جمع بندی آيا اين روايات در مورد نكاح صحيح اند؟

اما در مورد حورالعین، باید عرض کنم که از جمله نعمت های بهشتیان، همسران بهشتی است که در چندین آیه از قرآن و نیز در روایات متعدد در توصیف همسران بهشتی تعبیر به «حور العین» شده است.

حور، جمع حوراء، به معنای زنی است که سفیدی چشمش بسیار سفید و سیاهی آن نیز بسیار سیاه باشد، و یا به معنای زنی است که دارای چشمان سیاه همچون چشم آهو باشد. «عین» در این جا جمع کلمه «عیناء»، به معنای درشت چشم می باشد. بنابراین، معنای لغوی «حور العین» مشخص است و مراد از آن، زنانی هستند که دارای چشمانی زیبا و جذاب هستند. (تفسير نمونه، ج ‏21، ص 212)

و في الكافي، و تفسير العياشي، عن الصادق (ع): ما تلذذ الناس في الدنيا و الآخرة بلذة أكبر لهم من لذة النساء، و هو قوله: زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنِينَ- الآية ثم قال: و إن أهل الجنة ما يتلذذون بشي‏ء من الجنة أشهى عندهم من النكاح، لا طعام و لا شراب. (الميزان في تفسير القرآن، ج‏3، ص 118)

مردم در دنیا و آخرت به لذتی بزرگتر از لذت زنان بهره نبرده اند و اینست معنای آیه زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنينَ...

علامه طباطبایی بعد از نقل این روایت دو نکته جالب می فرمایند که پاسخ شما را در بر دارد:

نکته اول:
اینکه در روایت مورد اشاره، لذت زنان را برترین لذت معرفی نموده، این معنا، از آیه 14 سوره آل عمران هم بدست می آید زیرا در این این آیه وقتی لذت های مهم جسمی و مادی را برمی شمارد، ابتدا لذت زنان را نام می برد:

نکته دوم:

حصر مذکور در روایت (که فرموده: لذت زنان برترین لذت است)، حصر اضافی و نسبی است و نه حصر حقیقی؛ یعنی نسبت به لذات جسمی و مادی، برترین لذت، لذت زنان است، اما منظور روایت این نیست که در میان تمام لذات جسمی و معنوی عالم، لذت زن برترین است، بلکه در مقایسه با سایر لذات جسمی، لذت زنان را برترین معرفی می کند؛ چه اینکه لذات بالاتر از آن هم داریم، مانند: لذت قرب حق تعالی که لذتی معنوی و فوق العاده است و قابل توصیف نیست (1):

حصر به یک اعتبار بر دو نوع است:

الف) حصر حقیقی؛
مثلا اگر کسی بگوید: «در این خانه هیچ کس جز زید وجود ندارد»، با این حصری که در کلامش آورده، تمام انسان های دیگر عالم را از حکم قضیه (یعنی وجود داشتن در آن خانه) خارج نموده و واقعا هم کسی جز زید در آن خانه وجود ندارد. این را می گویند «حصر حقیقی».

ب) حصر اضافی (یا همان حصر نسبی):
این حصر، نسبت به چیز معین دیگر (و نه تمام اشیاء دیگر)، حکم را محصور و مقصور می کند؛ مثلا اگر کسی در جمع سه نفریِ علی و رضا و جواد، بگوید: «فقط علی مسافر است» (و منظورش این باشد که: رضا و جواد مسافر نیستند)، او با این ادات حصری که در کلامش آورده، منظورش اینست که از آن جمع سه نفره، تنها علی مسافر است اما رضا و جواد مسافر نیستند؛ و منظور او این نیست که در دنیا هیچ مسافری جز علی وجود ندارد! این را می گویند «حصر اضافی یا نسبی». (2)

در روایت تنها نسبت به لذات جسمی و مادی، مقایسه صورت گرفته و با تمام لذات مادی و معنوی، مقایسه ای انجام نشده!

پی نوشت
---------------------
1- الميزان في تفسير القرآن، ج‏3، ص 118
2- برای اطلاعات بیشتر، رجوع کنید به: جواهر البلاغة، اثر سید احمد هاشمی، ص153

علیکم السلام

استاد مکارم شیرازی در کتاب «پیام قرآن، جلد پنجم»، ذیل بحثی با عنوان «معاد جسمانی» می نویسد:

«[=&quot]آیا حیات بعد از مرگ، تنها جنبه روحانى دارد؟ یعنى انسان بعد از مردن براى همیشه از این بدن جدا مى گردد، بدنش مى پوسد و متلاشى مى شود، و زندگى جاویدان در سراى دیگر تنها مربوط به روح است؟ [=&quot]یا اینکه زندگى بعد از مرگ در هر دو جنبه صورت مى گیرد، هم این جسم مادّى باز مى گردد، و هم روح، و بار دیگر با یکدیگر متّحد مى شوند؟

[=&quot]یا این که فقط جنبه جسمانى دارد یعنى تنها جسم باز مى گردد و روح چیزى جز آثار و خواص این جسم نیست؟
[=&quot]یا اینکه: معاد جنبه روحانى و نیمه جسمانى دارد، یعنى روح و جسم هر دو باز مى گردند و با هم متحد مى شوند، امّا نه این جسم مادّى عنصرى; بلکه جسم لطیفى که برتر از این جسم و عصاره آن است؟
[=&quot]
[=&quot]هریک از چهار نظریه فوق، طرفدارانى دارد، [=&quot]امّا آنچه به وضوح از قرآن مجید استفاده مى شود و صدها آیه دلالت بر آن دارد، معاد روحانى و جسمانى است (با همین جسم مادّى) و از آنجا که بازگشت روح در میان دانشمندان و فلاسفه، مسلّم است، تعبیر به معاد جسمانى مى شود در حالى که منظور معاد روحانى و جسمانى است.»

در ادامه، ایشان دلایل خود بر معاد جسمانی را با استناد به آیات کریمه قرآن بیان می کنند؛ یکی از آن دلایل، آیاتی است که به نعمتهای جسمی و بدنی بهشت و نیز عذاب های جسمی و بدنی دوزخ اشاره دارد؛ به عنوان مثال، سوره الرحمن یا سوره واقعه را مطالعه بفرمایید؛ به خوبی نعمتهای پر زرق و برق جسمانی آخرتی برای بهشتیان، و نیز عذاب های بدنی اخروی برای دوزخیان را بیان نموده است.

وَ أَصْحابُ الْيَمينِ ما أَصْحابُ الْيَمينِ
في‏ سِدْرٍ مَخْضُودٍ
وَ طَلْحٍ مَنْضُودٍ
وَ ظِلٍّ مَمْدُودٍ
وَ ماءٍ مَسْكُوبٍ
وَ فاكِهَةٍ كَثيرَةٍ
لا مَقْطُوعَةٍ وَ لا مَمْنُوعَةٍ
وَ فُرُشٍ مَرْفُوعَةٍ
إِنَّا أَنْشَأْناهُنَّ إِنْشاءً
فَجَعَلْناهُنَّ أَبْكاراً
عُرُباً أَتْراباً
لِأَصْحابِ الْيَمينِ
ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلينَ
وَ ثُلَّةٌ مِنَ الْآخِرينَ (قیامت/27تا40)

و اصحاب يمين و خجستگان، چه اصحاب يمين و خجستگانى
آنها در سايه درختان «سِدر» بى‏خار قرار دارند،
و در سايه درخت «طلح» پربرگ [درختى خوشرنگ و خوشبو]،
و سايه كشيده و گسترده،
و در كنار آبشارها،
و ميوه ‏هاى فراوان،
كه هرگز قطع و ممنوع نمى‏ شود،
و همسرانى بلندمرتبه
ما آنها را آفرينش نوينى بخشيديم،
و همه را دوشيزه قرار داديم،
زنانى كه تنها به همسرشان عشق مى‏ورزند و خوش زبان و فصيح و هم سن و سالند
اينها همه براى اصحاب يمين است،
كه گروهى از امّتهاى نخستينند،
و گروهى از امّتهاى آخرين

برای مطالعه جلد پنجم کتاب پیام قرآن (بخش معاد جسمانی) لینک زیر را کلیک کنید:

http://makarem.ir/websites/farsi/compilation/?bi=231&itg=12&s=im#

علاوه اینکه، یک دلیل استعاره نبودن آیات و روایاتی که به نعمت های جسمی بهشت اشاره داشته اند (مثل آیات سوره مبارکه رحمن و واقعه)، «اصول محاوره عقلا» است. حالا این یعنی چی؟ توجه بفرمایید:

نوع مردم (که عاقلند) وقتی با هم سخن می گویند، به ظواهر کلام یکدیگر توجه نموده و به معنایی که از ظاهر کلام یکدیگر برداشت می کنند، تمسک نموده و عمل می کنند و آن را حجت می دانند.

خدای متعال (که در رأس همه عقلای عالم است و آفریننده عقل و اعطا کننده آن به بشر است)، با همین زبان روشن عربی، و با اصول رایج محاوره ای و گفتگویی مردم زمان نزول، و با همان الفاظ آنها با ما سخن گفته:

این وعده های شیرین و حقِ باری تعالی، برای ایجاد شوق در دل بندگانش است تا با رغبت و امید به رحمت و نعمات بی کران او، با انگیزه ای دوچندان، مسیر بندگی را طی نمایند و با بیم از عذاب و شوق به نعمات بی کرانش، در طریق هدایت و بندگی ثابت قدم باشند و سختی های راه را تحمل نمایند.

برای اینکه مقایسه ای اجمالی بین نعمت های بهشتی با نعمت های دنیایی داشته باشیم و در نتیجه، درک بهتری از نعمت های بهشتی پیدا کنیم، مطالعه این لینک مناسب به نظر می رسد:

و الله در اولین لذت دنیایی میفرماید: حب الشهوات من النسا. 3:14

لذت زنان، دنیا را به فساد نکشانده بلکه انحراف جنسی یکی از عوامل مهم فساد دنیاست؛ مگر یک بخش مهم ازدواج، بهره مندی از همین لذت نیست، و مگر ازدواج یکی از مهمترین دستورات دینی ما نیست؟!

اسلام دین کاملی است و به همه غرایز طبیعی، پاسخی بایسته و شایسته می دهد و آنها را سرکوب نمی کند. در اسلام، غریزه جنسی با ازدواج آسان پاسخ داده شده و محدودیت های روابط زن و مرد، بین زوجین، آزاد اعلام شده تا این غریزه خداداد که ضامن بقای نسل بشر و عامل مهمی در استحکام زندگی مشترک است، به درستی پاسخ داده شود، و در بیرون از فضای زناشویی هم ضوابط بسیار دقیق و دوراندیشانه ای تدوین نموده تا فضای اجتماعی در امنیت و سلامت کامل اخلاقی قرار گیرد.

به خلاف غرب، که در عمل، آزادی جنسی را در فضای عمومی آزاد نموده و ازدواج را با محدودیت هایی روبرو نمود و نتیجه اش را هم می بینیم که در فضای عمومی و حتی خانوادگی، به هیچ وجه امنیت اخلاقی مطمئنی وجود ندارد و بنیان های خانوادگی به شدت، مخدوش و مورد تهدید است!

پس لذت زناشویی، در ذات خود، چیز بدی نیست و اگر در قالب ازدواج مشروع، شکل بگیرد، مورد تایید عقل و شرع است:

سلام به شما پرسشگر گرامی

بررسی سندی این گونه روایات _که در توصیف نعمت های بهشتی است_ ضرورت خاصی ندارد؛ به این توضیحات توجه فرمایید:

نعمت های بهشتی حقیقتا به وصف در نمی آیند، زیرا بهشت عالمی دیگر است و نسبت آن به دنیا، مانند نسبت دنیا به عالم رحم می باشد. اگر فرض کنیم، جنینی قدرت درک و فهم می داشت و می خواستیم عالم دنیا و نعمتهایش را برایش تشریح کنیم، چگونه این کار را می کردیم؟! ناچار بودیم، دنیا و نعمت هایش را به تصویر عالم رحم تعریف و توصیف کنیم و زیباترین ذهنیاتی که جنین در عالم رحم درک می کند را برایش مثال زنیم، ولی وقتی جنین متولد می شود و حقیقت نعمات دنیوی را می بیند، آن ها را نه در قیاس با نعمت های عالم رحم، بلکه به مراتب فوق آن می یابد.

تعریف و توصیف هایی که در آیات قرآن و نیز روایات از نعمت های بهشتی ذکر شده، متناسب با درک و فهم ما از دنیا و نعمتهای دنیاست که آنها را می شناسیم و با آنها انس گرفته ایم و غیر آن را درک و تجربه نکرده ایم، لذا هم در آیات قرآن و هم در روایات، در توصیف نعمت های بهشتی، بیشتر درباره زیباترین جلوه های نعمتهای دنیایی مثال زده شده است، مانند:

قصرهایی زیبا با درختانی که نهرها از زیر آن جریان دارد و از جهت کمیت و کیفیت خوردنی ها و نوشیدنی هایش، حد اعلی رعایت شده و نعمتهایش تمام نشدنی است و آنچه که بهشتیان هر لحظه اراده و اشتها نمایند برایشان حاضر و مهیا می شود و خدمتگزاران بانشاط و جوان و زیبارویانی که دائم ساقی و بر گرد آنان اند و همسران پاکی از حورعین که دست احدی بر آنان نخورده و در زیبارویی و نشاط، وصف ناپذیرند و لباس های فاخر و زیبا و زینت هایی که برایشان مهیا شده و ...

هیچگونه تهدیدی از جهت زوال و کم شدن و از دست رفتن و فاسد شدن و کهنه گشتن و تکرار شدن و سایر آفات دنیوی، این نعمات را تهدید نمی کند و بهشتیان هرگز از فردوس برین اخراج نمی شوند و هیچگاه به آفت رنج و تکرار و خستگی و مانند آن دچار نمی شوند و به صورت ابدی و همیشگی غرق در بالاترین نعمتهای ممکن هستند. (1)

کارهای دنیایی از قبیل کار و زحمت و رنج کسب حلال و مانند آن، طبیعتا در بهشت وجود ندارد زیرا در آنجا هر آنچه که بهشتیان اراده کنند، مهیا و حاضر می شود (2) و هیچ گونه رنج و ناراحتی از جهت کسب آنچه می خواهند ندارند. (3)

لذات و نعمات عالی دنیوی، با حذف تمام آفات و نقص هایش، در بهشت موجود است، از این رو به لذت ازدواج و همسر داشتن در آیات متعدد اشاره شده است. (4) نیز قصرهای زیبایی که نهرهای روان در زیر آن جاری است و سایر نعمتهایی که اندکی از توصیفشان گذشت.

ادامه...

پی نوشت
-------------------------------------
1- به عنوان نمونه رجوع کنید به: سوره های الرحمن، دهر، واقعه.
2- لَهُمْ فيها ما يَشاؤُنَ خالِدينَ كانَ عَلى‏ رَبِّكَ وَعْداً مَسْؤُلاً؛ جاودانه هر چه بخواهند در آنجا دارند. پروردگار تو مسؤول [تحقق‏] اين وعده است (فرقان/16)
3- لا يَمَسُّهُمْ فيها نَصَبٌ وَ ما هُمْ مِنْها بِمُخْرَجينَ؛ نه رنجى در آنجا به آنان مى‏ رسد و نه از آنجا بيرون رانده مى‏ شوند (حجر/48)
4- ً وَ لَهُمْ فيها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فيها خالِدُونَ؛ و در آنجا همسرانى پاكيزه خواهند داشت و در آنجا جاودانه بمانند (بقره/25)
وَ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَنُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدينَ فيها أَبَداً لَهُمْ فيها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ نُدْخِلُهُمْ ظِلاًّ ظَليلاً؛ و به زودى كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده ‏اند، در باغهايى كه از زير [درختانِ‏] آن نهرها روان است درآوريم. براى هميشه در آن جاودانند، و در آنجا همسرانى پاكيزه دارند، و آنان را در سايه ‏اى پايدار درآوريم (نساء/57)
و آیات بسیار دیگر که در سوره های الرحمن، دهر، واقعه و ... آمده است.

مواردی که اشاره شد، همه از جنس توصیف زیباترین نعمت های دنیاست که در توصیفات بهشتی قرآن (در سوره های الرحمن، دهر، واقعه و آیات دیگر) و نیز در روایات بسیار، به آنها اشاره شده است و هر گونه آفت دنیوی از آنها نفی شده است، اما وقتی نوبت به توصیف نادیده ها و ناشنیده ها می رسد، قرآن به اشارتی اکتفا می کند زیرا ترسیم چنین فضایی و درک حقیقت آن، برای انسانی که به زمین و نعمت هایش انس گرفته، دور از ذهن می نماید:

تعبير به «هيچ كس نمى‏ داند» و نيز تعبير به «قُرَّةِ أَعْيُنٍ» (آنچه مايه روشنى چشمهاست)، بيانگر عظمت بي حساب اين مواهب و پاداش ها است، مخصوصا با توجه به اينكه «نفس» به صورت نكره در سياق نفى آمده و به معنى عموم است و شامل همه نفوس می شود، حتى فرشتگان مقرب خدا و اولياى پروردگار! (1)

از پیامبر گرامی اسلام نقل شده که فرمود: ان اللَّه يقول اعددت لعبادى الصالحين ما لا عين رأت، و لا اذن سمعت، و لا خطر على قلب بشر؛ خداوند مى‏ فرمايد: من براى بندگان صالحم نعمتهايى فراهم كرده‏ ام كه هيچ چشمى نديده، و هيچ گوشى نشنيده، و به فكر كسى خطور هم نکرده است! (2)

پی نوشت
-------------------------------------
1- تفسير نمونه، ج‏17، ص 148
2- تفسير نمونه، ج‏17، ص 149 ؛ اين حديث را بسيارى از مفسران از جمله طبرسى در مجمع البيان و آلوسى در روح المعانى و قرطبى در تفسيرش نقل كرده‏ اند و محدثان مشهوری مانند بخارى و مسلم نيز آن را در كتب خود آورده‏ اند.

بررسی اسناد اینگونه روایات، در صورتی که محتوای آنها با آیات قرآن یا روایات معتبر دیگر یا براهین قطعی عقلی مخالف نباشد، ضرورتی ندارد؛ توضیح کامل مطلب، در دو پست قبل عرض شد.

پرسش:
در برخی روایات از نکاح به عنوان برترین لذات مادی بهشتیان یاد شده. لطفا در این باره توضیح دهید؟

پاسخ:
سلام به شما پرسشگر گرامی

در برخی روایات، برترین لذت [جسمی] دنیوی و اخروی، لذت زنان یاد شده، مانند:

و في الكافي، و تفسير العياشي، عن الصادق (ع): ما تلذذ الناس في الدنيا و الآخرة بلذة أكبر لهم من لذة النساء، و هو قوله: زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنِينَ- الآية ثم قال: و إن أهل الجنة ما يتلذذون بشي‏ء من الجنة أشهى عندهم من النكاح، لا طعام و لا شراب(1) ؛ مردم در دنیا و آخرت به لذتی بزرگتر از لذت زنان بهره نبرده اند و اینست معنای آیه زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنينَ...

علامه طباطبایی بعد از نقل این روایت دو نکته جالب می فرمایند که پاسخ شما را در بر دارد:

نکته اول:
اینکه در روایت مورد اشاره، لذت زنان را برترین لذت معرفی نموده، این معنا، از آیه 14 سوره آل عمران هم بدست می آید زیرا در این این آیه وقتی لذت های مهم جسمی و مادی را برمی شمارد، ابتدا لذت زنان را نام می برد: