آبروی ديگران را محترم بدان

توجه به اخلاق اسلامي در عرصه تعاملات اجتماعي نشانه ايمان و اخلاص است[=Arial Black].
اسلام به پيروان خود سفارش كرده است كه از راههاي مشروع به مقاصد و اهداف خويش برسند. بنابراين يك مومن ضمن اينكه داراي هدف مقدس است از راههاي مشروع نيز استفاده مي كند. در اين مقاله سعي شده است به اهميت اخلاق اجتماعي و حفظ حرمت ديگران پرداخته شود[=Arial Black].

ضرورت حفظ حرمت آبروي ديگران

يكي از آموزه هاي مهم تربيتي كه مورد تاكيد مكتب انسان ساز اسلام قرار دارد ضرورت حرمت آبروي ديگران است. اين موضوع آنقدر مهم است كه تجاوز به آبروي ديگران جزء بزرگترين گناهان محسوب شده و از طرف خداوند وعده عذاب اليم داده شده است. در اين آيين گناه تجاوز به آبروي مسلمان از گناه زناي با محارم بالاتر است. در اين مكتب آبروي مسلمان همچون مال و خون او بر مسلمانان ديگر حرام شمرده شده است. طبق تعاليم ديني اسلام نزديكترين وضعي كه بنده به كفر پيدا مي كند آن است كه با فردي برادر ديني باشد و لغزش ها و خطاهاي او را شماره كند تا روزي او را به آنها سرزنش نمايد.پيامبر اكرم صلوات الله عليه مي فرمايند همه چيز مسلمان، از مال، آبرو و خونش بر مسلمان ديگر حرام است. هرگاه مومن برادر ديني خود را متهم نمايد، ايمان او آب مي شود و از بين مي رود همان طوري كه نمك در آب حل مي شود و از بين مي رود,و نيز مي فرمايند- كسي كه مرد مسلمان يا زن مسلماني را غيبت كند، خداوند متعال چهل روز نماز و روزه او را قبول نمي كند، مگر آنكه غيبت شونده او را عفو كند. هر كه به عيب جويي، كسي را به صفتي كه در او نيست ياد كند ويا تهمتي بزند خداوند او را در آتش جهنم محبوس دارد تا گفته خويش را مجري دارد.

خدا مي بيند و مي پوشد
ادمي نمي بينيد و مي خروشد

ان الانسان كان ظلومأ جهولا

باسمه تعالی
با سلام:
به آبرو ز حیات ابد قناعت کن /که خضر وقت بود هر که آبرو دارد(1

اسلام عزیز برای حفظ آبرو و حرمت و شخصیّت مؤمنان اهمیّت زیادی قائل است تا آنجا كه حق تعالی در قرآن کریم می فرماید: اِنَّ اللهَ یُدافِعُ عَنِ الَّذینَ ءامَنوا(2)

پس كسی را كه خداوند مدافع او است چگونه انسان به خود جرأت می دهد كه پرده اش را بدرد، و رازش را فاش كند یا عیبش را آشكار سازد، و یا بی دلیل به او تهمت وارد نموده و آبروی او را بریزد و به حیثیّتش صدمه برساند

امام صادق عليه‌السلام فرمود كه رسول خدا فرمودند:
خداوند تبارك و تعالي فرموده است: هر كس دوستي از دوستان مرا خوار كند، در كمين جنگ با من نشسته است(3)

در حدیث دیگری از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله آمده است كه فرمودند: وقتی پروردگارم عزَّوجلّ مرا بالا برد(در معراج) به قومی گذشتم كه ناخن های مسین داشتند و صورت و سینة‌ خویش را می خراشیدند، گفتم ای جبرئیل این ها چه کسانی هستند؟گفت: اینان آن كسانی اند كه گوشت مردم خورند و از عرض و آبرویشان سخن كنند (4

پی نوشت:
1-صائب تبریزی
2-حج 38
3-الكافي، ج 2، ص 351
4-نهج الفصاحه ، حدیث 2284

و در حدیثی دیگر امام صادق علیه السلام می فرمایند:المومن اعظم حرمة من الکعبه(1
حرمت مومن از حرمت کعبه بالاتر است

مقدس ترین سرزمین کعبه مکرمه (قبله گاه مسلمانان و نمازگزاران ) است به گونه ای که بدون توجه به آن نماز باطل است و حیوانی که به آن سو ذبح نشود حرام است. تکریم و احترام کعبه بر همه واجب و اهانت به آن حرام و گناه بزرگی است

بنابراین همان طور که تخریب و اهانت به کعبه حرام است تخریب مومن و اهانت به او نیز حرام است.

به راستی چه کسی به خود جرات می دهد کعبه را خراب یا به آن اهانت کند؟آیا جز ستمکارانی مانند یزید که حکم تخریب و آتش زدن کعبه را صادر کرد؟کسی چنین جسارتی را دارد؟
پس چگونه است که با وجود بالاتر بودن حرمت مومن از حرمت کعبه به آسانی مورد تخریب وتوهین و جسارت قرار می گیرد و آبروی مسلمان به سادگی ریخته می شود؟

پی نوشت:
1- خصال ص 27

باسمه تعالی

جمع بندی:

احترام آبروی دیگران

پرسش:
احترام به آبروی دیگران به چه معناست؟

پاسخ:
یکی از سرمايه‌های بزرگ انسان در زندگى حيثيت و آبرو و شخصيت اوست، که در طول زندگی قطره قطره آن را جمع کرده است. آبروی مؤمن مانند مال و جان او دارای حرمت است، و هر چيزی که آن را در معرض خطر بیاندازد مانند آن است كه جان او را به خطر انداخته باشد، بلكه چه بسا ترور شخصيت از ترور شخص مهمتر تلقی شود.امام صادق علیه‌السلام از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله و سلّم نقل فرمودند که حق‌تعالی فرموده است: هر کس دوستی از دوستان مرا خوار کند، در کمین جنگ با من نشسته است.[۱]

برای حفظ آبروی افراد، قرآن کریم در سوره حجرات آیات ۱۱و ۱۲[۲]؛ دستورهاى شش‌گانه‌‏اى را مطرح نموده که هر گاه بطور كامل در يك جامعه پياده شود آبرو و حيثيت انسان را از هر نظر تامین می‌نماید:

۱-عدم استهزاء یکدیگر: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ»؛ گاه تقلید گفتار، کردار، یا صفتی از صفات، یا نقصی از نقایص دیگری برای خنداندن مردم باعث از بین بردن آبروی افراد می‌شود که باید به شدت از این کار پرهیز نمود.

۲-ترک عیب‌جویی: «وَ لا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ»؛ و يكديگر را مورد طعن و عيب‌جوئى قرار ندهيد.

«وَ لا تَلْمِزُوا» طعنه زدن و عيب‌جويى در حضور شخص را «لمز» و عيب‌جويى در غياب شخص را «همز» می‌گويند. و گفته شده عيب‌جويى با زبان و چشم و اشاره «لمز» و عيب‌جويى با زبان «همز» است.[۳]

عیب‌جویی همراه با سرزنش و تخریب شخصیت و بی‌آبرو کردن فرد است و کسی که به دنبال بی آبرو کردن مؤمنین است خداوند هم اسرار نهانی او را فاش می‌کند. امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: «کسی که در جستجوی اسرار مردم باشد خداوند اسرارش را آشکار می‌کند.»[۴]

۳-پرهیز از لقب دادن به یکدیگر: «وَ لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقابِ»؛ و با القاب زشت و ناپسند يكديگر را ياد نكنيد.
بسيارى از افراد بی‌‏بند و بار در گذشته و حال اصرار داشته و دارند كه بر ديگران القاب زشتى بگذارند و از اين طريق آنها را تحقير كنند، شخصيتشان را بكوبند، و يا احيانا از آنان انتقام گيرند، و يا اگر كسى در سابق كار بدى داشته سپس توبه كرده و كاملا پاك شده باز هم لقبى كه بازگو كننده وضع سابق باشد بر او بگذارند. اسلام صريحا از اين عمل زشت نهى می‌كند، و هر اسم و لقبى را كه كوچكترين مفهوم نامطلوبى دارد و مايه تحقير مسلمانى است ممنوع شمرده است.[۵]

۴-پرهیز از گمان بد داشتن: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ»؛از گمان‌ها بپرهيزيد، چرا كه بعضى از گمان‌ها گناه است.
مراد از سوء ظن نداشتن نسبت به دیگران در واقع ترتیب اثر ندادن به آن است که اگر توجه به بدگمانی داشته باشیم باعث بردن آبروی دیگران می‌شویم.
«مثل اينكه نزد تو از كسى بدگويى كنند، و تو دچار سوء ظن به او شوى و اين سوء ظن را بپذيرى، و در مقام ترتيب اثر دادن بر آمده او را توهين كنى، و يا همان نسبت را كه شنيده‌‏اى به او بدهى و يا اثر عملى ديگرى بر مظنه‏ات بار كنى كه همه اين‌ها آثارى است بد و گناه و حرام»[۶]

۵- عدم تجسس در کار دیگران: «وَ لا تَجَسَّسُوا»، و هرگز در كار ديگران تجسس نكني.
كلمه" تجسس"- با جيم- به معناى پی‌گيرى و تفحص از امور مردم است، امورى كه مردم عنايت دارند پنهان بماند و تو آن‌ها را پی‌‏گيرى كنى تا خبردار شوى.[۷]
که با تجسس از عیوب دیگران و بر ملا کردن آن باعث هتک آبرو. و از بین بردن حیثیت و شخصیت آن‌ها می‌شوند، و در این آیه شریفه از این رذیله اخلاقی نیز نهی شده است.

۶- غیبت نکردن: «وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً»؛ یکی دیگر از اموری که جزء گناهان کبیره است و باعث لکه دار شدن آبروی افراد می‌شود غیبت کردن است. که در غیاب شخص به بیان آن‌چه نقلش مایه ناخشنودی اوست بپردازند. که در قرآن و روایات به شدت از این عمل زشت نهی شده است.
آبروى انسان مسلمان همچون گوشت تن اوست، و ريختن اين آبرو به وسيله غيبت همچون خوردن گوشت تن اوست که در قرآن کریم به آن اشاره شده است: «أَ يُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتاً»؛ [حجرات، ۱۲]؛ «آيا كسى از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده خود را بخورد.»

بنابراین با توجه به اهتمامی که دین مبین اسلام برای حفظ آبرو قائل شده است، هر شخصی موظف است در حفظ آبروی دیگران دقیق و کوشا باشد، و اگر به این اموری که ذکر شد توجه کامل داشته باشیم آبروی افراد محفظ و مصون خواهد ماند.
پی‌نوشت:
[۱].الکافی، ج ۲، ص ۳۵۱.
[۲].- يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسى‏ أَنْ يَكُونُوا خَيْراً مِنْهُمْ وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ عَسى‏ أَنْ يَكُنَّ خَيْراً مِنْهُنَّ وَ لا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَ لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإيمانِ وَ مَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ [۱۱]؛ يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً أَ يُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحيمٌ[۱۲]
[۳].جوامع الجامع، ج۶، ص۹۵
[۴].غررالحکم، ص۱۲۴
[۵].برگزيده تفسير نمونه، ج‏۴، ص ۵۰۳
[۶].ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۸،ص۴۸۳
[۷].ترجمه الميزان، ج‏۱۸، ص: ۴۸۴