چرا اجداد موحد پیامبر(ص) نام بت را بر روی برخی فرزندان خود می گذاردند؟

با عرض سلام و ادب خدمت شما دوست بزرگوار

در پاسخ به این سوال توجه به چند نکته مهم لازم و ضروری است:

نکته مهم اول اینکه صرف اسم گذاري افراد به نام طوايف- و حتي بت ها- دليل بر مشرک و کافر بودن آن ها نمي باشد، زيرا اسم گذاري در آن عصر تابع فرهنگ ، سنت و شرايط بود ، مثلا در آن زمان برخي فرزندان خود را به اسم حيوانات نام گذاري مي نمودند، يا اسامي و القاب براي آنان اتنخاب مي نمودند که در آن زمان مشهور و مرسوم بود، از اين رو مي توان گفت :
نام گذاري اجداد رسول خدا (ص) به" عبد مناف" و" عبد شمس"- بر فرض صحت این نامگذاری ها- ، با اين مطلب- که اجداد حضرت موحد بودند- منافات ندارد، زيرا نام گذاري ها بر اساس و بافت فرهنگي آن زمان بوده است و معنا یلغوی آنها مراد نبوده است،افزون بر اين دلايلي داريم که اجداد رسول خدا موحد بودند، و هيچ يک بت پرست و مشرک نبوده‌اند؛ بلکه مطابق روايات و احاديث متواتر افرادي موحد، نيکو سرشت، پاک بنياد و پيرو دين توحيدي بوده‌اند. از پيامبر اسلام آمده است:
« خداوند مرا در صلب آدم به زمين فرود آورد . در صلب نوح که در کشتي بود قرار داد . سپس در صلب ابراهيم قرار داد و آن گاه مرا از صلب‌هاي کريمه به سوي ارحام پاکيزه انتقال داد، تا اين که مرا از پدر و مادري که هرگز به فجور و آلودگي‌هاي جاهليت يکديگر را ملاقات نکرده بودند بيرون آورد. »
آبا و امهات پيامبر ،پدراني کريم و مادراني طاهر بوده‌اند. نيز پيامبر به علي (ع) در وصف عبدالمطلب مي‌گويد:
« يا علي، عبدالمطلب. بت ها را پرستش نمي‌کرد . گوشت ميته نخورد و مي‌گفت من بر دين پدرم ابراهيم هستم. »
همچنين از حضرت علي روايت شده است :
به خدا قسم !پدرم و جدم عبدالمطلب و هاشم و عبدمناف هرگز بتي را پرستش نکردند. آنان بر دين ابراهيم بودند . به سوي کعبه نماز مي‌خواندند . بدان متمسک بودند.
نيز از حضرت آمده است : خدا پيامبر را از برترين صلب ها خارج نمود . در عزيزترين رحم ها گذارد. از شجره‌اي که پيامبرانش را از آن به وجود آورد.

نکته مهم دیگر این است که این اسامی قطعی نیست،بلکه اختلافات فراوانی در این مورد وجود دارد:
مثلاً نام پدر امام علی(ع)،یعنی جناب ابوطالب اختلافی است.برخی نام ابوطالب را "عبدمناف" گفته اند، همان گونه كه در روایتی منقول از حضرت علی(ع) و امام صادق(ع) آمده است كه نام ابوطالب "عبد مناف" است.[1] سیوطی در تاریخ الخلفا همین نام را برگزیده است.[2]

برخی نام وی را "عمران" خوانده اند، همان گونه كه در زیارت حضرت رسول گرامی اسلام(ص) آمده است: "السلام علی عمّك عمران ابی طالب".[3]

چون فرزند بزرگش طالب بود، او را ابوطالب خواندند.(كنیه)

محدّث قمى در كتاب سفینة البحار مى نویسد نام پدر امیرالمؤمنین را بعضى عبد مناف و بعض دیگر عمران دانسته اند و ممكن است هر دو صحیح باشد زیرا در بعضى از زیارات، ایشان به عنوان عمران و در بعضى از اشعار عربى به عنوان عبد مناف معرّفى شده اند ولى ابوطالب كنیه ى ایشان مى باشد.[4]

حال كدام یك از این دو اسم، نام اصلی او بود، تا آن اندازه كه تحقیق كرده ایم، مستندات تاریخی پاسخ قاطعی به ما نمی دهد. ممكن است هر دو درست باشد، چرا كه میان عرب ها، تعدد نام بسیار رواج دارد،ولی نام مشهوری که برای آن بزرگوار ذکر شده است همان عمران می باشد.

برخی به این مطلب که نام پدر امام علی(ع) عبد مناف باشد اینگونه اشکال کرده اند که،این نام دلیل بر موحد نبودن ابوطالب می باشد.در پاسخ این اشکال باید گفت:
طبق نقل برخی منابع پدر وی اسم او را عبدمناف نگذاشته است، شاید برخی از بستگان او به وی چنین لقبی را داده اند و سپس به این لقب شهرت یافته است.[5]

همچنین در مورد نام ابولهب،در هیچ یک از منابع تاریخی تصریح نشده است که عبدالمطلب پسرش را عبدالعزی نامیده باشد بلکه شاید بتوان برخلاف آن دلیل آورد، در بعضی از منابع آمده است: وقتى “افلح بن‌نضر شیبانى”، متولّى عزّى (بتی در جاهلیت)، در بستر مرگ درباره آیندۀ آن ابراز نگرانى کرد، ابولهب به او دل‌دارى داد و متعهد شد که آن را رها نکند. بدین طریق، مدتى سدانت عزّى را برعهده گرفت. در این هنگام به هرکس مى‌رسید، مى‌گفت: اگر عزّى پیروز شود، من با خدمتى که به او کرده‌ام در امانم و اگر محمّد بر آن پیروز شود که نمى‌شود، برادر زاده‌ام است!. اگرچه این واقعه هم نمی تواند علت این نام گذاری را مشخص کند، ولی داشتن این اسم منافاتی با این ندارد که عبدالمطلب پیرو دین حنیف بوده باشد؛ زیرا نام گذاری به روش های متفاوتی انجام می شده، یا حتی؛ شخص بدون نام گذاری (به خاطر عللی) به آن مشهور می شده است.[6]

خلاصه اینکه اولاً اینکه واقعاً نام این افراد،همانگونه باشد که شما بیان کرده اید - که البته در برخی موراد این نامگذاری ها قطعی نمی باشد- این نام ها منافاتی با موحد بودن اجداد پیامبر خدا(ص) ندارد.

پی نوشتها:
[1]. صدوق، معانی الاخبار، ص 121.
[2]. سیوطی، تاریخ الخلفاء، ص 166.
[3]. مجلسی، بحارالانوار، ج 97، ص 189.
[4]. سفینة البحار، شیخ عباس قمی، ج 5، ص 312 .
[5]. ابن اثیر، الکامل، ج2 ،ص18، بیروت، دار صادر للطباعه و النشر، 1385ه-1965م .
[6]. دائرة المعارف اسلامی،ج ۲، ذیل واژۀ ابوطالب.