رشوه ستانی مدیران و کارگزاران
تبهای اولیه
هر نوع قدرت و توانی میتواند شخص توانمند را به استثمار و بهره گیری از نیازمندان وادارد. در مقابل، برخی هم برای رسیدن به منفعتی مالی و اداری، در برابر شخص توانمند به انواع شگردها روی میآورند. بنابراین، از یک سو غرور و باجگیری و بهره کشی و از سوی دیگر چاپلوسی و ذلت نفس شکل میگیرد.
زمینه چنین ناهنجاری و آسیبی را باید در آزمندی و غفلت و گسستگی از مبدأ عزتآفرین جستوجو کرد.
در عین حال، نباید نقش فقر مادی، فساد اداری حاکمیت نداشتن قانون در قلمرو رابطههای اداری و ارباب رجوع را از یاد برد.
فرهنگی را که در آن ارباب رجوع، چشم طمع به گشادهدستی مدیر دوخته باشد یا مدیر آگاهانه یا ناخودآگاه از عدالت و پارسایی دور شود، باید اصلاح کرد.
امروزه بعضی افراد بر اثر توجیههای نادرست، چاپلوسی ارباب رجوع را احترام میپندارند و خود را شایسته چنین کرنشی میدانند.
رشوهها را هدیه و احسان مینامند و کاری را که در برابر این امتیازها، برای ارباب رجوع انجام میدهند، عین وظیفه، عدالت و قانون میشمارند!
نکته مهم اینکه آیا اگر مدیر در جایگاه فعلی نبود، چنین پیشکشهایی به او ارزانی میشد، آیا این هدیهها به خاطر انساندوستی و قربة الیاللّه صورت میگیرد؟
یا آنکه اگر به دور از سادهلوحی پرده از ظاهر آراسته این عمل برداشته شود، چهره زشت آزمندی و ذلت و منفعتطلبی رخ مینماید! برخی از مدیران که در ظلمت چاه زندگی حیوانی و هواهای نفسانی گرفتار آمده اند
چنان پرده غفلت بر عقل و چشم و گوش آنها کشیده شده است که توان دیدن و فهم حقایق را از دست دادهاند و به راستی که:
لَهُمْ قُلُوبٌ لا یَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْیُنٌ لا یُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا یَسْمَعُونَ بِها. (اعراف: 179)
دلهایی دارند که با آن (حقایق را) دریافت نمیکنند و چشمانی دارند که با آنها نمیبینند و گوشهایی دارند که با آنها نمیشنوند.
اینان با گم کردن راه، بلکه با گم کردن خود، به جهنم گناه و ارتکاب حرام میلغزند و بدتر از آن، اینکه خود را به نادانی میزنند و برای فریب خود و دیگران، با دستاویز قرار دادن تسویلات شیطانی، میکوشند حرام خدا را حلال جلوه دهند!
حضرت علی علیهالسلام در پایان بخشی از سخنان رسول اکرم صلیالله علیه و آله که از فتنهها و آزمونها در آینده خبر میدهد، روایت میکند:
ای علی! این مردم بهزودی به وسیله اموالشان آزمایش میشوند. در دینداری، بر خدا منت میگذارند، با این حال رحمتش را آرزو میکنند و خود را از خشم و قدرت خدا در امان میپندارند. حرام خدا را با شبهات دروغین و هواهای نفسانی و غفلتزا، حلال میشمرند و بدین گونه، شراب را به بهانه اینکه آب انگور است و رشوه را زیر پوشش هدیه و ربا را با عنوان معامله، حلال میپندارند! مدیرانی که در فکر امانتداری و خدمترسانی به مردمند، پرهیزکاران و وارستگانی هستند که خداوند چشم آنان را بر دیدن حقایق گشوده است. روزی خود را نزد پروردگارشان میجویند و در دام طمعورزیها و ریاکاری نمیافتند. مقتدای آنان علی علیهالسلام است و همچون او به دوراندیشی و زیرکی شهرهاند.
که در سیره آن امام متقین آمده است که فرمود: عجیبتر اینکه شب هنگام کسی نزد ما آمد و ظرفی سرپوشیده از حلوا آورد، معجونی که چنان از آن متنفر شدم که گویی با آب دهان مار سمی یا قی کرده آن آمیخته شده بود.
به او گفتم: هدیه است یا زکات یا صدقه؟ که این دو [تای آخر] بر ما اهل بیت حرام است. گفت: نه زکات و نه صدقه، بلکه هدیه است. گفتم: زنان فرزند مرده بر تو بگریند! آیا از راه دین بر من وارد شدی که مرا فریب دهی؟ یا عقلت آشفته شده یا جن زده شدهای؟ یا هذیان میگویی؟
به خدا سوگند، اگر هفت اقلیم را با آنچه زیر آسمانهاست، به من بدهند تا نافرمانی خدا کنم که پوست جویی را از مورچهای به ناروا بگیرم، این کار را نمیکنم! همانا دنیای شما نزد من، از برگ جویده شدهای در دهان ملخی پستتر است.
علی را چه کار با نعمتهای فناپذیر و لذتهای ناپایدار؟
به خدا پناه میبرم از خفتن عقل و زشتی لغزشها و از او کمک میجویم!
از نظر اسلام رشوه گرفتن حاکم، در حد کفر و شرک و هدیه گرفتن کارگزاران در قبال انجام وظیفه اداری، خیانت است و هر دو به شدت نهی شده است.
از حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله نقل است: ایّاکُم و الرَّشوة فانِّها مَحْضُ الکُفْر و لایَشُمُّ صاحبُ الرَّشْوةِ رِیحَ الجَنَّة
. از رشوه بر حذر باشید، زیرا رشوه، کفر محض است و بوی بهشت به مشام صاحب رشوه نمیرسد.
نبی مکرم اسلام(ص)در روایتهای دیگر، رشوه دهنده و رشوه گیرنده را لعنت فرموده و آنها را اهل آتش دانسته است. حضرت علی(ع) گیرنده هدیه را در منصب کارگزاری، خائن و گیرنده رشوه را مشرک نامیده است: «من اخذ هدیة کان غَلُولاً و مَنْ اخذ رشوةً فهو مُشرک.» پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله شخصی به نام «ابواللّبیه» را به جمعآوری زکات فرستاد. هنگامی که از مأموریت بازگشت، زکات را تحویل داد و با صداقت اجناسی را برای خود نگه داشت و گفت: آنها بهعنوان هدیه به من داده شده است. پیغمبراکرم(ص) بیدرنگ برخاست و روی منبر ایستاد و فرمود: چه شده است که کارمندی که ما برای انجام کارمان گسیل داشتهایم، میگوید: این برای شماست و این هدیه برای من است؟ آیا به راستی اگر درون خانه پدر و مادرش نشسته بود، به او هدیهای داده میشد؟ قسم به آن که جانم در دست اوست، هیچ کس چیزی را نمیگیرد، مگر آنکه در روز قیامت آن را بر گردن خود حمل میکند. سپس، دست خویش را بلند کرد و فرمود: خدایا آیا ابلاغ کردم؟ خدایا آیا ابلاغ کردم؟رسول اکرم صلی الله علیه و آله با این عمل نشان داد که نمیتوان دریافتی را به نام هدیه، مال خویش کرد. همچنین، به زمامداران نظام اسلامی آموخت که در برخورد با تخلف کارگزاران و کارکنان، نه لحظهای میتوان درنگ کرد و نه ذرهای میشود کوتاه آمد.
باسمه تعالی
با سلام:
یکی از ناهنجار های اجتماعی که از نظر حقوقی و اخلاقی نیز جرم و ناپسند شمرده می شود مساله رشوه است.
رشوه عبارت است از دريافت وجه يا مال يا هر چيزي كه براي از بين بردن حق يا انجام كاري بر خلاف مقررات و وظيفه به كسي داده مي شود.
رشوه دادن و رشوه گرفتن هر دو عملي غير اخلاقي و مذموم هستند.در اسلام این دو مساله به شدت محکوم شده و پولی که از این راه تحصیل میشود حرام و نارواست.
[=Calibri]رسول اکرم صلی الله علیه و آله نیز فرمودند : کسانی را که مردم به علم آنها احتیاج دارند و آنان در مقابل از آنها رشوه می خواهند، لعنت کرده است(3)
. پی نوشت:
1-بحارالانوار،ج104، ص 274، ح12
2-ميزان الحکمة ج4 ص 464 ،ح 7469
3-وسایل الشیعه، ج18 [=Calibri]، ص 163
یکی از بلاهای جوامع انسانی و نابود کننده عدالت و حقوق افراد جامعه ، پدیده شوم ، رشوه و رشوه خواری است که از دیرباز تا به امروز رواج داشته است و تحت عناوینی همچون هدیه ، تعارف ، حق و حساب ، حق الزحمه ، انعام ، شیرینی و ... وجود داشته و دارد.
که سبب مىشود ظلم و فساد و بىعدالتى و تبعیض در همه سازمانهاى جامعه نفوذ كند و از قانون عدالت جز نامى باقى نماند.
این مساله آثار و تبعات اجتماعی خطرناکی در پی دارد. آثار و پیامدهایی که امنیت روحی و روانی جامعه را از یک سو به خطر می اندازد و از سوی دیگر قوانین جاری و اصول پذیرفته شده و هنجارهای اجتماعی را تضعیف کرده و به چالش می کشاند.
در نهج البلاغه در داستان هدیه آوردن اشعث بن قیس مىخوانیم كه او براى پیروزى برطرف دعواى خود در محكمه عدل على (ع) متوسل به رشوه شد و شبانه ظرفى پر از حلواىلذیذ به در خانه على علیه السلام آورد و نام آن را هدیه گذاشت
امام علی علیه السلام بر آشفت و فرمود: هبلتك الهبول اعن دیناللَّه اتیتنى لتخدعنى؟ ... و اللَّه لو اعطیت الاقالیم السبعة بما تحت افلاكها علىان اعصى اللَّه فى نملة اسلبها جلب شعیرة ما فعلته و ان دنیاكم عندى لاهون من ورقةفى فم جرادة تقضمها ما لعلى و لنعیم یفنى و لذة لاتبقى(1)
سوگواران بر عزایت اشك بریزند، آیا با این عنوان آمدهاى كه مرا فریب دهى و از آیین حق باز دارى؟ ... به خدا سوگند اگر هفت اقلیم را با آنچه در زیر آسمانهاى آنها است به من دهند كه پوست جوى را از دهان مورچهاى به ظلم بگیرم هرگز نخواهم كرد، دنیاى شما از برگ جویدهاى در دهان ملخ براى من كمارزشتر است على را با نعمتهاى فانى و لذتهاى زودگذر چه كار؟ ..
پی نوشت:
1-نهج البلاغه، خطبه 224
اسلام رشوه را در هر شكل و قیافهاى محكوم كرده است، و این مساله در اسلام به قدرى مهم است كه امام صادق (ع) درباره آن مىفرماید: و اما الرشا فى الحكم فهو الكفرباللَّه العظیم(1) اما رشوه در قضاوت، كفر به خداوند بزرگ است .
و در حدیث معروفى كه ازرسول خدا نقل شده چنین مىخوانیم: لعن اللَّه الراشى و المرتشى والماشى بینهما (2) خداوند گیرنده و دهنده رشوه و آن كس را كه واسطه میان آن دواست از رحمت خود دور گرداند.
به هرحال رشوه و رشوه گیری نه تنها موجب می شود تا جامعه امنیت روحی و روانی خود را نسبت به اعمال قانون ازدست دهد بلکه از صاحب منصبان و قضات و دیگر کسانی که در مقام خدمت گزاران جامعه قرار دارند سلب اعتماد و اطمینان می شود و جامعه از درون فاسد شده و فرومی پاشد. از این رو خداوند رشوه خواری را موجب گرفتاری به عذابی دردناک و بزرگ در آخرت برمی شمارد (3)
زیرا اگر جامعه دچار این گونه مسائل نابهنجار شود وبه شکل رفتار و فرهنگ عمومی در جامعه گسترش یابد قوانین، از ارزش و اعتبار می افتد و هرج و مرج جامعه را فرامی گیرد و درنتیجه آن جامعه نمی تواند در مسیر کمالی خویش حرکت کند
پی نوشت:
1-وسائل الشیعه، ج 12 ، ح 2
2-بحار الانوار، ج101 ،ص 274
3-مائده41و42
باسمه تعالی
جمع بنوی
رشوه
یکی از بلاهای جوامع انسانی و نابود کننده عدالت و حقوق افراد جامعه ، پدیده شوم ، رشوه و رشوه خواری است که از دیرباز تا به امروز رواج داشته است و تحت عناوینی همچون هدیه ، تعارف ، حق و حساب ، حق الزحمه ، انعام ، شیرینی و ... وجود داشته و دارد.
که سبب مىشود ظلم و فساد و بىعدالتى و تبعیض در همه سازمانهاى جامعه نفوذ كند و از قانون عدالت جز نامى باقى نماند.
این مساله آثار و تبعات اجتماعی خطرناکی در پی دارد. آثار و پیامدهایی که امنیت روحی و روانی جامعه را از یک سو به خطر می اندازد و از سوی دیگر قوانین جاری و اصول پذیرفته شده و هنجارهای اجتماعی را تضعیف کرده و به چالش می کشاند.
رشوه عبارت است از دريافت وجه يا مال يا هر چيزي كه براي از بين بردن حق يا انجام كاري بر خلاف مقررات و وظيفه به كسي داده مي شود.
رشوه دادن و رشوه گرفتن هر دو عملي غير اخلاقي و مذموم هستند.در اسلام این دو مساله به شدت محکوم شده و پولی که از این راه تحصیل میشود حرام و نارواست.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم فرمودند :إيّاكُم والرّشوَةَ فإنّهامَحضُ الكُفرِ ، ولا يَشُمُّ صاحِبُ الرّشوةِ رِيحَ الجَنّةِ (1) از رشوه گرفتن دورى كنيد كه بىگمان كفر محض است و رشوهگير بوى بهشت را استشمام نمىكند.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمودند :الراشي و المُرتَشِي في النّارِ .(2) رشوه ده و رشوه گير در آتش اند.
رسول اکرم صلی الله علیه و آله نیز فرمودند : کسانی را که مردم به علم آنها احتیاج دارند و آنان در مقابل از آنها رشوه می خواهند، لعنت کرده است(3)
در نهج البلاغه در داستان هدیه آوردن اشعث بن قیس مىخوانیم كه او براى پیروزى برطرف دعواى خود در محكمه عدل على (ع) متوسل به رشوه شد و شبانه ظرفى پر از حلواىلذیذ به در خانه على علیه السلام آورد و نام آن را هدیه گذاشت
امام علی علیه السلام بر آشفت و فرمود: هبلتك الهبول اعن دیناللَّه اتیتنى لتخدعنى؟ ... و اللَّه لو اعطیت الاقالیم السبعة بما تحت افلاكها علىان اعصى اللَّه فى نملة اسلبها جلب شعیرة ما فعلته و ان دنیاكم عندى لاهون من ورقةفى فم جرادة تقضمها ما لعلى و لنعیم یفنى و لذة لاتبقى(4)
سوگواران بر عزایت اشك بریزند، آیا با این عنوان آمدهاى كه مرا فریب دهى و از آیین حق باز دارى؟ ... به خدا سوگند اگر هفت اقلیم را با آنچه در زیر آسمانهاى آنها است به من دهند كه پوست جوى را از دهان مورچهاى به ظلم بگیرم هرگز نخواهم كرد، دنیاى شما از برگ جویدهاى در دهان ملخ براى من كمارزشتر است على را با نعمتهاى فانى و لذتهاى زودگذر چه كار؟ ..
اسلام رشوه را در هر شكل و قیافهاى محكوم كرده است، و این مساله در اسلام به قدرى مهم است كه امام صادق (ع) درباره آن مىفرماید: و اما الرشا فى الحكم فهو الكفرباللَّه العظیم(5) اما رشوه در قضاوت، كفر به خداوند بزرگ است .
و در حدیث معروفى كه ازرسول خدا نقل شده چنین مىخوانیم: لعن اللَّه الراشى و المرتشى والماشى بینهما (6) خداوند گیرنده و دهنده رشوه و آن كس را كه واسطه میان آن دواست از رحمت خود دور گرداند.
به هرحال رشوه و رشوه گیری نه تنها موجب می شود تا جامعه امنیت روحی و روانی خود را نسبت به اعمال قانون ازدست دهد بلکه از صاحب منصبان و قضات و دیگر کسانی که در مقام خدمت گزاران جامعه قرار دارند سلب اعتماد و اطمینان می شود و جامعه از درون فاسد شده و فرومی پاشد. از این رو خداوند رشوه خواری را موجب گرفتاری به عذابی دردناک و بزرگ در آخرت برمی شمارد (7)
زیرا اگر جامعه دچار این گونه مسائل نابهنجار شود وبه شکل رفتار و فرهنگ عمومی در جامعه گسترش یابد قوانین، از ارزش و اعتبار می افتد و هرج و مرج جامعه را فرامی گیرد و درنتیجه آن جامعه نمی تواند در مسیر کمالی خویش حرکت کند
پی نوشت:
1-بحارالانوار،ج104، ص 274، ح12
2-ميزان الحکمة ج4 ص 464 ،ح 7469
3-وسایل الشیعه، ج18 ، ص 163
4-نهج البلاغه، خطبه 224
5-وسائل الشیعه، ج 12 ، ح 2
6-بحار الانوار، ج101 ،ص 274
7-مائده41و42