تاریخچه عزاداری سید الشهداء
تب‌های اولیه
عزاداري حسين بن علي(ع) پس از شهادت وي و يارانش در روز عاشورا سال شصت و يكم هجري توسط بازماندگان و خاندانش آغاز شد
و هنگام عبور كاروان اسيران از قتلگاه به مقصد كوفه و وداع آنها با اجساد عريان، بيسر، و پايمال ستوران شده
سپس در مجلس ابنزياد در دار الاماره كوفه و از آن بعد در مجلس يزيد در دارالخلافه هشام به اوج خود رسيد
كه نه تنها طرفداران بلكه بيتفاوتان حتي بسياري از مخالفان را به ابراز احساسات و هم دردي واداشته برخي را وادار به تفكر در حادثه كربلا و حتي ندامت از عدم ياري امام حسين و توبه نمود.
ويژگيهاي عزاداري پس از حادثهي عاشورا عزاداري خاندان پيامبر اسلام(ص) و طرفداران اهل البيت(ع)، پس از واقعه عاشورا به تدريج صورت ثابت و فراگير يافت
و ياد و نام امام حسين(ع) با اشك و خاطرات جانكاه كربلا توأم گرديد و بيشتر با دو ويژگي از دوران پيش از عاشورا متفاوت مينمايد.
الف. گستردگي:
اگر عزاداري و اندوه ورزي نسبت به سرنوشت غم بار امام حسين(ع)، قبل از عاشورا به پيامبر و خاندانش آن هم در مقاطعي خاص اختصاص مييافت
پس از عاشوراي (61 ق) اين تأثر ژرف و ابراز احساسات عميق اسلامي و انساني ابعاد بسيار گسترده يافته
نه تنها تمامي خاندان بني هاشم بلكه اهل تشيع و حتي بسياري ازفرقههاي بيتعصب ديگر را فرا گرفت،
نخستين تعزيت رسمي را توابين بر سر مرقد امام حسين(ع) بر پا كردند: (رسول جعفريان، تاريخ تشيع درايران، ج 2، ص 689).
و گذشت زمان حقانيت موضع آن حضرت را روشن نمود و بر طرفداران سپس سوگواران آن حضرت افزود و عملكرد بعدي يزيد و جانشينانش بر نفرت مردم از آنها هر چه بيشتر افزود و دلها، احساسات و انديشهها را متوجه امام حسين(ع) و موضع بر حق وي نمود.
طبيعي است كه بستگان و دوستان ياران و اصحاب شهيد امام حسين(ع) نيز خود هم به خاطر عزيزان از دست رفته و هم براي آن حضرت اشك مي ريختند و سينهاي مالامال از غم گرفتند.
- ادامه در پست بعدی
ادامه پست قبلی
ب. نحوه عزاداري:
بنابر اسناد موجود تاريخي، عزاداري سالار شهيدان و ساير جانباختگان كربلا پس از عاشورابيشتر به صورت سرودن شعر بوده است.
اين امر هم از سوي شيعيان و شيفتگان امام حسين(ع) و هم از طرف اهل بيت(ع) مورد اقبال و حتي تأكيد قرار گرفته است.
در واقع زبان و بياني جز زبان هنر و قالب روح نواز و برتر شعر نميتوانست تأثرات و تألمات عميق اهل بيت و طرفداران حق و عدالت را از سويي و مظلوميت بيمانند و حماسههاي دشمن شكن آن شهيد طف و سپاهش را از سوي ديگر تجسم بخشد.
در جريان مصيبتداري حضرت زينب(س) و همراهاندر مسير بازگشت از شام به مدينه در كربلا و بر سر تربت پاك آن عزيزان سپس در مدينه هنگام ورود اسيران نينوا بيشتر به زبان شعر و قالب هنري كه از عمق احساس و قلب نشأت گرفت و لاجرم بر دل و جان مخاطبان مينشست، صورت گرفت.
اشخاصي دلسوختهاي چون سليمان بن قته العدوي، و ساير شعراي كه بعضا مجهول ماندهاند و با همه فشارهاي طاقتفرساي بنياميه و اختناق موجود، هنگام زيارت تربت حسيني اشعار جانسوز و ماندگاري سرودند
كه نمونههاي روشن سوگواري امام حسين(ع) پس از عاشورا و استفاده از عنصر شعر و هنر در بيان حماسه و مرثيه حسيني ميباشد و اشعار نعمان بن بشير و بازماندگان حسيني هنگام ورود به مدينه و انعقاد مجلس عزاداري دراين باره و ابيات سروده شده
از سوي زنان و مردان مدينه بويژه بني هاشم، نشان عزاداري وسيع و همه جانبه و بهرهگيري از زبان برتر شعر در اين باره است، (تاريخ النياحه، ج 1، ص 103).
آنچه از منابع تاريخي و قرائن ديگر به دست ميآيد كه سوگواري اهل بيت(ع) و شيعيان در دورهي امويان و اوائل عصر عباسيان با سرودن شعر و گريستن، شيون نمودن، احيانا سياه پوشيدن و پريشان نمودن مو و گاهي به سر و سينه كوبيدن كه در بيان حزن و اندوه و هنگام مصيبت مرسوم بوده است، صورت ميگرفت، (علي ابوالحسني (منذر) سياهپوشي درسوگ ائمه نور،
ص 317 به بعد؛ تاريخ النياحه، ج 1، ص 103)
اما از زنجيرزني، تعزيه خواني و شبيه سازي كمترين خبر و اثري نبوده است.
اين برنامه كه معمولاً زمان ومكان خاص و ادوار بخصوصي نميشناخت به مناسبتها و شرايط مساعد به گونه خصوصي و يا عمومي اجرا ميشد و اينكه حتما در دههي اول ماه محرم هر سال و يا حتي در روزعاشوراي هر سال باشد از تاريخ به دست نميآيد.
امامان معصوم(ع) با تشويق و دادن صله به شاعران ولايي از سويي و بيان عظمت و مظلوميت امام حسين و قيام وي از سوي ديگر در ترويج عزاداري امام حسين و زنده ماندن خاطره عاشورا تلاش پيگير كردند
و ثواب گريستن،گرياندن و تباكي بر امام حسين و شهداي كربلا را گوشزد همگان كرده بدين ترتيب عزاداري بر امام حسين و يارانش را باتجليات برجستهي ايثار، ظلمستيزي، عدالت خواهي، فسادسوزي و معروف گستري كه در آن است،
جزو شعايراسلامي خوانده از وسائل مهم توحيد داري، عبادتورزي، اهل بيت دوستي، ظلم ستيزي و عدالت خواهي شمردندو در جامعه اسلامي و افكار مؤمنان ماندگار و نهادينه نمودند.