اگر آرامش میخواهی به نداشتههایت افتخار کن
تبهای اولیه
در دنیای پیرامون ما افراد میخواهند با سرمایههای مختلفی که در اختیار دارند خود را همیشه بالاتر و برتر از دیگران نشان دهند و برای همین عدهای برای برتر نشان دادن خود به سراغ خانههای مجلل میروند و عدهای دیگر به سراغ اتومبیلهای گران قیمت و همین طور هر کسی دست به دامن چیزی میشود تا خود را از دیگران بالاتر نشان دهد، به همین جهت خداوند متعال در آیات الهی هنگامی که به تعریف دنیا میپردازد آن را به این شکل معرفی میکند:
(اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاةُ الدُّنْیا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ وَ زینَةٌ وَ تَفاخُرٌ بَیْنَكُمْ وَ تَكاثُرٌ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلاد:
بدانید كه زندگى دنیا، در حقیقت، بازى و سرگرمى و آرایش و فخرفروشىِ شما به یكدیگر و فزونجویى در اموال و فرزندان است.)(الحدید:20) و با این تعریف جامع از دنیا، به مراحل پنج گانه زندگی انسانها یعنی؛ غفلت، سرگرمى، تجمّل، تفاخر و تکاثر اشاره میکند که فخر فروشی بر دیگران به وسیله سرمایههایی که در اختیار داریم در مرحله چهارم از این پنج مرحله قرار دارد، مرحلهای که بعد از دوران جوانی قرار دارد و انسانها در آن مرحله به درجهای میرسند که خواهان فخر فروشی و حس خود برتربینی بر دیگران هستند. یکی دیگر از وسایلی که میتواند در انسان این حس مذموم را پدید بیاورد نماز و روزه و عبادتهایی است که در طول سال و مخصوصا در ماه مبارک رمضان انجام میدهیم که ممکن است با انجام این عبادات این تفکر در ذهن ما خطور کند که من از بقیه برتر هستم، چرا که یک ماه روزه گرفتم و توانسته ام به مقام قرب الهی برسم. امام صادق نیز در مورد این گناهان کوچک که قرآن کریم از آنها به (اللمم ) تعبیر میکند این چنین میفرماید:
(اَللَّمَمُ الرَّجُلُ یُلِمُّ بِالذَّنْبِ فَیَسْتَغْفِرُ اللّهَ مِنْهُ: «لمم آن است که انسان به سراغ گناهى رود، سپس از آن استغفار کند.برای بررسی این احساس در آخرین روزهای ماه میهمانی خداوند، آیات جزء بیست و هفتم قرآن مجید را محور بحث قرار داده ایم تا با منطق قرآن کریم در این زمینه بیشتر آشنا شویم
(الَّذینَ یَجْتَنِبُونَ كَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ إِلاَّ اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّكَ واسِعُ الْمَغْفِرَةِ هُوَ أَعْلَمُ بِكُمْ إِذْ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ إِذْ أَنْتُمْ أَجِنَّةٌ فی بُطُونِ أُمَّهاتِكُمْ فَلا تُزَكُّوا أَنْفُسَكُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقى:
آنان كه از گناهان بزرگ و زشتكاریها - جز لغزش هاى كوچك- خوددارى مىورزند، پروردگارت [نسبت به آنها] فراخ آمرزش است. وى از آن دم كه شما را از زمین پدید آورد و از همانگاه كه در شكم هاى مادرانتان نهفته بودید به [حال] شما داناتر است، پس خودتان را پاك مشمارید. او به [حال] كسى كه پرهیزگارى نموده داناتر است.)(النجم: 32)
خداوند متعال در این آیه شریفه سخن از انسانهای نیکوکاری به میان میآورد که از ویژگیهای منحصر به فردی برخوردار هستند، ویژگیهایی که هر کدام از آنها میتواند انسان را در زمره این افراد قرار دهد. اولین ویژگی این افراد این است که همیشه سعی میکنند در زندگی سدی بین خود و گناهان بزرگ بسازند تا مبادا در وادی زشتیها و پلیدیها خود را آلوده کنند، اما از آنجایی که هر فردی جایز الخطاست این افراد ممکن است در زندگی دست به اشتباهات کوچکی بزنند، ولی خصوصیت ویژه این افراد این است که به سرعت در مقام جبران این اشتباهات بر میآیند چنانچه قرآن کریم میفرماید:
(وَ الَّذینَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ ... و آنان كه چون كار زشتى كنند، یا بر خود ستم روا دارند، خدا را به یاد مىآورند و براى گناهانشان آمرزش مىخواهند.(آلعمران: 135)
در مورد خودستایی امام باقر علیهالسلام در حدیثی این گونه میفرمایند:
(لایَفْتَخِرُ أَحَدُکُمْ بِکَثْرَةِ صَلاتِهِ وَ صِیامِهِ وَ زَکاتِهِ وَ نُسُکِهِ، لِأَنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقى:
«هیچ کس از شما نباید به فزونى نماز و روزه و زکات و مناسک حج و عمره افتخار کند؛ زیرا خداوند پرهیزگاران شما را از همه بهتر مى شناسد
. خصوصیت دیگری که خداوند متعال در مورد این افراد که به نیکوکاران معروف هستند بیان میکند این است که هیچ گاه در صدد خودستایی و تعریف کردن از خود بر نمیآیند و به همین جهت خداوند متعال به همگان توصیه میکند که از این صفت زشت و پلید در زندگی خود دوری کنید چرا که چنانچه در برخی از کتب تفسیری نقل شده است، بعضی بعد از مقداری عبادت و روزه گرفتن شروع به تعریف از خود کردند و به عبارتی دیگر این حس خود برتربینی در آنها شکوفا شد که خداوند متعال با نزول این آیه شریفه آنها را از این عمل زشت منع کرد. (روح المعانى ج 7، ص 55)در مورد خودستایی امام باقر علیهالسلام در حدیثی این گونه میفرمایند: (لایَفْتَخِرُ أَحَدُکُمْ بِکَثْرَةِ صَلاتِهِ وَ صِیامِهِ وَ زَکاتِهِ وَ نُسُکِهِ، لِأَنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقى: «هیچ کس از شما نباید به فزونى نماز و روزه و زکات و مناسک حج و عمره افتخار کند؛ زیرا خداوند پرهیزگاران شما را از همه بهتر مى شناسد.) (نور الثقلین، ج 5، ص 165) و در آخر این که همیشه رسم بوده است که انسانها به داشتههای خود افتخار کنند، حال بیایید با الهام از این آیات الهی و عمل کردن به توصیههایی طلایی قرآن کریم برای یک بار هم که شده به نداشتههای خود افتخار کنیم. به خود ببالیم که صفت خودستایی در وجود ما راهی ندارد، آن وقت است که مردم با چشم دیگری به ما نگاه میکنند و بیشتر از گذشته به ما ابراز عشق و علاقه میکنند، پس هرگز از خودتان تعریف و تمجید نکنید، بگذارید صفات خوب شما به وسیله دیگران در جامعه منتشر شود.