جمع بندی سئوالاتی درباره «اصلاح عمل»

سوال:
در سوره مبارکه یونس می فرماید: فلما القوا قال موسي ما جئتم به السحر ان الله سيبطله ان الله لا يصلح عمل المفسدين.
اینجا سئوالاتی به نظر می رسد: 1- منظور از اصلاح عمل در این آیه چیست؟
2- از این آیه می تون نتیجه گرفت که "خداوند عمل «نا مفسدان» را اصلاح می کند. نقطه مقابل مفسد چیست؟ مومن یا مصلح یا ...؟
3- اصلاح عمل چگونه است؟ آیا اگر عمل، کم و کسری داشته باشد، خداوند کم و کسری آن راجبران می نماید؟
اصلاح عمل، به چه هدفی انجام می شود؟

پاسخ:
به نام خدا
با سلام
آيت الله جوادي آملي ، در توضيح جمله " ان الله لا يصلح عمل المفسدين " در اين آيه مي فرمايند :
"هر تبه‌كاري بخواهد دسيسه كند نقشه بي‌جا و باطلي بكشد به مقصد نمي‌رسد"(1)
همچنين در تفسير نور در توضيح " لا يصلح " آمده است آنرا] شايسته ماندن نمي سازد . (2)

نقطه مقابل مفسد ، مصلح است . مرحوم علامه طباطبايي ذيل اين بخش از آيه مذكور مي فرمايند :"صلاح و فساد دو امر متقابل و ضد يكديگرند ، و سنت الهي بر اين جاري است كه آنچه را صلاحيت اصلاح دارد اصلاح كند ، و آنچه را صلاحيت فساد دارد فاسد سازد ، به اين معنا كه اثر متناسب و مختص به هر يك از صلاح و فساد را بر صالح و فاسد مترتب كند ."(3)

در توضيح كيفيت و چگونگي اصلاح عمل نيز علامه بيان مي دارند كه :" اثر عمل صالح اينست كه بتواند با ساير حقايق عالم در جريان نظام عالم همدست و هماهنگ شود ، و معلوم است كه چنين عملي قهرا با ساير حقايق ممزوج و مخلوط مي‏شود ، و به طفيل اينكه خداي تعالي كل نظام را اصلاح مي ‏كند آن عمل را نيز اصلاح مي‏ كند و آن را طبق مقتضايي كه طبيعتش دارد به جريان مي ‏اندازد ، و اثر عمل فاسد اينست كه مناسب و ملايم با ساير حقايق عالم در مقتضاي طبع آنها نباشد ، و در جريان آن حقايق طبق طبع و جبلتي كه دارند اين يك عمل بر خلاف آن جريان حركت كند ، پس چنين عملي في نفسه امري است استثنايي ، و معلوم است كه اگر با حفظ فسادش خداي تعالي بخواهد آن را اصلاح كند ، بايد كل نظام را فاسد سازد و كل اسباب و حقايق عالم را بر طبق مسير آن يك عمل فاسد به جريان اندازد .
و چون چنين چيزي ممكن نيست ، قهرا ساير اسباب عالم با همه قوا و وسايل مؤثرش با آن عمل فاسد معارضه مي‏ كند ، اگر توانست آن را به سيره صالح بر مي‏ گرداند ، و گرنه بطور قطع آن را باطل و فاني و از صفحه وجود محو مي‏ سازد ."(4)


اصلاح عمل در جريان اصلاح كل نظام هستي توسط خداوند صورت مي گيرد و لذا به هدف هماهنگ شدن با حقايق و نظام عالم انجام مي شود . (5)
آیا اگر عمل اصلاح نشده یک فرد، بازده اش 3 باشد، با اصلاح عمل توسط خداوند، بازده عمل فرضاً 5 می شود؟
ظاهرا بايد همينگونه باشد يعني هر چه فاكتورها و شروط عمل صالح ، كامل تر باشند ، بازده و نتيجه مطلوب تري حاص خواهد داشت . اين يك جريان رتبه مند است به اين معنا كه مثلا هر قدر ايمان بيشتر ، عمل خالص تر و قرب الهي بيشتر محقق مي شود در اينجا نيز هر قدر عمل صالح تر باشد ، قدرت و توان بيشتري براي قرب الي الله - كه همان بازده اعمال صالح خالص است - را خواهد داشت .

از آنجا كه زمين و آسمان جنود و سپاه خداوند هستند و از طرفي هم بر اساس توحيد ، رب و گرداننده جهان هستي خداست و از سوي سوم ،تمام اين جهان حدوثاً و بقائاً با حق مي‌گردد ﴿و ما خلقنا السَّماوات والارض و ما بينهما الا بالحق﴾ (6)، اصلاح عمل مي تواند در حوزه تكوين باشد و يا تشريع ، فرد بداند و آگاهانه اين اصلاح صورت گيرد و يا خداوند متعال ، جريان اصلاح امر وي را تحت يك جريان عادي از زندگي قرار دهد يا به هر نحوي كه خداوند صلاح مي داند امورش را اصلاح كند . ظاهر تقييدي در اين مساله وجود ندارد و مي تواند در هر دو حوزه تكوين يا تشريع و آگاهانه يا پوشيده و.... باشد .

منابع:
(1)- ر. ك : بنياد بين المللي علوم وحياني اسراء ، ذيل‌آيه 81 سوره مباركه يونس
(2)- ر. ك: تفسير نور ، ذيل ايه 81 يوره مباركه يونس
(3)- ر.ك:ترجمه الميزان ، ج 10،ص161
(4)- همان
(5)- بر گرفته از ترجمه الميزان ، ج ، 10، ص 161
(6)- برداشت آزاد از تفسير سوره يونس ، آيه 81 ، بنياد بين المللي علوم وحياني اسراء