معنای مروت، تفاوت لب و عقل(كارشناس :مجيد)

با سلام تا جائیکه من بررسی کردم این حدیث به سه متن آمده :

وهمچنین :
«اصل الانسان لبّه و عقله و دینه و مروّته حیث یجعل نفسه.» (صدوق،/۲۴۰)
«حقیقت هر انسان را جان او تشکیل می‌دهد و عقل، دین و مروت او جایی است که نفس او قرار دارد (و تابع وضعیت روحی وی می‌باشد).»
ودر تحف العقول به متن :

سوال دوم:در حدیث دوم از کتاب بحار الانوار ج 1 از امام علی علیه السلام نقل میکند که حضرت فرمودند: اصل الانسان لبه و عقله دینه و مروته حیث یجعل نفسه،
تفاوت عقل و لب چیست؟ چرا در این حدیث حضرت این دو را از هم جدا کردند؟

ظاهرا تفاوتی ندارند و در حدیث جدا نکردند.

ومویدات :

الحُمْقُ ضدّ العَقْل
دین المرء عقله
المرء مخبوء تحت لسانه فاذا تكلم ظهر شخصيت انسان در زير زبانش پـنهان است

چرا اصل انسان دین او نیست بلکه اصل انسان لب اوست؟

چون با عقل خدای متعال عبادت میشود واول مخلوق عقل است یعنی اصل عقل است که مبنای دین است.

سوال سوم: معنای مروته حیث یجعل نفسه چیست؟
چرا در پاورقی به مرحوم مجلسی اشکال گرفته است؟

اشکالش بر اشتقاق مجلسی از کلمه مروت از مرد در مقابل زن بوده است.

با صلوات بر محمد وآل محمد

وسلام بردوستان عزیز
ضمن تقدیر وتشکر از دوستان گرامی که در بحث شرکت کرده اند خصوصا (جناب خیر البریه)که زحمت استخراج روایات را کشیده اند .
در این جا لازم دیدم که در ابتدا تعریف عقل ،مطرح گردد و در قرآن وروایات مورد بررسی قرار گیرد.
تعریف لغوی عقل

لغت عقل معانی مختلفی دارد که بعضی از آنها از نظر معنا به مفهوم متداول آن نزدیکند، ولی به نظر می رسد برخی دیگر ارتباطی با آن چه اکنون از عقل مراد می شود، ندارند. با این حال ممکن است دانستن این موارد برای اصحاب بینش، جهت درک علل نامگذاری عقل بدین شکل، مفید باشد.
عقل به معانی زیر به کار رفته است:
به معنای دوایی که شکم را بند می آورد که چنین دارویی را عقول و شکم را معقول گویند؛ دریافتن و دانستن، ادراک، خردمند شدن، نقیض جهل؛ فهم و تدبیر در کاری کردن؛ غلبه کردن کسی با عقل؛ بستن ساق و پاهای شتر، خم کردن ذراع شتر و بستن آنها با عقال، بستن زانو و لنگ شتربا دست؛ دیه دادن، دیه و تاوان پذیرفتن بر خیانت، ادا کردن، دیه را از جانب کسی پذیرفتن و آن را پرداختن که در این صورت فعل عقل با «عن» متعدی می شود، دیه ازکسی دادن؛ ندادن دیه؛ دست برداشتن از قصاص به خاطر گرفتن دیه؛ پذیرفتن نخل گشنی را؛ به کوه رفتن و پناه جستن آهو در آن؛ قائم شدن سایة نصف النهار؛ پناه بردن به کسی؛ خوردن شتر گیاه عاقول را؛ بر زمین زدن کسی در کشتی؛ شانه کردن موی زن، موی شانه کردن؛ دیه را با هم تقسیم کردن؛ عاقول گیاهی است که شتر آن را می خورد؛ اعتقل لسانه: یعنی قدرت سخن گفتن ندارد؛ «عقیلة» به زنان مخدّره می گویند؛ عقیلة القوم: رئیس و بزرگ قوم را گویند؛ عقایل انسان: کرایم مال و ثروت او را گویند؛ عاقول البحر: موج دریا را گویند؛ اَعقَل الرّجُل: یعنی بر مرد زکات واجب شد؛ تَعاقَلَ الرّجُل به مردمی می گویند که خود را خردمند می دانند؛ عَقول: به کسی گفته می شود که امور را دریافته و درک کند؛ عِقال: نام دیگرگیاهی است به نام سعدانه؛ عاقلة الرَّجل: خویشاوندان و نزدیکان پدری مرد را گویند [دهخدا مدخل عقل: 370؛ فرهنگ معارف اسلامی ج 3: 299].
درمفردات نیز در مورد عقل چنین آمده است: عقل به آن قوه ای گفته می شود که آمادة پذیرفتن علم و دانش است و گاهی نیز به دانشی گویند که بوسیلة همین قوه به دست آمده است. در اطلاق اول، عقل به معنی عاقل و در دومی به معنای معقول گرفته شده است. به همین جهت امام علی(ع) فرمودند که عقل دو عقل است: مطبوع، طبیعی و خداداد، و دیگری مسموع و اکتسابی. اگر عقل مطبوع نباشد، عقل مسموع سودی نمی بخشد، همان طور که نور خورشید به کسی که بینایی ندارد و کور است، سودی نمی بخشد. سپس راغب چنین ادامه می دهد:
اصل عقل، امساک، پیوند دادن و نگهداشتن است و به همین دلیل به عقال شتر، عقل شتر گویند، به دارویی که مانع روانی شکم می شود، عقل بطن گویند. عقلت المرأه یعنی زن موی سرش را بست. بستن زبان را عقلت اللسان و بستن دست را عقل کفّه می گویند. به زندان معقِل گویند چون انسانها در آن نگهداری می شوند و از خروج آنها جلوگیری می شود. پرداخت کنندگان دیة مقتول، شتر دیه را بر درب خانه مقتول می بندند که این عمل را اصطلاحاً «عَقلتُ المَقتوُلَ» می گویند یعنی دیة او را پرداخت کردم. و یا از این حیث است که این تدبیر مانع خونریزی می شود، زیرا قاتل در هر صورت یا باید تاوان جانی و بدنی را پس بدهد یا جزای نقدی بپردازد. به همین مناسبت هر نوع جزای نقدی دیه و متعهدان به آن، عاقله نامیده می شوند [راغب، کتاب عین، کلمة عقل: 341-342].
به نظر می رسد عقل اصطلاحی که در ادامه، بیشتر روی آن بحث خواهد شد، به معنای قوة ممیز انسان از دیگر جانوران می باشد که موجب کمال انسانی، درک و فهم، دریافت خیر و شر، صلاح و صواب، درک حقایق کلیه، معارف حقه و حق و باطل است. برداشت اخیر از عقل به معنای امساک و جلوگیری از زوال و پراکندگی و ایجاد رابطه میان مدرکات جزئی و پراکنده به دست می آید؛ زیرا این مدرکات بوسیلة عقل جمع آوری می شوند و با تدبیر و حمایت میان آنها عملیات معرفتی صورت می پذیرد و به طور فعال در مسیر تولید شناختهای بعدی قرار می گیرند.
عقل در اصطلاح

کلمة عقل و مشتقات آن در قرآن، منابع روایی، کلام، فلسفه، عرفان، و حتی در ادبیات و زبان شعر، بسیار به کار برده شده است. در قرآن کریم کلمة عقل نه به صورت نکره (عَقل) و نه به صورت معرفه (العقل) استعمال نشده است، ولی مشتقات آن به صورت های مختلف به کار رفته است. در روایات اسلامی، عقل به صورت نکره و معرفه و هم به صورتهای دیگر وارد شده است.
الف عقل در قرآن

عقل در کتاب خدا، به صورت «عقلوه» یک بار، «یعقلون» 24 بار، «نعقل» یک بار، «یعقلها» یک بار، و «یعقلون» 22 بار آمده است و از دقت در آنها به دست می آید که در تمامی موارد به معنی فهم و درک است که به برخی از موارد آن اشاره می شود:
1 «أفَتَطْمَعُونَ أنْ یُؤمِنُوا لَکُمْ وَ قَدْ کانَ فَریقٌ مِّنهُمْ یَسْمَعُونَ کَلامَ اللهِ ثُمَّ یُحَرِّفُونَهُ مِنْ بَعْدِ ما عَقَلوهُ و هُمْ یَعْلَمُونَ» [بقره: 75].
ترجمه: «آیا طمع دارید که یهودیان به دین شما بگروند در صورتی که گروهی از آنان کلام خدا را شنیده و به دلخواه خود تحریف می کنند، با آن که در کلام خدا تعقل کرده و معنی آن را دریافته اند».
2 «فَقُلْنَا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِهَا کَذَلِکَ یُحْیِ اللهُ الْمَوْتَی وَ یُرِیکُم آیاتِهِ لَعلَّکُم تَعقِلُونَ» [بقره: 73].
«پس دستور دادیم که پاره ای از اعضای آن گاو را بر بدن کشته بزنید تا ببینید که این گونه خدای عالم مردگان را زنده و قدرت خود را آشکار خواهد ساخت تا شما تعقل کنید و بفهمید».
3 «یَا اَهلَ الْکِتابِ لِمَ تُحَاجُّونَ فِی إِبْرَاهِیمَ وَ مَآ اُنْزِلَتِ التَّوْرَاةُ وَ الإِنْجِیلُ اِلّاَ مِنْ بَعْدِهِ أفَلا تَعْقِلُونَ» [آل عمران: 65].
ترجمه: « ای اهل کتاب چرا در آیین ابراهیم(ع) با یکدیگر مجادله می کنید در حالی که تورات و انجیل بعد از آن نازل شده است، آیا تعقل نمی کنید و نمی خواهید بفهمید؟».
بنابراین در قرآن کریم مشتقات عقل در چند مورد استعمال شده است:
الف. مردم را به دقت وا دارد تا با بکارگیری عقل، مسائل را درک کنند.
ب. مردم را به این دلیل که از عقل خود استفاده نکرده اند، مورد سرزنش قرار می دهد و آنها را توبیخ می کند، زیرا در درک و فهم مسائل تلاش نکرده اند.
ج. سومین حالت هم جنبة بازخواست دارد زیرا مردم پس از فهم دقیق مسائل و یا با وجود شرایط کامل برای فهم آنها، بهره برداری صحیحی از آن نداشته اند و برخلاف مقتضای فهم و درکشان حرکت کرده اند.
بنابراین می توان گفت که قرآن کریم از عقل همان فهم درست، دقیق و دریافت صواب از حقایق عالم و حیات را اراده کرده است.
ب عقل در روایات اسلامی

از عقل معانی مختلفی در روایات اراده شده است. در مواردی عقل به همان معنی مصطلح قرآن کریم آمده است که از باب نمونه به بعضی از آنها اشاره می شود: حمدان دیوانی از حضرت رضا(ع) آورده است که فرمودند: «صدیقُ کلُّ إمرء عقلهُ و عدوّهُ جهلهُ» [ مجلسی ج 1 ح 11: 87]، صادقترین دوست انسان عقل و دشمن او جهل اوست.
در تمام مواردی که عقل در مقابل جهل مطرح می شود، ظاهراً به همان معنی علم وآگاهی است، گاهی از آن در معنای نفس و در بعضی از موارد به معنای عقل انسانی که توان امور کلیه، خیر، شر، مصالح و مفاسد را دارد اراده می شود، مانند حدیثی که از امام هشتم(ع) آمده است که فرمودند: «لا یُعْبَأ ُباَهلِ الدین ممن لا عقل له» [فیض کاشانی ج 1 باب 1: 78]. یعنی به آنانی که اهل دین هستند و سنگ دین و دیانت را به سینه می زنند اما فاقد عقل و عقلانیت اند، نمی توان اعتماد کرد. ظاهراً در اینجا مراد از عقل همان عقل انسانی است که در سایة تعقل و قدرت عقلانی بر اعمال و رفتار وی حاکم است یعنی همان نفس آدمی که دارای مراتب گوناگون است.
التماس دعا...........................ادامه دارد.............:Gol::Gol::Gol::Gol::Gol:

با صلوات بر محمد وآل محمد
وسلام برشما دوست گرامی
در این پست معنای مروت را مورد بررسی قرار می دهیم.

با صلوات بر محمد وآل محمد
وسلام بر شما دوستان گرامی
در ادامه بحث به تفاوت دو واژه عقل ولب اشاره می کنیم .
سوال: تفاوت عقل و لب چیست؟
جواب: عقل به خیر و شر هدایت میکند، و لب به توحید و معرفت. و اولوالالباب کسانی هستند که به حقیقت راه یافته اند.
خداوند سبحان می فرماید:
« إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لآیَاتٍ لَأُوْلِی الْأَلْبَابِ ؛مسلما در آفرینش آسمانها و زمین ، و آمد و رفت شب و روز، نشانه هاى ( روشنى ) براى خردمندان است.»

«الَّذِینَ یَذْکُرُونَ اللّهَ قِیَاماً وَقُعُوداً وَعَلَی‏ جُنُوبِهِمْ وَیَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّماوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هذَا بَاطِلاً سُبْحَانَکَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته ، و آنگاه که بر پهلو خوابیده اند، یاد مى کنند، و در اسرار آفرینش آسمانهاو زمین مى اندیشند،( و مى گویند ):بار الها !اینها را بیهوده نیافریده اى ، منزهى تو !ما را از عذاب آتش ، نگاه دار.»﴿ آل عمران /190و191 ﴾

در حدیث قرب نوافل نیز آمده است:
"کنت سمعه الذی یسمع به و بصره الذی یبصر به ..." (اصول کافی ج 2 ص 352 روایت 7)

و در حدیث معراج نیز آمده است:
"ولا قومن له مقام عقله، و لااستغرقن عقله بمعرفتی ..." (وافی ج 3 ابواب المواعظ، باب مواعظ الله سبحانه، ص 40)
؛ (و قطعا خود به جای عقل او قرار می گیرم، و عقل او را در معرفت خویش غرقه می کنم.)

که از آن هم استفاده میشود:
"و کنت عقله الذی یعقل به."
(کتاب در محضر علامه طباطبایی - ص 367 و 366 و 347)
التماس دعا

یاحق

سلام علیکم جمیعا

عقل را نعمتی مقدس میتوانیم بدانیم زمانی که در مسیر وحی قرار میگیرد و از علم وحی متنعم میشود . همینطور نعمتی که از آن استفاده صحیحی نمیشود.و بواسطه نتیجه نامطلوب تقدسی برایش نمیتوان قائل شد.

بنا بر نص قرآنی جاهل به کسی گفته میشود که برعکس آنچه که صلاح او را خداوند برایش تبئین و توصیه نموده عمل میکند.

و عاقل کسی است که خیر و صلاحش را طبق دین فهمیده آنگاه بنا بر آن عمل مینماید.

در نتیجه
دقیقا منظور حضرت این بود که معاویه فاقد عقلی است که خداوند آن عقل را نعمتی برای تعالی و هدایت تعریف نموده.
خب این بدان معنی نیست که معاویه نمیتواند فکر و استنباطی از محیط افطرافش داشته باشد

بله او دارای فکر و استنباط از محیط اطرافش بود ولی عملا مسیری را می پیمود که بر ضررش بود و بر عکس مسیر تعالی بود . لذا آن فکر و استنباط را بعنوان یک عقل مقبول و نتیجه بخش نمیتوانیم بپذیریم.

نتیجه زندگی او را نگاه کنیم میبینیم زندگی در خور انسان را تجربه نکرد.

یاحق

به نظر می‌رسد اینكه در برخى گزارشها حَسَب مترادف با دین و آیین انسان (رجوع کنید به ابن‌درید، ج 1، ص 221؛ ابن‌عساكر، ج 44، ص 358؛ ابن‌منظور، همانجا)، آراستگى و پاكیزگى جامه (ابن‌منظور، همانجا)، مكارم اخلاق (همانجا) و فروتنى (نهج‌البلاغة، حكمت 113) ذكر شده، از باب تعیین مصداق آن است.

حسب هم در زمان جاهلیت و هم در دوره اسلامى در میان مردم عرب اهمیت داشته، چنان‌كه پیش از اسلام مسئله حسب در ازدواج نقش داشته است (رجوع کنید به ابن‌حبیب، 1361، ص310)؛ ازاین‌رو در اشعار عرب بارها به آن اشاره شده است (براى نمونه رجوع کنید به همو، 1384، ص 173، 386). پس از اسلام، در جنگ احد نیز شخصى در سپاه پیامبراكرم می‌جنگید كه تنها پرواى حسب و نسب قومى خود را داشت (رجوع کنید به ابن‌هشام، ج 3، ص 604؛ طبرسى، 1417، ج 1، ص 182ـ183). ابوبكر نیز در خطبه خلافتش، بر كرامت حسبى خود تأكید كرد (رجوع کنید به جاحظ، ص 269). عمربن خطّاب در نامه‌اى به ابوموسى اشعرى توصیه كرد كه از اشخاص با حسب و نسب در امور قضایى استفاده كند (رجوع کنید به وكیع، ج 1، ص 76ـ77). در نامه حضرت على علیه‌السلام هم به مالك اشتر توصیه شده است كه با اشخاص داراى حسب و نسب و خاندانهاى صالح و خوش‌سابقه پیوند برقرار سازد (رجوع کنید به نهج‌البلاغة، نامه 53).

تعلیمات اسلام، كه در قرآن و حدیث متجلى است، در پى اصلاح ذهنیت مردم عرب نسبت به مسئله حسب و نسب برآمد؛ ازاین‌رو ملاحظه می‌شود كه پیامبراكرم و ائمه، هم از تفاخر به حسب و نسب به معناى جاهلى آن نهى كردند و هم در معناى آن تصرف كردند و مفهومى جدید به آن بخشیدند. مثلا حضرت رسول آفت حسب را فخرفروشى و عُجب دانسته است (رجوع کنید به كلینى، ج 2، ص 328ـ329) و حضرت على حُسن خلق را برترین حسب (نهج‌البلاغة، حكمت 38). همچنین حسب به انجام دادن كارهاى نیك و به مال و غیر آن تعبیر شده (رجوع کنید به حرّعاملى، ج 12، ص100) و حسن ادب جانشین حسب خوانده شده است (مفید، ج 1، ص 298). هرچند بنابر حدیثى از پیامبراكرم فخرفروشى به‌حسب و نسب از ویژگیهایى است كه تا روز قیامت از میان امت اسلامى زایل نخواهد شد (رجوع کنید به ابن‌حنبل، ج 2، ص 531؛ ابن‌بابویه، ج 1، ص 226). در فقه شافعى و حنبلى حسب جزئى از كفو بودن مرد و زن در ازدواج است (براى نمونه رجوع کنید به بیهقى، ج 7، ص 132؛ ابن‌قدامه، ج 7، ص 374ـ375؛ مطیعى، ج 16، ص 135).
التماس دعا