واژه مکر در قرآن کریم در مورد خداوند به چه معناست؟

تب‌های اولیه

8 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
واژه مکر در قرآن کریم در مورد خداوند به چه معناست؟

واژه مکر در قرآن کریم در مورد خداوند به چه معناست؟

باسمه تعالی

" مكر" در لغت عرب با آنچه در فارسى امروز از آن مى‏فهميم تفاوت بسيار دارد" در فارسى امروز مكر" به نقشه‏هاى شيطانى و زيان بخش گفته مى‏شود، در حالى كه در لغت عرب هر نوع چاره‏انديشى را" مكر" مى‏گويند كه گاهى خوب و گاهى زيان‏آور است.
در كتاب مفردات" راغب" مى‏خوانيم: المكر صرف الغير عما يقصده:" مكر اين است كه كسى را از منظورش باز دارند" (اعم از اينكه منظورش خوب باشد يا بد)
در قرآن مجيد نيز گاهى" ماكر" با كلمه" خير" ذكر شده مانند:" وَ اللَّهُ خَيْرُ الْماكِرِينَ" (خداوند بهترين چاره‏جويان است) و گاهى" مكر" با كلمه" سيئ" آمده‏ است مانند:" وَ لا يَحِيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ" (نقشه و انديشه بد جز به صاحبش احاطه نخواهد كرد)
از طرفی مکر و نیرنگ برای کسی است که در مقابل دشمن خود عاجز است و برای غلبه بر دشمن خود اقدام به مکر و نیرنگ می کند اما این معنا در مورد خداوند متعال که بر همه چیز مسلط و قادر است صحیح نمی باشد.
بنا بر اين منظور از " مكر" در آیاتی که مکر را به خدا نسبت مى‏دهد یکی از معانی زیر است :
1- نقش بر آب کردن نقشه دشمنان(تفسیر نمونه )
2- مجازات نمودن بر مکر مکاران(مجمع البیان)
3- املا و استدراج یعنی خداى تعالى وقتى مكر مى‏كند به همان چيزهايى مکر مى‏كند كه دشمن خدا آن را سعادت خود مى‏داند، و در نتيجه آنچه اوتلاش مى‏كند براى رسيدن به هدفى است كه آن را رستگارى خود مى‏داند، ولى عين بدبختى او است و خودش نمى‏فهمد(المیزان)

«[=courier new (arabic)]مكر[/]» [=courier new (arabic)]به معناى تدبير و چاره انديشى در كارهاى خوب يا بد مى باشد[/]. [=courier new (arabic)]و به همين جهت در قرآن نيز همراه با وصف [/]«[=courier new (arabic)]السَّيئى[/]» [=courier new (arabic)]بكار رفته است[/].
[=courier new (arabic)]مكر الهى[/]:

[=courier new (arabic)]آيات متعددى كه
[/]

«[=courier new (arabic)]مكر[/]» [=courier new (arabic)]را به خدا نسبت مى دهند، منظورشان تدبير كلّى خداست[/]. [=courier new (arabic)]چون او مالك تدبير است، و هيچ تدبيرى از دايره ى تدبير او خارج نمى باشد[/]. [=courier new (arabic)]لذا خداوند تبارك و تعالى فوق هر تدبير كننده ى است كه[/]: «[=courier new (arabic)]الله خير الماكرين[/]» [=courier new (arabic)]و خداوند تبارك و تعالى مى فرمايند[/]: «[=courier new (arabic)]پيش از آنان نيز كسانى طرح ها و نقشه ها كشيدند؛ ولى تمام طرح ها و نقشه ها از آن خداست؛ او از كار هر كس آگاه است؛ و به زودى كفّار مى دانند سرانجام نيك در سراى ديگر از آن كيست[/]» [=courier new (arabic)]اين آيه صراحت دارد كه تدبير كلّى مال خداست و تدبير ديگران در مقابل تدبير خدا كارى از پيش نمى برد[/].

[=courier new (arabic)]جواب تفصيلى



[/]
:

[=courier new (arabic)]معناى مكر



[/]
: «[=courier new (arabic)]مكر[/]» [=courier new (arabic)]در لغت به معناى تدبير است[/]. [=courier new (arabic)]اعمّ از آنكه اصل تدبير خوب باشد يا بد، و يا اين تدبير در كار بد باشد و يا در كار خوب[/]. [=courier new (arabic)]گرچه بعضى مكر را به فريب دادن معنا كرده اند و چنانچه به خدا نسبت داده شود به معناى پاداش و كيفر نيرنگ و فريب مى باشد[/].

[=courier new (arabic)]مى خواستند حضرت رسول



[/]
([=courier new (arabic)]صلى الله عليه وآله[/]) [=courier new (arabic)]را بكشند يا زندانى كنند و مراد از [/]«[=courier new (arabic)]يمكر الله[/]» [=courier new (arabic)]همان تدبير خداوند است كه آن حضرت را مأمور به هجرت نمود[/]. [=courier new (arabic)]و همين كه مى بينيم كلمه ى [/]«[=courier new (arabic)]مكر[/]» [=courier new (arabic)]همراه با وصف [/]«[=courier new (arabic)]السَّيئّى[/]» [=courier new (arabic)]در قرآن بكار رفته دليل بر آن است كه [/]«[=courier new (arabic)]مكر[/]» [=courier new (arabic)]گاهى بد و گاهى خوب است[/]. [=courier new (arabic)]بنابراين، آيات متعددى كه آيه ى شريفه سوره رعد[/]) 74 ([=courier new (arabic)]صريحاً دلالت دارد بر اينكه تدبير كلّى مال خداست و تدبير ديگران در مقابل تدبير خدا هيچ است و كارى از پيش نمى تواند ببرد[/].

[=courier new (arabic)]به نقل از سايت تبيان [/]
[=courier new (arabic)]كاربرد [/]«[=courier new (arabic)]مكر[/]» [=courier new (arabic)]در مورد خداوند با كاربرد آن در مورد آدميان، كاملًا متفاوت است[/]. [=courier new (arabic)]مكر در آدميان، نوعاً از موضع ضعف صورت مىگيرد كه آنان با ترفندهايى، قصد غلبه و رسيدن به هدف خود را دارند[/]. [=courier new (arabic)]ولى در ذات سبحان خداوند، ضعف و قصورى وجود ندارد تا براى رسيدن به اهداف به ترفند متوسل شود[/]. [=courier new (arabic)]ازاينرو معناى مكر و كلمات مشابه آن در قرآن [/]([=courier new (arabic)]كيد، استهزا و[/])[=courier new (arabic)]، همان برنامه و سنن الهى در آفرينش است كه مكر كنندگان با آن مواجه خواهند شد ولى از آن جهت كه جريان اين امور قدرى پيچيده و دور از انظار است، كلمه [/]«[=courier new (arabic)]مكر[/]» [=courier new (arabic)]درباره آن به كار رفته است[/]. [=courier new (arabic)]پس معناى آيه فَلا يَأْمَنُ مَكْرَ اللَّهِ آن است كه[/]: [=courier new (arabic)]تنها زيانكاران خود را از مواجهه با سنتهاى الهى در امان مىبينند، در حالى كه حتى پيامبران و اوليا نيز خود را مصون نمىدانند[/]. [=courier new (arabic)]معناى جمله لاتمكر بى فى حيلتك نيز آن است كه مرا مستحق كاربرد مكر خود نگردان [/]([=courier new (arabic)]مانند عذاب و سنن ديگر، نه آن كه مرا از مكر خود ايمن نگه دار[/].


در آیه 54 آل عمران , خداوند از مرک دشمنان و سپس مکری که در مقابل چنین مکری از سوی خدا امده است صحبت می شود.
درواقع معنای تدبیر دور از ذهن است. زیرا در این آیه بیان شده است که دشمنان مکر کرده اند ( قصد توطئه داشتند ) و خداوند هم با آنها مکر کرد . و خداوند بالاترین مکر کنندگان است.
پس مکر خدا بالاتر از مکر دشمنان قرار می گیرد. و دشمنان هم از روی خیرخواهی مکر نمی کنند! پس همان معنی منفی مکر در اینجا مورد نظر است.
البته چون هنوز مسلمانان با ادبیات خدا در قرآن آشنا نیستند تصور می کنند که معنای مثبتی بر آن است!
درواقع برای فهمیدن اینکه آیا مکر معنای مثبتی در این آیه دارد یا خیر باید سری به آیات دیگر قرآن زد و نوع ادبیات قرآن را بکل مد نظر گرفت. ادبیاتی که کافران را خوک و چهارپا و... می نامد. و یا خطابی که قرآن در سوره مسد بر ابو لهب و زنش روا می دارد.

باسمه تعالی
با سلام به جناب joker
قیاس و استحسانات را نمی توان به عنوان دلیل ذکر کرد و هیچکدام حجیت ندارند و هیچگاه مقصود و مراد خداوند متعال را بیان نمی کند و چنین تفسیر کردن قرآن تفسیر به رای است.
(قل هاتوا برهانکم ان کنتم صادقین)

joker;6780 نوشت:
در آیه 54 آل عمران , خداوند از مرک دشمنان و سپس مکری که در مقابل چنین مکری از سوی خدا امده است صحبت می شود.
درواقع معنای تدبیر دور از ذهن است. زیرا در این آیه بیان شده است که دشمنان مکر کرده اند ( قصد توطئه داشتند ) و خداوند هم با آنها مکر کرد . و خداوند بالاترین مکر کنندگان است.
پس مکر خدا بالاتر از مکر دشمنان قرار می گیرد. و دشمنان هم از روی خیرخواهی مکر نمی کنند! پس همان معنی منفی مکر در اینجا مورد نظر است.
البته چون هنوز مسلمانان با ادبیات خدا در قرآن آشنا نیستند تصور می کنند که معنای مثبتی بر آن است!
درواقع برای فهمیدن اینکه آیا مکر معنای مثبتی در این آیه دارد یا خیر باید سری به آیات دیگر قرآن زد و نوع ادبیات قرآن را بکل مد نظر گرفت. ادبیاتی که کافران را خوک و چهارپا و... می نامد. و یا خطابی که قرآن در سوره مسد بر ابو لهب و زنش روا می دارد.

بنام خدا

خداوند در قرآن می فرماید: "لیس کمثله شیء؛ در عالم، هیچ چیزی مثل و مانند او نیست."

اصولاً جنس کارهای بشری با جنس کارهای خدا متفاوت است. محبت و دوست داشتن بشر از سر نیازمندی و عجز و ناتوانی و غضبش نیز از سر ترس و زبونی و جهل است.

اما محبت و غضب خدا از سر علم، بی نیازی و اراده و قدرت اوست.

به همین جهت، مکر و حیله گری انسان، بدلیل ضعف و زبونی و از سر نیاز اوست، و تعبیر مکر که در قرآن به خدا نسبت داده شده، (والله خیر الماکرین) برای تقریب به ذهن است نوعی مقابله به مثل، در برابر مکر کفار و منافقان.

مکر و حیله از شقوق تدبیر و اندیشیدن است اما در جهت رذالت و پستی و از صفات رذیله بشری است، و ذات خداوند از هر گونه رجس و آلودگی پاک و مبراست.

زیرا در جای خود ثابت شده است که رجس و آلودگی نتیجۀ جهل و نادانی و فقر و عجز است، در حالیکه ذات خداوند بی نیاز مطلق، قادر متعال و دانای جهان آفرین است.

پس مقصود آیۀ مبارکه "و مکروا و مکر الله و الله خیر الماکرین" اینست که خدا در برابر مکر کفار و منافقان، تدبیر بزرگتر و مؤثرتری می اندیشد و لا غیر.

موفق باشید ...

با سلام خدمت همه دوستان خوب قرآن پژوه

ضمن تشکر از پرسشگر محترم که سوال خوبی را طرح نموده و کارشناسان و کاربران عزیز هم به خوبی به آن پرداخته اند فقط نکته ای که قابل توجه است این است که همانطور که جناب joker اشاره نمودند قران دارای زبان مخصوص به خود است که هنگام پاسخگویی باید به آن هم توجه داشت .

بنابراین با توجه به 43 کلمه ای که از این ماده در قرآن بکار رفته ؛ و ضمن توجه به اینکه بعضی از قرآن به واسطه بعض دیگر آن تفسیر میشود ؛ باید به این پرسش پاسخ داده شود .

همانطور که همه شما دوستان آگاهید الفاظ دارای بار های مثبت و منفی هستند به طور مثال کلماتی مانند عدل ، احسان و ... دارای بار مثبت و کلماتی مانند ظلم ، کینه و ... دارای بار منفی است .کلمه [ مکر ] اگرچه همانطور که دوستان از کتاب های لغت استفاده نموده بودند و بیان داشتند که به معنای تدبیر می آید ولی همه از این مکر یک بار منفی را استنباط می کنند که در تدبیر ،این بار ، مثبت است . بنابر این با استفاده از کاربردهای واژه مکر در قرآن شاید بتوانیم به یک معنای جامعی برسیم .


آنچه که از این توجه و دقت بدست می آید اینست که مکر اگرچه به معنای تدبیر است ولی تدبیری مخفیانه و پنهانی به طوریکه ظاهری زیبا دارد ولی باطنی ناخوشایند که این معنی با اکثر واژهها در قرآن مطابقت دارد . و شما قرآن پژوه عزیز با اندک تاملی میتوانید این معنی را به خوبی در این واژهها بکار برید به عنوان نمونه به یک آیه اشاره می کنم .


و مکرو و مکر الله و الله خیر الماکرین ( آل عمران / 54 )


و ( یهود و دشمنان مسیح ؛ برای نابودی او و آیینش ) تدبیری مخفیانه و پنهانی کردند و خداوند تدبیری پنهانی نمود و خداوند بهترین تدبیرگر پنهانی است .


نکته قابل توجه


چون ترجمه [ برگردان کلمات از زبان مبدا به زبان مقصد] دقیق معمولا نیازمند بکار بردن تعداد کلمات بیشتری است برای همین ترجمه فوق طولانی تر از متن اصلی به نظر میرسد و هنوز نیازمند بعضی از توضیحات است که در ذیل به بخشی از آن می پردازیم .


تدبیر پنهانی خدا نسبت به چنین افرادی متناسب با حال خود آنهاست و در حقیقت جزای کار آنهاست و مطابق با عدالت نیز هست که در قرآن هم به آن اشاره شده است .

( جزاء سیئه سیئه مثلها ) شوری /40

جزای هر بدی همانند آنست .

و خداوند با این دسته از افراد تدبیری پنهانی خواهد داشت که ظاهرش زیبا ولی باطنی نا خوشایند چنانکه از آیات قرآن چنین استفاده می شود .

ولا یحسبن ا لذین کفروا انما نملی لهم خیر لانفسهم انما نملی لهم لیزدادوا اثما ولهم عذاب مهین ( آل عمران /172 )


آنها که کافر شدند تصور نکنند اگر به آنان مهلت می دهیم ؛ به سودشان است ؛ ما به آنان مهلت می دهیم فقط برای اینکه بر گناهان خود بیفزایند و برای آنها عذاب خوار کننده ای ( آماده شده ) است .

و الذین کذبوا بایاتنا سنستدرجهم من حیث لا یعلمون و املی لهم ان کیدی متین ( اعراف / 182 )


و آنها که آیات ما را تکذیب کردند ، به تدریج از جایی که نمی دانند گرفتار مجازاتشان خواهیم کرد .


و البته این رفتار ظلم از ناحیه خداوند نیست بلکه محصول عملکرد خود آنهاست چنانکه قران در چند جا بدان اشاره می نمایید .

و ما ظلمناهم ولکن ظلموا انفسهم ( هود / 103 )


امیدوارم طولانی شدن بحث موجب ملال شما نگردد .


موفق باشید . :Gol::Gol::Gol:

پرسش:
واژه مکر در قرآن کریم در مورد خداوند به چه معناست؟

پاسخ:
مكر در لغت عرب با آنچه در فارسى امروز از آن می ‏فهميم تفاوت بسيار دارد در فارسى امروز مكر به نقشه ‏هاى شيطانى و زيان بخش گفته می ‏شود ، در حالى كه در لغت عرب هر نوع چاره ‏انديشى را مكر می گويند كه گاهى خوب و گاهى زيان‏ آور است .
در كتاب مفردات راغب می خوانيم : المكر صرف الغير عما يقصده : مكر اين است كه كسى را از منظورش باز دارند ( اعم از اينكه منظورش خوب باشد يا بد ) .
در قرآن مجيد نيز گاهى ماكر با كلمه خير ذكر شده مانند : و الله خير الماكرين ( خداوند بهترين چاره‏ جويان است) و گاهى مكر با كلمه سيى‏ء آمده‏ است مانند : و لا يحيق المكر السيى‏ء الا باهله ( نقشه و انديشه بد جز به صاحبش احاطه نخواهد كرد ) .
بنابر اين منظور از آيه مورد بحث و آيات متعدد ديگرى كه مكر را به خدا نسبت می ‏دهد اين است كه دشمنان مسيح با طرح هاى شيطانى خود می ‏خواستند جلو اين دعوت الهى را بگيرند اما خداوند براى حفظ جان پيامبر خود و پيشرفت آيينش تدبير كرد و نقشه‏ هاى آنها نقش بر آب شد و همچنين در موارد ديگر .(1)

پرسش:
معنای تدبیر دور از ذهن است،و معنی منفی مکر در اینجا مورد نظر است.

پاسخ:
خداوند در قرآن می فرماید: "لیس کمثله شیء؛ در عالم، هیچ چیزی مثل و مانند او نیست."
اصولاً جنس کارهای بشری با جنس کارهای خدا متفاوت است. محبت و دوست داشتن بشر از سر نیازمندی و عجز و ناتوانی و غضبش نیز از سر ترس و زبونی و جهل است.

اما محبت و غضب خدا از سر علم، بی نیازی و اراده و قدرت اوست.

به همین جهت، مکر و حیله گری انسان، بدلیل ضعف و زبونی و از سر نیاز اوست، و تعبیر مکر که در قرآن به خدا نسبت داده شده، (والله خیر الماکرین) برای تقریب به ذهن است نوعی مقابله به مثل، در برابر مکر کفار و منافقان.

مکر و حیله از شقوق تدبیر و اندیشیدن است اما در جهت رذالت و پستی و از صفات رذیله بشری است، و ذات خداوند از هر گونه رجس و آلودگی پاک و مبراست.

زیرا در جای خود ثابت شده است که رجس و آلودگی نتیجۀ جهل و نادانی و فقر و عجز است، در حالیکه ذات خداوند بی نیاز مطلق، قادر متعال و دانای جهان آفرین است.

پس مقصود آیۀ مبارکه "و مکروا و مکر الله و الله خیر الماکرین" اینست که خدا در برابر مکر کفار و منافقان، تدبیر بزرگتر و مؤثرتری می اندیشد و لا غیر.

منبع:
1. تفسير نمونه ج : 2 ص : 567

موضوع قفل شده است