جمع بندی تاریخ تشریع احکام

تب‌های اولیه

11 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
تاریخ تشریع احکام

با سلام خدمت شما
میخواستم فهرستی از تاریخ تشریع احکام در زمان رسول خدا ص مثلا تاریخ تشریع نماز، روزه، حرمت شراب، حجاب، خمس و... بیان فرمائید.

با نام و یاد دوست

با سلام و درود

زمان تشریع نماز

آیت الله سبحانی در کتاب "تاریخ اسلام"، در باره تعلیم وضو و نماز به رسول خدا(ص)، آورده:

فرشته وحی در روز دوم بعثت فرود آمد، وضو و نماز را به رسول خدا تعلیم کرد.

نخستین نمازی که بر رسول خدا واجب شد نماز ظهر بود،جبرئیل وضو گرفت و نماز گزارد و اوقات نماز را تعلیم کرد و از این طریق او نماز گزارد آنگاه خدیجه و علی(ع) از او پیروی کرده و بسان او وضو گرفتند و نماز خواندند.

در آن روزها رسول گرامی(ص) نماز را دو رکعت دو رکعت می خواند، و بعد ها به فرمان الهی، دو رکعت بر نماز های ظهر و عشا افزوده شد. (فرازهایی از تاریخ اسلام، ص 62، به نقل از امتاع الاسماع، ص ۱۵ و سیره ابن هشام، ص ۲۴۳-۲۴۵)

اما در مورد تشریع نماز به صورت نمازهای پنجگانه کنونی باید گفت با توجه به روایات معراج، می توان شروع تشریع نمازهای پنجگانه، همزمان با جریان معراج پیامبر (ص) بوده است. (وسائل الشیعه، کتاب الصلاة، باب 2، باب وجوب الصلوات الخمس، ج 4، ص 10)

از آن زمان به بعد، نمازهای دو رکعتی ظهر و عصر و عشاء، تبدیل به نمازهای چهار رکعتی، و نماز مغرب تبدیل با سه رکعت شد.

بنا بر این از همان ابتدای بعثت، نماز تشریع شده بوده و طبیعتا هر کس به اسلام می گروید این گونه نماز می خواند، تا این که در جریان معراج یعنی در سال دهم بعثت، نمازهای یومیه به شکل کنونی تشریع شد.


زمان تشریع روزه

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»

اى افرادى كه ايمان آورده‏ايد! روزه بر شما نوشته شده، همان‏گونه كه بر كسانى كه قبل از شما بودند نوشته شد تا پرهيزكار شويد. (بقره، 183)

وجوب روزه در مدینه در سال دوم هجری و در روز دوم ماه شعبان، بر مسلمانان تشریع و ابلاغ شد. ("مسار الشیعه"، شیخ مفید، ص 37؛ "توضیح المقاصد"، بهایی عاملی، ص 19)

بنا بر این، 15 سال پس از بعثت پیامبر(ص) روزه بر مسلمانان واجب شد.

زمان تشریع حرمت شراب

عرب، به شراب، علاقه‏ شديد داشت، به همين جهت تحريم شراب به صورت تدريجى انجام گرفت.‏

مرحله اول: نامطلوب بودن شراب

«وَ مِنْ ثَمَراتِ النَّخيلِ وَ الْأَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَراً وَ رِزْقاً حَسَنا»
و از ميوه‏هاى درختان نخل و انگور، مسكرات (ناپاك) و روزى خوب و پاكيزه مى ‏گيريد. (نحل، 67)

مرحله دوم: ضررش بیشتر از نفعش

«يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ قُلْ فيهِما إِثْمٌ كَبيرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما»
در باره شراب و قمار از تو سؤال مى ‏كنند، بگو: «در آنها گناه و زيان بزرگى است و منافعى (از نظر مادى) براى مردم در بردارد (ولى) گناه آنها از نفعشان بيشتر است‏. (بقره، 219)

مرحله سوم: حکم قطعی حرمت

«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»
اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! شراب و قمار و بتها و ازلام [نوعى بخت‏ آزمايى‏]، پليد و از عمل شيطان است، از آنها دورى كنيد تا رستگار شويد! (مائده، 90)

برخی مرحله اول را آیه 219 سوره بقره و مرحله دوم را آیه 43 سوره نساء ـ که حرمت و ممنوعیت نماز در حال مستی را بیان می کند ـ و مرحله سوم را آیه 90 سوره مائده بیان کرده اند. (الإتقان في علوم القرآن، ج ‏1، ص 112)

البته فرقی نمی کند زیرا در مرحله سوم که حکم قطعی بر تحریم است، هیچ اختلافی نیست.

بنابر این:

حرمت شراب(خمر)، در سه مرحله انجام شد و حکم قطعی تحریم در سال چهارم هجری با نزول آیه (مائده، 90) صادر شد. (ر.ک: فروغ ابديت، جعفر سبحانی، ج 2، ص 99)

زمان تشریع خمس

«وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكينِ وَ ابْنِ السَّبيلِ‏»

بدانيد هر گونه غنيمتى به دست آوريد، خمس آن براى خدا، و براى پيامبر، و براى ذى القربى و يتيمان و مسكينان و واماندگان در راه (از آنها) است. (انفال، 41)

این آیه شریفه که حکم خمس را تشریع می فرماید، پس از جنگ بدر نازل شده است و جنگ بدر هم در سال دوم هجری اتفاق افتاده است.

با سپاس از کارشناس محترم میقات عزیز
لطفا تاریخ تشریع حکم وجوب زکات و همچنین حکم حرمت ربا ، را بفرمایید.

[="Tahoma"][="Black"]
تشریع حکم حجاب



حکم وجوب حجاب در قرآن، مستند به آیات (احزاب، 33 و 59) و (نور، 31) است.

سوره "احزاب" و سوره "نور"، از سوره هاى مدنى قرآن هستند.

سوره "احزاب" که متعرض حوادث سال پنجم هجرى است، و سوره "نور" نیز بعد از سوره "نصر" بر پیامبر(ص) نازل شده است. (ر.ک: التمهيد في علوم القرآن، معرفت، ج ‏1، ص 137؛ البرهان في علوم القرآن، زرکشی، ج ‏1، ص 281؛ الإتقان في علوم القرآن، سیوطی، ج ‏1، ص 112)

و سوره "نصر" نیز بعد از صلح حدیبیه [سال ششم هجرى] و قبل از فتح مكه [ماه رمضان سال هشتم] نازل شده است. و نقل شده كه پیامبر بعد از این سوره دو سال در قید حیات بودند. (الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل، ج ‏4، ص 812)

لذا نزول سوره "نور" به طور تقریبى در سال هشتم هجرى آغاز شد.

بنا بر این می توان گفت، تشریع حکم حجاب در یک مرحله در سال پنجم هجری، و در یک مرحله قوی تر و عمومی تر، در سال هشتم هجری بوده است.
[/]

سید بهاء الدین;322787 نوشت:
لطفا تاریخ تشریع حکم حرمت ربا ، را بفرمایید.

تشریع حرمت ربا

عرب، در زمان جاهليت آلودگى شديدى به ربا خوارى داشت، به همين دليل قرآن براى ريشه كن ساختن رباخوارى حكم تحريم را در چهار مرحله بيان كرده است. (تفسير نمونه، ج ‏3، ص 87)

مرحله اول: يك پند اخلاقى
«وَ ما آتَيْتُمْ مِنْ رِباً لِيَرْبُوَا فِي أَمْوالِ النَّاسِ فَلا يَرْبُوا عِنْدَ اللَّهِ وَ ما آتَيْتُمْ مِنْ زَكاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ»
آنچه بعنوان ربا مى‏پردازيد تا در اموال مردم فزونى يابد، نزد خدا فزونى نخواهد يافت و آنچه را بعنوان زكات مى‏پردازيد و تنها رضاى خدا را مى‏طلبيد (مايه بركت است و) كسانى كه چنين مى‏كنند داراى پاداش مضاعفند. (روم، 39)

مرحله دوم: انتقاد از این عادت زشت
«وَ أَخْذِهِمُ الرِّبَواْ وَ قَدْ نهُواْ عَنْه‏»
يكى ديگر از عادات بد آنها اين بود كه ربا مى‏خوردند با اينكه از آن نهى شده بودند.(نساء، 161)

مرحله سوم: ربای فاحش، حرام است
«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَأْكُلُوا الرِّبَوا أَضْعافاً مُضاعَفَةً»
اى كسانى كه ايمان آورده ‏ايد! ربا (و سود پول) را چند برابر نخوريد! (آل عمران، 131)

مرحله چهارم و نهایی: رباخواری جنگ با خدا
«أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبَواْ ... وَ ذَرُواْ مَا بَقِىَ مِنَ الرِّبَواْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِّنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ‏»
خدا بيع را حلال كرده، و ربا را حرام! .... و آنچه از (مطالبات) ربا باقى مانده، رها كنيد اگر ايمان داريد! اگر (چنين) نمى ‏كنيد، بدانيد خدا و رسولش، با شما پيكار خواهند كرد! (بقره، 275 ـ 279)

ترتیب نزول:
سوره "روم" مکی است و در سالهای آخری که پیامبر(ص) در مکه بودند نازل شده است ولی سوره های دیگر بدین ترتیب (بقرة، انفال، آل عمران، احزاب، ممتحنة، نساء) در مدینه نازل شده اند. (التمهيد في علوم القرآن، ج ‏1، ص 136 و 137؛ الإتقان في علوم القرآن، ج‏1، ص 111 و 112)

البته ممکن است برخی این مراحل چهارگانه را قائل نباشند. لذا با این که اسلام با رباخواری از همان ابتدا و در دوران مکه برخورد کرده، حکم حرمت را در مدینه و در سوره آل عمران بیان فرموده است ولی چون مردم هنوز مبتلا به رباخواری بوده و آن را ترک نکرده بودند، در نهایت و در سوره بقره، با بیانی شدید با آن برخورد کرده و حکم حرمت را تاکید و تشدید کرده است. (ترجمه الميزان، ج ‏2، ص 626)


برخی گفته اند آيات‌ ربا در سوره‌ بقره، در سال‌ آخر عمر شريف‌ پیامبر اكرم(ص) نازل‌ شده و جزء آخرين‌ آيات‌ نازل‌ شده‌ مي ‌باشند:

"عن ابن عباس، قال: آخر ما أنزل على رسول الله صلى الله عليه و سلم آية الربا"
در این عبارت از قول ابن عباس، آخرین آیه ای که بر پیامبر(ص) نازل شده را آیه ربا معرفی کرده است.(جامع البیان، طبری، ج 3، ص 75؛ المحرر الوجیز، اندلسی، ج 1، ص 377؛ الدرالمنثور، ج 1، 365)

در انتها لازم به ذکر است که نقل ها و روایات دیگری داریم که برخی آیات دیگر را آخرین آیات نازل شده می دانند، ولی نکته ای که در این جا مهم است همین است که این آیات در مدینه و در اواخر حیات پیامبر(ص) نازل شده اند.

[="Tahoma"][="Black"]

سید بهاء الدین;322787 نوشت:

لطفا تاریخ تشریع حکم وجوب زکات

تشریع حکم زکات



از آيات مختلف قرآن (مانند، اعراف، 156؛ نمل، 3؛ لقمان، 4؛ فصلت،7) كه همه از سوره ‏هاى مكى هستند، چنين استفاده مى ‏شود كه حكم وجوب زكات در مكه نازل شده است، و مسلمانان موظف به انجام اين وظيفه اسلامى بوده ‏اند.

ولى هنگامى كه پيامبر (ص) به مدينه آمدند و حكومت اسلامى را پایه گذاری کردند و طبعا نياز به تشكيل بيت المال پيدا كردند، از طرف خداوند مأموريت يافتند كه زكات را از مردم شخصا بگيرد (نه اينكه خودشان به ميل و نظر خود در مصارف آن صرف كنند).

آيه شريفه «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً ...» (توبه، 103) در اين هنگام نازل شد، و مشهور اين است كه اين در سال دوم هجرت بود.

سپس مصارف زكات به طور دقيق در آيه 60 سوره توبه بيان گرديد.

نکته: جاى تعجب نيست كه تشريع، گرفتن زكات در آيه 103 سوره توبه باشد و ذكر مصارف آن ـ كه مى ‏گويند در سال نهم هجرت نازل شده ـ در آيه 60 باشد، زيرا مى ‏دانيم آيات قرآن بر طبق تاريخ نزول جمع ‏آورى نشده، بلكه به فرمان پيامبر (ص) هر كدام در مورد مناسب قرار داده شده است. (تفسير نمونه، ج ‏8، ص 9)


لذا حکم وجوب زکات در مکه، حکم گرفتن زکات، در مدینه و در سال دوم هجری، و بیان موارد مصرف زکات، در مدینه و در سال نهم هجری بوده است.

به بیان دیگر، اصل وجوب زکات در مکه نازل شده ولی نصاب و مقدار زکات، در مدینه نازل شده است.
[/]

جمع بندی

پرسش:
می خواستم فهرستی از تاریخ تشریع احکام در زمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) مثلا تاریخ تشریع نماز، روزه، حرمت شراب، حجاب، خمس، ربا، زکات و ... بیان فرمائید.

پاسخ:

زمان تشریع نماز
آیت الله سبحانی در کتاب "تاریخ اسلام"، در باره تعلیم وضو و نماز به رسول خدا(ص)، آورده:
فرشته وحی در روز دوم بعثت فرود آمد، وضو و نماز را به رسول خدا تعلیم کرد.
نخستین نمازی که بر رسول خدا واجب شد نماز ظهر بود،جبرئیل وضو گرفت و نماز گزارد و اوقات نماز را تعلیم کرد و از این طریق او نماز گزارد آنگاه خدیجه و علی(ع) از او پیروی کرده و بسان او وضو گرفتند و نماز خواندند.
در آن روزها رسول گرامی(ص) نماز را دو رکعت دو رکعت می خواند، و بعد ها به فرمان الهی، دو رکعت بر نماز های ظهر و عشا افزوده شد.(1)
اما در مورد تشریع نماز به صورت نمازهای پنجگانه کنونی باید گفت با توجه به روایات معراج، می توان شروع تشریع نمازهای پنجگانه، همزمان با جریان معراج پیامبر (ص) بوده است.(2)
از آن زمان به بعد، نمازهای دو رکعتی ظهر و عصر و عشاء، تبدیل به نمازهای چهار رکعتی، و نماز مغرب تبدیل با سه رکعت شد.
بنا بر این از همان ابتدای بعثت، نماز تشریع شده بوده و طبیعتا هر کس به اسلام می گروید این گونه نماز می خواند، تا این که در جریان معراج یعنی در سال دهم بعثت، نمازهای یومیه به شکل کنونی تشریع شد.

زمان تشریع روزه
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»؛ اى افرادى كه ايمان آورده‏ايد! روزه بر شما نوشته شده، همان‏گونه كه بر كسانى كه قبل از شما بودند نوشته شد تا پرهيزكار شويد.(3)
وجوب روزه در مدینه در سال دوم هجری و در روز دوم ماه شعبان، بر مسلمانان تشریع و ابلاغ شد.(4)
بنا بر این، 15 سال پس از بعثت پیامبر(ص) روزه بر مسلمانان واجب شد.

زمان تشریع حرمت شراب
عرب، به شراب، علاقه‏ شديد داشت، به همين جهت تحريم شراب به صورت تدريجى انجام گرفت.‏
مرحله اول: نامطلوب بودن شراب
«وَ مِنْ ثَمَراتِ النَّخيلِ وَ الْأَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَراً وَ رِزْقاً حَسَنا»؛ و از ميوه‏هاى درختان نخل و انگور، مسكرات (ناپاك) و روزى خوب و پاكيزه مى ‏گيريد.(5)
مرحله دوم: ضررش بیشتر از نفعش
«يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ قُلْ فيهِما إِثْمٌ كَبيرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما»؛ در باره شراب و قمار از تو سؤال مى ‏كنند، بگو: «در آنها گناه و زيان بزرگى است و منافعى (از نظر مادى) براى مردم در بردارد (ولى) گناه آنها از نفعشان بيشتر است‏.(6)
مرحله سوم: حکم قطعی حرمت
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! شراب و قمار و بتها و ازلام [نوعى بخت‏ آزمايى‏]، پليد و از عمل شيطان است، از آنها دورى كنيد تا رستگار شويد!(7)
برخی مرحله اول را آیه 219 سوره بقره و مرحله دوم را آیه 43 سوره نساء ـ که حرمت و ممنوعیت نماز در حال مستی را بیان می کند ـ و مرحله سوم را آیه 90 سوره مائده بیان کرده اند.(8)
البته فرقی نمی کند زیرا در مرحله سوم که حکم قطعی بر تحریم است، هیچ اختلافی نیست.
بنابر این: حرمت شراب(خمر)، در سه مرحله انجام شد و حکم قطعی تحریم در سال چهارم هجری با نزول آیه (مائده، 90) صادر شد.(9)
زمان تشریع خمس
«وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكينِ وَ ابْنِ السَّبيلِ‏»؛ بدانيد هر گونه غنيمتى به دست آوريد، خمس آن براى خدا، و براى پيامبر، و براى ذى القربى و يتيمان و مسكينان و واماندگان در راه (از آنها) است.(10)
این آیه شریفه که حکم خمس را تشریع می فرماید، پس از جنگ بدر نازل شده است و جنگ بدر هم در سال دوم هجری اتفاق افتاده است.
تشریع حکم حجاب
حکم وجوب حجاب در قرآن، مستند به آیات (احزاب، 33 و 59) و (نور، 31) است.
سوره "احزاب" و سوره "نور"، از سوره هاى مدنى قرآن هستند.
سوره "احزاب" که متعرض حوادث سال پنجم هجرى است، و سوره "نور" نیز بعد از سوره "نصر" بر پیامبر(ص) نازل شده است.(11)
و سوره "نصر" نیز بعد از صلح حدیبیه [سال ششم هجرى] و قبل از فتح مكه [ماه رمضان سال هشتم] نازل شده است. و نقل شده كه پیامبر بعد از این سوره دو سال در قید حیات بودند.(12)
لذا نزول سوره "نور" به طور تقریبى در سال هشتم هجرى آغاز شد.
بنا بر این می توان گفت، تشریع حکم حجاب در یک مرحله در سال پنجم هجری، و در یک مرحله قوی تر و عمومی تر، در سال هشتم هجری بوده است.
تشریع حکم حرمت ربا
تحريم رباخوارى در چند مرحله‏
عرب، در زمان جاهليت آلودگى شديدى به ربا خوارى داشت، به همين دليل قرآن براى ريشه كن ساختن رباخوارى حكم تحريم را در چهار مرحله بيان كرده است.(13)
مرحله اول: يك پند اخلاقى
«وَ ما آتَيْتُمْ مِنْ رِباً لِيَرْبُوَا فِي أَمْوالِ النَّاسِ فَلا يَرْبُوا عِنْدَ اللَّهِ وَ ما آتَيْتُمْ مِنْ زَكاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ»؛ آنچه بعنوان ربا مى‏ پردازيد تا در اموال مردم فزونى يابد، نزد خدا فزونى نخواهد يافت و آنچه را بعنوان زكات مى ‏پردازيد و تنها رضاى خدا را مى ‏طلبيد (مايه بركت است و) كسانى كه چنين مى‏كنند داراى پاداش مضاعفند.(14)
مرحله دوم: انتقاد از این عادت زشت
«وَ أَخْذِهِمُ الرِّبَواْ وَ قَدْ نهُواْ عَنْه‏»؛ (يكى ديگر از عادات بد آنها اين بود كه) ربا مى‏ خوردند با اينكه از آن نهى شده بودند.(15)
مرحله سوم: ربای فاحش، حرام است
«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَأْكُلُوا الرِّبَوا أَضْعافاً مُضاعَفَةً»؛ اى كسانى كه ايمان آورده ‏ايد! ربا (و سود پول) را چند برابر نخوريد!(16)
مرحله چهارم و نهایی: رباخواری جنگ با خدا
«أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبَواْ ... وَ ذَرُواْ مَا بَقِىَ مِنَ الرِّبَواْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٍ مِّنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ‏»؛ خدا بيع را حلال كرده، و ربا را حرام! .... و آنچه از (مطالبات) ربا باقى مانده، رها كنيد اگر ايمان داريد! اگر (چنين) نمى ‏كنيد، بدانيد خدا و رسولش، با شما پيكار خواهند كرد!(17)
ترتیب نزول:
سوره "روم" مکی است و در سالهای آخری که پیامبر(ص) در مکه بودند نازل شده است ولی سوره های دیگر بدین ترتیب (بقرة، انفال، آل عمران، احزاب، ممتحنة، نساء) در مدینه نازل شده اند.(18)

البته ممکن است برخی این مراحل چهارگانه را قائل نباشند. لذا با این که اسلام با رباخواری از همان ابتدا و در دوران مکه برخورد کرده، حکم حرمت را در مدینه و در سوره آل عمران بیان فرموده است ولی چون مردم هنوز مبتلا به رباخواری بوده و آن را ترک نکرده بودند، در نهایت و در سوره بقره، با بیانی شدید با آن برخورد کرده و حکم حرمت را تاکید و تشدید کرده است.(19)
برخی گفته اند آيات‌ ربا در سوره‌ بقره، در سال‌ آخر عمر شريف‌ پیامبر اكرم(ص) نازل‌ شده و جزء آخرين‌ آيات‌ نازل‌ شده‌ مي ‌باشند:
"عن ابن عباس، قال: آخر ما أنزل على رسول الله صلى الله عليه و سلم آية الربا"
در این عبارت از قول ابن عباس، آخرین آیه ای که بر پیامبر(ص) نازل شده را آیه ربا معرفی کرده است.(20)
در انتها لازم به ذکر است که نقل ها و روایات دیگری داریم که برخی آیات دیگر را آخرین آیات نازل شده می دانند، ولی نکته ای که در این جا مهم است همین است که این آیات در مدینه و در اواخر حیات پیامبر(ص) نازل شده اند.

تشریع حکم زکات
از آيات مختلف قرآن (21) كه همه از سوره ‏هاى مكى هستند، چنين استفاده مى ‏شود كه حكم وجوب زكات در مكه نازل شده است، و مسلمانان موظف به انجام اين وظيفه اسلامى بوده ‏اند.
ولى به هنگامى كه پيامبر (ص) به مدينه آمدند و حكومت اسلامى را پایه گذاری کردند و طبعا نياز به تشكيل بيت المال پيدا كردند، از طرف خداوند مأموريت يافتند كه زكات را از مردم شخصا بگيرد (نه اينكه خودشان به ميل و نظر خود در مصارف آن صرف كنند).
آيه شريفه «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً ...» (22) در اين هنگام نازل شد، و مشهور اين است كه اين در سال دوم هجرت بود.
سپس مصارف زكات به طور دقيق در آيه 60 سوره توبه بيان گرديد.
نکته: جاى تعجب نيست كه تشريع، گرفتن زكات در آيه 103 سوره توبه باشد و ذكر مصارف آن ـ كه مى ‏گويند در سال نهم هجرت نازل شده ـ در آيه 60 باشد، زيرا مى ‏دانيم آيات قرآن بر طبق تاريخ نزول جمع ‏آورى نشده، بلكه به فرمان پيامبر (ص) هر كدام در مورد مناسب قرار داده شده است.(23)
لذا حکم وجوب زکات در مکه، حکم گرفتن زکات، در مدینه و در سال دوم هجری، و بیان موارد مصرف زکات، در مدینه و در سال نهم هجری بوده است.
به بیان دیگر، اصل وجوب زکات در مکه نازل شده ولی نصاب و مقدار زکات، در مدینه نازل شده است.

 

پی نوشت ها:
(1) فرازهایی از تاریخ اسلام، ص 62، به نقل از امتاع الاسماع، ص ۱۵ و سیره ابن هشام، ص ۲۴۳-۲۴۵.
(2) وسائل الشیعه، کتاب الصلاة، باب 2، باب وجوب الصلوات الخمس، ج 4، ص 10.
(3) بقره، 183.
(4) "مسار الشیعه"، شیخ مفید، ص 37؛ "توضیح المقاصد"، بهایی عاملی، ص 19.
(5) نحل، 67.
(6) بقره، 219.
(7) مائده، 90.
(8) الإتقان في علوم القرآن، ج ‏1، ص 112.
(9) ر.ک: فروغ ابديت، جعفر سبحانی، ج 2، ص 99.
(10) انفال، 41.
(11) ر.ک: التمهيد في علوم القرآن، معرفت، ج ‏1، ص 137؛ البرهان في علوم القرآن، زرکشی، ج ‏1، ص 281؛ الإتقان في علوم القرآن، سیوطی، ج ‏1، ص 112.
(12) الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل، ج ‏4، ص 812.
(13) تفسير نمونه، ج ‏3، ص 87.
(14) روم، 39.
(15) نساء، 161.
(16) آل عمران، 131.
(17) بقره، 275 ـ 279.
(18) التمهيد في علوم القرآن، ج ‏1، ص 136 و 137؛ الإتقان في علوم القرآن، ج‏1، ص 111 و 112.
(19) ترجمه الميزان، ج ‏2، ص 626.
(20) جامع البیان، طبری، ج 3، ص 75؛ المحرر الوجیز، اندلسی، ج 1، ص 377؛ الدرالمنثور، ج 1، 365.
(21) مانند، اعراف، 156؛ نمل، 3؛ لقمان، 4؛ فصلت،7.
(22) توبه، 103.
(23) تفسير نمونه، ج ‏8، ص 9.

 

 

موضوع قفل شده است