جمع بندی آیا نجسات فقط همان هایی هستند که در قرآن آمده ؟

آیات مرتبط:

«إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنزِيرِ وَ مَا أُهِلَّ لِغَيرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيرَ بَاغٍ وَ لَا عَادٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ»
خداوند، تنها مردار، خون، گوشت خوك و آنچه را با نام غير خدا سر بريده ‏اند، بر شما حرام كرده است امّا كسانى كه ناچار شوند، در حالى كه تجاوز و تعدّى از حدّ ننمايند، (خدا آنها را مى ‏بخشد چرا كه) خدا بخشنده و مهربان است. (1)

«وَ لَا تَقُولُواْ لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هَاذَا حَلَالٌ وَ هَاذَا حَرَامٌ لِّتَفْترُواْ عَلىَ اللَّهِ الْكَذِبَ إِنَّ الَّذِينَ يَفْترُونَ عَلىَ اللَّهِ الْكَذِبَ لَا يُفْلِحُونَ»
به خاطر دروغى كه بر زبانتان جارى مى ‏شود (و چيزى را مجاز و چيزى را ممنوع مى ‏كنيد،) نگوييد: «اين حلال است و آن حرام»، تا بر خدا افترا ببنديد به يقين كسانى كه به خدا دروغ مى ‏بندند، رستگار نخواهند شد! (2)

«قُل لَّا أَجِدُ فىِ مَا أُوحِىَ إِلىَّ محَرَّمًا عَلىَ‏ طَاعِمٍ يَطْعَمُهُ إِلَّا أَن يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَمًا مَّسْفُوحًا أَوْ لَحْمَ خِنزِيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ أَوْ فِسْقًا أُهِلَّ لِغَيرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيرَ بَاغٍ وَ لَا عَادٍ فَإِنَّ رَبَّكَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ»
بگو: «در آنچه بر من وحى شده، هيچ غذاى حرامى نمى‏يابم بجز اينكه مردار باشد، يا خونى كه (از بدن حيوان) بيرون ريخته، يا گوشت خوك- كه اينها همه پليدند- يا حيوانى كه به گناه، هنگام سر بريدن، نام غير خدا [نام بتها] بر آن برده شده است.» اما كسى كه مضطر (به خوردن اين محرمات) شود، بى آنكه خواهان لذت باشد و يا زياده روى كند (گناهى بر او نيست) زيرا پروردگارت، آمرزنده مهربان است. (3)

«إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنزِيرِ وَ مَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيرَ بَاغٍ وَ لَا عَادٍ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ»
خداوند، تنها (گوشت) مردار، خون، گوشت خوك و آنچه را نام غيرِ خدا به هنگام ذبح بر آن گفته شود، حرام كرده است. (ولى) آن كس كه مجبور شود، در صورتى كه ستمگر و متجاوز نباشد، گناهى بر او نيست (و مى ‏تواند براى حفظ جان خود، در موقع ضرورت، از آن بخورد) خداوند بخشنده و مهربان است. (4)

«حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَ الدَّمُ وَ لحمُ الخْنزِيرِ وَ مَا أُهِلَّ لِغَيرِ اللَّهِ بِهِ وَ الْمُنْخَنِقَةُ وَ الْمَوْقُوذَةُ وَ الْمُترَدِّيَةُ وَ النَّطِيحَةُ وَ مَا أَكلَ‏َ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَ مَا ذُبِحَ عَلىَ النُّصُبِ وَ أَن تَسْتَقْسِمُواْ بِالْأَزْلَامِ ذَالِكُمْ فِسْقٌ»
گوشت مردار، و خون، و گوشت خوك، و حيواناتى كه به غير نام خدا ذبح شوند، و حيوانات خفه شده، و به زجر كشته شده، و آنها كه بر اثر پرت‏شدن از بلندى بميرند، و آنها كه به ضرب شاخ حيوان ديگرى مرده باشند، و باقيمانده صيد حيوان درنده- مگر آنكه (بموقع به آن حيوان برسيد، و) آن را سرببريد- و حيواناتى كه روى بتها (يا در برابر آنها) ذبح مى‏ شوند، (همه) بر شما حرام شده است و (همچنين) قسمت كردن گوشت حيوان به وسيله چوبه‏ هاى تير مخصوص بخت آزمايى تمام اين اعمال، فسق و گناه است‏. (5)

با سلام و درود

چند نکته در این زمینه عرض می شود:

1. ما آیات دیگری داریم که محرمات را بیش از این مقدار بیان کرده است، مانند آیه 3 سوره مائده.

2. انحصارى كه از آيه با كلمه "إنّما" استفاده مى‏ شود حصر حقیقی نیست بلکه حصر اضافى است، يعنى منظور بيان تمام محرمات نيست، بلكه هدف، نفى بدعتهايى است كه آنها در مورد قسمتى از گوشتهاى حلال داشتند.

به تعبير ديگر، مشرکان قسمتى از گوشتهاى پاكيزه و حلال را طبق خرافات و موهوماتى بر خود تحريم مى ‏كردند، اما در عوض به هنگام كمبود غذا از گوشت آلوده مردار يا خوك و يا خون استفاده مى ‏كردند! قرآن به آنها اعلام مى ‏كند كه اينها براى شما حرام است نه آنها. (6)

3. این آیات به محرمات اصلی اشاره کرده اند، و ما با توجه به روایات و سنت پیامبر(ص) می فهیم که محرمات منحصر در این موارد نیست و محرماتی غیر از این محرمات هم داریم. (7)

4. آیه ای که می فرماید: نگویید این حلال است و این حرام (8)، می خواهد دروغ به خدا نسبت داده نشود، یعنی از طرف خودتان به خدا چیزی نسبت ندهیدزیرا این دروغ و افتراء بر خداوند است: «لِّتَفْترُواْ عَلىَ اللَّهِ الْكَذِبَ»

ولی باید توجه داشت که پیامبر(ص) چیزی غیر از وحی نمی گوید و هر آنچه می گوید از طرف خداوند به او وحی شده و دستور خداوند است:
«وَ مَا يَنطِقُ عَنِ الهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْىٌ يُوحَى»؛ و هرگز از روى هواى نفس سخن نمى ‏گويد، آنچه مى‏ گويد چيزى جز وحى كه بر او نازل شده نيست. (‏9)

پس هر آنچه پیامبر(ص) می فرماید، دستور خداوند و وحی الهی است، و خود قرآن به مسلمانان دستور داده که پیروی مطلق و بدون قید و شرط از پیامبر(ص) داشته باشند:
«ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا»؛ آنچه را رسول خدا براى شما آورده بگيريد (و اجرا كنيد)، و از آنچه نهى كرده خوددارى نماييد و از (مخالفت) خدا بپرهيزيد. (10)

بنابر این:

اولا: این آیه (نحل، 116) می گوید دروغ به خدا نسبت ندهید، ولی سخن پیامبر(ص) که دروغ نیست بلکه وحی الهی است، و با مراجعه به روایات و سنت پیامبر(ص) می فهیم که محرمات منحصر در این موارد ذکر شده در آیات نیست و محرمات دیگری هم داریم که باید از آنها اجتناب کرد.

جمع بندی

پرسش:
با توجه به آيه 115 و 116 سوره نحل، چرا ما چيزهای ديگری را هم نجس می‌دانیم؟
پاسخ:
آیات مرتبط:
«إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنزِيرِ وَ مَا أُهِلَّ لِغَيرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيرَ بَاغٍ وَ لَا عَادٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ»؛ خداوند، تنها مردار، خون، گوشت خوک و آنچه را با نام غير خدا سر بريده ‏اند، بر شما حرام كرده است امّا كسانى كه ناچار شوند، در حالى كه تجاوز و تعدّى از حدّ ننمايند، (خدا آنها را مى‌‏بخشد چرا كه) خدا بخشنده و مهربان است. (1)
«وَ لَا تَقُولُواْ لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هَذَا حَلَالٌ وَ هَذَا حَرَامٌ لِّتَفْترُواْ عَلىَ اللَّهِ الْكَذِبَ إِنَّ الَّذِينَ يَفْترُونَ عَلىَ اللَّهِ الْكَذِبَ لَا يُفْلِحُونَ»؛ به خاطر دروغى كه بر زبانتان جارى مى ‏شود (و چيزى را مجاز و چيزى را ممنوع مى‌كنيد)، نگوييد: «اين حلال است و آن حرام»، تا بر خدا افترا ببنديد. به يقين كسانى كه به خدا دروغ مى‌‏بندند، رستگار نخواهند شد! (2)
«قُل لَّا أَجِدُ فىِ مَا أُوحِىَ إِلىَّ محَرَّمًا عَلىَ‏ طَاعِمٍ يَطْعَمُهُ إِلَّا أَن يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَمًا مَّسْفُوحًا أَوْ لَحْمَ خِنزِيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ أَوْ فِسْقًا أُهِلَّ لِغَيرِ اللَّهِ بِهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيرَ بَاغٍ وَ لَا عَادٍ فَإِنَّ رَبَّكَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ»؛ بگو: «در آنچه بر من وحى شده، هيچ غذاى حرامى نمى‏‌يابم به جز اينكه مردار باشد، يا خونى كه (از بدن حيوان) بيرون ريخته، يا گوشت خوك ـ كه اينها همه پليدند ـ يا حيوانى كه به گناه، هنگام سر بريدن، نام غير خدا [نام بتها] بر آن برده شده است.» اما كسى كه مضطر (به خوردن اين محرمات) شود، بى‌آن‌كه خواهان لذت باشد و يا زياده روى كند (گناهى بر او نيست) زيرا پروردگارت، آمرزنده مهربان است. (3)
«إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنزِيرِ وَ مَا أُهِلَّ بِهِ لِغَيرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيرَ بَاغٍ وَ لَا عَادٍ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ»؛ خداوند، تنها (گوشت) مردار، خون، گوشت خوک و آنچه را نام غيرِ خدا به هنگام ذبح بر آن گفته شود، حرام كرده است. (ولى) آن كس كه مجبور شود، در صورتى كه ستمگر و متجاوز نباشد، گناهى بر او نيست (و مى‌‏تواند براى حفظ جان خود، در موقع ضرورت، از آن بخورد) خداوند بخشنده و مهربان است. (4)
«حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَ الدَّمُ وَ لحمُ الخْنزِيرِ وَ مَا أُهِلَّ لِغَيرِ اللَّهِ بِهِ وَ الْمُنْخَنِقَةُ وَ الْمَوْقُوذَةُ وَ الْمُترَدِّيَةُ وَ النَّطِيحَةُ وَ مَا أَكلَ‏َ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَ مَا ذُبِحَ عَلىَ النُّصُبِ وَ أَن تَسْتَقْسِمُواْ بِالْأَزْلَامِ ذَالِكُمْ فِسْقٌ»؛ گوشت مردار، و خون، و گوشت خوک و حيواناتى كه به غير نام خدا ذبح شوند، و حيوانات خفه شده، و به زجر كشته شده، و آنها كه بر اثر پرت‏ شدن از بلندى بميرند، و آنها كه به ضرب شاخ حيوان ديگرى مرده باشند، و باقيمانده صيد حيوان درنده ـ مگر آنكه (به موقع به آن حيوان برسيد، و) آن را سرببريد ـ و حيواناتى كه روى بتها (يا در برابر آنها) ذبح مى‏‌شوند، (همه) بر شما حرام شده است و (هم‌چنين) قسمت كردن گوشت حيوان به وسيله چوبه‏ هاى تير مخصوص بخت آزمايى تمام اين اعمال، فسق و گناه است‏. (5)
در ادامه چند نکته در این زمینه عرض می‌شود:
1. ما آیات دیگری داریم که محرمات را بیش از این مقدار بیان کرده است، مانند آیه 3 سوره مائده.
2. انحصارى كه از آيه با كلمه «إنّما» استفاده مى‏‌شود حصر حقیقی نیست بلکه حصر اضافى است، يعنى منظور بيان تمام محرمات نيست، بلكه هدف، نفى بدعت‌هايى است كه آن ها در مورد قسمتى از گوشت هاى حلال داشتند.
به تعبير ديگر، مشرکان قسمتى از گوشتهاى پاكيزه و حلال را طبق خرافات و موهوماتى بر خود تحريم مى‌كردند، اما در عوض به هنگام كمبود غذا از گوشت آلوده مردار يا خوك و يا خون استفاده مى‌كردند! قرآن به آن‌ها اعلام مى‌‏كند كه اين ها براى شما حرام است نه آن‌ها. (6)
3. این آیات به محرمات اصلی اشاره کرده‌اند، و ما با توجه به روایات و سنت پیامبر (صلی الله علیه وآله) می‌فهیم که محرمات منحصر در این موارد نیست و محرماتی غیر از این محرمات هم داریم. (7)
4. آیه‌ای که می‌فرماید: نگویید این حلال است و این حرام (8)، می‌خواهد دروغ به خدا نسبت داده نشود، یعنی از طرف خودتان به خدا چیزی نسبت ندهید زیرا این دروغ و افتراء بر خداوند است: «لِّتَفْترُواْ عَلىَ اللَّهِ الْكَذِبَ»
ولی باید توجه داشت که پیامبر (صلی الله علیه وآله) چیزی غیر از وحی نمی‌گوید و هر آنچه می‌گوید از طرف خداوند به او وحی شده و دستور خداوند است: «وَ مَا يَنطِقُ عَنِ الهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْىٌ يُوحَى»؛ و هرگز از روى هواى نفس سخن نمى‌گويد، آنچه مى‏‌گويد چيزى جز وحى كه بر او نازل شده نيست. (‏9)
پس هر آنچه پیامبر(صلی الله علیه وآله) می‌فرماید، دستور خداوند و وحی الهی است، و خود قرآن به مسلمانان دستور داده که پیروی مطلق و بدون قید و شرط از پیامبر (صلی الله علیه وآله) داشته باشند: «ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا»؛ آنچه را رسول خدا (صلی الله علیه وآله) براى شما آورده بگيريد (و اجرا كنيد)، و از آنچه نهى كرده خوددارى نماييد و از (مخالفت) خدا بپرهيزيد. (10)

بنابراین:
این آیه (11) می‌گوید دروغ به خدا نسبت ندهید، ولی سخن پیامبر (صلی الله علیه وآله) که دروغ نیست بلکه وحی الهی است، و با مراجعه به روایات و سنت پیامبر (صلی الله علیه وآله) می‌فهیم که محرمات منحصر در این موارد ذکر شده در آیات نیست و محرمات دیگری هم داریم که باید از آنها اجتناب کرد.

پی نوشت ها:
1. نحل: 16/ 115.
2. نحل: 16/ 116.
3. انعام: 6/ 145.
4. بقره: 2/ 173.
5. مائده: 5/ 3.
6. مکارم، ناصر و همکاران، تفسير نمونه، ج ‏1، ص 583، و جلد ‏11، ص 440.
7. طباطبایی، محمد حسین، ترجمه الميزان، ج ‏12، ص 526؛ مکارم، ناصر و همکاران، تفسير نمونه، ج ‏11، ص 440؛ قرشی، سید علی اکبر، أحسن الحديث، ج ‏5، ص 514.
8. نحل: 16/ 116.
9. نجم: 53/ 3 و 4.
10. حشر: 59/ 7.
11. نحل: 16/ 116.