جمع بندی تکلیف بر اساس قدرت و توان = عدالت

«وَ لَا نُكلّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا وَ لَدَيْنَا كِتَابٌ يَنطِقُ بِالحقّ‏ِ وَ هُمْ لَا يُظْلَمُونَ»
و ما هيچ كس را جز به اندازه تواناييش تكليف نمى كنيم و نزد ما كتابى است كه (تمام اعمال بندگان را ثبت كرده و) بحق سخن مى گويد و به آنان هيچ ستمى نمى شود. (مؤمنون، 62)

«بَلْ قُلُوبهُمْ فىِ غَمْرَةٍ مِّنْ هَاذَا وَ لهُمْ أَعْمَالٌ مِّن دُونِ ذَالِكَ هُمْ لَهَا عَامِلُونَ»
ولى دلهاى آنها از اين نامه اعمال (و روز حساب و آيات قرآن) در بى‏ خبرى فرو رفته و اعمال (زشت) ديگرى جز اين دارند كه پيوسته آن را انجام مى دهند. (مؤمنون، 63)

[="Tahoma"][="Black"]

با سلام و درود

خداوند هيچ كس را جز به اندازه توانايى اش تكليف نمى کند

«لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلاَّ وُسْعَها» (بقره، 233)
«لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها» (بقره، 286)
«لا نُكَلِّفُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها» (انعام، 152؛ اعراف، 42)
«وَ لا نُكَلِّفُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها» (مؤمنون، 62)
«لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ ما آتاها» (طلاق، 7)

بله، این عدالت است. این عین عدالت است.
از هر کسی به اندازه توان و امکاناتش انتظار داشتن، عادلانه است.
قضاوت در مورد هر کسی با توجه به موقعیت و شرائطی که در آن بوده، و توان و امکانی که داشته، عدالت است.
بیش از قدرت و توان کسی، از او تکلیف نخواستن، عدالت است.

بله، خداوند تكليف به "ما لا يطاق" نمی کند، یعنی به چیزی که در طاقت و توان انسان نیست، تکلیف نمى‏كند و از او بیش از توانش چیزی نمی خواهد.

اين كه تكاليف‏ انسانها بايد در حدود توانايى آنها باشد از قضاوتها و احکام عقل است، و شرع نیز آن را تأیید نموده است.

[/]

بله، ارزشمندی عمل هر کس، با میزان خلوص و سطح آگاهی و معرفت او در انجام آن عمل، سنجیده می شود.

از طرفی انتظار خداوند از هر کس، متناسب با میزان نعمتهایی است که به او داده است. آن کس که نعمت بیشتری به او داده شده، به همان میزان از او نیز انتظار بیشتری می رود.

«أَ يَحْسَبُ الْإِنْسانُ أَنْ يُتْرَكَ سُدىً»
آيا انسان گمان مى‏ كند بى‏ هدف رها مى‏ شود؟ (قیامه، 36)

[="Tahoma"][="Black"]

فرض صحیحی است، اگر چه ممکن است موردش بسیار کم باشد زیرا پیامبران الهی به مقام عصمت رسیده و از معرفت و آگاهی والایی برخوردار هستند، و به همان نسبت نیز اعمال آنها عمق و معرفت بیشتری دارد، که با افراد عادی چندان قابل مقایسه نیست.

پیامبران و اولیای الهی، قابلیت های ویژه ای داشته اند که به این مقام نائل شده و توسط خداوند برگزیده و به مقام عصمت رسیده اند.

لذا این فرض را در مورد انسانهای عادی بسیار می توان یافت. افرادی که با داشتن علم و آگاهی و امکاناتی در حد بالا، ولی از نظر رتبه و کمالات، همسطح و یا پایین تر از افرادی هستند که چنین امکانات و علم و معرفتی ندارند.

[/]

جمع بندی

پرسش:
مرا در تفسیر این دو آیه(مؤمنون، 62 و 63) یاری دهید. آیا این نظر بنده درست است که این آیات مطابق عدالت است؟

پاسخ:
«وَ لَا نُكلّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا وَ لَدَيْنَا كِتَابٌ يَنطِقُ بِالحقّ‏ وَ هُمْ لَا يُظْلَمُونَ»
و ما هيچ كس را جز به اندازه تواناييش تكليف نمى كنيم و نزد ما كتابى است كه (تمام اعمال بندگان را ثبت كرده و) بحق سخن مى گويد و به آنان هيچ ستمى نمى شود. (1)

«بَلْ قُلُوبُهُمْ في‏ غَمْرَةٍ مِنْ هذا وَ لَهُمْ أَعْمالٌ مِنْ دُونِ ذلِکَ هُمْ لَها عامِلُونَ»
ولى دلهاى آنها از اين نامه اعمال (و روز حساب و آيات قرآن) در بى‏ خبرى فرو رفته و اعمال (زشت) ديگرى جز اين دارند كه پيوسته آن را انجام مى دهند. (2)

خداوند هيچ كس را جز به اندازه توانايى اش تكليف نمى کند
«لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلاَّ وُسْعَها» (3)
«لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها» (4)
«لا نُكَلِّفُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها» (5)
«وَ لا نُكَلِّفُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها» (6)
«لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ ما آتاها» (7)

لذا در جواب شما باید گفت: بله، این عدالت است. این عین عدالت است.
از هر کسی به اندازه توان و امکاناتش انتظار داشتن، عادلانه است.
قضاوت در مورد هر کسی با توجه به موقعیت و شرائطی که در آن بوده، و توان و امکانی که داشته، عدالت است.
بیش از قدرت و توان کسی، از او تکلیف نخواستن، عدالت است.
بله، خداوند تكليف به "ما لا يطاق" نمی کند، یعنی به چیزی که در طاقت و توان انسان نیست، تکلیف نمى‏كند و از او بیش از توانش چیزی نمی خواهد.
اين كه تكاليف‏ انسانها بايد در حدود توانايى آنها باشد از قضاوتها و احکام عقل است، و شرع نیز آن را تأیید نموده است.

آیا کارها نسبت به توانایی هر کس سنجیده می شوند؟
بله، ارزشمندی عمل هر کس، با میزان خلوص و سطح آگاهی و معرفت او در انجام آن عمل، سنجیده می شود.
از طرفی انتظار خداوند از هر کس، متناسب با میزان نعمتهایی است که به او داده است. آن کس که نعمت بیشتری به او داده شده، به همان میزان از او نیز انتظار بیشتری می رود.
«أَ يَحْسَبُ الْإِنْسانُ أَنْ يُتْرَكَ سُدىً»
آيا انسان گمان مى‏كند بى‏هدف رها مى‏شود؟(8)

شخصی مثل یک پیامبر ممکن است که کارهای بسیار بزرگ و زیادی انجام دهد ولی چون توانایی انجامش در آن بوده پاداشش با شخصی که از توانایی کمتری برخوردار بوده ولی از همان توانایی اندک حداکثر استفاده را کرده است برابر خواهد بود؟
فرض صحیحی است، اگر چه ممکن است موردش بسیار کم باشد زیرا پیامبران الهی به مقام عصمت رسیده و از معرفت و آگاهی والایی برخوردار هستند، و به همان نسبت نیز اعمال آنها عمق و معرفت بیشتری دارد، که با افراد عادی چندان قابل مقایسه نیست.
پیامبران و اولیای الهی، قابلیت های ویژه ای داشته اند که به این مقام نائل شده و توسط خداوند برگزیده و به مقام عصمت رسیده اند.
لذا این فرض را در مورد انسانهای عادی بسیار می توان یافت. افرادی که با داشتن علم و آگاهی و امکاناتی در حد بالا، ولی از نظر رتبه و کمالات، همسطح و یا پایین تر از افرادی هستند که چنین امکانات و علم و معرفتی ندارند.

پی نوشت ها:
(1) مؤمنون، 62.
(2) مؤمنون، 63.
(3) بقره، 233.
(4) بقره، 286.
(5) انعام، 152؛ اعراف، 42.
(6) مؤمنون، 62.
(7) طلاق، 7.
(8) قیامه، 36.