پرسشی پیرامون فطرس ملک
تب‌های اولیه
سلام.
اگر فطرس از ملائکه میباشد، پس چطور در برابر فرمان الهی توقف کرد تا خداوند او را عذاب کرده و بعد مورد شفاعت و کرامت امام حسین ( علیه السلام ) قرار گرفت؟
مگر فرشته ها عقل محض نیستند و از مقام عصمت برخوردار؟
کارشناس بحث : عبدالرحمان
سلام.اگر فطرس از ملائکه میباشد، پس چطور در برابر فرمان الهی توقف کرد تا خداوند او را عذاب کرده و بعد مورد شفاعت و کرامت امام حسین ( علیه السلام ) قرار گرفت؟
مگر فرشته ها عقل محض نیستند و از مقام عصمت برخوردار؟
کارشناس بحث : عبدالرحمان
با سلام خدمت شما
فطرس ملكى بود، عرش خدا را طواف می كرد در چيزى از دستور خدا كوتاهى كرد جناحش بريده شد (مقامش پائين آمد) بجزيره اى از جزائر رانده گشت، چون امام حسين عليه السلام بدنيا آمد جبرئيل براى عرض تبريک محضر رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله آمد در ضمن از محل فطرس گذشت، فطرس بجبرئيل التماس نمود، جبرئيل گفت: مأمورم براى عرض تهنيت بمحضر حضرت محمد صلّى اللّه عليه و آله بروم كه مولوى براى وى متولد شده است می خواهى ترا نيز با خود به برم، فطرس مايل شد، جبرئيل او را به محضر آن حضرت آورد، فطرس با انگشتش به آن حضرت التماس كرد حضرت فرمود: بالت را به بدن حسين بمال. او چنان كرد و پرواز نمود. ( قاموس قرآن، ج6، ص284. همچنین ر.ك: سفينه البحار، شيخ عباس قمى(ره)، ج3، ص930؛ بحارالانوار، ج26، ص340، روايت 10 و ج43، ص243، روايت 8 و ج4، ص182، روايت 7.)
در مورد پاسخ سوالتان به نکات ذیل توجه کنید:
1. ملائكه خلقى از مخلوقات خدايند، داراى ذواتى طاهره و نوريه، كه اراده نمى كنند مگر آنچه خدا اراده كرده باشد، و انجام نمى دهند مگر آنچه او مامورشان كرده باشد، و به همين جهت در عالم فرشتگان جزا و پاداشى نيست، نه ثوابى و نه عقابى، و در حقيقت ملائكه مكلف به تكاليف تكوينی اند، نه امر و نهی هاى تشريعى، و تكاليف تكوينيشان هم به خاطر اختلافى كه در درجات آنان هست مختلف است. (ترجمه الميزان، ج19، ص562-561.)
2. در مورد فطرس ملک و گناهی که مرتکب شد دیدگاه های مختلفی وجود دارد :
الف. عده ای معتقدند : با توجه به نص قرآن ملائكه معصوم هستند و هیچگاه نافرمانى خداوند را نمی كنند. لا يَعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ (تحريم/6) و لذا عصيان و گناه فطرس مردود است و اینگونه روایات صحت ندارد.
ب. عده ای دیگر معتقدند که فطرس ملک مرتکب گناه نشده است بلکه ترک اولی بوده است مانند آنچه که برای برخی از پیامبران علیهم السلام نقل شده است. (ر.ک : أطيب البيان في تفسير القرآن، ج1، ص511 ؛ ترجمه تفسیر المیزان، ج19، ص561-562.)
ج. عده ای دیگر معتقدند تمام ملائکه مجرد و عقل محض نیستند و در گروهی از ملائکه امکان نافرمانی و تمرد وجود دارد. شهید مطهری (ره) در این مورد می فرمایند: بعضى از ملائكه ،ملائكه مقرّب هستند و به اصطلاح فلسفى آنها را مجرّد مى دانند... . بعضى از ملائكه را در اخبار و احاديث ملائكه زمينى مى گويند؛ موجوداتى هستند نامرئى اما شايد خيلى به انسان شبيه اند، يعنى تكليف مى پذيرند و احيانا تمرد مى كنند (حقيقت اينها بر ما روشن نيست) و لهذا در بعضى اخبار راجع به بعضى از ملائكه دارد كه تمرّد كرد و بعد مغضوب واقع شد.
پس درباره ملائكه نمىشود به طور كلى گفت كه امكان تمرّد ندارند. حتى در اخبار آمده است كه بعضى از ملائكه را از عنصرهاى اين عالم آفريده اند. (مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى، ج4، ص280.)
د. برخی نیز معتقدند که فطرس ، از ملائکه نبوده است بلکه همردیف ملائکه بوده است همانگونه که ابلیس از جنیان بود اما بخاطر عبادت فروان خداوند ، همردیف ملائکه قرار گرفت.
---------------------------------
جهت مطالعه بیشتر:
پژوهشی در روایات فطرس ملک ، محمد احسانی‌فر، علوم حدیث ( فصلنامه علمی ، تخصصی ) ـ سال نهم ، ش چهارم ، زمستان 83.