جمع بندی فاطمه زهرا علیها سلام نفس کل است یعنی چه؟
تب‌های اولیه
با سلام و عرض ادب
لطفا در مورد این عبارت توضیح بفرمائید:
فاطمه زهرا علیها سلام نفس کل است و رسول خاتم و امیر مومنان علیهما السلام عقل کل هستند.
کارشناس بحث : اویس
عقل کلی در اصطلاح روایی همان قلم اعلی و نفس کلی همان لوح محفوظ است. رابطه بین عقل و نفس، مشابه رابطه بین قلم و لوح است؛ یعنی عقل به امر خدا افاضه نورِ معرفت می کند و نفس جنبه پذیرندگی دارد. در حقیقت نسبت عقل کلی به عالم مثل نسبت روح (عقل مجرد تام) به انسان است و نسبت نفس کل با عالم مثل نسبت قلب انسان با انسان است یعنی عقل جنبه دهش و فاعلی داری و نفس جنبه قبول و گیرایی.
بر این اساس عقل کل و نفس کل را می توان اصل تمام فعل و انفعالات عالم کثرت محسوب داشت گرچه این دو حقیقت نیز جز افاضه و تجلی وجود یگانه حق تعالی نیستند.
در سیر صعودی نفسانی، انسان این قابلیت را دارد که مظهر تام عقل کل و نفس کل گردد. لذ اهل بیت(علیهم السلام) نیزچون انسان های کامل در اصطلاح عرفان اند، جامع جمیع عوالم بوده و از حیث روح و عقل، کتاب عقلی هستند که ام الکتاب نامیده شده و از حیث قلب، لوح محفوظ اند. یعنی در حقیقت انسان کامل را از آن جهت که قبول فیض از عوالم الهی میکند نفس کل و از آن جهت که دارایی خویش ر ا به مادون خود عرضه میدارد از آن تعبیر به عقل کل می کنند. اما ما حضرت امیر المومنین علی علیه السلام را از آنجا که بعد از پیغمبر خاتم صلی الله علیه و آله وسلم که در مقام صادر اول است، اولین انسان کاملی میدانیم که همه حقایق را به عالم مادون عطا می نماید او را مظهر اتم قلم اعلی و عقل کلی میشناسیم و جناب صدیقه کبری فاطمه زهرا سلام الله علیها را که در میان تمامی بانوان عالم فقط اوست که صاحب مقام عصمت است، به عنوان جامع ترین حقیقت قبول فیض الهی،میدانیم چرا که در وجه عطا و قبول این زن است که در تمامی شئونش مظهر قبول فیض است و مرد در تمامی شئون خود جنبه فاعلی دارد.
برای فهم صحیح این معنایی که از عقل کل و نفس کل به عرض رسید، باید متذکر شویم که عقل کلی انسان همان ذهن حسابگر او نیست و قلب انسان هم قطعه گوشتی در قفسه سینه یا کانون هوای نفس انسان نیست، بلکه طبق روایات عقل کل همان عقل قدسی و اولین مخلوق خدا است و نفس کل همان قلبی است که خانه خدا است و وسعت آن از زمین و آسمان بیشتر است.