زهد از ديد اسلام

تب‌های اولیه

5 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
زهد از ديد اسلام


اشاره
زهد، از جمله ارزش‏هاى متعالى مكتب اسلام است كه مورد توجه و تاكيد زيادائمه(عليهم السلام ) قرار گرفته است. بى‏شك، زهد و تقوا، دو عنصر مهم و قابل‏ توجه‏ اند كه مكمل و متمم هم‏اند.

در معارف اسلامى، پس از مسئله‏ ى تقوا، بر زهد،بيش از ساير معارف تكيه و سفارش شده است.



شك نيست كه «گرايش انسان به زهد، ريشه در آزاد منشى او دارد. انسان، بالفطره‏ميل به تصاحب و تملك و بهره‏مندى از اشيا دارد، ولى آن جا كه مى‏بيند اشيا به‏همان نسبت كه در بيرون، او را مقتدر ساخته، در درون، ضعيف و زبون‏اش كرده ومملوك و برده‏ى خويش ساخته، در مقابل اين بردگى، طغيان مى‏كند و نام اين طغيان،زهد است‏». (1)

در اين مقال، ابتدا به «مفهوم زهد» نظر مى‏كنيم، آن‏گاه «اصول ‏و پايه ‏هاى زهد در اسلام‏» را مورد بررسى قرار داده و پس از آن، به «نقش زهد درتكامل انسان‏» اشاره مى‏كنيم.

در بخش بعد، «تفاوت زهد اسلامى با رهبانيت ‏مسيحى‏» را ذكر كرده و به «تفاوت ميان زهد و فقر اقتصادى‏» نيز نگاهى خواهيم ‏افكند.

در ادامه از «زهد حقيقى وانحرافى و آثار هر يك‏»، سخن خواهيم گفت و بانگاهى به «زهد در زندگى پيامبر اكرم (ص) و حضرت على (ع‏») بحث را خاتمه‏خواهيم داد. و همه‏ى اين‏ها، با عنايت ‏به مطالب استاد شهيد مرتضى مطهرى ;است.


باسمه تعالی
با سلام:
زهد يكي از واژهای مقدس اسلامي و از فضايل اخلاقي انسان است كه همه انسان ها آن را به عنوان يك كمال و فضيلت ارزشمند دوست مي دارند و نيكو مي شمارند

با نگاهي به آموزه هاي اسلامي كه رهبانيت و گوشه نشيني در جهت عبادت محض را نادرست دانسته (حديد، آيه27) و پيامبر(ص) به صراحت فرموده است: لارهبانيه في الاسلام، در اسلام رهبانيت نيست، مي توان دريافت كه زهد نمي تواند به معناي مشغول شدن به نماز و روزه و مانند آن و بيكاري و فرار از فعاليت هاي اقتصادي كه در حكم جهاد و از مصاديق عبادت است باشد؛

شهید مطهری در تعریف زهد به سخن حضرت علی علیه‏السلام در نهج‏البلاغه اشاره می‏کند و می‏گوید:
زهد در قرآن، در دو جمله خلاصه شده است: «متأسّف نشوید بر آن چه (از مادیات دنیا) از شما فوت می‏شود و شاد نگردید بر آن چه خدا به شما می‏دهد(1

هر کس بر گذشته، اندوه نخورد و برای آینده، شادمان نشود، بر هر دو جانب زهد دست یافته است.

بدیهی است، وقتی که چیزی کمال مطلوب نبود و یا اساسا مطلوب اصلی نبود، بلکه وسیله بود، مرغ آرزو در اطراف‏اش پَر و بال نمی‏گشاید و آمدن و رفتن‏اش شادمانی یا اندوه ایجاد نمی‏کند.(2

پی نوشت:
1-حدید23
2 - سیری در نهج البلاغه، ص 212

در آثار شهید مطهری، به تعابیر مختلفی در تعریف زهد برمی‏خوریم که به چند نمونه آن اشاره می کنیم:

زهد، یعنی اِعراض و بی‏میلی، در مقابل رغبت که عبارت است از کشش و میل(1

زهد، یعنی آزاد زیستن از دنیا و خود را نسبت به نعمت‏های دنیا نفروختن و بنده‏ی دنیا نبودن(2

زهد، حالتی است روحی. زاهد از آن نظر که دلبستگی‏هایی معنوی و اخروی دارد، به مظاهر زندگی بی‏اعتنا است(3

زهد، در متن زندگی قرار دارد، کیفیت خاص بخشیدن به زندگی است و از دخالت دادن پاره‏ای ارزش‏ها، برای زندگی ناشی می‏شود(4

زهد، خصلتی است برای انسان زاهد. و زاهد کسی است که توجه‏اش از مادیّات دنیا به عنوان کمال مطلوب و بالاترین خواسته، عبور کرده، متوجه چیز دیگری معطوف شده است. بی‏رغبتی زاهد، بی‏رغبتی در ناحیه‏ی اندیشه و آمال و ایده و آرزو است، نه بی‏رغبتی در ناحیه‏ی طبیعت(5

پی نوشت:
1- سیری در نهج البلاغه، ص 210
2- انسان کامل، ص 312
3- سیری در نهج البلاغه، ص 214
4-سیری در نهج البلاغه، ص 218
5-سیری در نهج البلاغه، ص 211

امام صادق علیه السلام می‌فرمایدند:

الزهد مفتاح باب الاخرة و البراءة من النار وهو ترک کل شی یشغلک عن الله تعالی من غیر تأسف علی فوقها و لا اعجاب فی ترکها و لا انتظار فرج منها و لا طلب محمدة علیها... الزاهد یختار الآخرة علی الدنیا و الذل علی العزّ و الجهد علی الراحة

زهد کلید درِ جهان آخرت و کلید خلاص شدن از آتش است. زهد آن است که چون به چیزی مشغول شوی یاد پروردگار متعال را ترک نکنی و برای ترک کردن آن تاسف بخوری و در این عمل عجب و خودبینی پیدا نشود (به خاطر گشایش کار و رونق بازار و جلب اعتبار نباشد و به منظور ستایش و تعریف وثناگویی مردم انجام نشود. زاهد کسی است که زندگی معنوی را بر عیش دنیوی مقدم بدارد... و مجاهده و کوششو مخالفت نفس را به راحتی و عیش اختیار کن(1

پی نوشت:
1-مصباح الشریعه ،ج1 ،ص 135

باسمه تعالی
جمع بندی:

زهد از دیگاه اسلام

پرسش:
زهد از دیدگاه اسلام به چه معناست؟

پاسخ:
زهد يكي از واژهای مقدس اسلامي و از فضايل اخلاقي انسان است كه همه انسان ها آن را به عنوان يك كمال و فضيلت ارزشمند دوست مي دارند و نيكو مي شمارند

با نگاهي به آموزه هاي اسلامي كه رهبانيت و گوشه نشيني در جهت عبادت محض را نادرست دانسته «وَ رَهْبانِيَّةً ابْتَدَعُوها ما كَتَبْناها عَلَيْهِمْ إِلاَّ ابْتِغاءَ رِضْوانِ اللَّهِ فَما رَعَوْها حَقَّ رِعايَتِها فَآتَيْنَا الَّذينَ آمَنُوا مِنْهُمْ أَجْرَهُمْ وَ كَثيرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ »[حديد، آيه27]؛ « و رهبانيتى كه به بدعت آورده‏اند ما بر آنها مقرر نكرده‏ايم، اما در آن خشنودى خدا مى‏جستند، ولى حق آن را بسزا نگزاردند. ما از آن ميان به كسانى كه ايمان آورده بودند، پاداش داديم ولى بيشترينشان نافرمان بودند»و پيامبر(ص) به صراحت فرموده است: «لارهبانيه في الاسلام،»، [1] «در اسلام رهبانيت نيست،» مي توان دريافت كه زهد نمي تواند به معناي مشغول شدن به نماز و روزه و مانند آن و بيكاري و فرار از فعاليت هاي اقتصادي كه در حكم جهاد و از مصاديق عبادت است باشد؛

شهید مطهری در تعریف زهد به سخن حضرت علی علیه‏السلام در نهج‏البلاغه اشاره می‏کند و می‏گوید:
زهد در قرآن، در دو جمله خلاصه شده است: «متأسّف نشوید بر آن چه (از مادیات دنیا) از شما فوت می‏شود و شاد نگردید بر آن چه خدا به شما می‏دهد.[2]
هر کس بر گذشته، اندوه نخورد و برای آینده، شادمان نشود، بر هر دو جانب زهد دست یافته است.

بدیهی است، وقتی که چیزی کمال مطلوب نبود و یا اساسا مطلوب اصلی نبود، بلکه وسیله بود، مرغ آرزو در اطراف‏اش پَر و بال نمی‏گشاید و آمدن و رفتن‏اش شادمانی یا اندوه ایجاد نمی‏کند[3]
امام صادق علیه السلام می‌فرمایدند:

«الزهد مفتاح باب الاخرة و البراءة من النار وهو ترک کل شی یشغلک عن الله تعالی من غیر تأسف علی فوقها و لا اعجاب فی ترکها و لا انتظار فرج منها و لا طلب محمدة علیها... الزاهد یختار الآخرة علی الدنیا و الذل علی العزّ و الجهد علی الراحة»[4]
«زهد کلید درِ جهان آخرت و کلید خلاص شدن از آتش است. زهد آن است که چون به چیزی مشغول شوی یاد پروردگار متعال را ترک نکنی و برای ترک کردن آن تاسف بخوری و در این عمل عجب و خودبینی پیدا نشود (به خاطر گشایش کار و رونق بازار و جلب اعتبار نباشد و به منظور ستایش و تعریف وثناگویی مردم انجام نشود. زاهد کسی است که زندگی معنوی را بر عیش دنیوی مقدم بدارد... و مجاهده و کوششو مخالفت نفس را به راحتی و عیش اختیار کن»
در آثار شهید مطهری، به تعابیر مختلفی در تعریف زهد برمی‏خوریم که به چند نمونه آن اشاره می کنیم:

«زهد، یعنی اِعراض و بی‏میلی، در مقابل رغبت که عبارت است از کشش و میل[5]

زهد، یعنی آزاد زیستن از دنیا و خود را نسبت به نعمت‏های دنیا نفروختن و بنده‏ی دنیا نبودن[6]

زهد، حالتی است روحی. زاهد از آن نظر که دلبستگی‏هایی معنوی و اخروی دارد، به مظاهر زندگی بی‏اعتنا است[7]
زهد، در متن زندگی قرار دارد، کیفیت خاص بخشیدن به زندگی است و از دخالت دادن پاره‏ای ارزش‏ها، برای زندگی ناشی می‏شود[8]

زهد، خصلتی است برای انسان زاهد. و زاهد کسی است که توجه‏اش از مادیّات دنیا به عنوان کمال مطلوب و بالاترین خواسته، عبور کرده، متوجه چیز دیگری معطوف شده است. بی‏رغبتی زاهد، بی‏رغبتی در ناحیه‏ی اندیشه و آمال و ایده و آرزو است، نه بی‏رغبتی در ناحیه‏ی طبیعت»[9]
پی نوشت:
1-دعائم الاسلام،ج2،ص574
2-حدید23
3-سیری در نهج البلاغه، ص 212
4-مصباح الشریعه ،ج1 ،ص 135
5 -سیری در نهج البلاغه، ص 210
6- انسان کامل، ص 312
7-سیری در نهج البلاغه، ص 214
8-سیری در نهج البلاغه، ص 218
9-سیری در نهج البلاغه، ص 211



موضوع قفل شده است