هفت نکته ی قرآنی در سیره ی اولین زن مسلمان حضرت خدیجه ی طاهره (سلام الله عل

تب‌های اولیه

9 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
هفت نکته ی قرآنی در سیره ی اولین زن مسلمان حضرت خدیجه ی طاهره (سلام الله عل

مقدمه :

خداوند در کنار هر مرد بزرگ از يک زن بزرگ نيز ياد مي کند. حضرت خديجه(سلام الله عليها) دختر خويلد بن اسد بن عبدالعزّي بن قصّي، بانويي خردمند و دور انديش و والاگهر بود(1) که از لحاظ نسب و شرف و موقعيت اجتماعي و خانوادگي جايگاه بسيار ممتازي در ميان زنان جزيرة العرب و قريش داشت.(2) مادر حضرت خديجه(سلام الله عليها) فاطمه بنت زايد از اشراف زنان قريش و در عصر جاهليت معروف به (طاهره) بوده است. (3)

نَسَب حضرت خديجه(سلام الله عليها) با رسول خدا(صلي الله عليه و آله) در قصي بن کلاب(جدّ چهارم پيامبر(صلّي الله عليه و آله)) به هم مي رسد(4) خديجه(س) از زنان متمکن و ثروتمند مکّه بود و يک شبکه ي تجاري بين حجاز ـ شام و حبشه را مديريت مي کرد(5) و در کار تجارت از اهل فن ياري مي گرفت، وقتي صفات حضرت محمد(صلي الله عليه و آله) همچون راستگويي، صداقت، امانت داري، پاکدامني و خدمت رساني به نيازمندان را ديد، ايشان را به عنوان مديريت کاروان تجاري خود برگزيد و پيامبر(صلّي الله عليه و آله) تجارتي سودمند را در شام براي خديجه رقم زدند، به طوري که خديجه مال التّجاره ي خويش را با سود زيادي بفروخت. امّا خديجه به واسطه ي گزارش هاي غلامش(مُسيره) از سفر شام درباره اخلاق، رفتار و صفات حضرت محمد(صلّي الله عليه و آله) و اطلّاعاتي که از دانشمندان يهود و پسر عموي خود (ورقة بن نوفل) دريافت کرد و رؤياهاي صادقه اي که خود ديده بود، به حضرت محمد(صلّي الله عليه و آله) پيشنهاد ازدواج داد و حضرت رسول(صلّي الله عليه و آله) باتّفاق چند نفر از عموهاي خود از جمله حضرت ابوطالب به خواستگاري خديجه رفتند و خطبه عقد توسط جناب ابوطالب خوانده شد(8).

حضرت خديجه(سلام الله عليها) اوّلين زني بود که پيامبر در سن 25 سالگي پيامبر با ايشان ازدواج کرد و تا او زنده بود پيامبر(صلّي الله عليه و آله) همسر ديگري انتخاب ننمودند و اين ازدواج فرخنده نيز 25 سال تداوم داشت و با ارتحال حضرت خديجه پايان يافت.(10) در برخي روايات به باکره بودن حضرت خديجه علاوه بر معروف بودن او به طاهره، هنگام ازدواج با پيامبر(صلّي الله عليه و آله) اشاره شده است(1) از خديجه فرزنداني بزرگوار متولّد شدند که آخرين آنها حضرت فاطمه زهرا(سلام الله عليها) امُ الائمه مي باشند که در دوران بعثت رسول الله(صلّي الله عليه و آله) متولّد شدند. همزمان با بعثت رسول اکرم (صلّي الله عليه و آله) اوّلين زني که به ايشان ايمان آورد و مسلمان شد حضرت خديجه (سلام الله عليها) بود.

هفت نکته ي قرآني در سيره ي حضرت خديجه طاهره (سلام الله عليها)

اين نکات قرآني عبارتند از: عفاف و پاکدامني؛ ازدواج معنوي؛ اسلام و ايمان؛ اقامه نماز؛ هجرت؛ شکيبايي و ثبات قدم؛ انفاق و بخشش خديجه (سلام الله عليها) که به ترتيب به طرح هر کدام خواهيم پرداخت.

عفاف و پاکدامني:

قرآن کريم در آيه ي : «من عمل صالحاً من ذکر او انثي و هو مُؤمن فلنحيينه حيوة طيبه» لازمه ي رسيدن به حيات طيبه را اعمال صالح؛ عفاف و پاکدامني مي داند که اين ويژگي ها در سيره ي حضرت خديجه(سلام الله عليها) به طور بارز به چشم مي خورد. چنانکه عفّت و پاکدامني او در عصر جاهليت سبب شد الگو و نمونه زمان شود و به لقب (طاهره) مشهور گردد و فضايل نيک و پسنديده ايشان زبانزد خاص و عام بود. با اينکه از ثروت و مکنت فراواني برخوردار بود و خواستگاران فراواني داشت ولي با قلب و دلي مملو از عشق به خدا؛ در عفت و پاکدامني طاهره زندگي مي کرد و بر اين اساس در برخي روايات به باکره بودن او هنگام ازدواج با پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) تأکيد شده است و همين عفت و پاکدامني حضرت خديجه طاهره(سلام الله عليها)؛ حياتي طيبه را براي او رقم زد.

ازدواج معنوي:


«يا ايها الذّين آمنو اتقو الله و ابتغوا اليه الوسيله»(13) ازدواج يک وسيله معنوي است که حضرت خديجه(سلام الله عليها) با آن به رسول الله(صلي الله عليه و آله) به عنوان ريسمان الهي پيوند خورد. ازدواج حضرت خديجه(سلام الله عليها) با پيامبر(صلي الله عليه و آله) با يک سلسله عوامل و محرک هاي معنوي صورت پذيرفت و هيچ مسأله ي مادي، وجه تعامل ازدواج آنها را فراهم نساخت. او با شناخت و آگاهي از اخلاق و رفتار و منش رسول الله(صلي الله عليه و آله) ايشان را به همسري برگزيد و آنگاه که در هنگامه خطبه ي عقد، جناب ابوطالب(عليه السّلام) خطبه اي در فضايل بني هاشم قرائت نمود، ورقة بن نوفل پسر عموي خديجه ضمن خطابه اي اين چنين گفت: «کسي منکر فضائل شما نيست، ما از صميم دل مي خواهيم دست به ريسمان شرافت شما بزنيم.» ثمره ي اين ازدواج معنوي تولّد گوهر يگانه ي خلقت، کوثر قرآن، حضرت فاطمه زهرا (سلام الله عليها) بود، که جهان از عطر او و فرزندانش عطر آگين است.

اسلام و ايمان:

بر اساس فرمايش قرآن کريم که مي فرمايد:«اِنَّ الذّين آمَنُو و عملوا الصّالحات يهديهم ربَّهُم بايمانهم»(15) اعمال صالح و ايمان قلبي خديجه سبب گرديد اوّلين زني باشد که به خدا و رسول خدا(صلّي الله عليه و آله) ايمان آورد و مسلمان شود و ايمان واقعي خود را در مقام عمل نشان دهد.

رسول خدا(صلّي الله عليه و آله) در آغاز سوره ي(مدثر) مأمور به دعوت مردم به اسلام شد و اين مأموريت را از محيط خانه ي خويش آغاز کرد و خديجه(سلام الله عليها) اولين فردي بود که به او ايمان آورد(16) امام علي(عليه السّلام) مي فرمايد: در آن روزها به هيچ خانه اي اسلام راه نيافت جز خانه ي رسول خدا (صلّي الله عليه و آله و سلم) که خديجه(سلام الله عليها) هم در آن بود و من سومين آنان بودم.(17)

ايمان آوردن حضرت خديجه(سلام الله عليها) به رسالت حضرت محمد(صلي الله عليه و آله و سلم) حکايت از معرفت و پاکي و صداقت وي داشت او به اطمينان قلبي رسيد که وقتي رسول الله(صلّي الله عليه و آله) بعثت خود و نزول وحي الهي را مطرح کرد بلافاصله رسالت او را پذيرفت و اين افتخار را براي خود در طول تاريخ اسلام به عنوان اوّلين زن مسلمان ثبت کرد و سعادت خود را تضمين نمود. رشد ايماني او به آن حد رسيد که رسول الله(صلّي الله عليه و آله) در فضيلت او فرموده: بهترين زنان بهشت چهار نفرند(خديجه دختر خويلد؛ فاطمه دختر محمد(صلّي الله عليه و آله)؛ مريم دختر عمران، آسيه دختر مزاحم، زن فرعون.

اقامه ي نماز:

چنانکه قرآن مي فرمايد: «و لکن البرّ من آمن بِالله .... و اقام الصَّلوة و آتََي الزّکوة ...»(19) اقامه ي نماز با شکوه ترين جلوه ي تعبّد ايماني حضرت خديجه(سلام الله عليها) بود که پس از ايمان به رسالت پيامبر(صلّي الله عليه و آله) انجام شد او همراه با علي بن ابي طالب(عليه السّلام) و زيد بن حارثه به رسول خدا(صلّي الله عليه و آله) اقتداء کرد و در کنار خانه خدا(کعبه) نماز گذاردند و اقامه ي نماز را اوّلين وظيفه ي خود مي دانست «الذّين اِن مکنّاهم في الارض اقاموا الصلَّوة»(20)

در بعضي از روايات آمده است نخستين نمازي که رسول خدا(صلّي الله عليه و آله) اقامه کردند، نماز وسطي يعني نماز ظهر در روز جمعه بوده است. پيامبر چگونگي اقامه ي نماز و گرفتن وضو را به حضرت خديجه(سلام الله عليها) و حضرت علي(عليه السّلام) ياد دادند. پس آن دو وضو گرفتند و با رسول الله(صلّي الله عليه و آله) نماز خواندند. اقامه ي نماز خديجه(سلام الله عليها) از يک سو نشانه ي اطمينان قلبي او به رسالت پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) از جانب خدا و از سوي ديگر به معناي تعبّد و بندگي در مقابل خداوند بود(21)

هجرت:

از ديگر نکات قرآني در خصوص حضرت خديجه (سلام الله عليها) : والّذين آمنوا و هاجروا و جاهدوا في سبيل الله» مهاجرت او با پيامبر اکرم است.(22)

کفّار و مشرکان قريش عهد نامه اي عليه پيامبر و مسلمانان بستند و آنها را در محاصره اجتماعي و اقتصادي قرار دادند وليکن پيامبر(صلّي الله عليه و آله) همراه با بني هاشم و بني مطلب و بني عبد مناف در شب اوّل مُحرّم سال هفتم بعثت به شِعب ابي طالب مهاجرت کردند و خديجه(سلام الله عليها) در کنار او به عنوان يار و ياوري صديق و فداکاري ها کرد و با حمايت گسترده از رسول الله(صلّي الله عليه و آله) براي گسترش اسلام و فزوني يافتن تعداد مسلمانان و عزيمت عدّه اي از آنها به حبشه به دستور پيامبر(صلّي الله عليه و آله) و نيز ايجاد پايگاهي مهم براي ترويج اسلام و نااميدي و شکست سران کفر و شرک، تمام اموال و دارايي هاي خود را هزينه کرد. همراهي او با پيامبر و مسلمانان در شعب و کمک هايي که نزديکان پدري او براي مسلمانان به شعب مي فرستادند مايه ي قوّت قلب مسلمانان بود. اين همراهي و همکاري و فداکاري صادقانه، از مصداقي عيني و مثال زدني از زنان مهاجر و مجاهد ساخته بود که همواره پيامبر(صلّي الله عليه و آله) ياد و نام او را بسيار بزرگ مي داشت و نشانه ي محبّت خديجه به خداوند پيروي خالصانه او از پيامبر اکرم(صلي الله عليه و آله) بود.(24)

شکيبايي و ثبات قدم:

از ديگر نکات بارز زندگي آن حضرت شکيبايي و استقامت او در راستاي اهداف رسالت نبي مکرم اسلام بود. چنانکه قرآن کريم مي فرمايد: «يا ايهَا الَّذين آمنوا اصبروا و صابروا و رابطو لعلَّکم تفلحون»(25)

اسلام آوردن حضرت خديجه و وفاداري ايشان نسبت به پيامبر(صلّي اله عليه و آله) در حالي که مشرکان زير بار هدايت الهي ايشان نمي رفتند موجب دلگرمي و قوت قلب پيامبر بود و اين عطوفت از فضائل نيک و ايمان وي نشأت گرفته بود، اين همراهي ثبات قدم پيامبر(صلّي الله عليه و آله) در هدايت و ارشاد و دعوت مردم به يکتاپرستي و گرايش آنان به توحيد فراهم مي کرد. او همواره با تأييد پيامبر در ثبات قدم و شکيبايي پيامبر در برابر تمامي سختي ها مؤثر بود چنانکه پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله) درباره اين سيره و روحيه ي حضرت خديجه چنين فرموده اند :

« آنگاه که همه مرا تکذيب کردند خديجه مرا تأييد کرد و به درستي پيغمبري من اقرار نمود و او هنگامي به من ايمان آورد و در نماز به من اقتدا کرد، که همگان در لجنزار کفر و حقيقت پوشي دست و پا مي زدند و موقعي به بهترين يادگار من (فخر دو جهان، فاطمه، آن بانوي محشر) باردار شد که همه ي زنان از بي اعتباري نازا مانده بودند» همراهي و همکاري صادقانه خديجه با رسول الله (صلّي الله عليه و آله) خالي از مشکلات، سختي ها و زخم زبان ها و رنج هاي اجتماعي و اقتصادي نبود وليکن خديجه همه را با شکيبايي و ثبات قدمي بي نظير پشت سر گذاشت و هيچگاه درايمانش به خدا و رسالت رسول او خدشه اي وارد نشد بلکه روز به روز توجّه اش به رسول الله(ص) بيشتر مي شد و اينگونه بود که خداي تعالي به وسيله جبرئيل بر خديجه سلام فرستاد و خديجه چنين پاسخ داد:(الله السّلام، و منه السَّلام و علي جبرئيل السَّلام)(28)

انفاق و بخشش:

وبالاخره مهمترين و بارزترين نقش حضرت خديجه(سلام الله عليها) در بخشش و انفاق او تجلي مي يابد.

قرآن کريم مي فرمايد: «مثل الَّذين ينفقون اموالهم ابتغاء مرضات الله و تثبيتاً من انفسهم»(29)

حضرت خديجه ثروت عظيمي از پدر به ارث برده و آن را از راه تجارت فزوني بخشيده بود او تمامي اين ثروت را خالصانه براي گسترش و توسعه ي اسلام در اختيار پيامبر(صلّي الله عليه و آله) قرار داد. ثروت او قبل و بعد از جريان محاصره ي اقتصادي و اجتماعي بسيار کارگشا بود.(30) او با مال و جان و زبان خود به حمايت همه جانبه از پيامبر و مسلمانان برخاسته بود. در جريان سه سال محاصره ي وحشت بار در شعب ابي طالب، خديجه از روي صفا و سخاوت تمام دارايي خود را نثار پيامبر و مسلمانان کرد و آنها را از گرسنگي نجات داد، تا اينکه خداوند گشايشي در کار آنها پيش آورد(31) جهاد مالي خديجه و انفاق و بخشش او در ده سال اوّل بعثت نقش حياتي و چشم گيري در رشد و گسترش اسلام و فزوني يافتن تعداد مسلمانان و هجرت مسلمانان و ابطال نقشه هاي سران کفر و شرک داشت و اين نقش آفريني خديجه بود که او را در نزد رسول الله (صلّي الله عليه و آله) بسيار عزيز مي داشت و تا آنجا که آن حضرت او را به عنوان يکي از چهار زن نمونه و بزرگ، که جايگاهشان در بهشت برين است معرفي کردند.

و خديجه(سلام الله عليها) با اين صفات شايسته الگويي ماندگار براي هميشه تاريخ شد.

پي نوشت

1ـ محمد بن سعد ، طبقات ، ج 1 ، صفحه127

2ـ همان منبع صفحه129

3ـ عماد زاده، زنان پيامبر اسلام (صلّي الله عليه و آله) صفحه304

4ـ رسول محلاتي ، تاريخ اسلام، جلد يک ، صفحه52.

5ـ استاد هاشم معروف حسني، سيرة المصطفي(صلّي الله عليه و آله) صفحه65

6ـ همان منبع ، صفحه66

7ـ ابن هشام، سيرت رسول الله(صلّي الله عليه و آله) صفحه89

8ـ بحارالانوار (علاّمه مجلسي) ج 16 صفحه20

9ـ ابوسعيد ، شرف النبي(صلّي الله عليه و آله) صفحه 201

10ـ همان منبع ، صفحه 201

11ـ رسول محلاتي، تاريخ اسلام، ج 1 ، صفحه54

12ـ قرآن کريم ، سوره نحل ، آيه 97

13ـ قرآن کريم ، سوره مائده ، آيه35 .

14ـ آية الله سبحاني ، فروغ ابديت ، ج 1 ص 164.

15ـ قرآن کريم ـ سوره يونس ، آيه 90

16ـ« سوره مدثر ، آيات 1 و 2.

17ـ نهج البلاغه ، خطبه 192.

18ـ شيخ صدوق ، خصال ، صفحه195

19ـ قرآن کريم، سوره حجر ، آيه 41.

20ـ قرآن کريم ، سوره حجر ، آيه 41

21ـ يعقوبي ، تاريخ يعقوبي ، جلد 1، صفحه 378.

22ـ قرآن کريم ، سوره انفال ، آيه 76.

23ـ بحرالعلوم، زنان صدر اسلام، صفحه 116و117.

24ـ قرآن کريم، سوره آل عمران، آيه31.

25ـ قرآن کريم ، سوره آل عمران ، آيه 200.

26ـ جعفريان، سيرة رسول خدا(صلّي الله عليه و آله) ، صفحه 358.

27ـ حاج شيخ عباس قمي، ترجمه سفينه البحار ، ج 2، صفحه82.

28ـ علاّمه مجلسي، بحارالانوار، ج 16، صفحه11.

29ـ قرآن کريم، سوره بقره، آيه 265.

30ـ استاد هاشم معروف حسني، سيرة المصطفي(صلّي الله عليه و آله) ، صفحه 65.

31ـ بحرالعلوم، زنان صدر اسلام، صفحه 116.

سید حسین حر
مجله کوثر ، بهار 1385 ، شماره 20

منبع

موضوع قفل شده است