریکی مطلق حکمفرما است.
آیه کریمه می گوید: {بحر لجیٍ} یعنی: دریای ژرف و امروزه اکتشافات جدید در واقع تصویری از آیه { ظلمات بعضها فوق بعض } ( تاریکیها یکی بر فراز دیگری ) ارائه نموده و آن را تفسیر کرده است.
در واقع رنگها دارای هفت طیف اند، که عبارتند از : آبی، زرد، سبز، پرتقالی (نارنجی پررنگ)، قرمز... با فرو رفتن در آب، رنگها یکی بعد از دیگری ناپدید می شوند. با از بین رفتن هر یک از آنها بر تاریکی در عمق آب افزوده می شود. ابتدا رنگ قرمز از بین می رود، سپس نارنجی، زرد و... تا اینکه در عمق دویست متری رنگ آبی از بین می رود و تاریکی مطلق حکمفرما میشود.
با ناپدید شدن هر رنگ، مقداری بر تاریکی افزوده می شود تا اینکه در عمق دویست متری دریا، تاریکی مطلق حکمفرما می گردد. و این قسمت آیه در واقع اشاره به همین مطلب دارد.
اما در مورد این فرموده خداوند متعال که می فرمایند: « موج من فوقه موج » ( امواج عظیمی که بر فراز آن امواج عظیم دیگری قرار گرفته) علم نوین ثابت کرده است که میان لایه سطحی و زیرین آب فاصله وجود دارد و این فاصله و جدایی بوسیله امواج پر شده اند. امواج لایه زیرین که تاریک هستند دیده نمی شوند اما امواج فوقانی قابل رؤیتند و گویا امواج بر هم انباشته شده و موج بر روی موج قرار دارد!
این حقیقتی علمی و کاملا روشن است و در واقع آنچه که قرآن قبل از بوجود آمدن وسایل و ابزار مدرن اقیانوس شناسی که موجب بدست آمدن برخی اطلاعات می گردد به روشنی و وضوح بدان اشاره داشته دلیلی بر اعجاز دین مبین اسلام است. به همین دلیل است که پروفسور دوگارو در مورد این آیات می گوید: ممکن نیست این جزو اطلاعات و علم بشری باشد!
[=arial narrow]آیات علمی قرآن چه تعداد است؟
[=arial narrow]الف. شمارگان آیات علمی:
یوسف مروه تعداد آیات علمی قرآن را 675 آیه میشمارد[1] و محمد جمیل الحبال و مقداد مرعی الجواری تعداد آنها را با احتساب موارد تکرار 1322 آیه میشمارند.[2] که حدود 20% کل آیات قرآن را شامل میشود.
برخی نویسندگان آیات علمی قرآن را در رابطه با علوم مختلف تقسیم کردهاند، آقای یوسف مروّه بر آن است که آیات در مورد علم پزشکی / 61، فیزیک / 63، کیهانشناسی / 100، زمینشناسی / 20، کشاورزی / 21، زیستشناسی (حیوانات) / 12، آفرینش و حیات / 36، جغرافیا / 73، هواشناسی / 20، شیمی / 9 و ... در قرآن وجود دارد.[3]
اما محمد جمیل الحبال و مقداد مرعی الجواری همین اعداد را متفاوت گزارش دادهاند. برای مثال آیات فیزیک را 138 و آیات شیمی را 11 و زمینشناسی را 69 مورد گزارش کردهاند.[4]
البته بنظر میرسد که شمارگان مختلف آیات در این مبحث براساس دیدگاههای متفاوت در مورد مبانی تفسیر علمی و تعریف آیات علمی است. همانطور که وابسته به نظر مفسر در مورد دلالت آیه و تطابق آن با یافتههای علوم تجربی است. هر چند که بسیاری از این تطبیقها و دلالتها مورد مناقشه قرار گرفته است.[5] علاوه بر آنکه نوع دلالت این آیات یکسان نیست
ب: اقسام آیات علمی:
آیات علمی قرآن، منظور آیاتی است که اشارهای به مسائل طبیعی داشته باشد، اما این اشارات و گونه دلالت آنها متفاوت است. از این رو آیات علمی قرآن به سه بخش قابل تقسیم است:
اول: اعجازهای علمی قرآن، یعنی رازگوییهای علمی قرآن که در آیات بصورت واضح آمده است و در زمان نزول آیه کسی از آن اطلاع نداشته، بلکه مدتها بعد از نزول آیه مطلب علمی آن توسط دانشمندان کشف شده است.[6]
مثل اشاره عملی قرآن به نیروی جاذبه،[7] حرکتهای خورشید،[8] لقاح ابرها[9] و زوجیت عام موجودات[10] و مراحل خلقت انسان[11] که قرنها بعد از نزول قرآن بشر به این مطالب علمی دست یافت. از این رو برخی مفسران قرآن این مطالب را اعجازهای علمی قرآن دانستهاند.
البته ادعاهای دیگری نیز در مورد اعجازهای علمی قرآن شده است که مورد نقد قرار گرفته است.[12]
دوم: اشارات علمی شگفتآمیز قرآن: برخی آیات قرآن به مطالب علمی و قوانین جهان اشاره میکند که شگفتی هر خوانندهای را بر میانگیزد. اما از آنجا که این مطالب بصورت دیدگاههای غیرمشهور در مراکز علمی، توسط برخی دانشمندان مطرح شده بود، اعجاز علمی قرآن بشمار نمیآید. بلکه نوعی مخالفت با دیدگاهها و نظریههای مشهور در علوم آن عصر بشمار میآید که شگفتآور است و دلالت بر عظمت علمی قرآن دارد.
از آن جمله، اشارات قرآن به حرکت زمین[13] و پیدایش حیات از آب،[14] و ممنوعیت آمیزش با زنان در حالت عادت ماهیانه،[15] ممنوعیت شرابخواری[16] و ...
سوم: اشارات علمی اندیشهساز قرآن: آیاتى که اشاره به آسمان، زمین، انسان، حیوانات و طبیعت مىکند و انسان را به تفکر در آنها دعوت مىکند و گاهى آنها را نشانه خدا و معاد مىشمرد. ولى مطلب شگفتآمیز یا اعجازآمیزى از ظاهر آیات قابل استفاده نیست، اینگونه آیات توجه انسان را به نمودهاى آفرینش زیباى الهى جلب مىکند و زمینهساز رشد علمى بشر را، بویژه در علوم تجربى، فراهم مىسازد.
مثال: «أَفَلاَ یَنظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ»[17]
«و آیا به شتر نظر نمىکنند که چگونه آفریده شده است؟!»
و نیز در آیات 5 - 6 - 7 - 10 - 11 - 13 - 14 / سوره نحل به منافع حیوانات، نزول باران، رویش گیاهان رنگارنگ، دریاها و کشتىرانى در آنها و فواید غذایى و زیور آلاتى که از آنها بدست مىآید، به عنوان نشانههایى براى اندیشمندان اشاره مىکند که به آفرینشگر جهان پى مىبرند و سپاسگزارى مىکنند.[18]
چهارم: گاهی از آیات قرآن که به علم و عالمان اشاره میکند و دانشافزایی و دانشمندان را تشویق میکند،[19] بعنوان آیات علمی قرآن یاد شده است.[20] ولی به نظر میرسد که هر چند این آیات در راستا و مقدمه آیات علمی قرآن است و در رشد علوم بشری بویژه در میان مسلمانان موثر بوده است، اما در زمره آیات علمی بشمار نمیآید چرا که حاوی اشارات علمی به مسائل طبیعی نیست.
ج: تاثیر علوم تجربی در فهم آیات قرآن:
از آنجا که بیش از هزار آیه قرآن به مسائل طبیعی اشاره دارد، فهم و تفسیر آنها ارتباطی ناگسستنی با علوم تجربی دارد،[21] همانطور که برای رفع چالشهای قرآن و علم، نیازمند آشنایی با نظریههای علوم تجربی هستیم. و از همین زاویه است که روش تفسیر علمی قرآن شکل گرفته و مفسران قرآن بویژه در یک قرن اخیر، کم و بیش، از علوم تجربی بعنوان قرینه فهم و تفسیر آیات بهره بردهاند و گاهی اعجازهای علمی قرآن را اثبات کردهاند.
البته این مطلب نیاز به روششناسی خاص تفسیر علمی و رعایت معیارها و دوری از تحمیل و تطبیقهای نابجای نظریههای علمی اثبات نشده بر قرآن و پرهیز از استخراج علوم و تفسیر به رأی دارد.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . العلوم الطبیعیة فی القرآن، یوسف مروّه، ص 76 ـ 77.
[2] . العلوم فی القرآن، محمد حمیل الحبال و مقداد مرعی الجواری، ص 35 ـ 36.
[3] . العلوم الطبیعیة فی القرآن، ص 76 ـ 77.
[4] . العلوم فی القرآن، ص 35 ـ 36.
[5] . نک: «پژوهشی در اعجاز علمی قرآن» و «درآمدی بر تفسیر علمی قرآن» از نگارنده و نیز «تفسیر علمی قرآن» ناصر رفیعی محمدی.
[6] . نک: رضائیاصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ص 85.
[7] . رعد / 2 و لقمان / 10.
[8] . یس / 38 و رعد / 2.
[9] . حجر / 12.
[10] . رعد / 2 و یس / 36 و شعراء / 7.
[11] . مومنون / 12 ـ 14 و حج / 5 و غافر / 67 و قیامت / 37 ـ 39.
[12] . نک: پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، پیشین.
[13] . نک: نمل / 89 و ...(صاحب تفسیر نمونه این مطلب را از اعجازهای علمی قرآن میشمارد، نمونه، ج 15، ص 568 ـ 569)
[14] . نک: نور / 45 و انبیاء / 30 (صاحب التمهید این مطلب را از اعجازهای علمی قرآن بشمار میآورد، التمهید فی علوم القرآن، ج 6، ص 36)
[15] . نک: بقره / 222 و تفسیر نمونه، ج 2، ص 93 ـ 94 و طب در قرآن، ص 50 ـ 51.
[16] . نک: مائده / 90 ـ 91 و بقره / 219.
[17] . غاشیه / 17.
[18] . البته در میان آیات 5 - 17 سوره نحل برخى نکات علمى شگفتآور نیز وجود دارد که اینگونه مطالب به قسم بعدى ملحق مىشود.
[19] . نک: زمر / 9، مجادله / 11، طلاق / 12 و ...
[20] . یوسف مروه 64 آیه قرآن را که علم و علما را وصف میکند و آنان را تشویق میکند از آیات علمی قرآن شمرده است. (العلوم الطبیعیة فی القرآن،
ص 76 ـ 77)
[21] . برخی مثالهای آن در مبحث اقسام آیات علمی گذشت و برای اطلاع بیشتر نک: مدخل «روش تفسیر عملی قرآن» دانشنامه و درآمدی بر تفسیر علمی قرآن از همین نگارنده.
[=Calibri]http://www.miracleofquran.net/News/ShowNews.aspx?newsID=24