شخصیت شناسی عرفا

تب‌های اولیه

15 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
شخصیت شناسی عرفا

باسمه تعالی
باسلام:
یکی از شخصیتهای مهم در عرصه عرفان نظری جناب صدر الدین قونوی (607-673 ه ق)است
هیچ یک از شاگردان بسیار ابن عربی ،در رتبه ومقام عرفانی ونیز در تبیین مکتب وی به درجه شیخ صدر الدین قونوی نمی رسند .
وی صاحب مقام تجلی ذاتی است ،مقامی که به تعبیر ابن عربی هیچ مقامی در سیر وسلوک بالاتر از آن در حق مخلوق متصور نیست(1)
آثار وی به واسطه بر خورداری اش از این مقام بلند شهودی وعرفانی ،از اصالت خاصی برخوردار است .از این رو هیچ گاه در صدد جمع آوری ونقل آثار واقوال دیگران بر نمی آید.
پی نوشت:
1-ابن عربی ،فصوص الحکم ص 62

آشنایی قونوی در اوان تحصیلاتش با حکمت وفلسفه(1) به اثار وی از نظر فلسفی وعقلانی ،استواری خاصی بخشیده است. او و دیگر پیروان ابن عربی کوشیده اند میراث استادشان را منظم ومنقح کنند ودر یک نظام منسجم عقلی ارائه دهند .
نقش قونوی در این مهم ،به عنوان مرجع اصیل ویگانه تفسیر آموزه های ابن عربی ،اهمیت بسیار دارد.
در واقع می توان گفت قونوی شاکله نظام هستی شناختی عرفانی ابن عربی را از نظر اثبات تمام کرد عرفان نظری را به عنوان یک علم دارای مبادی ،مسائل ،موضوع ومیزان ارائه نمود
پی نوشت:
1-قونوی ،النفحات الالهیه ،نفحه 24، ص 126

صدر الدین قونوی با شخصیت های برجسته ای همچون مولانا جلال الدین رومی وخواجه نصیر الدین طوسی معاصر بوده واز سوی این بزرگان ،همواره مورد احترام وتکریم فوق العاده ای بوده است(1)

نامه نگاری های وی با خواجه نصیر الدین طوسی ففیلسوف مشهور افزون بر آنکه نشانگر ورود وی در مباحث فلسفی است ،طلیعه ای بر هم زبانی و گفت و گوی سازنده عرفان و فلسفه است که در سده های بعدی به اوج رسید
پی نوشت:
1-مبانی و اصول عرفان نظری /یدالله یز دانپناه

شاگردان:
وی شاگردان بزرگی نیز تربیت کرد که هر کدام در تبیین وگسترش مکتب ابن عربی نقش بسزایی داشته اند :
1-موید الدین جندی
2-سعید الدین فرغانی
3-عفیف الدین تلمسانی
4-فخر الدین عراقی
که از مهم ترین شاگردان وی هستند
البته باید دانست در عصر قونوی ،هم زمان با استقلال نسبی جنبه نظری عرفان،شاگردی یک استاد نیز به دو معنا اطلاق می شد.شاگردی در سیر و سلوک وخرقه و ذکر که می توانست از شاگردی در اخذ معرف وحقایق مجزا باشد .
به بیان دیگر درس آموز مکتب یک استاد در سیر وسلوک واعمال وعبادات،می توانست از طریق مصاحبت با شیخی دیگر ،حقایق ومعارف را از او بگیرد.
فرغانی وعراقی با اینکه در خرقه و ذکر تابع استاد دیگری هستنداز شاگردان صحبتی قونوی هستند ونزد او به اخذ معارف وحقایق توحیدی مشغول بوده اند(1
پی نوشت:
1- مبانی واصول عرفان نظری/یدالله یزدانپناه

آثار قونوی:
از قونوی اثار مهمی بر جای مانده است:
1-مفتاح الغیب=این کتاب که با شرح محمد بن حمزه فناری با نام مصباح الانس چاپ شده است از منظم ترین ومنقح ترین کتاب های شیخ کبیر (قونوی ) است که با یک نظم منطقی وفلسفی وبدون پرداختن به حاشیه ها ،مجموعه ای کامل ،ولی فشرده از مباحث عرفان نظری را برابر با مکتب ابن عربی ارائه می کند
2-رسالة النصوص
3-فکوک
4- النفحات الهیه
5- المراسلات
6- شرح الحدیث
7-اعجاز البیان

موید الدین جندی(م.690 ه،ق)
وی از شاگردان بزرگ صدر الدین قونوی استفاو خود اهل کشف وتحقیق بوده بطوریکه نقش مهمی در تبیین وتوضیح مقاصد مکتب محیی الدینی دارد،
شرح وی بر فصوص الحکم ابن عربی ،نخستین شرح در نوع خود وکتاب مبنایی است که نوعا شارحان بعدی از آن تاثیر پذیرفته اند
جندی را نمی توان تنها شارح مکتب ابن عربی دانست،زیرا خود،عارفی برجسته وصاحب کشف است
آثار وی :
1- شرح فصوص الحکم
2-مواقع النجوم
3-نفحة الروح
4-تحفة الفتوح

سعید الدین فرغانی(م 700 ه ق)
اهمیت تاریخی فرغانی بدان سبب است که وی از شاخص ترین چهر ه های منتسب به سلسله ای دیگر ،یعنی سلسله شیخ شهاب الدین سهروردی است که یکی از مهم ترین و گستر ده ترین فرقه های تصوف انگاشته می شود
(سهروردی صاحب کتاب عوار ف المعارف است وسلسله سهروردیه در تصوف به وی می انجامد ،البته وی با سهروردی مقتول ،صاحب کتاب حکمة الاشراق تفاوت دارد)
از مهم ترین کارهای فرغانی در تاریخ عرفان نظری ،جعل اصطلاحات مستقر عرفانی است که در اثار عرفانی پس از وی به کار می رود
مهمترین اثر فرغانی
مشارق الدراری است که تقریرهای وی از تائیه ابن فارض در درس استادش شیخ صدر الدین قونوی است(این درس یه زبان فارسی ارائه می شده است)مقدمه فرغانی بر این کتاب از نظر سیر تحولات عرفان نظری اهمیت فراوان دارد
جامی در این باره میگوید:
هیچ کس مسایل علم حقیقت را چنان مضبوط ومربوط بیان نکرده است که وی در دیباچه شرح قصیده تائیه فارضیه کرده است(1
پی نوشت:
1-جامی /نفحات الانس/ص 558

ملا عبدالرزاق کاشانی(م735یا 736 ه ق)
ملا عبد الرزاق نیز همانند فرغانی از جمله صوفیانی است که در آغاز به سلسله شیخ شهاب الدین سهروردی منتسب بود ولی بعدها با مطالعه کتاب فصوص الحکم ابن عربی ،آن را به عموان کشف بر تر پسندید وبه یکی از بزرگترین شارحان این مکتب تبدیل شد
از آثار او کاملا پیداست که به خوبی با مکتب های فلسفی مشایی واشراقی آشنا بوده است ،این قوت فلسفی به ویژه در مقدمه کوتاهی که وی بر شرح فصوص الحکم خویش نگاشته ،مشهود است
اما آثار ایشان:
1-شرح فصوص الحکم
2-شرح بر منازل السائرین خواجه عبد الله انصاری
3-تاویلات القران
4-اصطلاحات الصوفیه(1
پی نوشت:
1-مبانی واصول عرفان نظری /یدالله یزدانپناه

داود بن محمود قیصری(م.751 ه ق)
قیصری از مهم ترین ملا عبد الرزاق وصاحب شرحی بر فصوص الحکم است که هم اکنون به عنوان متن درسی در محافل علمی تدریس می شود .
شرح قیصری از نظر قوت فلسفی وتبیین های عقلانی بی مانند است.در این میان مقدمه او بر شرح فصوص جایگاه ویژه ای دارد او در این مقدمه که از دوازده فصل تشکیل شده است،یک دوره کامل مباحث عرفان نظری را در قالب رساله ای مستقل آورده است،مطالب این مقدمه بسیار ارزشمند است واوج اقتدار قیصری را در عرفان نظری نشان می دهد
اما آثار ایشان:
1-شرح تائیه ابن فارض
2-شرح خمریه ابن فارض
3- شرح قصیده میمیه ابن فارض

ابو حامد محمد ترکه:
وی که در میانه قرن هشتم می زیست ،از جمله کسانی است که که پس از عمری فلسفه ورزی در فلسفه مشا وقانع نشدن از آن ،به عرفان گرایید وپس از گذراندن دوره ای ریاضت،به دلیل دغدغه های هستی شناسی ناشی از زمینه قبلی به مکتب ابن عربی پیوست واز شارحان ان گشت کتاب او به نام قواعد التوحید به همراه شرح نوه اش صائن الدین ترکه بر آن،به نام تمهید القواعد بعدها متن درسی قرار گرفت،این کتاب جزو مهم ترین اثار وی است.
این کتاب از نظر بیان حقایق ومعارف عرفانی با زبان فلسفی رایج در آن دوره و در نتیجه ،ایجاد یک نوع همزبانی میان عرفان وفلسفه اهمیت فراوانی دارد

سید حیدر آملی(719-زنده تا سال 787ه-ق)
از برخی جنبه ها شاید بتوان گفت سید حیدر آملی مهم ترین شخصیت در قرن هشتم هجری است.این اهمیت ناشی از نقشی است که او در ادغام وانطباق مکتب محی الدیینی با معارف شیعه داشته است . که در واقع زمینه های جدی موجود در مکتب ابن عربی به تدریج سبب نزدیکی این مکتب فکری به مکتب اهل بیت علیهم السلام شد وزمینه ساز گرایش شاگردان این مکتب به تشیع گردید.
سرانجام با تلاش سید حیدر آملی وپس از او ملا صدرا ،این نزدیکی به ادغام وانطباق انجامید.
که از جمله مهم ترین این زمینه ها ،بحث های ابن عربی وپیروانش از انسان کامل است که تطابق حیرت اوری با معارف شیعی در مسئله امامت دارد.

سید حیدر آملی با تصریح به این انطباق ،نخستین کسی است که مبانی عرفانی انسان کامل را وارد معارف شیعی کرد.
اثر مهم او در این زمینه ،کتاب ارز شمند جامع الاسرار است که در آن تلاش می شود ثابت شود فاصله ای میان نعارف شیعی وعرفان ابن عربی نیست.
در واقع ،حقیقت عرفان از آن شیعه است ومتقابلا حقیقت شیعه نیز عرفانی است.تلاش های سید حیدر سبب شددر این زمینه ،عمق بیشتری در فهم شیعه از روایت های اهل بیت علیهم السلام ایجاد شود وجنبه باطنی مکتب تشیع قوت گیرد. دیگر آثار مهم ایشان ،عبارتند از :تفسیر المحیط الاعظم که تفسیر باطنی قران کریم ونص النصوص که شرح وی بر فصوص الحکم است 1)
پی نوشت:
1- مبانی واصول عرفان نظری /سید یدالله یزدانپناه

صائن الدین علی بن محمد ترکه(م830 تا 835 هق)
از میان شخصیتهای عرفانی در قرن نهم ،صائن الدین ،همانند جدش از جمله کسانی است که با گذراندن عمری در فضای فلسفه در مقام یک فیلسوف ،سرانجام آن را اقناع کننده نیازهای ذهنی وروح پر عطش خویش نمی یابدد واز این رو در وادی سلوک گام می نهد،
مشهورترین کتاب وی ،یعنی تمهید القواعد حاصل این دگر گونی در نهاد وی است.
این کتاب نیز همانند قواعد التوحید ،در ایجاد یک هم زبانی میان فلسفه وعرفان نقش مهمی دارد .
از صائن الدین ،شرحی نیز بر فصوص الحکم بر جای مانده است که مطالب ارزنده ای دارد.

محمد بن حمزه فناری(751-834 ه ق)
فنار نام قریه ای در ترکیه است
این محقق سترگ ،جامع علوم ظاهر وباطن بوده است . از بررسی اثار وی بر می آید که به ظاهر خود او دارای مکاشفه ها وشهودات عرفانی نبوده است.اهمیت این نکته در آنجاست که به نظر می رسد عرفان نظری در عصر وی به درجه ای از انسجام واستحکام عقلانی-منطقی رسیده است که حتی کسانی که واجد ذوق نیستند ،می توانند محققانی بر جسته در این ساحت شوند.
دلیل دیگری که این شخصیت را در میان شخصیتهای قرن نهم برجسته می سازد ،شرحی است که بر مفتاح الغیب قونوی با نام مصباح الانس نگاشته است .این کتاب ،در تاریخ عرفان نظری اهمیت ویژ ه ای دارد.می توان گفت تمام مطالب عرفانی عارفان بزرگ در قرن هفتم در این کتاب جمع آوری شده است

ملا عبد الرحمن جامی(817-898 ه ق)
آثار او در مجموع ،دوره ای کامل از معارف توحیدی عرفان نظری با استفاده از اصطلاحات مستقر فرغانی وتوضیح آنها با زبان ساده وروان است.
یکی از مهم ترین کتاب های جامی نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص نام دارد.این کتاب شرحی بر نقش الفصوص ابن عربی است که خود خلاصه ای از مطالب فصوص الحکم است.
از دیگر آثار او اشعة اللمعات که شرح لمعات فخر الدین عراقی و لوایح که یک دوره عرفان نظری به زبان ساده است می باشد .یکی دیگر از آثار جامی نفحات الانس است.این کتاب از جامع ترین کتاب هایی است که در شرح مشایخ عرفان نگاشته است

موضوع قفل شده است