کافر

با سلام
این سوال، ریشه در یک سوء تعبیر دارد که اگر تصحیح شود سوال جوابش روشن است
پاسخ اجمالی :
این که در گفتار ما متداول است که هر چیزی خالق دارد این یک غلط مشهور است بلکه باید گفت هر معلولی علت دارد هر پدیده ای پدید آورنده ای دارد و هر مخلوقی خالقی دارد و می دانیم که خدا معلول مخلوق و یا پدیده نیست پس خدا علت خالق و یا پدید آورنده ندارد.

پاسخ تفصیلی:
1.پاسخ فلسفی:
برای این که به جواب تفلیی بپردازیم باید با برخی از اصول فلسفی آشنا شویم:
1.تسلسل در علل باطل است:
یعنی محال است که مجموعه ای از معلول ها در پی هم آمده و تا بی نهایت ادامه یافته و در آخر به یک علتی که معلول نباشد نرسد این یک اصل محکم عقلی است که در بین همه عقلا و فلاسفه پذیرفته شده است و خدشه نا پذیر است.(1)
2. دور باطل است:
دور این است که دو پدیده را بنام‌ "الف‌"و"ب‌"فرض کنیم و هر کدام را علت دیگری بدانیم،مثلا وقتی سراغ پدیده‌ این بنام‌ "الف‌"برویم،وجود آن در گرو این باشد که پدیده دیگری بنام‌"ب‌"قبلا محقق گردد و پدیده‌"الف‌"را موجود سازد، و همچنین است عکس آن یعنی وقتی سراغ‌ پدیده‌ای بنام‌"ب‌"برویم می‌بینیم وجود آن در گرو این است که پدیده‌"الف‌"قبلا محقق گردد تا آن ار پذیرای‌"الف‌"قبلا محقق گردد تا آن را پذیرای هستی سازد، یک چنین فرض باطل است زیرا وجود و تحقق‌ هر کدام مشروط به دیگری است و چون شرط هیچ کدام تحقق قبلی ندارد.نتیجه چنین‌ اشتراط این می‌شود که هیچ کدام محقق نگردد.

بعد از روشن شدن این دو اصطلاح فلسفی می گوییم :
هرچیزی که بتوان تصور کرد، اعم از اینکه وجود داشته باشد یا نه، یکی از این ۳ وضعیت را دارد:

• واجب‌الوجود بالذات: چیزی که وجود نداشتن آن محال است.
• ممکن‌الوجود بالذات: چیزی که وجود داشتن یا وجود نداشتن آن محال نیست.
• ممتنع‌الوجود: چیزی که وجود داشتن آن محال است.

• واجب‌الوجود ازلی و ابدی است؛ زیرا اگر یک زمانی بتوان فرض کرد که واجب الوجود نباشد انگاه نبودنش محال نیست و این خلاف فرض است چرا که ما گفتیم واجب الوجود آن است که وجود نداشتن آن محال است
• واجب‌الوجود نمی‌تواند به هیچ شرطی مشروط و به هیچ چیزی وابسته باشد؛ زیرا اگر اینطور باشد، وجود چیزی که وجود نداشتن آن محال است نقض می‌شود.
• واجب‌الوجود خالص و یکپارچه‌است و مرکب نیست؛ زیرا خلاف فرض است.
• واجب‌الوجود یکتا و واحد است؛ زیرا اگر مثلا دو واجب‌الوجود داشته باشیم، باید یکی صفتی داشته باشد که دیگری ندارد، زیرا در غیر این صورت، هردو یکی بودند و دیگر تفاوتی نداشتند؛ پس موجود مذکور متناهی و محدود است و دیگر واجب نیست.(2)

....
2.جواب عرفی:
ما در اطراف خود پدیده هایی را می بینیم که به ما کمک می کند تا به جواب این شبهه نزدیک تر شویم؛
برای مثال شما در منزل سر سفره لقمه غذایی میل می فرمایید در دهان خود شوری احساس می کنید سوال می کنید این شوری از چیست می گویند از غذاست امروز متاسفانه غذا شور شده است می پرسید شوری غذا از چیست می گویند از نمک است بر فرض می گویید شوری نمک از چیست جواب چه می باشد حتما خواهند گفت شوری نمک از خودش می باشد شما دیگر دنبال یک ماده ای نمی گردید که به نمک اضافه کرده باشند تا شور شده باشد و اگر شور نباشد دیگر نمک نیست اگر نمک باشد حتما شور است به قول اهل علم شوری ذاتی نمک است
مثال دوم ک شما به حوله خود دست می زنید می بینید خیس است با تعجب سوال می کنید چرا حوله من خیس است جواب می دهند برادر شما به اشتباه از حوله شما استفاده کرده و صورت خود را خشک کرده است حوله خیس بوده برای این که صورت برادر شما خیس بوده سوال :خیسی صورت برادر شما از چیست جواب : از آب است سوال خیسی آب از چیست؟!!
جواب : از خودش است
دیگر سوال قطع می شود
در مورد خدا هم همین است وجود ما از کیست بر فرض از پدر و مادر وجود آنها ؟ از پدر و مادرشان. آنها؟ از ...از خدا . وجود خدا از کیست از خودش . ودیگر این جا سوال قطع می شود .
فقط کمی نیاز به دقت دارد
کمی تامل بفرمایید جواب همین است

منابع:
1.صدر المتألهین، شرح الهدایه الأثیریه، ص 283
2.چرا مسیحی نیستم، ترجمه س. الف. س طاهری، ص 19
3.سایت http://andisheqom.com/Files/kalam.php?idVeiw=5709&level=4&subid=5709

ماهیت:ما یقال فی الجواب ماهو یعنی آنچه در جواب چیستی یک شیئ گفته می شود
فلاسفه می گویند ماهیه من حیث هی لیست الا هی لا موجوده و لا معدومه یعنی ماهیت به خودی خود نه موجود است نه معدوم و برای به وجود آمدن نیاز به موجد دارد و برای معدوم شدن عدم علت کافی است
با این تعاریف ماهیت اصلا چیزی نیست که بتواند وصف شی قرار بگیرد از طرفی ماهیت همسنگ امکان است یعنی دیگر نمی توان گفت ممکن الماهیه چرا که امکان یعنی قابلیت و موجودات از آن جهت که موجودند دیگر ممکن نیستند که شما بفرمایید:

[quote=armandaneshjoo;278471]لطفا برهان و مدرک خود را در رابطه با محال بودن تسلسل در علل ارائه بفرمایید.
با سلام خدمت دوستان گرامی
و با عرض پوزش از تاخیر در جوابگویی

به نظر می رسد که مشکل اصلی برخی از دوستان در تسلسل و بیان بطلان آن می باشد به همین خاطر به بیان براهین بطلان تسلسل می پردازیم:

تسلسل مصطلح که محال می باشد دارای سه ویژگی است:
1.اجزاء سلسله بالفعل موجود باشند
2.اجزاء سلسله باهم موجود باشند
3.میان اجزاء سلسله ترتب باشد


براهین بطلان تسلسل:


1.حق اين است كه بطلان تسلسل در علل , قريب به بداهت است و با اندك تامل روشن مى شود . زيرا وجود معلول محتاج و مشروط به وجود علت است . اگر فرض شود كه اين معلوليت و مشروطيت عمومى باشد , هيچگاه هيچ موجودى تحقق نخواهد يـافـت , زيرا فرض مجموعه اى از موجودات وابسته بدون وجود موجود ديگرى كه طرف وابستگى آنها باشدمعقول نيست . فرض كنيد يك تيم دونده جلو خط شروع ايستاده اند و آماده دويدن هستند , ولى هركدام از ايشان تـصـمـيـم گـرفـتـه است كه تا ديگرى ندود او هم شروع به دويدن نكند ,اگر اين تصميم واقعا عموميت داشته باشد , هيچگاه هيچكدام از ايشان شروع به دويدن نخواهد كرد پس اگر وجود هر مـوجـودى مـشروط به تحقق موجودى ديگر باشدهيچگاه هيچ موجودى تحقق پيدا نخواهد كرد , پـس تـحقق موجودات خارجى نشانه اين است كه موجود بى نياز و بى شرطى وجود دارد كه وجود همه موجودات به او ختم مى شود ,و او سرچشمه موجودات است . (1)

3.یکی دیگر از ادله ابطال تسلسل قاعده « الزائد علی المتناهی بقدر المتناهی متناهی » است که مختصرآ به آن می پردازیم:‏
اگر برای ممکنات سلسله ای از علت ها و معلول ها را در نظر بگیریم و آن سلسله به یک مبدا که واجب بالذات ‏است، منتهی نگردد، سلسله ای از علت ها و معلول ها تا بی نهایت به طور بالفعل تشکیل خواهد شد. در این هنگام ‏اگر تعدادی معین از آحاد را که به طور مثال ده عدد است، از سلسله بکاهیم و پس از کاهش ده واحد از سلسله، آن ‏را با حالت پیش از کاهش مورد مقایسه و سنجش قرار دهیم، یکی از سه حالت پیش می آید که به ترتیب عبارتند ‏از:‎‎
‏1‏‎- عدد سلسله پس از کاهش ده واحد، با عدد سلسله پیش از کاهش آن، مساوی و برابر است‏.‎‎‎
‏2‏‎- عدد سلسله پس از کاهش ده واحد، کم تر از عدد سلسله پیش از کاهش آن است‏.‎‎‎
‏3‏‎- عدد سلسله پس از کاهش ده واحد، بیش تر از عدد سلسله پیش از کاهش آن است‏.‎‎‎
فرض اول و سوم را عقل نمی پذیرد. زیرا در فرض اول لازم می آید کم تر و بیش تر، یا زائد و ناقص، برابر ‏باشند . در فرض سوم لازم می آید که ناقص بیش تر از کامل باشد . بطلان این دو فرض از نظر عقل بدیهی ‏است. فقط فرض دوم، که عدد سلسله پس از کاهش کم تر از عدد سلسله پیش از کاهش باشد، باقی می ماند. در این ‏صورت ناچار یکی از دو سلسله که فرض نموده ایم، بیش تر از دیگری است و زیادتی نیز به مقدار متناهی ‏است . هر چیزی که به مقدار متناهی بر امر متناهی زائد باشد،َ متناهی خواهد بود‏.‎‎
‎ ‎دلیل قاعده این است که زیادتی به مقدار متناهی با امر متناهی ناچار دارای نسبتی است . این نسبت به همان ‏گونه است که یک امر متناهی نسبت به امر متناهی دیگر دارا می باشدَ، در حالی که بین دو امر غیرمتناهی هرگز ‏نمی تواند همان گونه نسبتی که میان دو امر متناهی است، وجود داشته باشد‏.
این قاعده در کتاب الالف الصغری ارسطو مورد بحث قرار گرفته است. نخستین فیلسوف عرب یعقوب بن اسحاق ‏کندی در باب ابطال غیرمتناهی بودن زمان از این قاعده استفاده کرده و به آن استدلال نموده است. بیش تر ‏متکلمان اسلامی نیز در مقام ابطال تسلسل و اثبات واجب الوجود بالذات هنگام تقریر برهان تطبیق به این قاعده ‏تمسک نموده اند.‏(3)‎‎

4.علامه طباطبایی (ره) برهانی دربطلان تسلسل می آورند:"ان وجود المعلول وجود رابط بالنسبه الی علته فانه لو ترتبت العلیه و المعلولیه فی سلسه غیر متناهیه من غیر ان تنتهی الی عله غیر غیر معلوله کانت وجودات رابطه متحققه من غیر وجود نفسی مستقل تقوم به وهو محال"
می فرماید:وجود معلول وجود رابط به علتش است اگر علیه و معلولیه در یک سلسله غیر متناهی به علتی که معلول نباشد ختم نشود آنگاه وجودات رابطه محقق می شوند بدون وجود نفسی مستقل که به آن قائم شوند و این محال است.(4)

منابع:
1.محمد تقى مصباح يزدى / آموزش عقايد، مصباح يزدى - محمد تقى
2.بدایه الحکمه علامه طباطبایی ص 114
3. غلامحسین ابراهیمی دینانی ، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی ، نشر انجمن حکمت و فلسفه، تهران، ۱۳۵۷ ش ، ج 1 ،ص 137 تا 144 و 220 تا 221 و 198 تا 201
4.علامه طباطبایی بدایه الحکمه ص 113

[=tahoma][=&quot]همان طور که بارها بیان شد ماهیت تعریف خاص خود را دارد که اگر بخواهیم علمی بحث کنیم باید به تعاریف علمی پایبند باشیم و الا شما تعریف خود را از ماهیت و وجود بیان کنید تا بحث قوام پیدا کند و الا فلا. [/][/]
[=tahoma][=&quot]
[/][/]
[=tahoma][=&quot]این که ما ماهیت را از وجود جدا کرده ایم بدین معنا نیست که در خارج واقعا این دو از هم جدایند بلکه این جدا انگاری کار ذهن انسان است و الا ما جز وجود در خارج چیزی نداریم هر چه هست و هست وجود است ولا غیر.[/][/]
[=tahoma][=&quot]خب پس ماهیت چیست همان طور که گفتیم ذهن در برخی از مسایل (بلکه بیشتر مسایل)شروع به تفکیک بین اشیاء می کند مثلا در باره نفس انسان آن را به واهمه و متخیله و عاقله تقسیم می کند و آن را از شءون نفس می شمارد در حالی که هر چه هست نفس است و نفس . واین کار ذهن است (البته این کار ذهن گزاف نیست بلکه ثمراتی دارد) حال ذهن در برخورد با موجودات اطراف خود و اخذ مفاهیمی از موجودات آن ها را با هم مقایسه کرده یک سری شباهت ها و تفاوت هایی را می یابد مثلا در مقایسه علی با احمد با رضا با .. در می یابد که این ها در یک چیز با هم مشترکند به قول فلاسفه آن نفس ناطقه است یا به قول خودمان می یابد که همه این ها انسان اند و در مقایسه اینها با حیوانات به یک مشترکی در این دو(انسان و حیوان) و تفاوت هایی پی می برد و به قول معروف برای آنها حد مشخص می کند در حیوان می گوید آن جسم ی است که نامی(رشد کننده) است و متحرک بالاراده است و در هر نوعی از حیوانات این مشترک را می یابد و در انسان نیز به همین ترتیب آنگاه در انسان می بیند یک چیز بیشتری دارد و آن قوه ناطقه (عاقله) است که باعث تمیز آن از دیگر حیوانات می شود و می گوید الانسان ماهو؟[/][/]
[=tahoma][=&quot]جسم نام متحرک بالاراده الناطق این می شود حد انسان و ماهیت انسان همان که ما گفتیم الماهیه ما یقال فی جواب ماهو.[/][/]
[=tahoma][=&quot]پس ماهیت اعتبار ذهن است حد وجودی است که در مقایسه آشکار می شود و در خارج هر چه هست وجود است و ماهیت اعتباری بیش نیست و به قول اهل معقول الماهیه یوجد فی الخارج بعرض الوجود الوجود(دقت شود)[/][/]
[=tahoma][=&quot]پس باید دقت کرد که این جدا کردن وجود از ماهیت هیچ مشکلی پیش نیاورده بلکه یک تحلیل ذهنی است و آنچه که در خارج هست وجود است ولا غیر.[/][/]

منبع :
1.نهایة الحکمة، چاپ دهم، مؤسسه نشر اسلامى، قم، رجب 1414، ص 157
2.همان

با سلام
برای این که این تاپیک در باره وجود خدا به سمت برهان امکان و وجوب کشیده شد این برهان را یک بار دیگر با بیانی کاملا ساده بیان می کنیم امید است سوالات ذهن دوستان در این تبیین پاسخ داده شده و بحث سامان بهتری بیابد


تبیین برهان امکان و وجوب:
فلاسفه الهى و علماء كلام (متكلمين) براهين زيادى را براى اثبات خداى متعال، اقامه كرده‌اند كه در كتب مبسوط فلسفه و كلام، مذكور است. ما در ميان همه آنها يك برهان را كه نياز به مقدمات كمترى دارد و در عين اتقان، سهل التناول تر هست برمى گزينيم و به توضيح آن مى‌پردازيم. ولى بايد توجه داشت كه اين برهان، خدا را تنها بعنوان «واجب الوجود» يعنى موجودى كه وجودش ضرورى و بى نياز ايجاد كننده است اثبات مى‌كند و صفات ثبوتيه او مانند علم و قدرت و جسمانى نبودن و زمان و مكان نداشتن را بايد با براهين ديگرى اثبات كرد.

متن برهان
موجود بحسب فرض عقلى يا واجب الوجود است يا ممكن الوجود، و هيچ موجودى عقلا از اين دو فرض، خارج نيست. و نمى‌توان همه موجودات را ممكن الوجود دانست، زيرا ممكن الوجود نياز به علت دارد و اگر همه علتها هم ممكن الوجود و به نوبه خود نيازمند به علت ديگرى باشند هيچگاه هيچ موجودى تحقق نخواهد يافت، به ديگر سخن: تسلسل علتها محال است، پس ناچار سلسله علتها به موجودى منتهى مى‌شود كه خودش معلول موجود ديگرى نباشد يعنى واجب الوجود باشد.
اين برهان، ساده ترين برهان فلسفى براى اثبات وجود خداست كه از چند مقدمه عقلى محض، تشكيل يافته و نيازى به هيچ مقدمه حسى و تجربى ندارد. ولى چون در اين برهان از مفاهيم و اصطلاحات فلسفى، استفاده شده مى‌بايست توضيحى پيرامون اين اصطلاحات و مقدماتى كه برهان مزبور از آنها تشكيل يافته است داده شود.
هر قضيه‌اى هر قدر ساده باشد دست كم از دو مفهوم اساسى (موضوع و محمول) تشكيل مى‌يابد. مثلاً در اين قضيه «خورشيد روشن است» كه دلالت بر ثبوت روشنى براى خورشيد دارد «خورشيد» موضوع قضيه، و «روشن» محمول آن مى‌باشد.
ثبوت محمول براى موضوع، از سه حال، خارج نيست: يا محال است مانند اينكه گفته شود: «عدد سه بزرگتر از عدد چهار است» يا ضرورت دارد مانند اين قضيه كه «عدد دو، نصف عدد چهار است» و يا نه محال است و نه ضرورت دارد مانند «خورشيدى بالاى سرِ ما قرار دارد».
طبق اصطلاح منطقى، در صورت اول، قضيه، داراى وصف «امتناع» و در صورت دوم، داراى وصف «ضرورت» يا «وجوب» و در صورت سوم داراى وصف «امكان» (بمعناى خاص) مى‌باشد.
اما نظر به اينكه در فلسفه، درباره «موجود» بحث مى‌شود و چيزى كه ممتنع و محال باشد هيچگاه وجود خارجى نمى‌يابد، از اينروى فلاسفه، موجود را بحسب فرض عقلى به واجب الوجود و ممكن الوجود، تقسيم كرده اند: واجب الوجود عبارتست از موجودى كه خودبخود وجود داشته باشد و نيازى به موجود ديگرى نداشته باشد و طبعاً چنين موجودى ازلى و ابدى خواهد بود زيرا معدوم بودن چيزى در يك زمان، نشانه اينست كه وجودش از خودش نيست و براى وجود يافتن، نياز به موجود ديگرى دارد كه سبب يا شرط تحقق آنست و با فقدان آن مفقود مى‌شود. و ممكن الوجود عبارتست از موجودى كه خودبخود وجود ندارد و تحقق يافتنش منوط به موجود ديگرى است.
اين تقسيم كه براساس فرض عقلى، انجام گرفته است بالضروره وجودِ ممتنع الوجود را نفى مى‌كند ولى دلالتى ندارد بر اينكه موجودات خارجى از كداميك از دو قسم (واجب الوجود وممكن الوجود) هستند. و به ديگر سخن: صدق اين قضيه به سه صورت، تصور مى‌شود: يكى آنكه هر موجودى واجب الوجود باشد، دوم آنكه هر موجودى ممكن الوجود باشد، سوم آنكه بعضى از موجودات، واجب الوجود و بعضى ديگر ممكن الوجود باشند. بنابر فرض اول و سوم، وجود واجب الوجود، ثابت است پس بايد اين فرض را مورد بررسى قرار داد كه آيا ممكن است همه موجودات، ممكن الوجود باشند يا نه؟ و با ابطال اين فرض است كه وجود واجب الوجود بصورت قطعى و يقينى، ثابت مى‌گردد هر چند اثبات وحدت و ساير صفات او مى‌بايست با براهين ديگرى اثبات شود.
بنابراين، براى ابطال فرض دوم، بايد مقدمه ديگرى را به برهان مزبور، ضميمه كرد و آن اينست كه ممكن الوجود بودن همه موجودات محال است. ولى اين مقدمه، بديهى نيست و بهمين جهت درصدد اثبات و تبيين آن برآمده‌اند به اين صورت: ممكن الوجود نياز به علت دارد، و تسلسل در علل، محال است. پس بايد سلسله علل به موجودى منتهى شود كه ممكن الوجود و محتاج به علت نباشد يعنى واجب الوجود باشد. و از اينجاست كه پاى مفاهيم فلسفى ديگرى به ميان مى‌آيد كه بايد توضيحى پيرامون آنها داده شود.

علت و معلول
اگر موجودى نيازمند به موجود ديگرى باشد و وجودش به نوعى توقف بر آن ديگرى داشته باشد به اصطلاح فلسفى، موجود نيازمند را «معلول» و آن ديگرى را «علت» مى‌نامند. ولى علت، ممكن است بى نياز مطلق نباشد بلكه خودش نيز نيازمند و معلول موجود ديگرى باشد. اما اگر علتى هيچگونه نياز و معلوليتى نداشت علت مطلق و بى نياز مطلق خواهد بود.

تا اينجا با اصطلاح فلسفى علت و معلول و تعريف آنها آشنا شديم، اكنون بايد به توضيح اين مقدمه بپردازيم كه «هر ممكن الوجودى نيازمند به علت است».
با توجه به اينكه ممكن الوجود خودبخود وجود ندارد ناچار وجودش منوط به تحقق موجود يا موجودات ديگرى خواهد بود زيرا اين قضيه، بديهى است كه هر محمولى كه براى موضوعى در نظر گرفته شود يا خودبخود (بالذات) ثابت است و يا در اثر امر ديگرى (بالغير) ثابت مى‌شود مثلاً هر چيزى يا خودبخود روشن است و يا به واسطه چيز ديگرى (نور) روشن مى شود، و هر جسمى يا خودبخود چرب است و يا بوسيله چيز ديگرى (روغن) چرب مى‌شود و محال است كه چيزى نه خودش روشنى و چربى داشته باشد و نه بوسيله چيز ديگرى متّصف به اين صفات گردد و در عين حال، روشن يا چرب باشد!
پس ثبوت وجود هم براى يك موضوع يا بالذات است و يا بالغير، و هنگامى كه بالذات نبود ناچار بالغير خواهد بود، بنابراين، هر ممكن الوجودى كه خودبخود متّصف به وجود نمى‌شود بواسطه موجود ديگرى بوجود مى‌آيد و معلول آن خواهد بود. و اين همان اصل مسلم عقلى است كه: هر ممكن الوجودى نيازمند به علت است.
ولى بعضى گمان كرده‌اند كه مفاد اصل عليّت اينست كه «هر موجودى احتياج به علت دارد» و بر اين اساس، اشكال كرده‌اند كه بايد براى خدا هم علتى در نظر گرفت! غافل از اينكه موضوع اصل عليّت «موجود» بطور مطلق نيست بلكه موضوع آن «ممكن الوجود» و «معلول» است، و به ديگر سخن: هر موجود وابسته و نيازمندى محتاج به علت است نه هر موجودى.

محال بودن تسلسل علل

آخرين مقدمه‌اى كه در اين برهان بكار گرفته شده اينست كه سلسله علل بايد منتهى به موجودى شود كه خودش معلول نباشد، و به اصطلاح تسلسل علل تا بى نهايت، محال است. و بدين ترتيب، وجود واجب الوجود بعنوان نخستين علت كه خودبخود موجود است و نيازى به موجود ديگرى ندارد ثابت مى‌شود.
فلاسفه، براهين متعددى براى ابطال تسلسل، اقامه كرده‌اند ولى حقيقت اينست كه بطلان تسلسل در مورد علل، قريب به بداهت است و با اندك تأملى روشن مى‌شود. يعنى با توجه به اينكه وجود معلول، نيازمند به علت و مشروط به وجود آن است اگر فرض كنيم كه اين معلوليت و مشروطيت، عمومى باشد هيچگاه هيچ موجودى تحقق نخواهد يافت زيرا فرض مجموعه‌اى از موجودهاى وابسته بدون وجود موجود ديگرى كه طرف وابستگى آنها باشد معقول نيست.
فرض كنيد يك تيم دونده، جلو خط شروع ايستاده‌اند و آماده دويدن هستند ولى هركدام از ايشان تصميم گرفته است كه تا ديگرى ندود او هم شروع به دويدن نكند، اگر اين تصميم واقعاً عموميت داشته باشد هيچگاه هيچكدام از ايشان شروع به دويدن نخواهند كرد! همچنين اگر وجود هر موجودى مشروط به تحقق موجود ديگرى باشد هيچگاه هيچ موجودى تحقق نخواهد يافت. پس تحقق موجودات خارجى، نشانه اينست كه موجود بى نياز و بى شرطى وجود دارد.

تقرير برهان
اكنون با توجه به مقدمات ياد شده، بار ديگر به تقرير برهان مى‌پردازيم:
هر چيزى كه بتوان آنرا «موجود» دانست از دو حال، خارج نخواهد بود: يا وجودى براى آن، ضرورت دارد و خودبخود موجود، و به اصطلاح «واجب الوجود» است و يا وجودش ضرورت ندارد و مرهون موجود ديگرى است و به اصطلاح «ممكن الوجود» مى‌باشد. و بديهى است كه اگر تحقق چيزى محال باشد هرگز وجود نخواهد يافت و هيچگاه نمى‌توان آن را موجود دانست. پس هر موجودى يا واجب الوجود است و يا ممكن الوجود.
با دقت در مفهوم «ممكن الوجود» روشن مى‌شود كه هر چيزى مصداق اين مفهوم باشد معلول و نيازمند به علت خواهد بود، زيرا اگر موجودى خودبخود وجود نداشته باشد ناچار بوسيله موجود ديگرى بوجود آمده است چنانكه هر وصفى كه بالذات نباشد ثبوت آن بالغير خواهد بود، و مفاد قانون عليّت هم همين است كه هر موجود وابسته و ممكن الوجودى نيازمند به علت است، نه اينكه هر موجودى نياز به علت دارد تا گفته شود: پس خدا هم احتياج به علت دارد، يا گفته شود: اعتقاد به خداى بى علت، نقض قانون عليّت است!
از سوى ديگر اگر هر موجودى ممكن الوجود و نيازمند به علت باشد هيچگاه موجودى تحقق نخواهد يافت، و چنين فرضى نظير آنست كه هر يك از افراد يك گروه، اقدام خود را مشروط به شروع ديگرى كند كه در اين صورت، هيچ اقدامى انجام نخواهد گرفت. پس وجود موجودات خارجى، دليل آنست كه واجب الوجودى موجود است.