خسر الدنيا و الاخره كيان اند؟
تبهای اولیه
هو الخسران المبين
و من الناس من يعبد الله على حرف فان اصابه خير اطمانّ به و ان اصابته فتنه انقلب على وجهه خسر الدنيا و الا خره ذلك هو الخسران المبين
حج : 11
و از ميان مردم كسى است كه خدا را با ترديد مى پرستد.
اگر خيرى به او رسد، دلش بدان آرام گيرد، و اگر آزمايشى پيش آيد، رخ بر تابد.
در دنيا و آخرت زيان بيند و آن زيانى آشكار است .:Sham:
((حرف )) يعنى طرف ، و ((يعبدالله على حرف ))، يعنى اين شخص در وسط و حقيقت بندگى نيست و در گوشه آن قرار گرفته است (تحريف شى ء هم يعنى به يك طرف بردن آن ).
((انقلب )) به معنى بازگشتن است و ((انقلاب )) هم به معناى انصراف و برگشتن ؛ و ((انقلب على وجهه )) يعنى صورت خود را به عقب بر نمى گرداند، گويى هميشه از ايمان بيگانه بوده است .
((خسر)) و ((خسران )) و ((خسار)) يعنى نقصان و كم شدن و نيز يعنى نقصان راس المال و سرمايه و از بين رفتن آن .
بايد توجه داشت كه خاسران دنيا و آخرت از مسلمانان اند و سخن از كفار و مشركان نيست : ((من يعبدالله )) (كسانى كه خدا را عبادت مى كنند)، لكن اين سرمايه بندگى و دين خدا را، كه بزرگ ترين سرمايه بشر است ، در معرض زوال و نقصان و نابودى قرار مى دهند.
اينان بر طبق فرمايش حضرت امام حسين (عليه السلام )، كه به هنگام ورود به كربلا به اصحاب خود فرمودند، همان بندگان و بردگان دنيايند كه دين را هم براى تامين دنياى خود انتخاب كرده اند و اساس آرامش و اضطراب آنان برخوردارى از دنيا يا محروميت از آن است .
الناس عبيد الدنيا و الدين لعق على السنتهم يحوطونه ما درت معايشهم فاذا محصوا بالبلاء قل الديانون (1) (مردم بنده دنيايند و دين همچون لقمه اى ليسيده بر زبانهايشان است . مادامى كه معيشت و زندگانى آنها وسعت و فراخى داشته باشد، آن را حفظ مى كنند، ولى هنگامى كه با ابتلائات امتحان شوند، دين داران كم مى شوند.)
آيات 15 و 16 سوره زمر و 32 اعراف و 23 يونس نيز گوياى اين مطلب است .
نزد تو خاكسار چو دين را نبوده آب *** تو دوزخى بهشت به يك نان فروخته
نان تو آتش است و به دينش خريده اى *** اى تو ز بخل آب به مهمان فروخته
اى از براى نعمت دنيا چو اهل كفر *** اسلام ترك كرده و ايمان فروخته
اى خانه دلت به هوا و هوس گرو *** وى جان جبرييل به شيطان فروخته
اى تو زمام عقل سپرده به حرص و آز *** انگشترى ملك به ديوان فروخته
اى خوى نيك كرده به اخلاق بد بدل *** وى برگ گل به خار مغيلان فروخته
اى بهر نان و جامعه ز دين بى نوا شده *** بهر سراب چشمه حيوان فروخته
زد هوات كرده سيه دل چنان كه تو *** از راى تيره شمع به كوران فروخته
ين است مصر ملك و عزيز اندروست علم * *** اى نيل را به قطره باران فروخته
از بهر جامه جنت ماوى گذاشته **** **** وز بهر لقمه حكمت لقمان فروخته
كرده فداى دنيى ناپايدار دين **** اى گنج را به خانه ويران فروخته (2)
1- بحار الانوار، ج 44، ص 383.
2- سيف فرغانى ، ديوان اشعار، ص 15 - 17.
با سلام
" خسر" (بر وزن عسر) و" خسران" چنان كه" راغب" در" مفردات" مىگويد: به معنى كم شدن سرمايه است، گاه به انسان نسبت داده مىشود و مىگويند فلان كس زيان كرد، و گاه به خود عمل نسبت داده مىشود و مىگويند:
تجارتش زيان كرد، اين واژه غالبا در سرمايههاى برونى مانند مال و مقام به كار مىرود، و گاه در سرمايههاى درونى مانند صحت و سلامت و عقل و ايمان و ثواب و اين همان است كه خداوند متعال به عنوان" خسران مبين" (زيان آشكار) از آن ياد فرموده آنجا كه مىگويد:
إِنَّ الْخاسِرِينَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَ أَهْلِيهِمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَلا ذلِكَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِينُ
زيانكاران واقعى كسانى هستند سرمايه وجود خود و خانواده خويش را در قيامت از دست مىدهند، بدانيد خسران مبين همين است" (زمر- 15) .
" فخر رازى" در تفسير اين آيه سخنى نقل مىكند كه حاصلش چنين است:
" يكى از بزرگان پيشين مىگويد: معنى اين سوره را من از مرد يخفروشى آموختم، فرياد مىزد و مىگفت: ارحموا من يذوب رأس ماله ارحموا من يذوب رأس ماله!:" رحم كنيد به كسى كه سرمايهاش ذوب مىشود، رحم كنيد به كسى كه سرمايهاش ذوب مىشود"! پيش خود گفتم اين است معنى إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِي خُسْرٍ: عصر و زمان بر او مىگذرد و عمرش پايان مىگيرد، و ثوابى كسب نمىكند و در اين حال زيانكار است" .
به هر حال از نظر جهانبينى اسلام دنيا يك بازار تجارت است همانگونه كه در حديثى از امام هادى ع على بن محمد النقى مىخوانيم:
الدنيا سوق ربح فيها قوم و خسر آخرون
:" دنيا بازارى است كه جمعى در آن سود مىبرند و جمع ديگرى زيان
تفسير نمونه، ج27، ص: 296
اگر خيرى به او رسد، دلش بدان آرام گيرد، و اگر آزمايشى پيش آيد، رخ بر تابد.
این دقیقا نقل حال ملت ماست در عصر حاضر