*فضایل امیرالمومنین در کتب اهل سنت و در زبان دانشمندانشان*

۷) هر کس بر علی علیه السلام آزار رساند پیامبر صلى الله علیه وآله را آزرده است

از عمرو ابن شاس روایت است که از پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله وسلم شنید که مى فرمود: هر کس على را بیازارد در حقیقت مرا آزرده است. (۷)
امام علی (ع)
۸) دوست داشتن علی علیه السلام ـ (در اندیشه و عمل) سبب بخشش گناهان

ابن عباس گفت که پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله وسلم ـ فرمود: دوست داشتن على بن ابى طالب، سیّئات و گناهان را مى خورد (و نابود مى کند) همان گونه که آتش هیزم را مى خورد (و از بین مى برد)(۸).
۹) اطاعت از علی علیه السلام ـ اطاعت از پیامبر است

ابوذر مى گوید: پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: هر کس از من اطاعت کند از خدا اطاعت کرده است و هر کس از من دورى کند از خدا دورى کرده است و هر کس از على اطاعت کند، از من اطاعت کرده است و هر کس از على اطاعت نکند، از من اطاعت نکرده است(۹).
۱۰) علی علیه السلام رهبر تمام مؤمنین است

عمرو بن میمون از ابن عباس نقل مى کند که رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم به علی علیه السلام ـفرمود: یا على تو بعد از من ولى و رهبر تمام مؤمنین هستى». (۱۰)
۱۱) علی علیه السلام آقاى دو جهان است و دوستى او دوستى خدا است

ابن عباس مى گوید: رسول خداصلى الله علیه وآله وسلم به علی علیه السلام ـ نگاه کرد و فرمود: (یا) على تو آقاى دنیا و آخرت هستى، هر کس تو را دوست دارد به حق مرا دوست داشته است. دوستى تو دوستى خداست، و هر کس تو را دشمن بدارد با من دشمنى کرده است، دشمنى با تو دشمنى با خداست. واى بر کسانى که بعد از من تو را دشمن بدارند. (۱۱)

این ها نمونه هایى از روایات وارده در منابع اهل سنت، درباره فضائل امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام است.

پی نوشت ها:

۱. أبى عبداللّه الحاکم النیسابورى، المستدرک على الصحیحین. بذیله التلخیص للحافظ الذّهبى (دار المعرفه، بیروت ـ لبنان) ج ۳، ص ۱۲۴. حاکم بعد از نقل این حدیث مى گوید: هذا حدیث صحیح الاسناد و در ذیل مستدرک حافظ ذهبى نیز بعد از نقل حدیث فوق مى گوید: این حدیث صحیحى است. ـ شیخ سلیمان قندوزى حنفى، ینابیع الموده، باب ۲۰، ص ۱۰۳. ـ سیوطى، تاریخ الخلفاء، ص ۱۷۳ (باب فضائل علی علیه السلام ـ ). ـ متقى هندى، کنزالعمال، ج ۱۱، ص ۶۰۳ (مؤسسه الرساله بیروت، چاپ پنجم).

۲. ترجمه الامام على بن ابیطالبـ علیه السلام ـ (با مشخصات سابق) ج ۳، ص ۱۱۹، ح ۱۱۶۲. ـ حاکم، المستدرک، (با مشخصات سابق) ج ۳، ص ۱۲۴، ح ۶۱، فرائد المسطین، (با مشخصات سابق) ج ۱، ص ۴۳۹. ـ شیخ سلیمان قندوزى حنفى، ینابیع الموده، باب ۲۰، ص ۱۰۴. ـ هیثمى، مجمع الزوائد، ج ۹، ص ۱۳۵.

۳. اسد الغابه فى معرفه الصحابه (با مشخصات سابق) ج ۴، ص ۲۲. ـ فرائد المسطین، (با مشخصات سابق) ج ۱، ص ۹۸، ح ۶۷. ـ البدایه و النهایه (با مشخصات سابق) ج ۷، ص ۳۵۹. ـ المستدرک على الصحیحین (با مشخصات سابق) ج ۳، ص ۱۲۶. ـ ترجمه الامام على بن ابى طالب (با مشخصات سابق) ج ۲، ص ۴۶۴، ح ۹۸۴.

۴. الحافظ أبى عبدالله محمد بن یزید القزوینى ابن ماجه، سنن، تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقى (بیروت، دار احیاء التراث، ۱۳۹۵ هـ ق ۱۹۷۵ م. فرائد السمطین (با مشخصات سابق) ج ۱، ص ۱۳۰، ح ۹۳ـ۹۵. ـ البدایه و النهایه (با مشخصات سابق) ج ۷، ص ۳۵۵. ـ ترجمه الامام على بن ابى طالب علیه السلام ـ (با مشخصات سابق) ج ۲، ص ۱۹۰، ح ۶۷۴۰.

۵. ترجمه الامام على بن ابى طالب (با مشخصات سابق) ج ۲، ص ۳۴۶ و ۸۴۶. ـ گنجى شافعى، کفایه الطالب، باب ۸۶، ص ۳۱۳. ـ هیثمى، مجمع الزوائد، ج ۱۰، ص ۲۱ و ج ۹، ص ۱۷۳. ـ بلاذرى، حدیث ۲۱۵، شرح حال امیرالمؤمنین از انساب الأشراف، ج ۲، ص ۱۸۲، ط ۱.

۶. ترجمه الامام على بن ابى طالب علیه السلام ـ (با مشخصات سابق) ج ۲، ص ۲۷۲، ح ۷۹۳ تا ۷۹۶. ـ خطیب، شرح حال محمد بن اشعث، تاریخ بغداد، ج ۲، ص ۸۸. ـ ابن مغازلى، مناقب، حدیث ۶۷ و ۲۳۴، ص ۴۵ و ۱۹۷، ط ۱. ـ ذهبى، میزان الاعتدال، ج، ص ۱۲۸، شماره ۸۵۹۰. ـ شیخ سلیمان قندوزى حنفى، ینابیع الموده، باب مناقب السبعون، ص ۲۸۴، حدیث ۵۷

۷. ترجمه الامام على بن ابى طالب علیه السلام ـ من تاریخ مدینه دمشق (با مشخصات سابق) ج ۱، ص ۳۸۸، ح ۴۵۹. ـ المستدرک الصحیحین (با مشخصات سابق) ج ۳، ص ۱۲۲. حاکم بعد از نقل این حدیث مى گوید: هذا حدیث صحیح الاسناد. ـ شیخ سلیمان قندوزى حنفى، ینابیع الموده، باب مناقب السبعون، ص ۲۷۵، حدیث ۹. ـ احمد بن حنبل در عنوان «حدیث عمرو بن شاس الاسلمى» از المسند، ج ۳، ص ۴۸۳، ط ۱.

۸. ابن عساکر، شرح حال امام علی علیه السلام ـ ، تاریخ دمشق، ج ۲، ص ۱۰۳، حدیث ۶۰۷ (شرح محمودى). ـ خطیب، شرح حال احمد بن شبویه بن معین موصلى، تاریخ بغداد، ج ۴، ص ۱۹۴، شماره ۱۸۸۵. ـ متقى هندى، کنزالعمان، ج ۱۵، ص ۲۱۸، شماره ۱۲۶۱. ـ شیخ سلیمان قندوزى حنفى، ینابیع الموده، باب مناقب السبعون، ص ۲۷۹، حدیث ۳۳. در باب ۵۶، ص ۲۱۱ و نیز در ص ۲۵۲.

۹. المستدرک الصحیحین (با مشخصات سابق) ج ۳، ص ۱۲۱. حاکم بعد از نقل حدیث فوق مى گوید: هذا حدیث صحیح الاسناد.

۱۰. ابوالفراء الحافظ ابن کثیر الدَّمشقى، البدایه و النهایه (بیروت ـ لبنان، مکتبه المعارف) ج ۷، ص ۳۴۶.

۱۱. البدایه و النهایه (با مشخصات سابق) ج ۷، ص ۳۵۶.:Gol::Gol::Sham::Sham:

صحیح نسائى 1/ 171] به سند خود، از «عبد الله بن نجى» از پدرش روایت کرده است که حضرت على علیه السّلام خطاب به من، فرمود: من موقعیت ویژه‏اى در پیشگاه رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله دارم که هیچیک از آفریدگان حق تعالى، از چنان موقعیتى برخوردار نمى‏باشد. معمول من آن بود که در سپیده صبح، پشت در خانه پیغمبر آمده و مى‏گفتم:
«السّلام علیک یا نبىّ الله»
هرگاه پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله‏
تنحنح‏
(صدا در گلو گردانیدن) مى‏کرد، به خانه باز مى‏گشتم و هرگاه‏
تنحنح‏
نمى‏کرد، به خانه حضرت رسول صلّى اللّه علیه و آله وارد مى‏شدم.
«نسائى» این حدیث را در کتاب [اختصاص ص 30] روایت کرده و نزدیک به این روایت را در صفحه 29 و 30 روایت نموده است و «احمد حنبل» هم، در [مسند 1/ 85] نقل کرده است.
[کنز العمال 6/ 393] از «شعبى» روایت کرده است که در یکى از اوقات، «ابو بکر» حضرت على علیه السّلام را دید، در این هنگام گفت: کسى که مى‏خواهد خرسندو مسرور شود از دیدار شخصى که موقعیت و منزلتش در پیشگاه رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله از همه زیادتر و نزدیکیش به حضرت او از همه بیشتر و بهره‏مندیش از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله از همگان فراوان‏تر بود، به این شخص (على علیه السّلام) بنگردمتّقى» گوید: «ابن ابى الدنیا» این حدیث را در کتاب «الاشراف»، «ابن مردویه» و «حاکم» روایت کرده‏اند.
مولف کتاب فضایل خمسه گوید:
«محب طبرى» در [الریاض النضرة 2/ 163] این حدیث را آورده است و اظهار مى‏دارد: حدیث مزبور را «ابن السّمان» نقل کرده است و «ابن حجر» در [صواعق ص 106] به نقل آن پرداخته و اشاره کرده: این حدیث را «دار قطنى» از «شعبى» روایت کرده است.
الریاض النضرة 2/ 213، کنز العمال 6/ 402] به اتفاق از «عبد اللّه بن حارث» روایت کرده‏اند که در یکى از روزها، به حضرت على علیه السّلام عرض کردم:
شمه‏اى از بهترین منزلتهایى که در پیشگاه رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله داشتید، بیان فرمائید.
حضرت على علیه السّلام تقاضاى مرا پذیرفت و فرمود: در یکى از شبها که پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله مشغول نماز شده بود، من خوابیده بودم، پس از فراغت از نماز، خطاب به من فرمود: یا على! هیچ خیرى را براى خودم از خدا نخواستم مگر آنکه مانند آنرا از خداى تعالى براى تو درخواست کردم، و از هیچ شرّى به خدا پناه نبردم مگر آنکه مانند آنرا از خداى تعالى براى تو درخواست نمودم تا از گزند آن در امان باشى! هر دو مؤلف اظهار داشته‏اند: این روایت را «محاملى» هم نقل کرده است.
«هیثمى» در [مجمع 9/ 110] همین حدیث را آورده و اضافه کرده است که پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله در پایان فرمود: هر چه را از خداى تعالى براى تو درخواست کردم، حضرت پروردگار آنها را به من اعطا فرمود؛ به جز پیغمبرى پس از خود را که براى تو درخواست نکردم.
«هیثمى» گفته است: «طبرى» این روایت را در «الاوسط» آورده است.
و «متّقى» هم در [کنز العمال 6/ 159 و 392] به حدیث مزبور اشاره کرده و در هر دو

«شبلنجى» این حدیث را در [نور الابصار ص 72] آورده و اضافه کرده: حدیث مورد نظر را «دیلمى» به سند خود، از «ابن عباس» نقل کرده است و «ابن حجر» در [صواعق ص 75] و «مناوى» در [فیض القدیر 4/ 357] به نقل حدیث مزبور اقدام کرده و «ابن حجر» و «مناوى» به نقل از «خطیب» از «براء»، و از طریق «دیلمى» از «ابن عباس»، حدیث مزبور را آورده‏اند.
[مستدرک الصحیحین 3/ 130] به سند خود، از «امّ سلمه» روایت‏
کرده است که هرگاه پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله خشمناک مى‏شد، کسى جرئت نمى‏کرد که با آن حضرت سخن بگوید، مگر حضرت على بن ابیطالب علیه السّلام این اجازه و جرئت را به خود مى‏داد و با پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله سخن مى‏گفت. «حاکم» پس از نقل حدیث مزبور، اظهار مى‏دارد که این حدیث از احادیث صحیح است.
«ابو نعیم» همین حدیث را در [حلیة 9/ 227] آورده و «مناوى» هم در [فیض القدیر 5/ 150] متذکر شده و در شرح آن، کتاب نوشته است.
«طبرانى» حدیث مزبور را از «امّ سلمه» روایت کرده است.
[الاصابة ابن حجر عسقلانى 1/ قسم 4/ 217] از کتاب «مؤتلف خطیب»، به سند خود، از «انس بن مالک» نقل کرده است که هرگاه ما مى‏خواستیم راجع به موضوعى از حضرت رسول اکرم صلّى اللّه علیه و آله سؤالى داشته باشیم، از حضرت على علیه السّلام یا «سلمان» یا «ثابت بن معاذ» درخواست مى‏کردیم که سؤال ما را به عرض پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله برسانند و پاسخ بگیرند؛ براى اینکه آنها از اصحاب دیگر با جرأت‏تر بودند.
[صحیح ترمذى 2/ 229] به سند خود، از «عبد الرحمن بن عبد الله» روایت کرده است که حضرت على علیه السّلام مى‏فرمود: هرگاه از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله سؤالى داشتم، پاسخ مرا مى‏داد و هرگاه ساکت بودم و سؤالى نداشتم، رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله با بیانات خویش، مرا مستفیض مى‏فرمود.
«ترمذى» همین حدیث را در باب منزلت حضرت على علیه السّلام، به دو طریق دیگر، روایت کرده است و «حاکم» هم در [مستدرک 3/ 125] و «متّقى» در [کنز العمال 6/ 394] به نقل از «ابن ابى شیبه» و «ترمذى»، «شاشى»، «ابو نعیم»، در «حلیة»، «دورقى»، «ابن عساکر» و «سعید بن منصور» آورده‏اند.
و «نسائى» هم در [خصائص ص 30] به طرق دیگر، حدیث را نقل کرده است.
[الطبقات ابن سعد 2/ قسم 2/ 101] از حضرت على علیه السّلام نقل نموده است که سؤال شد: چگونه است که شما از اصحاب دیگر، احادیث بیشترى نقل مى‏کنید؟ فرمود: به این دلیل که در ملاقاتهائى که با مقام اقدس نبوى دست مى‏داد، هرگاه از آن حضرت سؤالى داشتم، به پاسخ آن مى‏پرداخت و هرگاه سؤالى نمى‏کردم، خود آن حضرت آغاز سخن مى‏فرمود.
«ابن سعد» این حدیث را در [طبقات ص 106] آورده که اصحاب گفتند: یا على! از خود بگو که چگونه این همه حدیث را، از پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله روایت مى‏کنى؟ فرمود: علّت آن اینست که هرگاه حضور پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله شرفیاب مى‏شدم و سؤالى مى‏کردم، ایشان پاسخ مرا مى‏داد و اگر سؤالى نمى‏کردم و ساکت بودم، آن حضرت آغاز سخن مى‏فرمود.
«ابو نعیم» هم در [حلیة 1/ 68 و 4/ 382] حدیث مزبور را به این مضمون نقل کرده که حضرت على علیه السّلام فرمود: هرگاه سؤالى مى‏کردم، پاسخ مى‏شنیدم و هرگاه ساکت بودم، آغاز به سخن مى‏شدم. (مرا به سخن و سؤال وا مى‏داشتند)
[فخر رازى در تفسیر کبیر] در ذیل آیه وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ (سوره الضّحى، آیه 11) حدیثى را نقل کرده و در آخر آن حدیث آمده است:
جمعى از اصحاب به حضرت على علیه السّلام گفتند: یا على! از خود بگو، حضرت فرمود: آرام باشید که خداى تعالى مردم را از خود نمائى نهى فرموده است. در پاسخ گفتند: مگر خداى تعالى نمى‏فرماید: وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ؛ نعمت پروردگارت را بازگو کن. حضرت فرمود: اکنون نعمت الهى را که به من ارزانى داشته است، برایتان بیان مى‏کنم. هرگاه از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله سؤالى مى‏کردم به پاسخ سؤالم مى‏رسیدم و هرگاه ساکت مى‏ماندم و سؤالى نمى‏کردم، آغاز به سخن مى‏شدم و سخن مى‏شنیدم؛ اینک، تمام وجودم را علم و دانش بى‏نهایت فرا گرفته است و آنچه مى‏خواهید از من بپرسید.
"فضائل پنج تن علیهم السلام در صحاح ششگانه اهل سنت، ج‏2":Gol::Gol::Sham::Sham:

عمربن خطّاب به عبدالله بن عباس گفت: «ای ابن عباس، علی شایسته ترین افراد برای خلافت است ولی قریش تاب تحمل خلافت او را ندارد».[5]

عمر بن خطاب گفت: «عَجزَتِ النّساء أن یَلِدن مثل علی بن ابی طالب، لولا علیٌ لَهَلَکَ العمر... زنان گیتی عاجزند که مانند علی به دنیا آورند، اگر علی نبود عمر هلاک می گردید»- خوارزمی حنفی، المناقب ؛ ص81.

عبدالله بن عباس می گوید: «آیه ای در قرآن نیست، مگر آن که علی(ع) مصداق بارز آن است. خداوند یاران پیامبر(ص) را در موارد بسیاری مورد سرزنش قرار داده است، لیکن از علی(ع) جز خیر و نیکی یاد نفرموده است».[6]

احمد بن حنبل(امام حنابله که به عنوان یک محدّث توانمند مورد تأئید همه اهل سنت است) می‌گوید: «آن فضائلی که با سندهای صحیح برای علی است، برای هیچ ‌یک از صحابه نیست»[7] و نیز همو می گوید: «احدی با ابن ابی طالب مقایسه نمی شود».[8] ابن ابی الحدید معتزلیِ سنّی مذهب در مقدمۀ شرح نهج البلاغه می نویسد: «چه گویم در حق مردی که در هدایت بر مردم پیشی گرفته، به خدای ایمان آورده و او را عبادت نموده است در حالی که هر کس که بر زمین بود سنگ می پرستید و خالق را انکار می کرد. احدی در توحید بر او پیشی نگرفت جز محمد رسول اللّه(ص)». سیوطی، از استوانه های علمی اهل سنت، و ابن عساکر از ابن عباس نقل می کنند: «در حق علی، سیصد آیه در قرآن نازل شده است».[9]
از عبدالله بن عمر سؤال شد: «در بین صحابۀ پیامبر(ص)کدامیک افضل هستند؟ عبدالله گفت: ما صحابه را این گونه بر می شماردیم؛ اولین ابوبکر و سپس عمر و سپس عثمان. مردی به ابن عمر گفت: پس علی...؟! ابن عمر گفت: وای بر تو، علی از اهل بیت است و کسی با او قیاس نمی شود. علی با رسول خدا(ص) است در درجۀ او».[10]
شافعی، امام اهل سنّت، دربارۀ امیرالمؤمنین(ع) سروده است: «علیٌّ حُبَّهُ جُنَّه، قسیم النّار والجَنَّه، وصیِّ المصطفی حَقّا، امام الاِنسِ والجِنّه... علی که محبّتش پوششی است(از آتش)، تقسیم کنندۀ آتش و بهشت است، وصیّ بر حق مصطفاست، امام انس و جنّ است».
محمد بن ادریس( از رؤسای مذهب شافعی)درباره علی (ع) سروده ای دارد که مضمون آن چنین است: «هر گاه علی جایگاه و حقیقت خویش را برای مردم آشکار کند، هر آینه مردم دسته دسته در برابر او به سجده خواهند افتاد...».[11]
ابن ابی الحدید اندیشمند بزرگ اسلامی و از علمای اهل سنت می گوید: «دانش تفسیر از او سرچشمه گرفته و از تعالیم او دامن گشوده است. گر چه عده ای سعی کردند که برتری و مقام او را کتمان کنند. اما او چون خورشیدی است که با کف دستها پوشیده نمی شود و مانند روشنایی روز است که چشمهای بینا آن را درک می کنند».

ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه، 24 حدیث نبوی در حقّ علی(ع) از مسند احمد نقل می کند و می نویسد: «من در کتاب خود تنها احادیث و روایات علمای اهل سنت را بیان می کنم و نه مشهورات فرقۀ امامیه[12](چون حدیث منزلت، غدیر، دار و...) را که متهم به رفض اند». یکی از 24 حدیث برگزیدۀ ابن ابی الحدید در کتابش، به این شرح است: رسول خدا(ص)فرمود: «خدای عزّ وجلّ با من پیمانی دربارۀ علی بست». سؤال شد: آن چیست؟ پاسخ داد: خداوند فرمود: «...به درستی که علی پرچم هدایت و امام اولیای من و نوری است برای بندگان و مطیعانم و همان کلمۀ تقوایی است که بر متّقین الزام می نمایم. آن کس که علی را دوست می دارد، مرا دوست می دارد و آن کس که از او اطاعت می کند، مرا اطاعت کرده است. پس او را بشارت ده». به پروردگارم عرض کردم: «من او را بشارت دادم، پس گفت: من بندۀ خدایم و در قبضۀ قدرت او. اگر مرا به گناهانم عذاب فرماید حق است و اگر این وعده ها را محقق فرماید، اوست اولی بدین امر». پس من او را چنین دعا کردم: «خداوندا، دل او را جلای کامل عنایت فرما و شکوفایی وجودش را در ایمان به خودت قرار ده». پروردگار فرمود: «این دعاها دربارۀ علی اجابت شد، الّا که امر دیگری را نیز برای او در نظر گرفته ام که از میان جمیع اولیایم تنها به وی اختصاص دارد: او باید بلایایی را تحمل نماید که احدی از اولیایم نکشیده است...».
ابن ابی الحدید می نویسد: «اگر گهگاه علی فضائل خویش را بیان می کرد به سبب پوشیدگیِ حال او و یا از باب شکوه یا آه دل بود، و نیز از باب شکر نعمت الهی بر خود، و نیز از باب بیدار ساختن غافلان نسبت به فضیلتی که خداوند به وی اختصاص داده، و همچنین آشنا ساختن مردمان با فضائل خود که از وجودش بهره ها گیرند. و این از باب امر به معروف و نهی از منکر بود که مردمان اشتباه نکنند و دیگری را بر او مقدّم ندارند چرا که خداوند از آن نهی فرموده است: «آیا آن کس که به حق راه یافته است سزاوار تر است به پیروی، یا آن که خود نیازمند هدایت است؟».
ابن ابی الحدید که چنین از امیرالمؤمنین(ع) تمجید می کند،در مقدمۀ همین کتاب می نویسد: «حمد خدای را که مفضول(ابوبکر) را بر فاضل(علی) مقدم داشت». به طور کلی در دیدگاه برخی از علمای اهل سنّت چون ابن ابی الحدید، خوارزمی، قندوزی و... نوعی تناقض دیده می شود. ایشان در حقیقت در نوعی تحیّر به سر می برند: از سویی وجدان بیدار و ایمان و صفایی در خود دارند که ایشان را وا می دارد که چنین در شرح مناقب علی بن ابی طالب(ع) قلم بزنند، و از سویی دیگر قادر نیستند باورهای سنّتی خود و پدران خود را کنار بگذارند-بر گرفته از «فضائل امام علی(ع) در بیان ابن ابی الحدید»؛ دکتر محمدعلی انصاری(با تلخیص و اندکی تغییر).
[1] - مجمع الزوائد هیثمی؛ج9،ص130- مُسنَد احمد حنبل؛ج7،ص21-مستدرک الصحیحین؛ج3،ص125(با تأکید برسند صحیح).
[2] - ابن عبدالرزاق(استاد بخاری) در کتاب المُسَنَّد؛ج5،ص446.
[3] -الامامه والسیاسه؛ج1،ص43- انساب الاشراف؛ج5،ص18-و نیز شبیه این روایت در تاریخ طبری؛ ج3،ص301- تاریخ اسلام(ذهبی)؛ج3،ص305- الولایه والنّهایه(ابن کثیر دمشقی)؛ج7،ص165و... آمده است.
[4] - علی کیست؟ ؛ فضل الله کمپانی، ص244.
[5] - تاریخ یعقوبی؛ج2،ص158.
[6] - امامت علی در آینه عقل و قرآن؛ محمد جواد مغنیه، ص 125.
[7] - مناقب احمد؛ ص162.
[8] -مسند حنبل؛ج4.
[9] - تاریخ الخلفاء سیوطی؛ص171- تاریخ دمشق؛ج42،ص364- الصواعق المحرقۀ ابن حجر مکی؛ص196.
[10] - شواهدالتنزیل للحسکانی؛ج2،ص270،ح903و904- ینابیع المودّه قندوزی حنفی؛ ج1، ص 177-دکتر محمد حسینی قزوینی. این گونه سخنان، در کتابی به نام «الامام علی فی آراء الخلفاء»(مربوط به اهل سنت) گردآوری شده است.
[11] - والعادیات، فضایل حضرت علی(ع)؛ ص 17.
[12] - مقصود از فرقۀ امامیه، شیعیان دوازده امامی هستند.:Gol::Gol::Sham::Sham:

مقدمه:

پيامبر اسلام فرمود: اگر تمام درختان قلم، و درياها مركب و جنيان حسابگر و انسانها نويسنده شوند، نمي توانند فضائل علي(ع) را شمارش نمايند.(1)

گرچه به قول ابن ابي الحديد، دشمنان علي(ع) در طول تاريخ سعي نمودند، فضائل علي را كتمان كنند، در عين حال شرق و غرب عالم را فضائل علي پر كرده است.(2) به عنوان نمونه به جرياني كه از واقدي يكي از علماي اهل سنت نقل شده است اشاره مي كنيم. هارون الرشيد 70 نفر از علماء را در روز عرفه جمع كرد، از شافعي پرسيد چه مقدار روايت در فضائل علي (ع) نقل نموده اي گفت 400 حديث. هارون گفت: نترس بگو، گفت بيش از 500 حديث، از محمد بن الحسن پرسيد، شما چند روايت نقل نموده ايد، گفت بيش از هزار حديث، از ابي يوسف پرسيد، او گفت اگر ترس نبود روايات فضائل علي قابل شماره نبود، و نقداً 1500 حديث مستند نقل نموده ام و 1500 حديث مرسل واقدي جواب داد 1500 حديث و...(3).

با اين مقدمه باید گفت كه اهل سنت علي(ع) را خليفه چهارم مي دانند و او را شجاع ترين انسان، داناترين، پيشقدم ترين انسان در اسلام و زاهدترين و عادل ترين انسان مي دانند.

و اما تفصيل اين قضيه، با سيري اجمالي در كتب عامه به دست مي آيد.

1ـ علي(ع) و رسول (ع) از يك درخت مي باشند، پيامبر اسلام به علي(ع) فرمود: من و تو از يك شجره هستيم.(4)

2ـ علي (ع) برگزيده خدا است پيامبر (ص) به فاطمه زهرا(س) فرمود: خدا بر همه اهل زمين نظر افكند، نظري كه جز خودش كسي نمي داند، پس، از ميان همه خلائق پدرت را برگزيد، بار ديگر نظر افكند و شوهرت را برگزيد.(5)

3ـ ولادت علي(ع) در كعبه: اخبار بحد متواتر (و يقين آور) رسيده كه فاطمه بنت اسد، علي (ع) را در داخل مكه به دنيا آورد.(6)

4ـ ايمان علي(ع): رسول خدا فرمود: اگر تمام آسمانها و زمين در يك كفه ترازو و ايمان علي(ع) در يك كفه ديگر قرار گيرد ايمان علي(ع) سنگين تر است.(7)

حق با علي و علي با حق است.(8)

5ـ آياتي كه درباه علي (ع) نازل شده. 1ـ آيه تطهير درباره علي و اهلبيت او.(9) 2ـ آيه مباهله درباره علي و پيامبر (ص)...(10). 3ـ سوره هل اتي درباره علي و اهلبيت(11). 4ـ آيه مودت قل لااسئلكم.(12) آيه افمن كان مؤمناً كمن كان فاسقاً(13) درباره علي عليه السلام است(14) و آيات ديگر كه حدود سيصد آيه مي شود.

6ـ منزلت علي را در نزد پيامبر (ص) عبدالله بن نجي مي گويد: علي به من فرمود: من در نزد رسول خدا منزلتي داشتم كه هيچ يك از خلائق آن منزلت را نداشت.(15)

7ـ علي برادر رسول خدا، وزير رسول خدا، و جان پيامبر.(16)

8ـ پيامبر فرمود: هر كه من مولاي اويم علي مولاي اوست.(17)

9ـ علي بهترين فرد بشر است، هر كس در اين شك كند كافر است.(18)

10ـ هر كسي علي را اطاعت كند خدا را اطاعت كرده.(19)

11ـ محبت علي ايمان است.(20)

12ـ همه علوم به علي (ع) ختم مي شود، ابن ابي الحديد هم علوم فقهاي اربعه (چهارگانه)، را از علي(ع) مي‌داند و فقهائي صحابه فقه را از علي آموختند.(21)

13ـ ابن حجر مكي و خواجه بلخي و... نقل مي كنند كه پيامبر (ص) فرمود: داناترين امت من علي است.(22) و علي عليه السلام داناترين اصحاب در قضا بود.(23)

14ـ مبارزه علي و صداي جبرئيل كه جوانمردي جز علي و شمشيري جز ذوالفقار نيست.(24)

15ـ دشمن علي كافر است، جلال الدين سيوطي، ثعلبي مير سيد علي همداني و... نقل كرده اند كه پيامبر فرمود: دوست نمي دارد علي را مگر مؤمن و دشمن نمي دارد، او را مگر كافر و منافق.(25)

16ـ علي سيف الله و اسدالله در روي زمين.(26)

17ـ در تمامي جنگ ها پرچم به دست علي بود.(27)

18ـ علي براي شكستن بتها برشانه پيامبر پا گذاشت.(28)

19ـ علي زاهدترين، باتقواترين و با عدالت ترين مردم(29) و متواضع ترين و با گذشت ترين آدم.(30)

20ـ علي در قيامت: همراه پيامبر (ص) وارد بهشت مي شود(31) و همراه شيعيانش در كنار حوض قرار مي گيرند.(32)

او مسئول تقسيم بهشت و دوزخ است.(33) به كسي اجازه عبور از صراط داده نمي شود مگر با اجازه علي (ع)(34) علي در بهشت و كنار پيامبر (ص) و ابراهيم خليل.(35) و دهها عنوان ديگر كه، فقط به فهرست اجمالي بعضي از آنها اكتفا نموديم.

در پايان به عنوان نمونه گفته يكي از نويسندگان معاصر را نقل مي كنيم، طه حسين مي گويد: علي پسر ابوطالب پيش قدمترين انسان در اسلام و اول كسي بود كه با پيامبر نماز خواند علي، تربيت شده پيامبر است، مي توان گفت علي با اسلام بزرگ شد و پيامبر سخت او را دوست مي داشت، هنگام هجرت از مكه، او را جانشين خود در ميان امت قرار داد و او با همه خطرها جاي پيامبر خوابيد، بعد به مكه هجرت نمود و پيامبر بعد از ورود به مدينه او را به عنوان برادر خود انتخاب نمود, سپس فاطمه را به تزويج او درآورد، و هميشه با پيامبر بود و در روزهاي سخت جنگ، پرچم به دست علي بود در جنگ خيبر فرمود: فردا پرچم را به كسي مي سپارم كه خدا و پيامبر (ص) او را دوست مي دارد و او هم خدا و پيامبر را دوست دارد، و فرداي آن روز پرچم را به علي سپرد و جنگ تبوك علي را در مدينه، خليفه خود قرار داد و به او گفت تو نسبت به من مانند هارون نسبت به موسي هستي جز آنكه بعد از من پيغمبري نيست، در حجة الوداع فرمود: هر كس من مولاي او هستم علي مولاي اوست و عمر هميشه مي گفت: علي داناترين ما در قضاوت است و هر روز مشكلات خود را نزد علي مي برد و سائر فضائلي كه هم اهل سنت و هم شيعه قبول دارند(36) معاويه بعد از شنيدين خبر شهادت علي گفت: «زنان دگر شخصيتي مانند علي نزايند.(37) اگر بخواهيم تمامي آنچه در كتب اهل سنت درباره علي (ع) آمده بيان شود خود كتابي بلكه كتابهاي مستقلي مي شود.

جهت مطالعه بیشتر در این رابطه رجوع شود به کتاب:علی(ع) در کتب اهل سنت(تالیف سید محمد باقر موسوی همدانی)

پاورقی:
1. مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، ناشر دار احياء التراث العربي، ج28، ص197
2. قمي، عباس، انوار البهية، ص26.
3. همان، ص22.
4. الحاكم النيسابوري، الحافظ ابي عبدالله علي، المستدرك علي الصحيحين، بيروت، دار المعرفة، ج2، ص241.
5. المتقي، علاء الدين علي، كنز العمال في سنن الاقوال، مؤسسه الرساله 1405ق، 1985 م، ج11، ص 604، روايت 32923 و الشيباني، عبدالواحد معروف (به ابن اثير) اسد الغابة، بيروت، دار احياء التراث العربي، ج4، ص42.
6. المستدرك علي الصحيحين، ج3، ص483.
7. المتقي الهندي، علاء الدين علي بن حسام الدين، كنز العمال في سنن الاقوال و الافعال، بيروت، مؤسسه الرسالة، 1405ق و 1985م، ج11، ص617، حديث 32993.
8. همان، ج11، ص621، روايت 33018.
9. ابن عساكر ـ ترجمه الامام علي بن ابي طالب، بيروت، مؤسسه محمودي، 1398ق، ج1، ص273.
10. علي در كتب اهل سنت، سيد محمد باقرموسوي همداني، قم، چاپخانه پيروز، ص 69.
11. ابن اثير، اسد الغابة، ج5 ص530.
12. علي در كتب اهل سنت، همان، ص82.
13. سجده:17.
14. علي در كتب اهل سنت، همان، ص89.
15. كنز العمال، همان، ج11، ص 606، رايت 33045.
16. همان ج11، ص610، روايت 32955.
17. همان، ج11، ص609، روايت 33045.
18. همان، ج11، ص625، روايت 33045.
19. مستدرك الصحيحين، همان، ج3، ص121.
20. كنز العمال، ح614، روايت 32981.
21. همان، ج11،ص 614، روايت 32977.
22. همان، ج11، ص614، روايت 32977، و رويات 32980.
23. همان، ج11، ص615، روايت 32983 و ص 617، روايت 32995 و ترجمة الامام علي بن ابي طالب، ج3، ص35.
24. البيهقي، ابي بكر احمد بن الحين ابن علي، السنن الكبري، بيروت، دار المعرفة، ج3، ص 276، س10، و ترجمة الامام علي، ج1، ص156، حديث 191 ـ 196.
25. كنز العمال، ج11، ص622، روايت 33027 تا 33030 و شماره 7 ـ 33026.
26. علي در كتب اهل سنت، همان، ص369.
27. همان، ص374.
28. نسائي، خصائص، ص31 به نقل از همان مدرك، ص374.
29. كنز العمال، ج11، ص617، روايت 32995.
30. همان، ص617.
31. همان، ص627، روايت 33056.
32. همان، ص616، روايت 32991 و 32998.
33. كنز العمال، همان، ج11، ص625.
34. كنز العمال، همان، ج11، ص621، روايت 33022 و ص 601، روايت 33900.
35. همان، ص616، ج11، روايت 32988.
36. مصري، طه حسين، الفتنة الكبري، علي و نبوة، مصر، دارالمعارف، 1119، ص15 تا 16.
37. سبحاني، جعفر، زندگاني علي عليه السلام، نشر جهان آراء، ص7.