روح مجرد[زندگی نامه سید هاشم حداد]

تب‌های اولیه

11 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
روح مجرد[زندگی نامه سید هاشم حداد]

[=tahoma]روح مجرد[زندگی نامه سید هاشم حداد]

[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]بسم الله الرحمن الرحيم[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]

[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]مدخل‌
هُوَ العَليمُ الحَكيمُ[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]اي‌ نور مطلق‌! و اي‌ روح‌ مجرّد! اي‌ حَدّاد! تو پيوسته‌ دريائي‌ بودي‌ كه‌ بر طالبان‌ حقيقت‌ و پويندگان‌ [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]سُبُل‌ سلام‌، از سرشاري‌ و فَيَضان‌ و مَلآن‌ خود ريزش‌ مي‌نمودي‌! [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]امواج‌ اين‌ درياي‌ ژرف‌ و بي‌كرانه‌، توحيد و معرفت‌ بود؛ و مواليد و فرآورده‌هاي‌ آبهاي‌ فراوان‌ آن‌، [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]حجّت‌ و برهان‌، روشنائي‌ و ايقان‌، كشف‌ و شُهود، و بصيرت‌ و إتقان‌ (كه‌ چون‌ دريا موج‌ ميزد و با آن‌، [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]نور و علم‌، روشني‌ و ايضاح‌، بينائي‌ و عرفان‌ نمودار مي‌شد و واقعيّتش‌ را بر جويندگان‌ راه‌ حقّ و [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]سالكان‌ سبيل‌ فناء و اندكاك‌ در ذات‌ اقدس‌ احديّت‌ نشان‌ ميداد).[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]حِلم‌ و بردباري‌، صبر و شكيبائي‌، تحمّل‌ و استقامت‌، و تمكّن‌ در شدائد و مصائب‌، در حكم‌ دو كناره‌ و [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]دو ساحل‌ اين‌ شطّ وسيع‌ و درياي‌ عريض‌ بود كه‌ حافظ‌ و نگهبان‌ و پاسدار و مرزبان‌ اين‌ درياي‌ موّاج‌ [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]و پرخروش‌ و سرشار از علمت‌ بود كه‌ نمي‌گذاشت‌ آبها بيرون‌ بريزد، و كثرت‌ علم‌ طغيان‌ كند، و زمام‌ [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]از دست‌ برود، و گفتاري‌ يا كلامي‌ را مافوق‌ طاقت‌ اهل‌ عالم‌ بر آنان‌ تحميل‌ نمايد.[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]و آنچه‌ در زمرة‌ جواهرات‌ و اشياء نفيسه‌ و درّ و مرجان‌ و مرواريد اين‌ دريا به‌ شمار مي‌آمد و گوهر [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]گرانبهاي‌ حاصل‌ اين‌ بحر عميق‌ بود، همانا تقوي‌ و طهارت‌ و نور و عرفان‌ بود كه‌ بر جهان‌ انسانيّت‌ [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]به‌ عنوان‌ صافي‌ترين‌ ارمغان‌ ملكوتي‌ ارزاني‌ ميشد.[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]فَالسَّلامُ عَليكَ يَومَ وُلِدْتَ وَ يَومَ مُتَّ وَ يَومَ تُبْعَثُ حَيًّا.[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]بِسْـمِ اللَهِ الـرَّحْمَنِ الـرَّحِيمِ[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]اللَهُ نُورُ السَّمَـ'وَ'تِ وَ الاْرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَو'ةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِي‌ زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنـَّهَا كَوْكَبٌ [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِن‌ شَجَرَةٍ مُبَـ'رَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لاَ شَرْقِيَّةٍ وَ لاَ غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِي‌´ءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُورٌ [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]عَلَي‌' نُورٍ يَهْدِي‌ اللَهُ لِنُورِهِ مَن‌ يَشَآءُ وَ يَضْرِبُ اللَهُ الاْمْثَـ'لَ لِلنَّاسِ وَ اللَهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ * فِي‌ بُيُوتٍ أَذِنَ اللَهُ أَن‌ [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ و يُسَبِّحُ لَهُ و فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَ ا لاْ صَالِ * رِجَالٌ لاَ تُلْهِيهِمْ تِجَـ'رَةٌ وَ لاَ بَيْعٌ عَن‌ ذِكْرِ [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]اللَهِ وَ إِقَامِ الصَّلَو'ةِ وَ إِيتَآءِ الزَّكَو'ةِ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَ الاْبْصَـ'رُ * لِيَجْزِيَهُمُ اللَهُ أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]وَ يَزِيدَهُمْ مِن‌ فَضْلِهِ وَ اللَهُ يَرْزُقُ مَن‌ يَشَآءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ.[1] [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]هَجَمَ بِهِمُ الْعِلْمُ عَلَي‌ حَقِيقَةِ الْبَصِيرَةِ، وَ بَاشَرُوا رُوحَ الْيَقِينِ، وَاسْتَلاَنُوا مَا اسْتَوْعَرَهُ الْمُتْرَفُونَ، وَ أَنِسُوا بِمَا [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]اسْتَوْحَشَ مِنْهُ الْجَاهِلُونَ، وَصَحِبُوا الدُّنْيَا بِأَبْدَانٍ أَرْوَاحُهَا مُعَلَّقَةٌ بِالْمَحَلِّ الاْعْلَي‌. أُولآئِكَ خُلَفَآءُ اللَهِ فِي‌ أَرْضِهِ، [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]وَ الدُّعَاةُ إلَي‌ دِينِهِ، ءَاهِ ءَاهِ، شَوْقًا إلَي‌ رُؤْيَتِهِمْ![2][/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]«امواج‌ علم‌ بر اساس‌ حقيقت‌ ادراك‌ و بصيرت‌ بر آنها هجوم‌ برد و به‌ يكباره‌ آنانرا احاطه‌ نمود؛ و [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]جوهرة‌ ايمان‌ و يقين‌ را به‌ جان‌ و دل‌ خود مسّ كردند؛ و آنچه‌ را كه‌ خوشگذرانها سخت‌ و ناهموار [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]داشتند، نرم‌ و ملايم‌ و هنجار انگاشتند؛ و به‌ آنچه‌ جاهلان‌ از آن‌ در دهشت‌ و ترس‌ بودند اُنس‌ گرفتند. [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]فقط‌ با بدن‌ خاكي‌ خود همنشين‌ دنيا شدند، با روح‌هائي‌ كه‌ به‌ بلندترين‌ قلّه‌ از ذِروة‌ قدس‌ عالم‌ ملكوت‌ [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]آويخته‌ بود. ايشانند در روي‌ زمين‌ جانشينان‌ خدا، و داعيان‌ بشر بسوي‌ دين‌ خدا.[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]آه‌ آه‌، چقدر اشتياق‌ زيارت‌ و ديدارشان‌ را دارم‌!»[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]بِسْمِ اللَهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَـ'هَدُوا اللَهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُم‌ مَن‌ قَضَي‌' نَحْبَهُ و وَ مِنْهُم‌ مَن‌ يَنتَظِرُ وَ مَا بَدَّلُوا [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]تَبْدِيلاً.[3] [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]يادنامة‌ ارتحال‌ إنسانُ العَينِ وَ عَينُ الاءنسانِ الَّذي‌ لَم‌ يَأْتِ الزّمانُ بمِثلِه‌، العارِفُ الكاملُ المُتَحقِّقُ بحَقيقَةِ [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]العبوديّة‌، نُقطَةُ الوَحدَةِ بَينَ قَوْسَيِ الاحَديّةِ وَالواحِديَّة‌: حضرت‌ آقاي‌ حاجّ سيّد هاشم‌ موسوي‌ حدّاد در 12 [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]ماه‌ مبارك‌ رمضان‌ 1404 هجريّة‌ قمريّه‌.[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]( 12 ماه‌ مبارك‌ رمضان‌ 1404 ) (تاريخ‌ كتابت‌ اوّل‌ محرّم‌ 1405[4])[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]
ّّديباچه‌
بِسم‌ اللَهِ الرَّحمَن‌ الرَّحيم‌ّ
[/]

[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]وَ لَمْ يَزَلْ سَيِّدِي‌ بِالْحَمْدِ مَعْرُوفا وَ لَمْ يَزَلْ سَيِّدِي‌ بِالْجُودِ مَوْصُوفا (1)[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]وَ كَانَ إذْ لَيْسَ نُورٌ يُسْتَضَآءُ بِهِ وَ لاَ ظَلاَمَ عَلَي‌ ا لاْ فَاقِ مَعْكُوفا (2)[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]فَرَبُّنَا بِخِلاَفِ الْخَلْقِ كُلِّهِم وَ كُلِّ مَا كَانَ فِي‌ الاْوْهَامِ مَوْصُوفا (3)[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]وَ مَنْ يُرِدْهُ عَلَي‌ التَّشْبِيهِ مُمْتَثِلاً يَرْجِعْ أَخَا حَصَرٍ بِالْعَجْزِ مَكْتُوفا (4)[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]وَ فِي‌ الْمَعَارِجِ يُلْقِي‌ مَوْجُ قُدْرَتِهِ مَوْجًا يُعَارِضُ طَرْفَ الرُّوحِ مَكْفُوفا (5)[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]فَاتْرُكْ أَخَا جَدَلٍ فِي‌ الدِّينِ مُنْعَمِقًا قَدْ بَاشَرَ الشَّكُّ فِيهِ الرَّأْيُ مَأْوُوفا (6)[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]وَ اصْحَبْ أَخَا ثِقَةٍ حُبًّا لِسَيِّدِه وَ بِالْكَرَامَاتِ مِنْ مَوْلاَهُ مَحْفُوفا (7)[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]أَمْسَي‌ دَلِيلَ الْهُدَي‌ فِي‌ الاْرْضِ مُبْتَسِمًا وَ فِي‌ السَّمَآءِ جَمِيلَ الْحَالِ مَعْرُوفا (8)[5] [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]1 ـ لايزال‌ و پيوسته‌ در ازل‌ آقاي‌ من‌ و مولاي‌ من‌، به‌ محمود بودن‌ و مورد حمد و ستايش‌ قرار [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]گرفتن‌ معروف‌ بود؛ و پيوسته‌ از ازل‌ آقاي‌ من‌ به‌ صفت‌ جود و عطا و انفاق‌ بر عالم‌ كائنات‌ موصوف‌ [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]بود.[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]2 ـ و ذات‌ اقدسش‌ قديم‌ بود و وجود داشت‌ در وقتيكه‌ نوري‌ نبود تا از پرتو آن‌ روشني‌ گرفته‌ شود، و [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]ظلمتي‌ نبود تا بر آفاق،‌ زنگار قيد و عدم‌ را بگسترد.[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]3 ـ بنابراين‌، پروردگار ما به‌ خلاف‌ جميع‌ مخلوقات‌ است‌، و به‌ خلاف‌ آنچه‌ كه‌ در دائرة‌ فكرت‌ و وهم‌ [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]و انديشه‌ به‌ وصف‌ درآيد.[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]4 ـ و كسيكه‌ بخواهد بنا بر سبيل‌ تشبيه‌، مِثلي‌ و مانندي‌ براي‌ وي‌ بجويد، با خستگي‌ و واماندگي‌ باز [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]گردد در حاليكه‌ دو كتف‌ بالهاي‌ تفكّرش‌ به‌ بند عجز و ناتواني‌ بسته‌ شده‌ است‌. [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]5 ـ و در بلنديهاي‌ معرفت‌ او، موج‌ قدرتش‌ چنان‌ موجي‌ مي‌افكند و پرتاب‌ ميكند كه‌ ديدگان‌ روح‌ و [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]روان‌ آدمي‌ را كور كرده‌ و جلوي‌ بينش‌ او را ميگيرد.[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]6 ـ فلهذا تو از افرادي‌ كه‌ در دين‌ جدل‌ مي‌كنند و در اوهام‌ خود فروميروند و پيوسته‌ با شكّ و ترديد [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]و با رأي‌ و انديشة‌ خراب‌ و معيوب‌ نظاره‌ مي‌نمايند كناره‌ بگير و ايشان‌ را در وادي‌ ضلالت‌ و [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]گمراهيشان‌ به‌ بوتة‌ نسيان‌ بسپار و در زير خاك‌ فراموشي‌ دفن‌ كن‌.[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]7 ـ و با افرادي‌ كه‌ به‌ جهت‌ شدّت‌ مودّت‌ و عشق‌ و محبّت‌ آقا و سيّد و سالارشان‌: خداي‌ متعال‌، داراي‌ [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]مقام‌ امانت‌ و وثاقت‌ شده‌اند و به‌ كرامات‌ ازليّه‌ و عنايات‌ ملكوتيّة‌ مولايشان‌ محفوف‌ گرديده‌اند، [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]مصاحبت‌ نما و همنشين‌ باش‌ و آنان‌ را يار مهربان‌ و رفيق‌ شفيق‌ خود بنما.[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]8 ـ آن‌ افرادي‌ كه‌ در روي‌ زمين‌ با بشاشت‌ وجه‌ و انشراح‌ صدر و تبسّم‌ روحي‌ ملكوتي‌، دليلان‌ به‌ [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]سوي‌ راه‌ هدايت‌ و نجاح‌ و نجات‌ و فلاحند؛ و در آسمان‌ به‌ نيكوئي‌ حال‌ و جمال‌ عقائد و معارف‌ و [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]ملكات‌ مشهور و معروف‌ مي‌باشند.
[/]
[/]

[=tahoma][=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]مقدمه
بِسْـمِ اللَهِ الـرَّحْمَنِ الـرَّحيم‌
[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]وَ صَلَّي‌ اللَهُ عَلَي‌ مُحَمَّدٍ وَ ءَالِهِ الطَّاهِرينَ[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]وَ لَعْنَةُ اللَهِ عَلَي‌ أعْدا´ئِهِمْ أجْمَعينَ مِنَ ا لاْ نَ إلَي‌ يَوْمِ الدّينِ[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إلاَّ بِاللَهِ الْعَليِّ الْعَظيم‌[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]حَسْبُنا اللَهُ وَ نِعْمَ الْوَكيلُ نِعْمَ الْمَوْلَي‌ وَ نِعْمَ النَّصير[/]

[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]يكي‌ از شاگردان‌ مكتب‌ اخلاقي‌ و عرفانيِ فريد عصر و حسنة‌ دهر، عارف‌ بي‌بديل‌ و موحّد بي‌نظير، [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]سيّد العلمآءِ العامِلين‌ أفضل‌ الفقهآءِ والمجتهدين‌ مرحوم‌ آية‌ الله‌ العظمي‌ حاج‌ سيّد ميرزا علي‌ آقاي‌ [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]قاضي‌ قدَّس‌ اللهُ تُربتَه‌ المُنيفة‌؛ مرحوم‌ سيّد جليل‌ و عارف‌ نبيل‌ اهل‌ توحيد بحقّ معني‌ الكلمة‌ حاجّ سيّد [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]هاشم‌ موسويّ حَدّاد أنارَ اللَهُ شَـَابيبَ قبرِهِ الشّريفِ مِن‌ أنوارِه‌ القاهرَةِ القُدسيَّة‌ ميباشد، كه‌ از قديمي‌ترين‌ [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]تلامذة‌ آن‌ آيت‌ إلهي‌ محسوب‌، و از قدرتمندترين‌ شاگردان‌ وي‌ در سلوك‌ راه‌ تجريد و در نورديدن‌ و [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]پشت‌ سرگذاشتن‌ عالم‌ ملك‌ و ملكوت‌ و نشـآتِ تعيّن‌، و ورود در عالم‌ جبروت‌ و لاهوت‌، و اندكاك‌ [/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]محض‌ و فناي‌ صرف‌ در ذات‌ احديّت‌ حضرت‌ حقّ جلّ و علا مي‌باشد.[/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]الْحَدّادُ وَ ما أدْراكَ مَا الْحَدّادُ؟![/]
[=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]
ذكر و ياد حضرت‌ حاج‌ سيّد هاشم‌ حدّاد در كلمات‌ علاّمه‌ آية‌ الله‌ طباطبائي‌ و آية‌ الله‌ حاج‌ شيخ‌ عبّاس‌
قوچاني‌ و علاّمة‌ لاهيجي‌ انصاري‌
حقير قبل‌ از تشرّف‌ به‌ نجف‌ اشرف‌ و آستان‌ بوسي‌ حضرت‌ مولي‌الموحّدين‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ صلواتُ
الله‌ و مل´ئكتِه‌ أجمعين‌، اوقاتي‌ كه‌ در بلدة‌ طيّبة‌ قم‌ از محضر پر فيض‌ حضرت‌ استاد علاّمه‌ آية‌ الله‌
طباطبائي‌ قدّس‌اللهُ نفسَه‌ بهرمند مي‌شدم‌، گهگاهي‌ حضرت‌ ايشان‌ نامي‌ از آقاي‌ سيّدهاشم‌ ميبردند كه‌ از
قدماي‌ تلامذة‌ مرحوم‌ قاضي‌ است‌ و بسيار شوريده‌ و وارسته‌ است‌ و در كربلا سكونت‌ دارد، و مرحوم‌
قاضي‌ هر وقت‌ به‌ كربلا مشرّف‌ مي‌شوند، در منزل‌ ايشان‌ سكونت‌ ميگزينند.
اين‌ ببود تا خداوند توفيق‌ تشرّف‌ بدان‌ آستان‌ را مرحمت‌ فرمود؛ و حقير در نجف‌ اشرف‌ به‌ توصية‌
حضرت‌ استاد علاّمه‌، در امور عرفاني‌ و الهي‌ فقط‌ با حضرت‌ آية‌ الله‌ حاج‌ شيخ‌ عبّاس‌ قوچاني‌ أفاضَ
اللهُ تربتَه‌ مِنْ أنواره‌، حَشر و نَشر داشتم‌ و ايشان‌ گاهي‌ نامي‌ از حضرت‌ آقاي‌ حدّاد ميبردند؛ و بعضي‌
از رفقا كه‌ تلامذة‌ مرحوم‌ قاضي‌ بودند مخصوصاً بعضي‌ از مسافرين‌ و زائرين‌، در محضر آية‌ الله‌
قوچاني‌ نامي‌ از ايشان‌ برده‌ و احوالپرسي‌ مي‌نمودند؛ و ايشان‌ هم‌ ميفرمودند: در كربلا هستند و
الحمدللّه‌ حالشان‌ خوب‌ است‌.
و چون‌ ما در نجف‌ بوديم‌ و به‌ درس‌ و مباحثه‌ مشغول‌، لهذا براي‌ زيارت‌ مرقد مطهّر حضرت‌ سيّد
الشّهدا عليه‌ السّلام‌ فقط‌ در بعضي‌ از ليالي‌ جمعه‌ و يا بعضي‌ از مواقع‌ زيارتي‌ بود كه‌ به‌ كربلا
مي‌آمديم‌ و همان‌ شب‌ و يا فرداي‌ آن‌ روز برمي‌گشتيم‌؛ و ديگر مجالي‌ براي‌ پي‌جوئي‌ و ملاقات‌ آقاي‌
حدّاد نبود.
اين‌ مدّت‌ قريب‌ هفت‌ سال‌ بطول‌ انجاميد؛ تا روزي‌ در صحن‌ مطهّر، يكي‌ از تلامذة‌ مرحوم‌ قاضي‌ به‌
نام‌: علاّمة‌ لاهيجي‌ انصاري‌ كه‌ براي‌ زيارت‌ مشرّف‌ شده‌ بود و با حضرت‌ آية‌ الله‌ حاج‌ شيخ‌ عبّاس‌ در
وسط‌ صحن‌ ملاقات‌ كرده‌ و ديده‌ بوسي‌ كردند ـ و من‌ هم‌ در آنوقت‌ در معيّت‌ ايشان‌ بودم‌ ـ در ضمن‌
احوالپرسي‌ها و مكالمات‌، از حضرت‌ آقاي‌ سيّد هاشم‌ نام‌ برد و احوالپرسي‌ نمود؛ و در ميان‌ سخنان‌
خود گفت‌:
«مرحوم‌ قاضي‌ خيلي‌ به‌ ايشان‌ عنايت‌ داشت‌، و او را به‌ رفقاي‌ سلوكي‌ معرّفي‌ نمي‌كرد؛ و بر حال‌ او
ضَنَّت‌ داشت‌ كه‌ مبادا رفقا مزاحم‌ او شوند. او تنها شاگردي‌ است‌ كه‌ در زمان‌ حيات‌ مرحوم‌ قاضي‌
موت‌ اختياري‌ داشته‌ است‌؛ بعضي‌ اوقات‌ ساعات‌ موت‌ او تا پنج‌ و شش‌ ساعت‌ طول‌ مي‌كشيد.
و مرحوم‌ قاضي‌ ميفرمود: سيّد هاشم‌ در توحيد مانند سنّيها كه‌ در سنّي‌گري‌ تعصّب‌ دارند، او در توحيد
ذات‌ حقّ متعصّب‌ است‌؛ و چنان‌ توحيد را ذوق‌ كرده‌ و مسّ نموده‌ است‌ كه‌ محال‌ است‌ چيزي‌ بتواند در
آن‌ خلل‌ وارد سازد.»
از اين‌ مكالمه‌ و گفتگو مدّتي‌ مديد نگذشت‌ تا زيارتي‌ حضرت‌ أباعبدالله‌ عليه‌ السّلام‌ پيش‌ آمد و آن‌
زيارتي‌ نيمة‌ شعبان‌ سنة‌ 1376 هجريّة‌ قمريّه‌ بود كه‌ حقير را توفيق‌ زيارت‌ حاصل‌ و به‌ كربلا مشرّف‌
شدم‌؛ و در آن‌ سفر توفيق‌ زيارت‌ و دست‌ بوسي‌ حضرت‌ آقاي‌ حاج‌ سيّد هاشم‌ را پيدا كردم‌ و تا بيست‌ و
هشت‌ سال‌ تمام‌ كه‌ ايشان‌ از دار فاني‌ رحلت‌ نمودند يعني‌ در سنة‌ 1404 روابط‌ و صميميّت‌ و ارادت‌
بنحو اكمل‌ و أتمّ برقرار بود. و تا اين‌ زمان‌ كه‌ هشت‌ سال‌ از ارتحال‌ ايشان‌ ميگذرد، پيوسته‌ يادشان‌ و
ذكرشان‌ به‌ مراتب‌ بيشتر از پدر در افق‌ خاطره‌ مجسّم‌ است‌. رَحْمَةُ اللَهِ عليه‌ رَحمةً واسعَةً.

الحدّادُ و ما أدْراكَ ما الحدّادُ؟!
اين‌ مرد بقدري‌ عظيم‌ و پر مايه‌ بود كه‌ لفظ‌ عظمت‌ براي‌ وي‌ كوتاه‌ است‌؛ بقدري‌ وسيع‌ و واسع‌ بود كه‌
عبارت‌ وسعت‌ را در آنجا راه‌ نيست‌؛ بقدري‌ متوغّل‌ در توحيد و مندكّ در ذات‌ حقّ متعال‌ بود كه‌ آنچه‌
بگوئيم‌ و بنويسيم‌ فقط‌ اسمي‌ است‌ و رسمي‌؛ و او از تعيّن‌ خارج‌، و از اسم‌ و رسم‌ بيرون‌ بود.
آري‌، سيّد هاشم‌ حدّاد كه‌ حقّاً و واقعاً روحي‌ فداه‌، مردي‌ بود كه‌ دست‌ كوتاه‌ ما به‌ دامان‌ بلند او نرسيد؛
و در اين‌ مدّت‌ مديد در مسافرتهاي‌ همه‌ ساله‌ كه‌ يك‌ بار و بعضي‌ اوقات‌ دو بار اتّفاق‌ مي‌افتاد و دو إلي‌
سه‌ ماه‌ طول‌ مي‌كشيد و غالباً هم‌ بنده‌ در كربلا بودم‌ و در منزل‌ ايشان‌ وارد بودم‌ و جزو اطفال‌ و
بچّه‌هاي‌ ايشان‌ به‌ حساب‌ مي‌آمدم‌، ولي‌ معذلك‌ او رفت‌ و ما هنوز خيره‌ و شرمنده‌ و سربه‌ زير در
برابر آن‌ علوّ و آن‌ مقام‌ و آن‌ جلالت‌ سرافكنده‌ مانده‌ايم‌.
ايشان‌ قابل‌ توصيف‌ نيست‌. من‌ چه‌ گويم‌ دربارة‌ كسيكه‌ به‌ وصف‌ در نمي‌آيد؛ نه‌ تنها لا يوصَف‌ بود،
بلكه‌ لا يُدرك‌ و لا يوصَف‌ بود؛ نه‌ آنكه‌ يُدْرك‌ و لايوصَف‌ بود.

عدم‌ قدرت‌ مصنّف‌ بر شرح‌ احوال‌ و بيان‌ مدارج‌ و معارج‌ حدّاد
لهذا در نوشتجات‌ حقير از او نامي‌ به‌ چشم‌ نمي‌خورد و شرح‌ حالي‌ به‌ ميان‌ نيامده‌ است‌. حتّي‌ در كتاب‌
«مهرتابان‌» كه‌ يادنامة‌ استاد بزرگوار حضرت‌ آية‌ الله‌ علاّمة‌ طباطبائي‌ قدَّس‌ اللهُ سرَّه‌ مي‌باشد و در
آنجا از حالات‌ حضرت‌ قاضي‌ مفصّلاً سخن‌ به‌ ميان‌ آمده‌ است‌ و از احوالات‌ بعضي‌ از شاگردان‌ و
حتّي‌ اسم‌ شاگردان‌ متسلسِلاً آمده‌ است‌، نامي‌ از سيّد هاشم‌ حدّاد نيست‌! چرا؟! و به‌ چه‌ علّت‌؟! براي‌
اينكه‌ ايشان‌ به‌ قلم‌ در نمي‌آيد، و در خامه‌ نمي‌گنجد. او شاهباز بلند پروازي‌ است‌ كه‌ هر چه‌ طائر فكر
و عقل‌ و انديشه‌ اوج‌ بگيرد و بخواهد وي‌ را دريابد، مي‌بيند او برتر و عالي‌تر و راقي‌تر است‌. فَيَرْجِعُ
الْفِكْرُ خاسِئًا وَ البَصَرُ ذَليلاً وَ البَصيرَةُ كَليلَةً، فَتَبْقَي‌ حَيْرَي‌ لا تَعْرِفُ يَمْنَةً عَن‌ يَسْرَةٍ وَ لا فَوْقًا مِن‌ تَحْتٍ وَ
لا أمامًا مِن‌ خَلْفٍ.
آخر چگونه‌ كسي‌ كه‌ محدود به‌ جهات‌ و تعيّنات‌ است‌ توصيف‌ روح‌ مجرّد را كند، و بخواهد آن‌ را در
قالب‌ آورد و گرداگرد او بچرخد و او را شرح‌ و بيان‌ نمايد؟! در اينجا مي‌بينيم‌ كه‌ چقدر خوب‌ و روشن‌
گفتار ملاّي‌ رومي‌ بر منصّة‌ حقيقت‌ مي‌نشيند و مصداق‌ خود را در خارج‌ پيدا ميكند:
من‌ به‌ هر جمعيّتي‌ نالان‌ شدم‌ جفت‌ بدحالان‌ وخوش‌حالان‌ شدم‌
هركسي‌ از ظنّ خود شد يار من وز درون‌ من‌ نجست‌ اسرار من‌
سِرّ من‌ از نالة‌ من‌ دور نيست‌ ليك‌ چشم‌ و گوش‌ را آن‌ نور نيست‌
تن‌ ز جان‌ و جان‌ ز تن‌ مستورنيست ليك‌ كس‌ را ديد جان‌ دستور نيست[6]
و يا در آنجا كه‌ ميفرمايد:
گرچه‌ تفسير زبان‌ روشنگر است ‌ليك‌ عشقِ بي‌زبان‌ روشن‌تر است‌
چون‌ قلم‌ اندر نوشتن‌ مي‌شتافت چون‌ به‌ عشق‌ آمد قلم‌ بر خود شكافت‌
چون‌ سخن‌ در وصف‌ اين‌ حالت‌ رسيد هم‌ قلم‌ بشكست‌ و هم‌ كاغذ دريد
عقل‌ در شرحش‌ چو خَر در گل‌ بخفت شرح‌ عشق‌ و عاشقي‌ هم‌ عشق‌ گفت‌
آفتاب‌ آمد دليل‌ آفتاب گر دليلت‌ بايد از وي‌ رو متاب‌
از وي‌ ار سايه‌ نشاني‌ ميدهد شمس‌ هر دم‌ نور جاني‌ ميدهد
سايه‌ خواب‌ آرد ترا هم‌ چون‌ سَمَر[7] چون‌ برآيد شمس‌، انْشَقَّ الْقَمَر
خود غريبي‌ در جهان‌ چون‌ شمس‌ نيست شمس‌ جان‌ باقئي‌ كش‌ أمْس‌ نيست‌
شمس‌ در خارج‌ اگر چه‌ هست‌ فرد مثل‌ او هم‌ مي‌توان‌ تصوير كرد
ليك‌ شمسي‌ كه‌ از او شد هست‌ اَثير نبْودش‌ در ذهن‌ و در خارج‌ نظير
در تصوّر ذات‌ او را كُنج‌ كو تا در آيد در تصوّر مثل‌ او
و چقدر خوب‌ و روشن‌ فرمايش‌ مولي‌ الموالي‌ حضرت‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ جا و محلّ خود را
نشان‌ ميدهد كه‌:
صَحِبُوا الدُّنْيَا بِأَبْدَانٍ أَرْوَاحُهَا مُعَلَّقَةٌ بِالْمَحَلِّ الاْعْلَي‌. أُولَ´ئِكَ خُلَفَآءُ اللَهِ فِي‌ أَرْضِهِ وَ الدُّعَاةُ إلَي‌ دِينِهِ. ءَاهِ
ءَاهِ، شَوْقًا إلَي‌ رُؤْيَتِهِمْ!
«در دنيا و عالم‌ طبيعت‌ فقط‌ با بدنهاي‌ خاكي‌ خود همنشيني‌ و برخورد داشتند درحاليكه‌ جانهاي‌ آنها به‌
آسمان‌ قدس‌ و محلّ رفيع‌ و عالي‌ بسته‌ بود. ايشانند فقط‌ جانشينان‌ خدا در روي‌ زمينش‌ و داعيان‌ او به‌
سوي‌ دينش‌. آه‌ آه‌، چقدر مشتاق‌ ديدار و زيارتشان‌ هستم‌.»[/][/]

[=tahoma][=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]سبب‌ تأليف‌ كتاب‌
امّا از آنجائي‌ كه‌ ولد ارشد و افضل‌ و أعلم‌ آية‌ الله‌ معظّم‌ و حجّة‌ الله‌ مكرّم‌ الهي‌، حضرت‌ حاج‌ سيّد
ميرزا علي‌ قاضي‌ أعلَي‌ اللهُ مقامَه‌ المُنيف‌: جناب‌ محترم‌ و سرور مكرّم‌ حقير، فخر الفضلا´ءِ العِظام‌ و
عِماد العَشيرة‌ الفخام‌ و سيّد البَررة‌ الكِرام‌، ولد جسماني‌ و روحاني‌ آن‌ فقيد: آقاي‌ حاج‌ سيّد محمّد حسن‌
قاضي‌ طباطبائي‌ تبريزي‌ أدامَ اللهُ أيّامَ ظِلاله‌ و بركاتِه‌، كتابي‌ را بالنّسبة‌ مفصّل‌ و مشروح‌ در احوالات‌
والد ارجمندشان‌: مرحوم‌ قاضي‌ در دست‌ تأليف‌ دارند و شايد بحمدالله‌ و المنّه‌ بزودي‌ آمادة‌ طبع‌ و نشر
گردد، و در جلد دوّم‌ اين‌ مجموعه‌ شرح‌ حالات‌ و ترجمة‌ تلامذه‌ و شاگردان‌ آن‌ بزرگمرد الهي‌ آمده‌
است‌، و چندين‌ بار با پيام‌ شفاهي‌ و اينك‌ با رقيمة‌ كريمة‌ خود كتباً از حقير خواسته‌اند تا دربارة‌ حضرت‌
آقا حاج‌ سيّد هاشم‌ حدّاد رضوانُ اللهِ تعالَي‌ عَليه‌ آنچه‌ را كه‌ ميدانم‌ بنويسم‌ و خدمت‌ ايشان‌ تقديم‌ كنم‌؛
لهذا امتثالاً لامره‌ كه‌ در حقيقت‌ امتثال‌ امر مرحوم‌ والدشان‌ است‌، حقير بر آن‌ شدم‌ كه‌ رساله‌اي‌ گرچه‌
مختصر باشد، آنهم‌ آنچه‌ در حدود فهم‌ و ادراك‌ حقير بوده‌ است‌، در اينجا گردآورده‌ و به‌ ايشان‌ و به‌
ارباب‌ سلوك‌ و معرفت‌ تقديم‌ كنم‌، مَع‌ الاِعترافِ بالعَجْز و الاْءقرار بالقُصور.
وَ مَا تَوْفِيقِي‌´ إِلاَّ بِاللَهِ، عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ إِلَيْهِ أُنِيبُ؛ وَ هُوَ خَيْرُ الْهادي‌ إلَي‌ سَوآءِ السَّبيل‌.
و شروع‌ اين‌ رساله‌ در ساعت‌ ضُحَي‌ از روز سه‌ شنبه‌ پانزدهم‌ شهر رجب‌المرجّب‌ سنة‌ يكهزار و
چهارصد و دوازده‌ هجريّة‌ قمريّه‌، در بلدة‌ طيّبة‌ مشهد مقدّس‌ رضوي‌ عَلي‌ شاهِدِها ءَالافُ التَّحيّةِ و
الاءكرام‌ و السّلام‌ و الاءنْعام‌ تحقّق‌ پذيرفت‌؛ و به‌ نام‌ روح‌ مجرّد: يادنامة‌ حاجّ سيّد هاشم‌ حدّاد قُدّس‌ سرُّه‌
ناميده‌ شد.
وَ أنا العبد الحقير الفقير المسكينُ المُستكين‌
السّيّد محمّدٌ الحُسَين‌ الحُسينيّ الطِّهرانيّ
عَفَا اللهُ عَن‌ جرآئِمه‌
بسم الله الرحمن الرحيم
روح مجرد / قسمت سوم: تشرف به محضر حداد، سبب شهرت به حداد، عشق مرحوم حداد، خواب و
خوراک مرحوم حداد
بخش نخستين:
مقدّمة‌ تشرّف‌ و توفيق‌ به‌ محضر و ملازمت‌ حضرت‌ حدّاد

بِسم‌ اللَه‌ الرَّحمن‌ الرَّحيم‌
وَ صَلَّي‌ اللَهُ عَلَي‌ سَيِّدِنا وَ نَبِيِّنا مُحَمَّدٍ وَ ءَالِهِ الطَّيِّبينَ
وَ لَعْنَةُ اللَهِ عَلَي‌ أعْدآئِهِمْ أجْمَعينَ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إلاّ بِاللَهِ الْعَليِّ الْعَظيمِ
وَ هُوَ حَسْبُنا وَ نِعْمَ الْوَكيلُ نِعْمَ الْمَوْلَي‌ وَ نِعْمَ النَّصيرُ
تَحَصَّنْتُ بِالْمَلِكِ الْحَيِّ الَّذِي‌ لاَ يَمُوتُ، وَ اعْتَصَمْتُ بِذِي‌ الْعِزَّةِ وَالْعَدْلِ وَ الْجَبَرُوتِ، وَ اسْتَعَنْتُ بِذِي‌
الْعَظَمَةِ وَ الْقُدْرَةِ وَ الْمَلَكُوتِ عَنْ كُلِّ مَا أَخَافُهُ وَ أَحْذَرُهُ.[8]
اللَهُمَّ صَلِّ وَ سَلِّمْ وَ زِدْ وَ بارِكْ عَلَي‌ صاحِبِ الدَّعْوَةِ النَّبَويَّةِ، وَالصَّوْلَةِ الْحَيْدَريَّةِ، وَ الْعِصْمَةِ الْفاطِميَّةِ، وَ
الْحِلْمِ الْحَسَنيَّةِ، وَ الشَّجاعَةِ الْحُسَيْنيَّةِ، وَ الْعِبادَةِ السَّجّاديَّةِ، وَ الْمَـَاثِرِ الْباقِريَّةِ، وَ ا لاْ ثارِ الْجَعْفَريَّةِ، وَ الْعُلومِ
الْكاظِميَّةِ، وَ الْحُجَجِ الرَّضَويَّةِ، وَ الْجودِ التَّقَويَّةِ، وَ النَّقاوَةِ النَّقَويَّةِ، وَالْهَيْبَةِ الْعَسْكَريَّةِ، وَ الْغَيْبَةِ الإلَهيَّةِ.
اللَهُمَّ عَجِّلْ فَرَجَهُ، وَ سَهِّلْ مَخْرَجَهُ، وَ اجْعَلْنا مِنْ شيعَتِهِ وَ أعْوانِهِ وَ أنْصارِهِ.[9]
صَلِّ اللَهُمَّ عَلَي‌ التَّجَلّي‌ الاْعْظَمِ، وَ كَمالِ بَهآئِكَ الاْقْدَمِ، شَجَرَةِ الطّورِ، وَ الْكِتابِ الْمَسْطورِ، وَ النّورِ عَلَي‌
النّورِ في‌ طَخْيآءِ[10] الدَّيْجورِ، عَلَمِ الْهُدَي‌، وَ مُجَلّي‌ الْعَمَي‌، وَ نورِ أقْطارِ الْوَرَي‌، وَ بابِكَ الَّذي‌ مِنْهُ يُؤْتَي‌،
الَّذي‌ يَمْلاَ الاْرْضَ قِسْطًا وَ عَدْلاً كَما مُلِئَتْ ظُلْمًا وَ جَوْرًا.

مقدّمة‌ تشرّف‌ به‌ محضر حضرت‌ حدّاد
در ميان‌ طلاّب‌ و فضلا و علماي‌ نجف‌ اشرف‌ اين‌ قاعده‌ برقرار است‌ كه‌ در ايّام‌ زيارتي‌ مخصوص‌
حضرت‌ مولي‌ الكَوْنَين‌ أبي‌ عبدالله‌ الحسين‌ سيّد الشّهداء عَليه‌ و عَلي‌ أبيه‌ و اُمِّه‌ و جَدِّه‌ و أخيه‌ و التِّسعةِ
الطّاهرةِ مِن‌ أبنآئِهِ صَلواتُ اللهِ و سَلام‌ مل´ئكتِهِ المقرَّبينَ و الانبيا´ءِ و المُرسَلينَ، مانند زيارت‌ عَرَفه‌ و
زيارت‌ أربعين‌ و زيارت‌ نيمة‌ شعبان‌، پياده‌ از نجف‌ اشرف‌ به‌ كربلاي‌ مُعلَّي‌ مشرّف‌ مي‌شوند؛ يا از
جادّة‌ مستقيم‌ بياباني‌ كه‌ سيزده‌ فرسخ‌ است‌، و يا از جادّة‌ كنار شطّ فرات‌ كه‌ هجده‌ فرسخ‌ است‌. جادّة‌
بياباني‌ خشك‌ و بي‌آب‌ و علف‌ است‌، ولي‌ مسافرين‌ زودتر ميرسند و يكروزه‌ و يا دو روزه‌ راه‌ را طيّ
مي‌كنند؛ ولي‌ جادّة‌ كنار شطّ، جادّة‌ ماشين‌ رو نيست‌، جادّة‌ پياده‌ رو و مال‌ رو است‌ و انحراف‌ نيز دارد
ولي‌ بعوض‌ سرسبز و خرّم‌ است‌ و از زير درختهاي‌ خرما و نخلستانها عبور ميكند، و در هر چند
فرسخي‌ يك‌ خان‌ و مُضيف‌ خانة‌ وسيع‌ (مهمانخانة‌ ساخته‌ شده‌ از حصير متعلّق‌ به‌ شيوخ‌ أعراب‌ كه‌ در
آنجا تمام‌ واردين‌ را بطور مجّاني‌ هر چقدر كه‌ بمانند پذيرائي‌ مي‌كنند) وجود دارد كه‌ طلاّب‌ روزها را
تا به‌ شب‌ راه‌ ميروند و شبها را در آنجا بيتوته‌ مي‌نمايند، و معمولاً سفرشان‌ از راه‌ آب‌ كه‌ اين‌ راه‌ است‌
دو روز و يا سه‌ روز طول‌ مي‌كشد.
حقير را در مدّت‌ اقامت‌ هفت‌ سالة‌ در نجف‌ اشرف‌ جز دو بار توفيق‌ تشرّف‌ پياده‌ به‌ كربلا دست‌ نداد؛
چون‌ مرحومة‌ والده‌ در قيد حيات‌ بودند، و گرچه‌ از رفتن‌ ممانعت‌ نمي‌نمودند ولي‌ چون‌ حقير در ايشان‌
آثار اضطراب‌ ميديدم‌، خودم‌ داوطلب‌ براي‌ راه‌ پياده‌ نمي‌شدم‌. تا يكي‌ دو سال‌ مانده‌ به‌ آخرين‌ زماني‌ كه‌
در نجف‌ بوديم‌، ديدم‌ در ايشان‌ آن‌ اضطراب‌ بواسطة‌ آشنائي‌ با خانواده‌هاي‌ نجفي‌ تا اندازه‌اي‌ پائين‌ آمده‌
است‌، فلهذا ايشان‌ را با بعضي‌ از مسافرين‌ و زائرين‌ ايراني‌ كه‌ بر ما وارد بودند، قبلاً به‌ كربلا روانه‌
ساختيم‌ و سپس‌ خود با رفقا به‌ راه‌ افتاديم‌.

دو سفر پيادة‌ حقير به‌ كربلا در معيّت‌ آية‌ الله‌ حاج‌ شيخ‌ عبّاس‌ قوچاني‌
در هر دو سفر، حقير در معيّت‌ حضرت‌ آية‌ الله‌ حاج‌ شيخ‌ عبّاس‌ قوچاني‌ أفاضَ اللهُ علينا مِن‌ رَحَماتِه‌
و بركاتِه‌ بودم‌، و ايضاً جناب‌ محترم‌ آية‌ الله‌ مرحوم‌ حاج‌ شيخ‌ حسنعلي‌ نجابت‌ شيرازي‌ و جناب‌ محترم‌
حجّة‌ الاءسلام‌ و المسلمين‌ آقاي‌ حاج‌ سيّد محمّد مهدي‌ دستغيب‌ شيرازي‌ اخوي‌ كوچكتر مرحوم‌ شهيد
دستغيب‌ همراه‌ بودند؛ و در سفر دوّم‌ نيز يكي‌ از طلاّب‌ آشنا با آية‌ الله‌ قوچاني‌ به‌ نام‌ سيّد عبّاس‌ يَنگَجي‌
و يك‌ نفر از ارادتمندان‌ ايشان‌ كه‌ از رجال‌ و معاريف‌ طهران‌ بود مصاحبت‌ داشتند.
توضيح‌ آنكه‌ اين‌ رَجُل‌ معروف‌ كه‌ حقّاً مردي‌ با صفا و پاكدل‌ و عاشق‌ خاندان‌ ولايت‌ است‌ و الحمدللّه‌
هم‌ اينك‌ در قيد حيات‌ است‌، در نجف‌ اشرف‌ كه‌ به‌ عنوان‌ زيارت‌ تشرّف‌ حاصل‌ نموده‌ بود، به‌ فقيد
سعيد آية‌ الله‌ حاج‌ شيخ‌ عبّاس‌ گفته‌ بود: من‌ ميخواهم‌ يك‌ روز لباس‌ عملگي‌ در تن‌ كنم‌ و در آن‌ هنگام‌
كه‌ رواقها را چوب‌ بست‌ نموده‌ و مشغول‌ تعمير و گچكاري‌ و آينه‌ كاري‌ بودند، در ميان‌ عمله‌ها بطور
ناشناس‌ وارد و مشغول‌ كار شوم‌، از صبح‌ تا به‌ غروب‌ آفتاب‌.
آية‌ الله‌ حاج‌ شيخ‌ عبّاس‌ كه‌ وصيّ رسمي‌ مرحوم‌ قاضي‌ در امر طريقت‌ و اخلاق‌ و سلوك‌ إلي‌ الله‌
هستند، وي‌ را از اين‌ عمل‌ منع‌ كردند و فرمودند: شما يك‌ مرد معروف‌ و سرشناسي‌ هستي‌، و اين‌ كار
زيبا و نيكو را هر چه‌ هم‌ پنهان‌ كني‌ بالاخره‌ آشكارا خواهد شد و بر سر زبانها خواهدآمد؛ آنگاه‌ غرور
و عُجبي‌ كه‌ احياناً براي‌ شما اين‌ عمل‌ به‌ بار مي‌آورد چه‌ بسا ضررش‌ بيشتر از منافع‌ اين‌ عمل‌ پسنديده‌
باشد. و من‌ اينطور صلاح‌ مي‌بينم‌ كه‌ شما به‌ عوض‌ اين‌ نيّت‌ خير، اينك‌ كه‌ ايّام‌ زيارتي‌ مخصوصة‌ نيمة‌
شعبان‌ است‌ پياده‌ با ما به‌ كربلا مشرّف‌ شويد! اين‌ كار را كسي‌ نمي‌فهمد؛ تازه‌ اگر هم‌ بفهمد، مثل‌ آن‌
عمل‌ سرو صدا ايجاد نمي‌كند و عواقب‌ وخيم‌ روحي‌ براي‌ شما ندارد.

زيارت‌ پياده‌ به‌ كربلا در نيمة‌ شعبان‌ 1376 هجريّة‌ قمريّه‌
آن‌ مرد محترم‌ اين‌ سخن‌ را پذيرفت‌ و آمادة‌ سفر پياده‌ براي‌ كربلا شد. اين‌ سفر صبح‌ روز دوازدهم‌
شهر شعبان‌ المعظّم‌ سنة‌ يكهزار و سيصد و هفتاد و شش‌ هجريّة‌ قمريّه‌ بود كه‌ سه‌ روز و دو شب‌
بطول‌ انجاميد و ما در عصر روز چهاردهم‌ به‌ كربلاي‌ معلّي‌ وارد شديم‌.
البتّه‌ اين‌ سفر پياده‌ براي‌ مردي‌ كه‌ از كارهاي‌ سخت‌ طلبگي‌ به‌ دور است‌ و ناز پرورده‌ و متنعّم‌ بوده‌
است‌ چه‌ بسا مشكل‌ بود؛ ولي‌ از آنجائي‌ كه‌ حقيقةً از محبّين‌ و شيعيان‌ و مواليان‌ است‌، لهذا نه‌ تنها اين‌
راه‌ صعب‌ را همگام‌ با سائر رفقا پيمود، بلكه‌ از عشق‌ و شوريدگي‌ خاصّي‌ برخوردار بود، و بسيار در
راه‌ گريه‌ ميكرد، و با خود اين‌ غزل‌ حافظ‌ عليه‌ الرّحمة‌ را زمزمه‌ مي‌نمود:
صبا به‌ لطف‌ بگو آن‌ غزال‌ رعنا را كه‌ سر به‌ كوه‌ و بيابان‌ تو داده‌اي‌ ما را
شكر فروش‌ كه‌ عمرش‌ دراز باد چرا تفقّدي‌ نكند طوطي‌ شكرخا را
غرور حسن‌ اجازت‌ مگر نداد اي‌ گل‌ كه‌ پرسشي‌ نكني‌ عندليب‌ شيدا را
به‌ خُلق‌ و لطف‌ توان‌ كرد صيد اهل‌ نظر به‌ بند و دام‌ نگيرند مرغ‌ دانا را
ندانم‌ از چه‌ سبب‌ رنگ‌ آشنائي‌ نيست‌ سهي‌ قدان‌ سيه‌ چشم‌ ماه‌ سيما را
چو با حبيب‌ نشينيّ و باده‌ پيمائي‌ بياد دار محبّان‌ بادپيما را
جزاين‌قدرنتوان‌ گفت‌ درجمال‌تو عيب‌ كه‌ وضع‌ مهر و وفا نيست‌ روي‌ زيبا را
در آسمان‌ چه‌ عجب‌ گر به‌ گفته حافظ‌ سماع‌ زُهره‌ به‌ رقص‌ آورد مسيحا را [11]
و برخي‌ اوقات‌ قدري‌ از رفقا فاصله‌ ميگرفت‌ تا بيشتر به‌ خود مشغول‌ باشد، و راز و نياز و سوز و
گداز خود را خود بداند. اتّفاقاً از نيمة‌ راه‌ به‌ بعد باران‌ باريد و جادّة‌ مال‌ رو بدون‌ اسفالت‌ گل‌ شده‌ بود،
و اين‌ مرد بدون‌ هيچ‌ محابا پايش‌ در گل‌ فرو ميرفت‌. تا تقريباً از يك‌ فرسخي‌ كربلا كه‌ آثار شهر از
دور كم‌ و بيش‌ خود را نشان‌ ميداد، كفشهاي‌ خود را از پا در آورده‌ و به‌ هم‌ گره‌ زد و به‌ اينطرف‌ و
آن‌ طرف‌ گردن‌ خود آويزان‌ نمود.
و ما هم‌ با همة‌ رفقا و همراهان‌ خاك‌ آلوده‌ با همان‌ وضع‌ بدون‌ غسل‌ زيارت‌ يكسره‌ به‌ حرم‌ انور
مشرّف‌ شديم‌.
اين‌ زيارت‌ تقريباً كمتر از يك‌ ساعت‌ طول‌ كشيد. و از آنجا به‌ سوي‌ قبر حضرت‌ أباالفضل‌ العبّاس‌
عليه‌ السّلام‌ آمده‌ و با همان‌ حال‌ و كيفيّت‌ آنحضرت‌ را نيز زيارت‌ كرديم‌. و چون‌ يكي‌ از رفقاي‌
كاظميني‌ و بغدادي‌ كه‌ به‌ نام‌ حاج‌ عبدالزَّهراء گَرْعاوي‌ بود، شب‌ را براي‌ شام‌ در مسافرخانه‌ و
مسجدي‌ كه‌ وارد شده‌ بود دعوت‌ نموده‌ بود، لهذا چون‌ شب‌ در آمد همة‌ رفقا براي‌ غسل‌ زيارتِ شب‌
نيمه‌، به‌ حمّام‌ خيمه‌ گاه‌ در آمده‌، غسل‌ نموده‌، و با همديگر حرمين‌ مطهّرين‌ شريفين‌ را زيارت‌ كرده‌، و
سپس‌ در موعد حاج‌ عبدالزّهراء گرد آمده‌ و تا به‌ صبح‌ به‌ إحياء و شب‌ زنده‌داري‌ و قرائت‌ قرآن‌ و
دعا مشغول‌، نماز صبح‌ را در حرم‌ مطهّر گزارده‌، و پس‌ از طلوع‌ آفتاب‌ في‌ الجمله‌ استراحت‌ و تمدّد
اعصابي‌ نموده‌؛ و اينك‌ همه‌ حاضر براي‌ انجام‌ غسل‌ زيارت‌ روز نيمة‌ شعبان‌ و تشرّف‌ به‌ حرمين‌
شريفين‌ شديم‌.
پس‌ از اداي‌ زيارت‌ بطور كامل‌، فقط‌ كسي‌ كه‌ عازم‌ نجف‌ بود، بنده‌ در معيّت‌ آية‌ الله‌ قوچاني‌ بودم‌؛
چون‌ آقا حاج‌ شيخ‌ حسنعلي‌ نجابت‌ و آقا حاج‌ سيّد محمّد مهدي‌ دستغيب‌ از ايران‌ براي‌ زيارت‌ آمده‌
بودند، و بنا بود با آن‌ شخص‌ محترم‌ براي‌ قبل‌ از ماه‌ مبارك‌ رمضان‌ خود را به‌ شيراز و به‌ طهران‌
برسانند؛ و آقاي‌ سيّد عبّاس‌ ميخواست‌ عصر آنروز يا فردا به‌ نجف‌ مراجعت‌ كند، بنابراين‌ بنده‌ با
حضرت‌ آقاي‌ حاج‌ شيخ‌ عبّاس‌ عازم‌ نجف‌ بوده‌ و به‌ طرف‌ محلّ سيّارات‌ نجف‌ حركت‌ نموديم.

سبب‌ شهرت‌ حضرت‌ آقاي‌ حاج‌ سيّد هاشم‌ به‌ «حدّاد»
حقير در بين‌ راه‌ به‌ ايشان‌ عرض‌ كردم‌: ميل‌ داريد برويم‌ و از آقا سيّد هاشم‌ نعل‌بند ديدني‌ كنيم‌؟!
(چون‌ ايشان‌ در آن‌ زمان‌ به‌ حجّ بيت‌ الله‌ الحرام‌ مشرّف‌ نشده‌ بود، و بواسطة‌ آنكه‌ شغلشان‌ نعل‌سازي‌ و
نعل‌كوبي‌ به‌ پاي‌ اسبان‌ بود، به‌ سيّد هاشم‌ نعل‌بند در ميان‌ رفقا شهرت‌ داشت‌. بعداً يكي‌ از مريدان‌
ايشان‌ كه‌ در كربلا ساكن‌ بود و حقّاً نسبت‌ به‌ ايشان‌ ارادت‌ داشت‌ به‌ نام‌ حاج‌ محمّد علي‌ خَلَف‌زاده‌ كه‌
شغلش‌ كفّاشي‌ بود، شنيديم‌ كه‌ از نزد خود اين‌ شهرت‌ را احتراماً به‌ حدّاد يعني‌ آهنگر تغيير داده‌ است‌؛
عليهذا رفقا هم‌ از آن‌ به‌ بعد ايشان‌ را حدّاد خواندند.)

آية‌ الله‌ حاج‌ شيخ‌ عبّاس‌ به‌ نجف‌ برگشتند و حقير خدمت‌ حدّاد رسيدم‌
ايشان‌ در جواب‌ فرمودند: سابقاً دكّان‌ نعل‌سازي‌ ايشان‌ در عَلْوَة‌ (ميدان‌ بار) جنب‌ بلديّه‌ و در وسط‌
شهر و بسيار نزديك‌ بود، و من‌ آنجا را ميدانستم‌ و ميرفتم‌، امّا اينك‌ تغيير كرده‌ است‌ و بسيار دور است‌
و من‌ هم‌ بلد نيستم‌؛ و علاوه‌ لازم‌ است‌ كه‌ زودتر به‌ نجف‌ برسم‌، فلهذا الا´ن‌ مجال‌ ندارم‌، باشد براي‌
وقتي‌ ديگر!
عرض‌ كردم‌: من‌ الا´ن‌ عجله‌اي‌ براي‌ مراجعت‌ ندارم‌. اجازه‌ ميفرمائيد بمانم‌ و ايشان‌ را زيارت‌ كنم‌؟!
فرمودند: خوب‌ است‌، مانعي‌ ندارد. لهذا حقير از ايشان‌ خداحافظي‌ نموده‌ و برگشتم‌، و از نزديك‌ عَلْوه‌
و ميدان‌ بار معروف‌ كربلا نشاني‌ جديد ايشان‌ را جويا شدم‌، گفتند: در بيرون‌ شهر، پشت‌ شُرطه‌ خانه‌،
در اصْطَبل‌ شرطه‌خانه‌ دكّاني‌ دارد و آنجا كار ميكند.
[/][/]

[=tahoma][=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]اوّلين‌ بار تشرّف‌ مصنّف‌ به‌ محضر حضرت‌ حدّاد
حقير، خيابان‌ عبّاسي‌ را كه‌ منتهي‌ مي‌شود به‌ شرطه‌ خانه‌ (نظميّه‌ و شهرباني‌) پيمودم‌ تا به‌ آخر، و از
آنجا اصطبل‌ را جويا شدم‌، نشان‌ دادند. وارد محوّطه‌اي‌ شدم‌ بسيار بزرگ‌ تقريباً به‌ مساحت‌ هزار متر
مربع‌ و دور تا دور آن‌ طويله‌هاي‌ اسبان‌ بود كه‌ به‌ خوردن‌ علوفة‌ خود مشغول‌ بودند. پرسيدم‌: محلّ سيّد
هاشم‌ كجاست‌؟ گفتند: در آن‌ زاويه‌.
بدان‌ گوشه‌ و زاويه‌ رهسپار شدم‌. ديدم‌: دَكّه‌اي‌ است‌ كوچك‌ تقريباً 3*3 متر، و سيّدي‌ شريف‌ تا نيمة‌ بدن‌
خود را كه‌ در پشت‌ سندان‌ است‌ در زمين‌ فروبرده‌، و بطوريكه‌ كوره‌ از طرف‌ راست‌ و سندان‌ در
برابر او به‌ هر دو با هم‌ دسترسي‌ دارد، مشغول‌ آهن‌كوبي‌ و نعل‌سازي‌ است‌. يكنفر شاگرد هم‌ در
دسترس‌ اوست‌.
چهره‌اش‌ چون‌ گل‌ سرخ‌ برافروخته‌، چشمانش‌ چون‌ دو عقيق‌ مي‌درخشد. گرد و غبار كوره‌ و زغال‌ بر
سر و صورتش‌ نشسته‌ و حقّاً و حقيقةً يك‌ عالَمي‌ است‌ كه‌ دست‌ به‌ آهن‌ ميبرد و آن‌ را با گاز انبر از
كوره‌ خارج‌، و بروي‌ سندان‌ مي‌نهد، و با دست‌ ديگر آنرا چكّش‌كاري‌ ميكند. عجبا! اين‌ چه‌ حسابي‌
است‌؟! اين‌ چه‌ كتابي‌ است‌؟!
من‌ وارد شدم‌، سلام‌ كردم‌. عرض‌ كردم‌: آمده‌ام‌ تا نعلي‌ به‌ پاي‌ من‌ بكوبيد!
فوراً انگشت‌ مُسَبِّحه‌ (سَبّابه‌) را بر روي‌ بيني‌ خود آورده‌ اشاره‌ فرمود: ساكت‌ باش‌! آنگاه‌ يك‌ چائي‌
عالي‌ معطّر و خوش‌ طعم‌ از قوري‌ كنار كوره‌ ريخت‌ و در برابرم‌ گذارد و فرمود: بسم‌ الله‌، ميل‌ كنيد!
چند لحظه‌اي‌ طول‌ نكشيد كه‌ شاگرد خود را به‌ بهانه‌اي‌ دنبال‌ كاري‌ و خريدي‌ فرستاد. او كه‌ از دكّان‌
خارج‌ شد، حضرت‌ آقا به‌ من‌ فرمود: آقاجان‌! اين‌ حرفها خيلي‌ محترم‌ است‌؛ چرا شما نزد شاگرد من‌ كه‌
از اين‌ مسائل‌ بي‌بهره‌ است‌ چنين‌ كلامي‌ را گفتيد؟!

خواندن‌ حضرت‌ حدّاد داستان‌ روستائي‌ و گاو را از «مثنوي‌» در اوّلين‌ ملاقات‌
دوباره‌ يك‌ چائي‌ ديگر ريخته‌، و براي‌ خود هم‌ يك‌ استكان‌ ريخته‌، و درحاليكه‌ مشغول‌ كار بود و
لحظه‌اي‌ كوره‌ و چكّش‌ و گاز انبر آهنگير تعطيل‌ نشد، اين‌ اشعار را با چه‌ لحني‌ و چه‌ صدائي‌ و چه‌
شوري‌ و چه‌ عشقي‌ و چه‌ جذّابيّت‌ و روحانيّتي‌ براي‌ من‌ خواند:
روستائي‌ گاو در آخور ببست‌ شير، گاوش‌ خورد و بر جايش‌ نشست‌
روستائي‌ شد در آخور سوي‌ گاو گاو را مي‌جست‌ شب‌ آن‌ كنجكاو
دست‌ مي‌ماليد بر اعضاي‌ شير پشت‌ و پهلو، گاه‌ بالا گاه‌ زير
گفت‌ شير ار روشني‌ افزون‌ بدي‌ زهره‌اش‌ بدريدي‌ و دلخون‌ شدي‌
اين‌ چنين‌ گستاخ‌ زآن‌ مي‌خاردم‌ كو در اين‌ شب‌ گاو مي‌پنداردم‌
حق‌ همي‌ گويد كه‌ اي‌ مغرور كور ني‌ ز نامم‌ پاره‌ پاره‌ گشت‌ طور
كه‌ لَو[12] أنْزَلْنا كِتابًا لِلْجَبَلْ لاَنْصَدَعْ ثُمَّ انْقَطَعْ ثُمَّ ارْتَحَلْ
از من‌ ار كوه‌ احد واقف‌ بدي‌ پاره‌ گشتيُّ و دلش‌ پر خون‌ شدي‌
از پدر واز مادر اين‌ بشنيده‌اي‌ لاجرم‌ غافل‌ در اين‌ پيچيده‌اي‌
گر تو بي‌ تقليد زآن‌ واقف‌ شوي‌ بي‌نشان‌ بي‌جاي‌ چون‌ هاتف‌ شوي[13]‌
در اين‌ حال‌ شاگرد برگشت‌. آقا فرمود: ميعاد ما و شما ظهر در منزل‌ براي‌ اداي‌ نماز! و نشاني‌ منزل‌
را دادند.

نماز ظهر روز نيمة‌ شعبان‌ در منزل‌ حدّاد، و به‌ امامت‌ ايشان‌
قريب‌ اذان‌ ظهر به‌ منزل‌ ايشان‌ در خيابان‌ عبّاسيّه‌، شارع‌ البريد، جنب‌ منزل‌ حاج‌ صمد دلاّل‌ رفتم‌.
منزلي‌ ساده‌ و بسيار محقّر، چند اطاق‌ سادة‌ عربي‌ و در گوشه‌اش‌ يك‌ درخت‌ خرما بود، و چون‌ يك‌
اشكوبه‌ بود ما را به‌ بام‌ رهبري‌ نمودند. در بالاي‌ بام‌ حضرت‌ آقا سجّاده‌ انداخته‌ آمادة‌ نماز بودند، و
فقط‌ يك‌نفر ارادتمند به‌ ايشان‌ حاج‌ محمّد علي‌ خلف‌زاده‌ بود كه‌ ميخواست‌ با ايشان‌ نماز بخواند، و سپس‌
معلوم‌ شد آقاي‌ حاج‌ محمّد علي‌، ظهرها را غالباً در معيّت‌ ايشان‌ نماز ميخواند. بنده‌ نيز اقتدا كردم‌ و
نماز جماعتي‌ كه‌ فقط‌ دو مأموم‌ داشت‌ بجاي‌ آورده‌ شد. و ايشان‌ نهايت‌ مهر و محبّت‌ را نمودند و
فرمودند: شما ميرويد به‌ نجف‌، و إن‌ شاء الله‌ تعالي‌ وعدة‌ ديدار براي‌ سفر بعدي‌![14]
تشرّف‌ به‌ كربلاي‌ معلّي‌ براي‌ ماه‌ مبارك‌ رمضان‌
در آن‌ روز كه‌ نيمة‌ شعبان‌ بود حقير دستشان‌ را بوسيده‌ و توديع‌ نمودم‌ و به‌ نجف‌ مراجعت‌ كردم‌. و
چون‌ در ماه‌ مبارك‌ رمضان‌ حوزة‌ نجف‌ تعطيل‌ است‌ و فقط‌ طلاّب‌ شبها درسهاي‌ استثنائي‌ همچون‌
اصول‌ عقائد و رساله‌هاي‌ كوچك‌ مانند قاعدة‌ لا ضَرر، و مسألة‌ ارث‌ زوجه‌، و قاعدة‌ فراغ‌، و قاعدة‌ لا
تُعاد الصّلوة‌، و يا بحث‌ فروع‌ علم‌ إجمالي‌ را ميخوانند، كه‌ چون‌ مختصر است‌ در طول‌ يك‌ ماه‌ به‌ پايان‌
ميرسد، و مربوط‌ به‌ درسهاي‌ رسمي‌ نيست‌؛ و علاوه‌ در ماههاي‌ رمضان‌ سابق‌ هم‌ حقير در اين‌ درسها
شركت‌ نمي‌كردم‌ و شبها را طبق‌ دستور آية‌ الله‌ حاج‌ شيخ‌ عبّاس‌ به‌ بعضي‌ از أدعيه‌ و قرائت‌ سورة‌
قدر و يا سورة‌ دخان‌ به‌ پايان‌ ميرساندم‌، در اين‌ سال‌ چنين‌ ميلي‌ پيدا شد تا به‌ كربلاي‌ معلّي‌ براي‌
زيارت‌ مشرّف‌ شوم‌ و هم‌ زيارت‌ حرمين‌ مباركين‌ را نموده‌ و هم‌ آن‌ اعمال‌ را در كربلا انجام‌ دهم‌ و
هم‌ از محضر آقاي‌ حاج‌ سيّد هاشم‌ مستفيض‌ گردم‌.
بنابراين‌ در معيّت‌ والده‌ و اهل‌ بيت‌ و دو طفل‌ صغير خود: سيّد محمّد صادق‌ كه‌ در آنوقت‌ چهار سال‌،
و سيّد محمّد محسن‌ كه‌ در آنوقت‌ دوسال‌ و پنج‌ ماه‌ داشت‌ براي‌ ماه‌ مبارك‌ به‌ كربلا تشرّف‌ حاصل‌
نموده‌، و يك‌ اطاق‌ در حسينيّة‌ بحريني‌ها كه‌ در كوچة‌ جنب‌ خيمه‌گاه‌ بود به‌ قيمت‌ ارزاني‌ اجاره‌ نموديم‌
و در آنجا جلّ و بساط‌ خود را گسترديم‌.

بيتوتة‌ ماه‌ رمضان‌ در خدمت‌ حاج‌ سيّد هاشم‌ در دكّة‌ مسجد
در تمام‌ يك‌ ماه‌ رويّه‌ چنين‌ بود كه‌: چون‌ در عين‌ گرماي‌ تابستان‌ بود و شبها بسيار كوتاه‌ بود، شبها را
نمي‌خوابيدم‌؛ به‌ عوض‌ در روزها ميخوابيدم‌ تا دوساعت‌ به‌ ظهر مانده‌، در آن‌ وقت‌ آمادة‌ تشرّف‌ به‌
حرم‌ مطهّر مي‌شدم‌ و نماز را در آنجا بجا مي‌آوردم‌ و سپس‌ به‌ حرم‌ مطهّر حضرت‌ أباالفضل‌ العبّاس‌
عليه‌السّلام‌ مشرّف‌ مي‌شدم‌، و پس‌ از اداي‌ زيارت‌ به‌ تهيّة‌ مايحتاج‌ منزل‌ پرداخته‌ و تا غروب‌ در منزل‌
مي‌ماندم‌. و پس‌ از اداي‌ نماز عشائين‌ و صرف‌ افطار، دو ساعت‌ از شب‌ گذشته‌ به‌ منزل‌ آقا مشرّف‌
مي‌شدم‌ تا نزديك‌ اذان‌ صبح‌ كه‌ باز براي‌ سحور خوردن‌ به‌ خانه‌ باز مي‌گشتم‌، يعني‌ خود آقا وقت‌
ملاقات‌ را در شبها معيّن‌ نموده‌ بودند؛ زيرا كه‌ روزها دنبال‌ كار ميرفتند.
محلّ اجتماع‌، دكّه‌اي‌ بود در كنار مسجدي‌ كه‌ ايشان‌ متصدّي‌ تنظيف‌ آن‌ بودند؛ و آن‌ دكّه‌ بطول‌ و
عرض‌ 2 متر در 2 متر بود و ارتفاع‌ سقفش‌ بقدري‌ بود كه‌ در آن‌ نمي‌شد نماز را ايستاده‌ بجاي‌ آورد
چون‌ سر به‌ سقف‌ گير ميكرد؛ و در حقيقت‌ اطاق‌ نبود بلكه‌ محلّي‌ بود زائد كه‌ معمار در وسط‌ پلّكان‌
معبر به‌ بام‌ مسجد به‌ عنوان‌ انبار در آنجا درآورده‌ بود.[15] امّا چون‌ مكان‌ خلوت‌ و تاريك‌ و دنجي‌
بود، آقاي‌ حدّاد آنجا را در مسجد براي‌ خود برگزيده‌، و براي‌ دعا و قرائت‌ قرآن‌ و أوراد و اذكاري‌ كه‌
مرحوم‌ قاضي‌ ميدادند بالاخصّ براي‌ سجده‌هاي‌ طولاني‌ بسيار مناسب‌ بود. امّا نمازها را ايشان‌ در
درون‌ شبستان‌ مسجد ميخواندند، و نمازهاي‌ واجب‌ را نيز به‌ امام‌ جماعت‌ آن‌ مسجد به‌ نام‌ آقا شيخ‌
يوسف‌ اقتدا مي‌نمودند.
در آن‌ دكّه‌ سماور چاي‌ و قوري‌ نيز بود، و مقداري‌ از اثاث‌ مسجد هم‌ در كنار آن‌ ريخته‌ بود. خداوندا
از اين‌ دكّه‌ بدين‌ وضع‌ و كيفيّت‌ كسي‌ خبر ندارد، جز خود مرحوم‌ قاضي‌ كه‌ در كربلاي‌ معلّي‌ در
اوقات‌ تشرّف‌ بدان‌ قدم‌ نهاده‌ است‌.
عظمت‌ و روحانيّت‌ آن‌ دكّه‌ را كسي‌ ميداند كه‌ مانند بعضي‌ از دوستان‌ حدّاد مثل‌ حاج‌ حبيب‌ سَماوي‌، و
حاج‌ عبدالزّهراء گرعاوي‌، و حاج‌ أبوموسي‌ مُحيي‌، و حاج‌ أبوأحمد عبدالجليل‌ مُحيي‌ و بعض‌ ديگر آنرا
ديده‌ و در آن‌ احياناً بيتوته‌ نموده‌اند.
حضرت‌ آقاي‌ حاج‌ سيّد هاشم‌ از حقير در تمام‌ شبهاي‌ ماه‌ مبارك‌ در آن‌ دكّه‌ پذيرائي‌ كرد. وه‌ چه‌
پذيرائيي‌!
در آن‌ وقت‌ حاج‌ أبوموسي‌ مُحيي‌ و حاج‌ حبيب‌ سماوي‌ و رشيد صفّار با ايشان‌ آشنائي‌ نداشتند، بعداً
آشنا شدند. فقط‌ در آن‌ وقت‌ آشناي‌ ملازم‌ و فدوي‌ عبارت‌ بود از حاج‌ محمّد علي‌ خلف‌زاده‌ از كربلا، و
حاج‌ عبدالزّهراء از كاظمين‌، و اخيراً در ليالي‌ آخر آقاي‌ حاج‌ أبوأحمد عبدالجليل‌ محيي‌ كه‌ در آن‌ وقت‌
مجرّد بود و بعداً به‌ أبونبيل‌ و سپس‌ به‌ أبوأحمد معروف‌ شد.

شرحي‌ از عشق‌ و اشتياق‌ مرحوم‌ حدّاد
شب‌ تا نزديك‌ اذان‌ به‌ گفتگو و قرائت‌ قرآن‌ و گريه‌ و خواندن‌ اشعار ابن‌فارض‌ و تفسير نكات‌ عميق‌
عرفاني‌ و دقائق‌ أسرار عالم‌ توحيد و عشق‌ وافر و زائد الوصف‌ به‌ حضرت‌ أباعبدالله‌ الحسين‌ عليه‌
السّلام‌ ميگذشت‌؛ و براي‌ رفقاي‌ ما كه‌ حاضر در آن‌ جلسه‌ بودند همچون‌ حاج‌ عبدالزّهراء باب‌
مكاشفات‌ باز بود و مطالبي‌ جالب‌ بيان‌ ميكرد، و حقيقةً در آن‌ ماه‌ رمضان‌ بقدري‌ شوريده‌ و وارسته‌ و
بي‌پيرايه‌ بود كه‌ موجب‌ تعجّب‌ بود. آنقدر در جلسه‌ ميگريست‌ كه‌ چشمهايش‌ متورّم‌ مي‌شد و از ساعت‌
ميگذشت‌، آنگاه‌ به‌ درون‌ مسجد ميرفت‌ و بر روي‌ حصير پس‌ از ادامة‌ گريه‌ به‌ سجده‌ مي‌افتاد.
بسيار شور و وله‌ و آتش‌ داشت‌، آتش‌ سوزان‌ كه‌ ديگران‌ را نيز تحت‌ تأثير قرار ميداد. يك‌ شب‌ كه‌ پس‌
از اين‌ گريه‌هاي‌ ممتدّ و سرخ‌ شدن‌ چشمها به‌ درون‌ مسجد رفت‌، حضرت‌ آقاي‌ حدّاد به‌ من‌ فرمود: سيّد
محمّد حسين‌! اين‌ گريه‌ها و اين‌ حِرْقَت‌ دل‌ را مي‌بيني‌؟ من‌ صَدْ «قاط‌» (برابر و مقدار) بيشتر از او
دارم‌ ولي‌ ظهور و بروزش‌ به‌ گونة‌ دگر است‌.
حقير قريب‌ سه‌ ربع‌ ساعت‌ مانده‌ به‌ اذان‌ صبح‌ به‌ منزل‌ مي‌آمدم‌، و تقريباً ده‌ دقيقه‌ راه‌ طول‌ مي‌كشيد.
يك‌ شب‌ آقا به‌ من‌ فرمود: چرا هر شب‌ بر مي‌خيزي‌ و ميروي‌ منزل‌ براي‌ سحري‌ خوردن‌؟! يك‌ چيزي‌
كه‌ مي‌آورم‌ و ميخورم‌، تو هم‌ با من‌ بخور!
كيفيّت‌ خواب‌ و خوراك‌ مرحوم‌ حدّاد در طول‌ مدّت‌ ماه‌ رمضان‌
فردا شب‌ سحري‌ را در نزد ايشان‌ ماندم‌. نزديك‌ اذان‌ به‌ منزل‌ كه‌ با مسجد چند خانه‌ بيشتر فاصله‌
نداشت‌ رفته‌ و در سفره‌اي‌ كه‌ عبارت‌ بود از پيراهن‌ عربي‌ يكي‌ از آقازادگانشان‌، قدري‌ فجل‌ (ترب‌
سفيد) و خرما با دو گرده‌ نان‌ آوردند و به‌ روي‌ زمين‌ گذارده‌ فرمودند: بسم‌ الله‌!
ما آن‌ شب‌ را با مقداري‌ نان‌ و فجل‌ و چند خرما گذرانديم‌ و فرداي‌ آن‌ روز تا عصر از شدّت‌ ضعف‌
و گرسنگي‌ توان‌ نداشتيم‌. چون‌ روزها هم‌ در نهايت‌ بلندي‌ و هوا هم‌ به‌ شدّت‌ گرم‌ بود. فلهذا با خود
گفتم‌: اين‌ گونه‌ غذاها به‌ درد ما نمي‌خورد، و با آن‌ اگر ادامه‌ دهيم‌ مريض‌ مي‌شويم‌ و از روزه‌ وا
مي‌مانيم‌. روي‌ اين‌ سبب‌ بعداً پس‌ از صرف‌ سحور با حضرت‌ ايشان‌، فوراً به‌ خانه‌ مي‌آمدم‌ و آبگوشت‌
و يا قدري‌ كته‌اي‌ را كه‌ طبخ‌ نموده‌ بودند ميخوردم‌؛ يا بعضاً سحري‌ را از منزل‌ مي‌بردم‌ و با سحري‌
ايشان‌ با هم‌ صرف‌ مي‌شد.
امّا خواب‌ ايشان‌: اصولاً ما در مدّت‌ يكماه‌ خوابي‌ از ايشان‌ نديديم‌. چون‌ شبها تا طلوع‌ آفتاب‌ بيدار و
به‌ تهجّد و دعا و ذكر و سجده‌ و فكر و تأمّل‌ مشغول‌ بودند، و صبحها هم‌ پس‌ از خريدن‌ نان‌ و حوائج‌
منزل‌ دنبال‌ كار در همان‌ محلّ شرطه‌خانه‌ ميرفتند، و ظهر هم‌ نماز را در منزل‌ ميخواندند، سپس‌ به‌
حرم‌ مطهّر مشرّف‌ مي‌شدند؛ و گفته‌ مي‌شد عصر مطلقاً نمي‌خوابند؛ فقط‌ صبحها بعضي‌ اوقات‌ كه‌ بدن‌
را خيلي‌ خسته‌ مي‌بينند، در حمّام‌ سركوچه‌ رفته‌ و با استحمام‌ آب‌ گرم‌، رفع‌ خستگي‌ مي‌نمايند؛ و يا مثلاً
صبحها چند لحظه‌اي‌ تمدّد اعصاب‌ مي‌كنند سپس‌ براي‌ كار ميروند، آنهم‌ آنگونه‌ كار سنگين‌ و كوبنده‌.
زيرا ايشان‌ نه‌ تنها نعل‌ مي‌ساختند بلكه‌ بايد خودشان‌ هم‌ به‌ سُمّ ستوران‌ ميكوبيدند. امّا آن‌ وَجد و حال‌ و
آتش‌ شعله‌ور از درون‌، اجازة‌ قدري‌ استراحت‌ را نميداد.
ماه‌ مبارك‌ رمضان‌ بدينگونه‌ سپري‌ شد. و در شب‌ عيد كه‌ محتمل‌ بود ماه‌ ديده‌ نشود، چند رفيق‌ طريق‌
بنا بر آن‌ نهادند تا به‌ شكرانة‌ تماميّت‌ شهر رمضان‌ به‌ نجف‌ براي‌ سلام‌ و زيارت‌ مشرّف‌ شوند و فردا
را اگر احياناً رمضان‌ است‌ در آنجا افطار كنند.
عصر روز بيست‌ و نهم‌ با سيّارة‌ حاج‌ عبدالزّهراء كه‌ آنرا حسينيّة‌ سيّار[16] مي‌گفتند، حضرت‌ آقا و
حاج‌ محمّد علي‌ و حاج‌ عبدالجليل‌ به‌ نجف‌ مشرّف‌، و يكسره‌ به‌ حرم‌ مطهّر وارد، و پس‌ از اداي‌ سلام‌
و زيارت‌، براي‌ افطاري‌ به‌ مسجد سَهْلَه‌ در آمدند و در آنجا ميهمان‌ مرحوم‌ شيخ‌ جواد سَهْلاوي‌ بوده‌، و
تا به‌ صبح‌ به‌ توجّه‌ و ذكر و فكر و دعا بيتوته‌ نموده‌، صبحگاه‌ عازم‌ براي‌ تشرّف‌ و زيارت‌ حَمزه[17]‌ و
جاسِم[18]‌ شدند.
ظهر تا عصر را در حضرت‌ حمزه‌ گذرانده‌؛ و براي‌ شب‌ به‌ سوي‌ حضرت‌ جاسم‌ رهسپار و شب‌ را تا
به‌ صبح‌ در آن‌ مكان‌ مقدّس‌ بيتوته‌ كردند. و آن‌ شب‌ را حضرت‌ آقا از عظمت‌ حضرت‌ جاسم‌، و كيفيّت‌
حركت‌ او و اختفاي‌ او از دست‌ دشمنان‌ و اعداي‌ دين‌ مطالبي‌ فرمودند، و فرمودند: جلالت‌ و عظمت‌
ولايت‌ حضرت‌ موسي‌ بن‌ جعفر عليه‌ السّلام‌ در اين‌ فرزند ارجمندشان‌ بسيار طلوع‌ دارد، و صحن‌ و
بارگاه‌ و حرم‌ و قبّة‌ منوّره‌ و حتّي‌ زمينهاي‌ اطراف‌ آن‌ از معنويّت‌ و جذّابيّت‌ خاصّي‌ برخوردار است‌.
يكي‌ دو ساعت‌ كه‌ از طلوع‌ آفتاب‌ برآمد، با همين‌ حسينيّة‌ سيّار مستقيماً به‌ صوب‌ كربلا مراجعت‌ شد و
قريب‌ ظهر بود كه‌ وارد شديم‌.[/][/]

[=tahoma][=tahoma, arial, helvetica, sans-serif]امر حضرت‌ آقا به‌ ملازمت‌ و استفاده‌ از محضر حضرت‌ آية‌ الله‌ حاج‌ شيخ‌ محمّد جواد انصاري‌ (قدّه‌)
عصر روز بيست‌ و نهم‌ كه‌ در حرم‌ مطهّر أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ مشغول‌ بوديم‌، حضرت‌ آقا فرمودند: مثل‌ اينكه‌ حضرت‌ ثواب‌ اين‌ زيارت‌ شما را بازگشت‌ به‌ ايران‌ و استفاده‌ از حضور حضرت‌ آية‌ الله‌ حاج‌ شيخ‌ محمّد جواد انصاري‌ همداني‌ قرار داده‌اند. وقتي‌ به‌ ايران‌ رفتي‌، اوّل‌ خدمت‌ ايشان‌ برو؛ و كاملاً در تحت‌ تعليم‌ و تربيت‌ ايشان‌ قرار بگير!
عرض‌ كردم‌: در صورتيكه‌ ايشان‌ امر به‌ توقّف‌ در ايران‌ بنمايند، در آنصورت‌ دوري‌ و جدائي‌ از شما مشكل‌ است‌!
فرمودند: هر كجاي‌ عالم‌ باشي‌ ما با توايم‌. رفاقت‌ و پيوند ما طوري‌ به‌ هم‌ زده‌ شده‌ كه‌ قابل‌ انفكاك‌ نيست‌. نترس‌! باكي‌ نداشته‌ باش‌! اگر در مغرب‌ دنيا باشي‌ و يا در مشرق‌ دنيا، نزد ما مي‌باشي‌! سپس‌ فرمودند:
گر در يمني‌ چو با مني‌ پيش‌ مني ‌ ور پيش‌ مني‌ چو بي‌مني‌ در يمني[19]‌
آري‌، در آن‌ سال‌ كه‌ تابستان‌ فرا رسيده‌ بود، ما به‌ جهاتي‌ قصد داشتيم‌ به‌ ايران‌ براي‌ زيارت‌ حضرت‌ امام‌ رضا عليه‌ السّلام‌ و تجديد عهد با ارحام‌ و أحبّه‌ و أعزّة‌ از دوستان‌ كه‌ از بَدْوِ ورود به‌ نجف‌ تا آنوقت‌ كه‌ هفت‌ سال‌ سپري‌ مي‌شد به‌ طهران‌ نيامده‌ بودم‌، و ايضاً براي‌ في‌ الجمله‌ تغيير آب‌ و هوا براي‌ مرحومة‌ والده‌ كه‌ چون‌ به‌ فشار خون‌ و كسالت‌ قلب‌ و آسم‌ ريوي‌ مبتلا بودند و عجّه‌هاي‌ شديد و تند وزشِ بادهاي‌ نجف‌ سينه‌شان‌ را به‌ شدّت‌ متألّم‌ مي‌ساخت‌، و همچنين‌ براي‌ مراجعه‌ به‌ طبيب‌ براي‌ كسالت‌ اهل‌ بيت‌، مسافرت‌ نموده‌؛ ايّام‌ تابستان‌ را بگذرانيم‌ و پس‌ از آن‌ به‌ نجف‌ اشرف‌ مراجعت‌ كنيم‌.
فلهذا در روز هشتم‌ شوّال‌ از نجف‌ براي‌ يك‌ زيارت‌ تامّ و تمام‌ دوره‌، به‌ كربلا و كاظمين‌ و سامرّاء مشرّف‌ شده‌ و با اتوبوس‌ يك‌ شب‌ هم‌ در قم‌ خدمت‌ بي‌بي‌ حضرت‌ معصومه‌ سلام‌ الله‌ عليها توقّف‌ نموده‌، و روز هجدهم‌ وارد طهران‌ شديم‌.
بواسطة‌ ديد و بازديدها و فرارسيدن‌ دهة‌ محرّم‌ الحرام‌ 1377 و اشتغال‌ به‌ عزاداري‌ در مسجد، مسافرت‌ به‌ همدان‌ تا بعد از دهه‌ تأخير افتاد؛ و در اين‌ وقت‌ به‌ محضر حضرت‌ آية‌ الله‌ انصاري‌ مشرّف‌ شدم‌.

اوّلين‌ تشرّف‌ حقير در نجف‌ اشرف‌ به‌ محضر آية‌ الله‌ انصاري‌ همداني‌ (قدّه‌)
و لا يخفي‌ آنكه‌ خدمت‌ ايشان‌ از چهار سال‌ قبل‌ ارادت‌ حاصل‌، و ملاقاتهاي‌ ممتدّ و طولاني‌ رفيق‌ طريق‌ بود. زيرا در چهارسال‌ قبل‌، ايشان‌ براي‌ زيارت‌ أعتاب‌ مقدّسه‌ مشرّف‌ و مجموعاً دو ماه‌ توقّف‌ كردند، و در نجف‌ اشرف‌ بخصوص‌ يك‌ ماه‌ درنگ‌ نموده‌، در منزل‌ حاج‌ محمّد رضا شيرازي‌ و آقا سيّد محمّد مهدي‌ دستغيب‌ وارد شده‌ بودند. و حقير هر شب‌ پس‌ از اداي‌ فريضه‌ و درس‌ اصول‌ حضرت‌ آية‌ الله‌ حاج‌ سيّد أبوالقاسم‌ خوئي‌ أمَدَّ اللهُ ظلَّه‌، در معيّت‌ حضرت‌ استاد آية‌ الله‌ حاج‌ شيخ‌ عبّاس‌ قوچاني‌ به‌ خدمتشان‌ مشرّف‌ مي‌شديم‌، و جناب‌ حجّة‌ الاءسلام‌ آقاي‌ حاج‌ سيّد محمّد رضا خلخالي‌ و يك‌ نفر مسافر ايراني‌ به‌ نام‌ آقاي‌ حاج‌ حسن‌ شركت‌ اصفهاني‌ حضور مي‌يافتند. و چون‌ ايّام‌ رجب‌ بود و هوا تقريباً سرد بود و شبها بلند، لهذا مجلس‌ به‌ مدّت‌ دو ساعت‌ طول‌ مي‌كشيد. و حقّاً در آن‌ مدّت‌ دو ماه‌، استفاده‌هاي‌ شايان‌ نموديم‌ و حتّي‌ آقاي‌ حاج‌ شيخ‌ عبّاس‌ كه‌ استاد حقير بودند، فرمودند: حالاتت‌ را براي‌ ايشان‌ شرح‌ بده‌ و دستور العمل‌ بخواه‌!

تشرّف‌ به‌ همدان‌ و ادراك‌ حضور و ملازمت‌ آية‌ الله‌ انصاري‌ (قدّه‌)
و بعد از قريب‌ دو سال‌ با اجازة‌ حضرت‌ آقاي‌ قوچاني‌ رضوانُ الله‌ عليه‌ مستقيماً يك‌ سفر به‌ همدان‌ نموده‌ و چهارده‌ شب‌ بر ايشان‌ وارد و در منزل‌ ايشان‌ در خيابان‌ سنگ‌ شير ميهمان‌ بودم‌، كه‌ از جمله‌ ميهمانان‌ وارد بر ايشان‌ از داخل‌ ايران‌ آية‌ الله‌ حاج‌ سيّد عبدالحسين‌ دستغيب‌ و آية‌ الله‌ حاج‌ شيخ‌ حسنعلي‌ نجابت‌ و حجّة‌ الاءسلام‌ آقاي‌ حاج‌ شيخ‌ حسن‌ نمكي‌ پهلواني‌ طهراني‌ بودند.
مدّت‌ آن‌ سفر مجموعاً بيست‌ و شش‌ روز طول‌ كشيد. چون‌ مقيّد و ملتزم‌ بودم‌ كه‌ بدون‌ زيارت‌ أعتاب‌ عاليات‌ از عراق‌ خارج‌ نشوم‌، لهذا يك‌ شب‌ در كربلا و دو شب‌ در كاظمين‌ و چهار شب‌ در سامرّا در منزل‌ دائي‌زادة‌ ارجمند: مرحوم‌ حضرت‌ آية‌ الله‌ حاج‌ شيخ‌ ميرزا نجم‌ الدّين‌ شريف‌ عسكري‌ رضوانُ الله‌ عليه‌، و در مراجعت‌ يك‌ شب‌ هم‌ در باختران‌ (كرمانشاه‌) بجهت‌ تحصيل‌ رَواديد و ويزاي‌ عراقي‌ ماندم‌. بنابراين‌ مجموع‌ سفر بدين‌ مقدار بالغ‌ شد. و به‌ طهران‌ هم‌ نيامدم‌، چون‌ به‌ دروس‌ لطمه‌ ميخورد و اين‌ اوقات‌ مسافرت‌ طوري‌ انتخاب‌ شد كه‌ از نيمة‌ ماه‌ صفر تا اوائل‌ ماه‌ ربيع‌ كه‌ دروس‌ تعطيل‌ بود اتّفاق‌ افتاد.
حضرت‌ آقاي‌ انصاري‌ فوق‌ العاده‌ مرد كامل‌ و شايسته‌ و منوّر به‌ نور توحيد بود، و به‌ حقير هم‌ بسيار محبّت‌ و بزرگواري‌ و كرامت‌ داشت‌. حقير چون‌ پيام‌ حضرت‌ آقاي‌ حدّاد را رساندم‌ و كسب‌ مصلحت‌ نمودم‌ كه‌ براي‌ معنويّت‌ و سلوك‌ عرفاني‌ من‌ كدام‌ بهتر است‌ ؟ ايران‌ يا نجف‌ اشرف‌ ؟! فرمودند: بعداً جواب‌ ميدهم‌.

بناي‌ توقّف‌ حقير در طهران‌ و ارتباط‌ عميق‌ با آية‌ الله‌ انصاري‌ (قدّه‌)
پس‌ از يك‌ شبانه‌ روز، در حضور جمعي‌ از أحبّه‌ و أعزّه‌، حقير سؤال‌ نمودم‌: جواب‌ چه‌ شد ؟!
فرمودند: نجف‌ خوب‌ است‌، طهران‌ هم‌ خوب‌ است‌، ولي‌ اگر نجف‌ بماني‌ آنچه‌ كسب‌ ميكني‌ همه‌اش‌ براي‌ خودت‌؛ و اگر طهران‌ بماني‌ در آنچه‌ به‌ دست‌ مي‌آوري‌ شركت‌ مي‌كنيم‌!
چون‌ اين‌ پاسخ‌ دلالت‌ بر ارجحيّت‌ طهران‌ داشت‌، در حاليكه‌ يكسر موي‌ بدنِ بنده‌ هم‌ راضي‌ به‌ بازگشت‌ به‌ طهران‌ نبود؛ چون‌ نجف‌ را موطن‌ اصلي‌ و دائمي‌ گرفته‌ و براي‌ اقامة‌ مادام‌ العمر بساط‌ خود را گسترده‌، و خانة‌ ملكي‌ هم‌ اخيراً ابتياع‌ نموده‌ايم‌، و با چه‌ خون‌ دلها اينك‌ قدري‌ آرام‌ گرفته‌ و با خيال‌ جمع‌ ميخواهيم‌ بمانيم‌؛ آنقدر اين‌ احتمال‌ رجحان‌ طهران‌ برايم‌ ناگوار و سخت‌ است‌ كه‌ از كوفتن‌ كوهها بر سرم‌ سنگين‌تر است‌؛ و از طرفي‌ طهران‌: وطن‌ و زادگاه‌ ما، جائي‌ است‌ كه‌ من‌ از آنجا فرار كرده‌ام‌، و تمام‌ مايملك‌ را فروخته‌ و أثاث‌ البيت‌ را حتّي‌ طناب‌ رخت‌ پهن‌كني‌ را جمع‌ كرده‌ و بسته‌ و به‌ آستان‌ مولي‌ الموالي‌ روي‌ آورده‌ام‌؛ و بطوري‌ هستم‌ كه‌ اگر خواب‌ طهران‌ را در شب‌ ببينم‌ ناراحت‌ مي‌شوم‌، و چون‌ از خواب‌ مي‌پرم‌ ميگويم‌: الحمدللّه‌ خواب‌ بود و بيداري‌ نبود؛ حقير فوراً تصميم‌ به‌ مراجعت‌ به‌ طهران‌ گرفتم‌ و پس‌ از ماه‌ صفر، به‌ آستان‌ ملائك‌ پاسبان‌ نجف‌ اشرف‌ مشرّف‌ شده‌ و مدّت‌ قريب‌ سه‌ ماه‌ طول‌ كشيد تا منزل‌ به‌ فروش‌ رفت‌، و به‌ طهران‌ مراجعت‌ و باب‌ مراوده‌ و مكاتبه‌ و ملاقاتهاي‌ متناوب‌ تقريباً دو تا سه‌ ماه‌ يك‌ مرتبه‌، و اطاعت‌ تامّ و تمام‌ از دستورات‌ آية‌ الله‌ انصاري‌ برقرار بود. و الحقّ ايشان‌ كه‌ آيتي‌ بزرگ‌ از آيات‌ الهيّه‌ بود، از هر گونه‌ كمك‌ و مساعدتي‌ دريغ‌ نمي‌فرمود بلكه‌ با كمال‌ خلوص‌ به‌ واردين‌ راه‌ ميداد و پذيرائي‌ مي‌نمود.
در پايان‌ همان‌ سال‌ با برخي‌ از دوستان‌ سلوكي‌ براي‌ فريضة‌ حجّ مشرّف‌، و از راه‌ عراق‌ رفت‌ و بازگشت‌ مجموعاً دو ماه‌ بطول‌ انجاميد. و در كربلاي‌ معلّي‌ كراراً و مراراً حضرت‌ آقاي‌ حدّاد را زيارت‌ و از حالات‌ و معنويّاتشان‌ بهرمند مي‌شدم‌؛ و در پايان‌، ايشان‌ براي‌ بدرقه‌ به‌ كاظمين‌ مشرّف‌، و با هم‌ به‌ زيارت‌ ائمّة‌ عسكريَّين‌ عليهما السّلام‌ به‌ سامرّاء، و پس‌ از آن‌ در خدمت‌ ايشان‌ به‌ كاظمين‌ آمده‌ و پس‌ از مراسم‌ توديع‌ به‌ صوب‌ ايران‌ بازگشتيم‌.
در راه‌، چند روز در همدان‌ در منزل‌ حضرت‌ آقاي‌ انصاري‌ درنگ‌ كرده‌ و سپس‌ به‌ طهران‌ آمديم‌.
روابط‌ ارادت‌ و اطاعت‌ از اين‌ بزرگمرد الهي‌ بسيار قويّ و نيرومند و ذي‌أثر بود. تا در روز جمعه‌ دوّم‌ شهر ذوالقعدة‌ الحرام‌ 1379 دو ساعت‌ از ظهر گذشته‌ حضرت‌ ايشان‌ با سكتة‌ مغزي‌ در سنّ 59 سالگي‌ به‌ سراي‌ خلود شتافتند و حقير از دو روز قبل‌ در همدان‌ بودم‌ و هنگام‌ ارتحال‌ در بالينشان‌ حاضر؛ و جنازة‌ ايشان‌ را به‌ قم‌ حمل‌ نموده‌ و پس‌ از طواف‌ قبر بي‌بي‌ سلام‌ الله‌ عليها، نيمه‌ شب‌ در قبرستان‌ عليّ بن‌ جعفر مدفون‌ شدند. حقير داخل‌ قبر ايشان‌ رفتم‌، صورت‌ را از كفن‌ باز كرده‌ و بر روي‌ خشت‌ نهادم‌ و آخرين‌ بوسه‌ را بر چهرة‌ منوّرشان‌ نموده‌ از قبر بيرون‌ آمدم‌.

معارضة‌ رفقا بعد از رحلت‌ آية‌ الله‌ انصاري‌ بر عدم‌ لزوم‌ استاد
پس‌ از ارتحال‌ حضرت‌ انصاري‌ قدَّس‌ اللهُ تربتَه‌ ميان‌ رفقاي‌ طهراني‌ از ارادتمندان‌ ايشان‌ اختلاف‌ شديدي‌ به‌ ميان‌ آمد.
حقير اصرار داشتم‌ كه‌: براي‌ سير اين‌ راه‌ از « استاد » گريزي‌ و گزيري‌ نيست‌، و وادي‌هاي‌ عميق‌ مهلك‌ و كريوه‌هاي‌ صعب‌ و سخت‌ را جز استاد نمي‌تواند عبور دهد؛ و خودسرانه‌ راه‌ پيمودن‌، جز شقاوت‌ و هلاكت‌ و گرفتار شدن‌ در وادي‌ ابليس‌ و پيچ‌ و خم‌هاي‌ نفس‌ امّاره‌ و لِه‌ شدن‌ و لگدكوب‌ گشتن‌ در زير پاي‌ شيطان‌ رجيم‌ نتيجه‌اي‌ ندارد.
يك‌ نفر از مريدان‌ و رفت‌ و آمد كنندگان‌ به‌ محضر مرحوم‌ انصاري‌ (قدّه‌) كه‌ قبلاً هم‌ نزد مرحوم‌ قاضي‌ (قدّه‌) تردّد داشته‌ است، ولي‌ عمدةً شاگرد و ملازم‌ مرحوم‌ آقا سيّد عبدالغفّار مازندرانيّ در نجف‌ بوده‌ است‌ به‌ نام‌... كه‌ اينك‌ هم‌ بحمدالله‌ در قيد حيات‌ مي‌باشند با پيشنهاد حقير بناي‌ مخالفت‌ را نهادند؛ و در مجالس‌ و محافل‌ اُنس‌ دوستان‌ با بياني‌ جذّاب‌ و چشمگير كه‌ به‌ آساني‌ و سهولت‌ ميتوانست‌ افكار سُلاّك‌ بالاخصّ افراد درس‌ نخوانده‌ و تحصيل‌ نكرده‌ را به‌ خود جلب‌ كند، اصرار و ابرام‌ بر عدم‌ نياز به‌ استاد را مطرح‌ كردند. و مجموع‌ بيانها و گفتگوهاي‌ ايشان‌ در اطراف‌ و گرداگرد چند مطلب‌ دور ميزد:

پنج‌ دليل‌ بعضي‌ از مدّعيان‌، بر عدم‌ لزوم‌ استاد در سير و سلوك‌ إلي‌ الله‌
اوّل‌: استاد حقيقي‌، امام‌ زمان‌ عجَّل‌ اللهُ فرجَه‌ الشَّريف‌، حاضر و ناظر است‌؛ و او زنده‌ و احاطه‌ به‌ عالم‌ ما سوي‌ دارد، و از حالات‌ و جريانهاي‌ هر شخص‌ سالك‌ مطّلع‌ و بنحو اكمل‌ و اتمّ وي‌ را به‌ نتائج‌ سلوك‌ ميرساند. ما شيعيان‌ كه‌ در أدعيه‌ و زيارات‌ موظّفيم‌ او را ياد كنيم‌ و سلام‌ كنيم‌ و عرض‌ حاجت‌ نمائيم‌، براي‌ همين‌ سبب‌ است‌. و در صورت‌ اعتقاد به‌ امام‌ زنده‌ و اميد تعجيل‌ فرج‌ او، آيا حاجت‌ خواستن‌ از غير و استمداد از استاد غلط‌ نيست‌ ؟! با وجود امام‌ واقعي‌ و حقيقي‌ كه‌ داراي‌ ولايت‌ كلّيّة‌ الهيّه‌ است‌، آيا دست‌ نياز برآوردن‌ به‌ استادي‌ كه‌ همچون‌ خود انسان‌ خطا ميكند و اشتباه‌ مي‌نمايد شرم‌آور نيست‌ ؟!
دوّم‌: آنچه‌ استاد به‌ انسان‌ تعليم‌ ميدهد ظهورات‌ نفس‌ اوست‌؛ مگر كسي‌ ميتواند از حيطة‌ نفس‌ خود قدمي‌ فراتر نهد ؟! بنابراين‌ تبعيّت‌ از استاد، يعني‌ از افكار و آراءِ او پيروي‌ نمودن‌ و در راه‌ و طريق‌ نفساني‌ او جاري‌ شدن‌. و اين‌ صد در صد غلط‌ است‌. چون‌ خداوند انسان‌ را كه‌ آفريد به‌ او نيروي‌ استقلال‌ و خود انديشي‌ داد. حيف‌ نيست‌ كه‌ انسان‌ اين‌ نيرو را در هم‌ شكند و عزّت‌ و استقلال‌ خدادادي‌ را از بين‌ ببرد و تابع‌ شخصي‌ شود كه‌ او هم‌ همچون‌ خود اوست‌ ؟!
سوّم‌: خداوند به‌ انسان‌ نيروئي‌ داده‌ است‌ كه‌ با آن‌ ميتواند با عالَم‌ غيب‌ متّصل‌ شود و حوائج‌ خود را از آنجا اخذ نمايد. از راه‌ مكاشفات‌ بايد انسان‌ به‌ حقائق‌ برسد. فلهذا تبعيّت‌ از علماء هم‌ غلط‌ است‌. آنها احكام‌ را از جمع‌ و تفريق‌ و از ضرب‌ و تقسيم‌ به‌ دست‌ مي‌آورند، و از راه‌ فرمول‌سازي‌ جعل‌ حكم‌ مي‌كنند؛ پيروي‌ از ايشان‌ شخص‌ را به‌ حقيقت‌ نمي‌رساند. آن‌ عالمي‌ كه‌ خودش‌ علم‌ ندارد و راه‌ صرف‌ وجوه‌ شرعيّه‌ را در مظانّ خود نميداند، چگونه‌ مردم‌ به‌ او رجوع‌ مي‌كنند و وجوهات‌ خود را بدو مي‌سپارند. هر كس‌ بايد با تزكيه‌ و اخلاق‌ انساني‌ و اسلامي‌ خودش‌ به‌ ملكوت‌ راه‌ يابد و احكام‌ لازمة‌ خود را از آنجا اخذ كند.
چهارم‌: روح‌ مرحوم‌ أنصاري‌ زنده‌ است‌، و او به‌ درد رفقا و عاشقان‌ راه‌ و طريق‌ خدا ميرسد و بدانان‌ اعانت‌ مي‌نمايد. روح‌ انصاري‌ پس‌ از مردن‌ قدرتش‌ بيشتر است‌، چون‌ از لباس‌ عالم‌ كثرت‌ و غشّ طبيعت‌ خلع‌ شده‌ و به‌ تجرّد صِرف‌ ابدي‌ رسيده‌ است‌. در اينصورت‌ بهتر و بيشتر و عالي‌تر در صدد تكميل‌ رفقاي‌ سلوكي‌ خود بر مي‌آيد. آيا وي‌ كه‌ در زمان‌ حياتش‌ با آن‌ سعه‌ و گسترش‌، مراقب‌ و مواظب‌ حال‌ رفقا در خواب‌ و بيداري‌، در حضور و پنهان‌، در غيب‌ و عيان‌، در سفر و حضر بود، با آنكه‌ گرفتار عالم‌ طبع‌ و بدن‌ و طبيعت‌ بود، بعد از مرگش‌ كه‌ مسلّماً تجرّدش‌ قويتر و احاطه‌اش‌ افزونتر و علمش‌ فراوانتر است‌، بهتر و بيشتر رفقا را اداره‌ نمي‌كند ؟! در اين‌ صورت‌ رجوع‌ به‌ غير انصاري‌، هتك‌ حرم‌ انصاري‌ و شكستن‌ حريم‌ اوست‌ كه‌ گناهي‌ است‌ نابخشودني‌.
پنجم‌: خود مرحوم‌ انصاري‌ استاد نداشت‌، و همه‌ شنيده‌اند كه‌ ميفرمود: من‌ استاد نداشتم‌ و اين‌ راه‌ را بدون‌ مربّي‌ و راهنما پيمودم‌. و در صورتيكه‌ خود آن‌ مرحوم‌ كه‌ همة‌ شما به‌ استاد بودن‌ و بالاخصّ به‌ آدم‌ شناس‌ بودن‌ او اعتراف‌ داريد، اينچنين‌ بود؛ چگونه‌ شما استاد ميخواهيد ؟! مگر كاسه‌ از آش‌ داغ‌تر ممكن‌ است‌ ؟!
اين‌ آقاي‌ محترم‌ ساكن‌ كربلا بوده‌ و اخيراً براي‌ زيارت‌ به‌ طهران‌ آمده‌ بودند، و با رفقاي‌ طهراني‌ حشر و نشر عميق‌ داشتند، و سپس‌ به‌ كربلا مراجعت‌ نمودند. و عرض‌ شد كه‌ از ملازمين‌ مرحوم‌ آقا سيّد عبدالغفّار مازندراني‌ بوده‌اند، و ايشان‌ از زاهدان‌ معروف‌ نجف‌ بوده‌ و داراي‌ زهد و تقوي‌ بوده‌ است‌ و أحياناً هم‌ مكاشفاتي‌ مثالي‌ و صوري‌ داشته‌ است‌؛ ولي‌ با اهل‌ توحيد با شدّت‌ مخالفت‌ مي‌نموده‌ است‌ و در مجالس‌ و محافل‌ خود، عرفاء عاليقدر و الهيّون‌ ارجمند و اهل‌ توحيد را با بيان‌ و روش‌ خود محكوم‌ ميكرده‌ است‌.
حضرت‌ آقاي‌ حدّاد ميفرمودند: حضرت‌ آقا (يعني‌ آقاي‌ قاضي‌) يكروز به‌ من‌ گفتند: آقا سيّد عبدالغفّار با من‌ كم‌ و بيش‌ روابط‌ دوستانه‌ داشت‌؛ امّا اينك‌ با تمام‌ قوا به‌ مخالفت‌ برخاسته‌ است‌. و من‌ هميشه‌ در راه‌ و گذر به‌ او سلام‌ ميكردم‌، و اخيراً كه‌ سلام‌ ميكنم‌، جواب‌ سلام‌ مرا نميدهد. و من‌ از اين‌ به‌ بعد تصميم‌ دارم‌ كه‌ ديگر به‌ او سلام‌ نكنم.
عين‌ اين‌ جريان‌ را حضرت‌ آقاي‌ قوچاني‌ نقل‌ كردند و اضافه‌ كردند كه‌: آقا سيّد عبدالغفّار اهل‌ توحيد نبوده‌ است‌؛ فقط‌ به‌ أدعيه‌ و أذكار و توسّلات‌ و زهد اكتفا نموده‌ بود.

بعضي‌ ادّعا كردند: مراقبه‌ و ذكر و فكر و محاسبه‌ غلط‌ است‌
باري‌، آن‌ دعوا كه‌ از آن‌ شخص‌ محترم‌ در طهران‌ برخاست‌، بعضي‌ از رفقاي‌ طهراني‌ كه‌ هم‌ داراي‌ اعتبار سلوكي‌ بوده‌ و هم‌ با او اخيراً نسبت‌ خويشاوندي‌ سببي‌ پيدا نموده‌ بودند، وي‌ را تأييد و در نشست‌ها و گفتگوها داد سخن‌ از عدم‌ احتياج‌ به‌ استاد را ميدادند. و علاوه‌ بر اين‌، مخالفت‌ شديد با دو امر ديگر داشتند: يكي‌ عدم‌ نياز، بلكه‌ عدم‌ صحّت‌، بلكه‌ غلط‌ بودن‌ ذكر و ورد و فكر و محاسبه‌ و مراقبه‌. دوّم‌: غلط‌ بودن‌ رياضت‌هاي‌ مشروعه‌ و هرگونه‌ التزامي‌ در كيفيّت‌ و كمّيّت‌ غذا و صيام‌ و صلوة‌ ليل‌ و امثال‌ ذلك‌. و با بيانهاي‌ شيرين‌ و جاذب‌ و جالب‌ و مفصّل‌ و طولاني‌ كه‌ بعضاً چند ساعت‌ متوالي‌ را فراميگرفت‌ ميخواستند اين‌ مطلب‌ را به‌ كرسي‌ بنشانند.
حقير سنّم‌ در زمان‌ رحلت‌ آية‌ الله‌ انصاري‌ سي‌ و پنج‌ سال‌ بود، و آنان‌ نسبت‌ به‌ من‌ حكم‌ پدر مرا داشتند و بسيار مسنّتر و پيرتر بودند، و از طرفي‌ در مجالس‌ هم‌ غالباً سكوت‌ اختيار ميكردم‌ و فقط‌ گوش‌ ميدادم‌ و اصولاً حال‌ و مجال‌ جنجال‌ را نداشتم‌، و شايد هم‌ قدري‌ نسبت‌ به‌ آنان‌ روي‌ حساب‌ سابقه‌، احترام‌ قائل‌ مي‌شدم‌؛ اينها موجب‌ آن‌ شد كه‌: مجالس‌ طُرّاً و كُلاّ در تحت‌ نفوذ ايشان‌ قرار گرفت‌. و بعضي‌ از معمّمين‌ كه‌ با حقير هم‌ نسبت‌ سببي‌ داشتند، و برخي‌ از رفقاي‌ بازاري‌؛ همگي‌ شيفتة‌ آن‌ سبك‌ و اسلوب‌ شدند.
البتّه‌ كراراً و مراراً هم‌ نسبت‌ به‌ آن‌ دو مرد محترم‌، و بعضاً نسبت‌ به‌ بعضي‌ ديگر از آنها اجمالاً تذكّر ميدادم‌ كه‌: اين‌ سبك‌ صحيح‌ نيست‌؛ و نياز به‌ استاد، و داشتن‌ ذكر و فكر و مراقبه‌، از اركان‌ سلوك‌ است‌ و بدون‌ آن‌ قدمي‌ را نمي‌توان‌ فراتر نهاد. و شب‌ تا به‌ صبح‌ را دور هم‌ جمع‌ شدن‌ و به‌ خواندن‌ اشعار حافظ‌ و ذكر خوبان‌ و سرگذشت‌ طالبان‌ و گرم‌ كردن‌ مجالس‌ را به‌ اين‌ نحو، و سپس‌ شام‌ خوردن‌ و باز مشغول‌ بودن‌ به‌ همين‌ گونه‌ امور تا پاسي‌ طولاني‌ از شب‌ برآمدن‌، و بدون‌ تهجّد خوابيدن‌ و تنها به‌ نماز صبح‌ فريضه‌ قناعت‌ نمودن‌، دردي‌ را دوا نمي‌كند، و مانع‌ و سدّي‌ را از جلو پاي‌ سالك‌ بر نميدارد.
البتّه‌ اين‌ مجالس‌ خوب‌ است‌ در صورتيكه‌ توأم‌ با دستورات‌ عميق‌ سلوكي‌ از مشارطه‌ و مراقبه‌ و محاسبه‌ باشد، بطوريكه‌ سالك‌ را در بازار و كنار ترازو، و در معاملات‌ تجارتي‌ و سائر امور، همچون‌ اين‌ مجالس‌ با نشاط‌ و مراقب‌ گرداند؛ نه‌ آنكه‌ بدون‌ تعهّد و التزام‌ باطني‌، صبح‌ دنبال‌ كار رود، و با بعضي‌ از معاملات‌ ربوي‌ و بانكي‌ و عمل‌ به‌ چك‌ و سفته‌، و يا خداي‌ ناكرده‌ عدم‌ عمل‌ صحيح‌ و راستين‌ در هنگام‌ كار و گيرودار بازار، خود را به‌ دريا زده‌ و هر گونه‌ كاري‌ را با فعّاليّت‌ خود انجام‌ دهد؛ آنگاه‌ به‌ حضور در جلسة‌ شبها دلخوش‌ باشد. اين‌ راه‌ غلط‌ است‌ و جز اتلاف‌ عمر و سرگرمي‌ به‌ بعضي‌ از امور دلپسند همانند سائر طبقات‌، حاوي‌ هيچگونه‌ مزيّتي‌ و فضيلتي‌ نيست‌.
حقير براي‌ هر يك‌ از سرشناسان‌ و مدبّران‌ امور آن‌ مجالس‌ (نه‌ براي‌ همه‌ و يكايك‌ از افراد) مطلب‌ را روشن‌ ساخته‌ و توضيح‌ دادم‌؛ گرچه‌ در بعضي‌ از مجالس‌ ـ كه‌ مرحوم‌ رفيق‌ و دوست‌ شفيق‌ و عاشق‌ حقيقي‌ امام‌ حسين‌ عليه‌السّلام‌ و آن‌ مرد پير شوريدة‌ آشفتة‌ آلفتة‌ دل‌ خستة‌ در بند بسته‌: حاج‌ مشهدي‌ هادي‌ خانْصَنَمي‌ ابهري‌ كه‌ در نشست‌ها خواندن‌ قرآن‌ و تفسير را دوست‌ ميداشت‌ و از حقير طلب‌ ميكرد كه‌ تفسير بگويم‌ ـ در ضمن‌ بيان‌ تفسيري‌ كراراً و مراراً به‌ تمام‌ نقاط‌ ضعفِ رويّه‌ و افكار آقايان‌ بطور اجمال‌ و كلّي‌ اشاره‌ مي‌نمودم‌؛ و البتّه‌ اين‌ تفاسير به‌ گوش‌ همه‌ مي‌رسيد و اتمام‌ حجّت‌ براي‌ همگي‌ مي‌شد. از جمله‌ در مرّات‌ عديده‌ آن‌ أدلّة‌ پنجگانه‌ را ردّ نموده‌ و بر همه‌ ثابت‌ شد كه‌ آنچه‌ را كه‌ حقير ميگويم‌ صحيح‌ است‌.

پاسخ‌ از «اشكال‌ اوّل‌: عدم‌ احتياج‌ به‌ استاد با وجود امام‌ زمان‌ عجّل‌ اللهُ فرجَه‌»
امّا پاسخ‌ إشكال‌ اوّل‌ اينست‌ كه‌: درست‌ است‌ كه‌ امام‌ زمان‌ عجَّل‌ اللهُ تعالَي‌ فرجَه‌ الشّريف‌ زنده‌ و حاضر و ناظر به‌ همة‌ اعمال‌ است‌، و طبق‌ عقيده‌ و ايمان‌ شيعه‌، داراي‌ ولايت‌ كلّيّة‌ الهيّه‌ است‌، و تكويناً و تشريعاً در مصدر ولايت‌ و آبشخوار احكام‌ و جريان‌ امور مي‌باشد؛ ولي‌ آيا اين‌ اعتقاد و عقيده‌ بايد راه‌ ما را به‌ استاد ببندد ؟! و بدون‌ هيچ‌ دستور و تبعيّتي‌ از ارشادات‌ او در راه‌ سير و سلوك‌ خود به‌ مقصد برسيم‌ ؟! و فقط‌ و فقط‌ از امام‌ زمان‌ كه‌ غائب‌ از نظر ماست‌ و به‌ صورت‌ ظاهر هم‌ به‌ او دسترسي‌ نداريم‌ استمداد نمائيم‌ ؟!
چرا ما در سائر امور اين‌ كار را نمي‌كنيم‌ ؟! چرا در خواندن‌ حديث‌ و تفسير و فقه‌ و اصول‌ و تمام‌ علوم‌ شرعيّه‌ از حكمت‌ و اخلاق‌ دنبال‌ استاد ميرويم‌ و بهترين‌ و عالي‌ترين‌ استاد ذي‌ فنّ را اختيار مي‌نمائيم‌، و سالهاي‌ سال‌ بلكه‌ يك‌ عمر در تحت‌ تعليم‌ و تدريس‌ او بسر ميبريم‌ ؟!
اگر وجود امام‌ زمان‌ ما را از استاد بي‌نياز ميكند، چرا در اين‌ علوم‌ بي‌نياز نمي‌كند ؟ شما كه‌ معتقديد و ادّعا مي‌كنيد: امام‌ زمان‌ به‌ تمام‌ جهان‌ و جهانيان‌ و جميع‌ علوم‌ و أسرار و به‌ غيب‌ ملك‌ و ملكوت‌ احاطة‌ علميّه‌ بلكه‌ احاطة‌ وجوديّه‌ دارد، چرا در اينگونه‌ از علوم‌ وي‌ را فاقد احاطه‌ مي‌پنداريد ؟! آنگاه‌ با هزاران‌ رنج‌ و شكنجه‌ و سفرهاي‌ طولاني‌ به‌ نجف‌ اشرف‌، و زندگيهاي‌ سادة‌ خرد كننده‌، و گذراندن‌ ساليان‌ متمادي‌ در گرماي‌ سوزان‌ نجف‌، و تنفّس‌ عَجِّه‌ها و بادهاي‌ مسموم‌ كه‌ طبقات‌ رَمْل‌ و ماسة‌ بادي‌ را از زمين‌ بر ميدارد و بر روي‌ هوا حمل‌ ميكند و آسمان‌ را غبار آلود و مانند شب‌ سياه‌ تاريك‌ مي‌نمايد، و با زندگي‌ در سردابهاي‌ عميق‌ چهل‌ پلّه‌اي‌ و بيست‌ و پنج‌ پلّه‌اي‌ و دوازده‌ پلّه‌اي‌ بسر ميبريد و تحصيل‌ علم‌ مي‌كنيد تا متخصّص‌ و مجتهد و فيلسوف‌ و مفسّر و محدّث‌ و اديب‌ بارع‌ گرديد ؟!
شما در خانه‌هاي‌ خود بنشينيد و از راه‌ توسّل‌ به‌ امام‌ زمان‌ كسب‌ اينگونه‌ علوم‌ را بنمائيد! بسيار بهتر و ساده‌تر و آسانتر است‌. آيا علوم‌ باطنيّه‌ و عقائد و معارف‌ و اخلاق‌، و كريوه‌هاي‌ صعب‌ العبور عالم‌ توحيد، و نشان‌ دادن‌ منجيات‌ و مهلكات‌ راه‌ و ارائة‌ طرق‌ تسويلات‌ شيطانيّه‌ و كيفيّت‌ تخلّص‌ از آن‌، و شناخت‌ حقيقت‌ ولايت‌ و درجات‌ و مراتب‌ توحيد در ذات‌ و اسم‌ و صفت‌ و فعل‌ و أمثالها مهم‌تر است‌، يا خواندن‌ صرف‌ و نحو و ادبيّات‌ و فقه‌ و تفسير و حكمت‌؟! همه‌ ميگوئيد: آنها مهم‌تر است‌، زيرا تمام‌ سعادت‌ و تمام‌ شقاوت‌ انسان‌ به‌ آنها وابسته‌ است‌.
در اينصورت‌ مي‌پرسيم‌: چگونه‌ از امام‌ زمان‌، كار در اين‌ امور غير مهمّه‌ و اين‌ علوم‌ ظاهري‌ و سطحي‌ بر نمي‌آيد، و براي‌ آن‌ شما مدرسه‌ها و مسجدها و كتابخانه‌ها مي‌سازيد و رنج‌ سفرهاي‌ خطيره‌ را بر خود مي‌كشيد، و امّا از او در آن‌ امور أهمّ و أدَقّ و أعظم‌ كار ساخته‌ است‌، و بدون‌ هيچ‌ سبب‌ و وسيله‌اي‌ شما بدان‌ فائز ميگرديد! هيچ‌ چاره‌اي‌ نداريد كه‌ يا بايد بگوئيد: در هر دو جا كاري‌ از امام‌ زمان‌ ساخته‌ نيست‌، و يا در هر دو جا ساخته‌ است‌ ؟!
امّا حلّ مسأله‌ اينست‌ كه‌: همة‌ امور و شؤون‌ بدست‌ مبارك‌ اوست‌، ولي‌ اين‌ امر، سنّت‌ اسباب‌ را تعطيل‌ نمي‌كند؛ همچنانكه‌ همة‌ امور بدست‌ خداست‌ و اين‌ مستلزم‌ تعطيل‌ سلسلة‌ اسباب‌ و مسبّبات‌ نيست‌. زيرا خود اسباب‌ و مسبّبات‌ هم‌ تحت‌ احاطة‌ گستردة‌ عالم‌ توحيد و ولايت‌ است‌. دنبال‌ علم‌ رفتن‌ چه‌ در امور ظاهريّة‌ فقهيّه‌ و چه‌ در امور باطنيّة‌ وجدانيّه‌، هر دو تحت‌ احاطة‌ تكوينيّه‌ و تشريعيّه‌ مي‌باشند.
عليهذا دنبال‌ استاد رفتن‌، و در تحت‌ سيطره‌ و تربيت‌ وي‌ درآمدن‌، نه‌ آنكه‌ منافاتي‌ با ولايت‌ آن‌ حضرت‌ ندارد، بلكه‌ مؤيّد و ممدّ و امضا كنندة‌ آن‌ نهج‌ و آن‌ طريقة‌ نزول‌ نور از عالم‌ توحيد به‌ اين‌ عالم‌ است‌.
اگر بي‌نياز بودن‌ از استاد در علوم‌ معرفتي‌ با منطق‌ شما تمام‌ بود، لازم‌ بود در جميع‌ صنايع‌ و حِرَف‌ از نجّاري‌ و بنّائي‌ و پزشكي‌ و دارو سازي‌ و معدن‌شناسي‌ و سائر علوم‌ طبيعي‌، مردم‌ به‌ دنبال‌ استاد نروند، و با توجّه‌ به‌ حيطة‌ عظيمة‌ ولائيّة‌ امام‌ زمان‌ رفع‌ مشاكل‌ خود را بنمايند. آيا هيچ‌ انساني‌ حتّي‌ وحشي‌هاي‌ جنگل‌، بدين‌ سخن‌ ملتزم‌ مي‌شوند و ميتوانند آنرا برنامة‌ زندگي‌ خود قرار دهند ؟!

پاسخ‌ از «اشكال‌ دوّم‌: تبعيّت‌ از استاد، پيروي‌ از ظهورات‌ نفساني‌ اوست‌»
امّا پاسخ‌ اشكال‌ دوّم‌: درست‌ است‌ كه‌ هر كس‌ در تبعيّت‌ استاد درآيد، در راه‌ و مَجري‌ و ممشاي‌ نفس‌ او در مي‌آيد؛ ولي‌ اگر خود بخود كاري‌ را بكند، از ممشي‌ و مجراي‌ نفس‌ خودش‌ كاري‌ را كرده‌ است‌. حال‌ سخن‌ فقط‌ در اينست‌ كه‌: كداميك‌ افضل‌ است‌ و انسان‌ را به‌ مقصود ميرساند ؟
ولايت‌ و نفس‌ استاد، روحاني‌ و ملكوتي‌ است‌؛ و نفس‌ سالك‌ راه‌ نرفته‌، آلوده‌ و خراب‌. اگر در ولايت‌ استاد درآيد، نفس‌ استاد در وجود سالك‌ رهبر مي‌شود؛ و اگر به‌ اراده‌ و اختيار خود عمل‌ نمايد، خودش‌ با همين‌ آلودگي‌ رهبر خودش‌ است‌. و فرض‌ اينست‌ كه‌: سالك‌ است‌ نه‌ مرد كامل‌، راه‌ رو است‌ نه‌ راه‌رفته‌؛ بنابراين‌ خواسته‌هايش‌ طبق‌ نفس‌ أمّاره‌ و تسويلات‌ شيطاني‌ است‌.
غرور و استقلال‌ وي‌ همچون‌ غرور و استقلال‌ نفس‌ بهيميّه‌ است‌ كه‌ ميزند و مي‌برد و مي‌شكند و خراب‌ ميكند، همچون‌ ستور و اسب‌ بدون‌ افسار؛ ولي‌ استاد به‌ او دهنه‌ ميزند، لگام‌ ميزند، پالان‌ مي‌نهد، ركاب‌ درست‌ ميكند؛ آمادة‌ براي‌ سواري‌.
نرُن‌ها، شاپور ذوالاكتاف‌ها، هيتلرها، بلعم‌ باعورها، و بالاخره‌ مستكبران‌ هر عصر و زمان‌ به‌ نيروي‌ استقلال‌ نفساني‌ خود كار كردند، و از تبعيّت‌ استاد و مربّي‌ اخلاقي‌ بيرون‌ بودند و جهاني‌ را به‌ آتش‌ و خون‌ و نفس‌ امّاره‌ و جهنّم‌ گداخته‌ كشيدند. امّا همين‌ ها كه‌ در تحت‌ ولايت‌ و مجراي‌ نفساني‌ استاد در آمدند، غرورشان‌ شكست‌، استبدادشان‌ در هم‌ فرو ريخت‌؛ مانند سلمان‌ فارسي‌ و رُشَيد هَجَري‌ و إبراهيم‌ أدهم‌ و أمثالهم‌ درآمدند.
معاويه‌ با حُجْر بن‌ عَديّ هيچ‌ فرقي‌ نداشت‌، جز آنكه‌ او به‌ ارادة‌ خود مستقلاّ كار ميكرد و اين‌ خود را در تحت‌ تربيت‌ استاد قرار داد.
آن‌ شد دوزخ‌، و اين‌ شد رضوان‌.
آيا مسألة‌ شيطان‌ و غرور و جهنّم‌ و آيات‌ قرآنيّه‌، غير از مسألة‌ استقلال‌ طلبي‌ و يا در تحت‌ تعليم‌ و تربيت‌ درآمدن‌ است‌ ؟!

پاسخ‌ از «اشكال‌ سوّم‌: خداوند در انسان‌ نيروي‌ اتّصال‌ به‌ ملكوت‌ را قرار داده‌ است‌»
امّا پاسخ‌ اشكال‌ سوّم‌: درست‌ است‌ كه‌ خداوند بالغريزه‌ و بالفطره‌ نيروئي‌ در انسان‌ نهاده‌ است‌ كه‌ ميتواند با عالم‌ غيب‌ متّصل‌ شود و رابطه‌ بر قرار نمايد، ولي‌ آيا اين‌ نيرو در جميع‌ مردم‌ عالم‌ بالفعل‌ موجود است‌ ؟! و يا بايد در اثر تربيت‌ و تعليم‌ استاد، اين‌ قابليّت‌ به‌ فعليّت‌ رسد ؟ و اين‌ استعداد بروز و ظهور نمايد ؟ و اين‌ غنچة‌ نهفتة‌ تودرتوي‌ عميق‌، شكوفا گردد ؟
آيا همة‌ مردم‌ جهان‌ از عالم‌ و عامي‌، عالي‌ و داني‌، داراي‌ اين‌ قدرت‌ هستند كه‌ بتوانند از عالم‌ غيب‌ حقائق‌ را بگيرند ؟ يا نه‌! در ميليونها نفر يك‌ نفر هم‌ پيدا نمي‌شود ؟ در اينصورت‌ إحالة‌ به‌ عالم‌ غيب‌، غير از احالة‌ به‌ شيطان‌ و خاطرات‌ ابليسيّه‌ در طيّ طريق‌ و به‌ اوهام‌ و افكار جنّيان‌ متمرّده‌ و تسويلات‌ ضالّه‌ و مضلّة‌ نفس‌ امّاره‌، ثمر ديگري‌ در بردارد ؟!
راه‌ كسب‌ احكام‌ در زمان‌ غيبت‌، طريقة‌ مألوفة‌ فقهاست‌؛ و بايد عامّة‌ مردم‌ از راه‌ تعليم‌ و تعلّم‌ و تدريس‌ و تدرّس‌ و بيان‌ روايات‌ أئمّة‌ معصومين‌، احكام‌ را اخذ كنند و به‌ اعمال‌ و وظائف‌ خود رفتار نمايند. طبق‌ أدلّة‌ قطعيّه‌ و شواهد يقينيّه‌ مطلب‌ از اينقرار است‌، و به‌ ضرورت‌ مُسَلَّميّتِ اجماع‌ مسلمين‌ و همة‌ شيعه‌، راه‌ منحصر به‌ فرد است‌. براي‌ عامّة‌ مردم‌ ابداً چاره‌اي‌ جز رجوع‌ به‌ علماء و فقهاء نيست‌، وگرنه‌ در كام‌ شيطان‌ فرو رفته‌ و لقمة‌ چربي‌ براي‌ يكبار بلعيدن‌ او مي‌شوند.

پاسخ‌ از «اشكال‌ چهارم‌: كفايت‌ روح‌ مرحوم‌ آية‌ الله‌ انصاري‌ در تربيت‌ شاگردان‌»
امّا پاسخ‌ اشكال‌ چهارم‌: اين‌ استدلال‌ صد در صد همان‌ استدلال‌ عُمر است‌ كه‌ گفت‌: پس‌ از رسول‌ خدا، احتياج‌ به‌ امام‌ زنده‌ نداريم‌. سنّت‌ رسول‌ خدا در دست‌ است‌، و كتاب‌ خدا براي‌ ما بس‌ است‌: حَسْبُنا كِتابُ اللَهِ، كَفانا كِتابُ اللَهِ. اگر روح‌ انصاري‌ پس‌ از مرگ‌ در تدبير امور عالم‌ ظاهر كافي‌ بود، و نياز به‌ استاد زندة‌ وارستة‌ پيراستة‌ از هواي‌ نفس‌ گذشته‌ نبود، چرا رسول‌ خدا صلّي‌ الله‌ عليه‌ وآله‌ اين‌ همه‌ توصيه‌ و سفارش‌ و بيان‌ و خطبه‌ دربارة‌ رجوع‌ به‌ حضرت‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ ايراد فرمود ؟ چرا آن‌ گروه‌ انبوه‌ را در مراجعت‌ از حِجّة‌ الوَداع‌ در هَجير تابستان‌ در جُحْفَه‌ در سرزمين‌ غدير خمّ معطّل‌ كرد و آن‌ خطبة‌ غرّا و شيوا را قرائت‌ فرمود ؟ آيا روح‌ آية‌ الله‌ انصاري‌ قوي‌تر است‌ يا روح‌ رسول‌ الله‌ ؟!
چرا أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ وصيّت‌ به‌ امام‌ حسن‌ مجتبي‌ عليه‌ السّلام‌ نمود ؟ و چرا هر يك‌ از امامان‌ وصيّت‌ به‌ امام‌ زنده‌اي‌ نمودند، و تا امروز هم‌ ما قائل‌ به‌ امام‌ زنده‌ هستيم‌ ؟ و برآورده‌ شدن‌ حاجات‌ و توسّلات‌ و تدبير امور عالم‌ به‌ دست‌ وليّ الله‌ المُطلق‌ الاعظم‌ حجّة‌ بن‌ الحسن‌ العسكريّ أرواحنا فداه‌ مي‌باشد ؟ بطوريكه‌ توسّل‌ به‌ هر امام‌ و هر وليّ متوفّي‌ به‌ آنحضرت‌ بر ميگردد، و رتق‌ و فتق‌ امور به‌ يد مبارك‌ اوست‌. چرا هر پيامبري‌ براي‌ خود جانشين‌ معيّن‌ نمود ؟ كافي‌ بود كه‌ به‌ تمام‌ امّت‌ بگويد: من‌ كه‌ از دنيا رفتم‌، روحم‌ قوي‌تر مي‌شود، نفسم‌ مجرّدتر ميگردد، و بهتر از زمان‌ حيات‌ به‌ درد شما مي‌رسم‌ و شما را در معارج‌ و مدارج‌ كمال‌ بالا ميبرم‌. شما حقّ نداريد به‌ احدي‌ از اعاظم‌ معنوي‌ و روحي‌ امّت‌ من‌ رجوع‌ كنيد! بلكه‌ دعا كنيد تا من‌ زودتر بميرم‌ و تجرّدم‌ افزون‌ گردد، تا بهتر و صاف‌تر و پاكيزه‌تر شما را تربيت‌ كنم‌!
شما را بخدا سوگند! مگر مُفاد و مرجع‌ آن‌ گفتار غير از اين‌ است‌ ؟! مگر لُبّ و شكافتة‌ سخن‌ عمر غير از اين‌ بود ؟!
عزيزم‌! به‌ أدلّة‌ فلسفيّه‌ و براهين‌ حِكَميّه‌ و مشاهدات‌ عينيّه‌ و روايات‌ و احاديث‌ وارده‌، ثابت‌ است‌ و قابل‌ ترديد نيست‌ كه‌ تمام‌ مردگان‌ بدون‌ استثناء پس‌ از مرگ‌ تجرّدشان‌ بيشتر مي‌شود، يعني‌ بيشتر در فناي‌ توحيد در ذات‌ متوغّل‌ ميگردند؛ و اين‌ مستلزم‌ انصراف‌ از عالم‌ طبيعت‌ است‌، و حتّي‌ از عالم‌ مثال‌ و صورت‌.
به‌ همين‌ جهت‌ برهان‌ قطعي‌ قائم‌ بر لزوم‌ امام‌ زنده‌ و مربّي‌ زنده‌ است‌ تا روز قيامت‌. تا شما با مربّي‌ زنده‌ تماسّ نداشته‌ باشيد و طبق‌ دستورات‌ وي‌ رفتار ننمائيد، و تا روز قيامت‌ به‌ انتظار آن‌ بنشينيد كه‌ روح‌ حضرت‌ موسي‌ بن‌ جعفر عليهما السّلام‌ شما را تربيت‌ كند، دست‌ خالي‌ و حسرت‌ زده‌ و ندامت‌ كشيده‌ از دنيا ميرويد! كال‌ و ناپخته‌ مي‌مانيد! و ناخودآگاه‌ در كام‌ نفس‌ امّاره‌ و شيطان‌ فروميرويد! و مي‌پنداريد ترقّي‌ كرده‌ايد! امّا گرفتار عقوبت‌ خداوندي‌ در دنيا: سَنَسْتَدْرِجُهُم‌ مِنْ حَيْثُ لاَ يَعْلَمُونَ [20]خواهيد شد!
شما چرا پس‌ از رحلت‌ مرحوم‌ انصاري‌ قدَّس‌ الله‌ نفسَه‌ منتظر افادات‌ و افاضات‌ وي‌ مي‌باشيد ؟! مگر از زمان‌ هبوط‌ حضرت‌ آدم‌ علي‌ نبيّنا و آله و عليه‌الصّلوة‌ و السّلام‌ هيچ‌ روحي‌ بهتر و قوي‌تر و مجرّدتر نيامده‌ است‌؟!
چرا به‌ حضرت‌ نوح‌ نمي‌گرائيد و نمي‌گوئيد: او تجرّدش‌ پس‌ از مرگ‌ بهتر است‌، ما را بهتر اداره‌ ميكند، چه‌ نيازي‌ به‌ مربّي‌ زنده‌ داريم‌ ؟! چرا به‌ حضرت‌ موسي‌ و حضرت‌ عيسي‌ متوسّل‌ نمي‌شويد ؟! مگر آنان‌ از پيامبران‌ اُولوالعَزم‌ نبوده‌اند ؟!
دليل‌ روشن‌ و قطعي‌ بنده‌ اينست‌ كه‌: از زمان‌ ارتحال‌ آية‌ الله‌ انصاري‌ كه‌ در دوّم‌ ذوالقعده‌ 1379 هجريّة‌ قمريّه‌ واقع‌ شد، تا امروز كه‌ روز بيست‌ و چهارم‌ شهر رجب‌ المرجّب‌ سنة‌ 1412 مي‌باشد و سي‌ و سه‌ سال‌ ميگذرد، آيا براي‌ نمونه‌ يك‌ نفر شخص‌ موحّد تربيت‌ كرده‌ايد ؟! يكنفر كسي‌ كه‌ از عالم‌ مثال‌ و عقل‌ عبور نموده‌ و به‌ تجلّيات‌ ذاتيّه‌ رسيده‌ باشد تربيت‌ كرده‌ايد ؟! لطفاً نشان‌ دهيد، كه‌ بسياري‌ از شيفتگان‌ وادي‌ حقيقت‌ اينك‌ در به‌ در و كوي‌ به‌ كوي‌ دنبال‌ يك‌ چنين‌ انساني‌ ميگردند! پس‌ بدانيد كه‌ اين‌ راه‌، راه‌ غلط‌ است‌؛ و اين‌ طريق‌ جز راه‌ ظلمت‌ چيزي‌ نيست‌! مسؤوليّت‌ جمعي‌ را بر عهده‌ گرفتن‌، و آنان‌ را يله‌ و رها ساختن‌، و بدون‌ مربّي‌ و آموزنده‌ به‌ دست‌ اختيار و ارادة‌ خويشتن‌ سپردن‌، جز تضييع‌ نفوس‌ قابله‌، و باطل‌ ساختن‌ موادّ مستعدّه‌، آيا چيز دگري‌ مي‌تواند همراه‌ خود داشته‌ باشد ؟!

پاسخ‌ از «اشكال‌ پنجم‌: استاد نداشتن‌ مرحوم‌ آية‌ الله‌ انصاري‌
و امّا پاسخ‌ اشكال‌ پنجم‌: از بيانات‌ حضرت‌ آقاي‌ انصاري‌ استفاده‌ مي‌شود كه‌ خدمت‌ بزرگاني‌ رسيده‌اند، از جمله‌ مرد شوريده‌اي‌ كه‌ به‌ همدان‌ مي‌آمده‌ و از كوه‌ الوند گياههاي‌ خاصّي‌ را مي‌چيده‌ و جمع‌آوري‌ مي‌نموده‌ است‌. و نزد بعضي‌ از شاگردان‌ مرحوم‌ آية‌ الله‌ حاج‌ ميرزا جواد آقاي‌ ملكي‌ تبريزي‌ قدَّس‌ اللهُ تربتَه‌ همچون‌ حاج‌ آقا سيّد حسين‌ فاطمي‌ و آقا حاج‌ سيّد محمود رفته‌ و مذاكراتي‌ داشته‌ است‌.

مرحوم‌ انصاري‌ در زمان‌ سلوك‌ خود، نيازمند به‌ استاد بود
علاوه‌، طريق‌ آن‌ مرحوم‌ در بَدو امر صحيح‌ نبوده‌ است‌؛ خود ايشان‌ به‌ حقير فرمودند: من‌ كه‌ به‌ قم‌ براي‌ تحصيل‌ مشرّف‌ شدم‌، بنايم‌ مبارزه‌ با اهل‌ عرفان‌ بود، و با يك‌ نفر از معروفين‌ همدان‌ كه‌ مدّعي‌ اين‌ مطالب‌ بود سخت‌ درافتاده‌ بودم‌. چون‌ به‌ قم‌ رفتم‌ مدّتي‌ براي‌ تسخير ارواح‌ و تسخير جنّيان‌ رياضت‌ كشيدم‌، ولي‌ خداوند مرحمت‌ فرمود و مرا در ميان‌ راهِ گمراهي‌ نجات‌ داد، و به‌ سوي‌ حقّ و حقيقت‌ و عرفان‌ الهي‌ رهنمائي‌ فرمود. اين‌ خواست‌ خدا بود كه‌ بر اين‌ بندة‌ ضعيف‌ منّت‌ نهاد. و اضافه‌ فرمودند: هر كس‌ با جنّيان‌
سر و كار داشته‌ باشد، گرچه‌ با مسلمانان‌ آنها باشد، بالاخره‌ كافر از دنيا خواهد رفت‌.
ميفرمودند: پس‌ از آنكه‌ خداوند مرا نمايانيد كه‌ آن‌ روش‌ غلط‌ است‌ و راه‌ حقّ، عشق‌ به‌ خدا و عبوديّت‌ اوست‌، من‌ دست‌ تنها ماندم‌. هيچ‌ چاره‌اي‌ نميدانستم‌. صبحها به‌ كوهها و بيابانها ميرفتم‌ تا غروب‌ آفتاب‌ تنها و تنها.
مدّت‌ چهل‌ و پنجاه‌ روز بدين‌ منوال‌ متحيّر و سرگردان‌ بودم‌، تا اضطرار به‌ حدّ نهايت‌ رسيد و خواب‌ و خوراك‌ را از من‌ ربود؛ در اينحال‌ بود كه‌ بارقة‌ رحمت‌
بر دلم‌ خورد و نسيم‌ زلال‌ از عالم‌ ربوبي‌ مرا نوازش‌ داد، تا توانستم‌ راه‌ را پيدا كنم‌.
تازه‌ اين‌ ابتداي‌ پيدا نمودن‌ راه‌ بود كه‌ باب‌ مكاشفات‌ بر ايشان‌ باز شد، و بالاخره‌ به‌ مقصد رسيده‌ و داراي‌ توحيد ذاتي‌ الهي‌ شدند.
ولي‌ با چه‌ خون‌ دلها و مشكلات‌ كه‌ فقط‌ رفقا و ارادتمندان‌ همداني‌ ايشان‌ ميدانند؛ تازه‌ ايشان‌ در عنفوان‌ رشد و كمال‌ روحي‌ و تازه‌ به‌ ثمر نشستن‌ درخت‌ تجرّد تامّ و توحيد كامل‌ يعني‌ در سنّ 59 سالگي‌ رحلت‌ نمودند[21]، كه‌ تحقيقاً اگر در سلوك‌ خود به‌ استاد كاملي‌ ميرسيدند، تمام‌ اين‌ مشكلات‌ را از جلوي‌ راه‌ ايشان‌ بر ميداشت‌، و مرگشان‌ را مانند سائر بزرگان‌ مانند مرحوم‌ آخوند ملاّ حسينقلي‌ همداني‌ و حاج‌ شيخ‌ محمّد بهاري‌ همداني‌ و آقا حاج‌ ميرزا علي‌ آقا قاضي‌ از هفتاد به‌ بالا و هشتاد ميرسانيد.

مشكلات‌ مرحوم‌ انصاري‌ ايشان‌ را از پاي‌ درآورد، و در 59 سالگي‌ رحلت‌ نمودند
بهترين‌ دليل‌ بر لزوم‌ استاد اينست‌ كه‌ خود آن‌ مرحوم‌ ميفرمود: من‌ در قم‌ هر چه‌ دنبال‌ استاد گشتم‌، استاد كامل‌ و واردي‌ را كه‌ به‌ درد من‌ برسد و راه‌ چاره‌ را به‌ من‌ نشان‌ دهد نيافتم‌، فلهذا بيچاره‌ شدم‌، و بيچارگي‌ و اضطرار دست‌ مرا گرفت‌.
اگر در آنوقت‌ در بلدة‌ طيّبة‌ قم‌ استادي‌ را مي‌يافت‌، بدون‌ تأمّل‌ به‌ او رجوع‌ ميكرد. خود آن‌ مرحوم‌ ميفرمود: در آن‌ هنگام‌ مرحوم‌ آية‌ الله‌ حاج‌ ميرزا جواد آقا از دنيا رحلت‌ نموده‌ بودند.
و اگر استاد لازم‌ نبود، چطور خود مرحوم‌ انصاري‌ خود را استاد طريق‌ ميدانست‌ و دستور ميداد ؟! به‌ حقير دستوراتي‌ در نجف‌ اشرف‌ ـ كه‌ براي‌ زيارت‌ مشرّف‌ بودند ـ دادند. و در مدّت‌ اقامت‌ حقير در نجف‌ پس‌ از زيارت‌ ايشان‌ كه‌ چهار سال‌ طول‌ كشيد، و پس‌ از مراجعت‌ حقير به‌ طهران‌ كه‌ تا ارتحالشان‌ سه‌ سال‌ طول‌ كشيد، پيوسته‌ به‌ حقير دستوراتي‌ ميدادند؛ حتّي‌ از أوراد وارده‌ كه‌ جز به‌ مرحوم‌ آية‌ الله‌ حاج‌ شيخ‌ حسنعلي‌ نجابت‌ و حجّة‌ الاءسلام‌ آقاي‌ سيّد عبدالله‌ فاطمي‌ شيرازي‌ به‌ كسي‌ نداده‌اند به‌ حقير داده‌اند.

پاسخ‌ آنانكه‌ ميگويند: ذكر و ورد و فكر و رياضتهاي‌ مشروعه‌ غلط‌ است‌
و امّا پاسخ‌ آن‌ شخص‌ ديگر را كه‌ با وي‌ نسبت‌ سببي‌ خويشاوندي‌ پيدا كرده‌ بود، و علاوه‌ بر نفي‌ لزوم‌ استاد، اصرار بر عدم‌ لزوم‌ بلكه‌ اشتباه‌ بودن‌ رياضات‌ شرعيّه‌ و انكار فكر و ذكر و مراقبه‌ و محاسبه‌ را داشت‌، و حقير تلويحاً نه‌ تصريحاً به‌ ايشان‌ تذكّر ميدادم‌ و سودي‌ هم‌ نداشت‌، زيرا حالشان‌ بطوري‌ بود كه‌ اين‌ مطالب‌ را نمي‌توانست‌ بپذيرد، قريب‌ دو سال‌ پيش‌ از اين‌ كه‌ يكروز با دو نفر از رفقا و دوستانشان‌ به‌ كلبه‌ خانة‌ حقير در مشهد مقدّس‌ آمدند و خودشان‌ بدون‌ مقدّمه‌ و گفتگوي‌ بنده‌ شروع‌ كردند به‌ انتقاد از استاد داشتن‌ و انتقاد از ذكر و ورد و انتقاد از رياضتهاي‌ متداولة‌ مشروعه‌؛ بنده‌ ديدم‌ در اينجا اگر سكوت‌ كنم‌ شايد موجب‌ گمراهي‌ و ضلالت‌ آن‌ دو نفر همراه‌ گردد، بناءً عليهذا عرض‌ كردم‌:
جناب‌ آقاي‌ حاج‌... سلّمه‌ الله‌ و أيَّده‌ الله‌! همه‌ ميدانند كه‌ شغل‌ شما سابقاً كشاورزي‌ و برزگري‌ بوده‌ است‌! آيا اينطور نيست‌ ؟! گفت‌: آري‌![/][/]

شمس تبریزی(ره) می فرماید : قومی باشند آیت الکرسی خوانند و قومی باشند آیت الکرسی باشند . علامه طباطبایی(ره) می فرمود : آقا سید هاشم حداد(ره) بسیار شوریده و وارسته بود . آیت الله گرامی می فرمود : گفته می شود ارتباط آیت الله بهجت(ره) با جناب سید هاشم حداد (ره) بیشتر از ارتباط ایشان با مرحوم آقای قاضی(ره) بوده است . امام خميني(ره) روزي انگشتري از عقيق كه خواص زياد داشت به آقا مصطفي(ره) دادند كه از سوي ايشان به آقاسيدهاشم حداد (ره) هديه كند . فرزند امام هنگام اهداي آن گفت : اين انگشتر پانصد سال عمر دارد و در ميان پدران ما نسل به نسل گشته و عاقبت به پدرم رسيده است . ايشان آن را به شما هديه مي كند تا علقه و رابطه ي ميان ما و شما باشد . و هنوز هم آن انگشتر نزد فرزندان مرحوم حداد (ره) است . آيت الله كشميري(ره) فرمودند : روزي همراه شيخ جعفر مجتهدي(ره) به حضور حضرت حداد (ره) رسيديم . پس از تعارفات مرسوم ، مرحوم حداد(ره) از شيخ جعفر(ره) پرسيدند : درمقامات معنوي به كجا رسيدي وبه چه وسيله اي؟ شيخ جعفر پاسخ داد : به ائمه اطهار(ع) متوسل شدم وكراماتي به من عنايت كردندكه يكي ازآنها اسم اعظم است . جناب حداد(ره) فرمودند : آيا به من اجازه مي دهي كه همه آنها را از تو بگيرم تا مراتب ومقامات رابه شكلي بهتر وروشن تر بپيمايي ؟ و مرحوم شيخ جعفر(ره) از بيم آنكه مبادا آن مقامات از وي سلب شود وپس ازآن دست خالي بماند ، نپذيرفت .
مرحوم آقاي حداد (ره) مي فرمود : مشتاق اين باش كه در هر حال كه هستي، بنده ي او باشي ، همانگونه كه او در هر حال پروردگار توست . ايشان در جاي ديگر مي فرمود : شما همه ي كارها را براي او بكنيد تا كم كم قوت بگيريد و بلكه طوري شويد كه عوض دنيا و آخرت ، او را طلب . درباره كتمان سر مي فرمود : طوري زندگي كنيد كه كسي از سر شما خبردار نشود حتي خانواده . مرحوم آقاي حداد(ره) خودشان همينطور زندگي كردند . مي فرمود : شما سلوكتان را رهانكنيد تا به هدف برسيد گرچه ممكن است براي بعضي سي چهل سال طول بكشد . شما دست برنداريد .
جناب سالك پرهيزكار حاج عبدالجليل محيي (سلمه الله) مي فرمود : روزي از ايشان چيزي خواستم كه بنويسند تا در زندگي همراه داشته باشم . ايشان اينطور مرقوم فرمودند : " بسم الله الرحمن الرحيم . يا اخي ! اجعل همك هماً واحدا! . والسلام عليكم . سيد هاشم " .
سيد هاشم حداد (ره) كوره اي از آتش حب الهي بود . اصلاً كوره و آتش و حب و الله و سيد هاشم مراعات نظير بودند . معلوم نيست در چه عالمي بود وقتي كه مي فرمود : عشق همه چيز را مي گيرد . حتي اوهام را از بين مي برد .
يكي از شاگردان او مي گفت : اگر از آثار اذكار خاص و طي الارض و خوارق عادات و كرامات مي پرسيديم نهي مان مي كردند و مي گفتند : به مبدا بچسبيد.وقتتان رابااين چيزها تلف نكنيد . اينها رابايد بگذاريد وبرويد .

آيت الله كميلي(حفظه الله) در خصوص سوزوگداز و سرخي سينه ي سيدهاشم حداد(ره) واحراق زيادي كه داشت مي فرمايند : اين حالت براي بزرگان زياد پيش مي آيد . آن آتش عشقي كه درون ايشان شعله ور بود اقتضا مي كرد بدن را هم گرم كند . بدن هم آن داغي را به خارج از قلب سرايت مي داد . علامه طهراني(ره) مي فرمودند : تقريباً تا آخر عمر شبها خواب نداشتند . ابتداي شب كمي استراحت مي كردند شپش بيدار شده وضو مي گرفتند و چهارركعت نماز بدان كيفيت انجام مي دادند آنگاه روبه قبله در حال توجه وخلسه، مدتها مي نشستند ودرحال توجه وتفكرتام بودند . " خلسه " . چه عبارت عجيبي . ساعتها در " خلسه " بود . مرحوم قاضي(ره) ساعتها بلكه روزها در " خلسه " بود . براي ما اين عبارتها حيرت آور است اما براي اهلش كه با آن مانوسند آشناست و مايه ي قرب . جناب حاج موسي محيي (سلمه الله) كه از طفوليت در منزل حداد (ره) رفت وآمد داشتند شيرين ترين وبهترين لحظه ها را استماع مناجات شبانگاهان سيد حداد (ره) مي دانند .

آيت الله كشميري(ره) مي فرمود : سيد هاشم صمد بود ، صمد بود ، خيلي پُر بود . باز مي فرمودند : روزي خدمت ايشان بودم . در حاليكه چشم بر زمين دوخته بودند اين آيه را خواندند : (( قل ان صلاتي و نسكي و محياي و مماتي لله رب العالمين )) . سپس حقايق اين آيه ي شريفه را با تفسيري برتر و بالاتر از مطالبي كه ملاصدرا در كتاب اسفارش آورده است بيان كردند . عرفاي حقه ظرف علوم ميشوند . علوم الهي . يعني همه علوم . حالا فرق نمي كند كه آيت الله و علامه باشي يا تا سيوطي خوانده باشي . آيت الله بهجت(ره) مي فرمود : حداد ، دريا بود .
سيد علي حداد نوه ايشان مي گفت : زماني كه در نجف اشرف براي ديدار آيت الله سيد محسن حكيم(ره) مي رفتند شاگردان آيت الله پرسيده بودند : آيا آن شخص امام زمان(عج) است ؟ و به سيد هاشم اشاره مي كردند و آيت الله گفته بود : نه ! او سرباز امام زمان(عج) است . بله . سيد هاشم امام زماني بود . ذكر " ياصاحب الزمان" از دهانش نمي افتاد آن هم چه يا صاحب الزماني !!! از ته دل ! از همان حضور نزديك و متحد با آن حضرت ! رنگ به رنگ مي شد وقتي " يا صاحب الزمان " مي گفت . مي گويند وقتي به طهران تشريف آورده بودند و براي امري حوالي دانشگاه تهران رفته بودند خيلي مبتهج شدند و فرمودند : عجب نفوس قابله و مستعده اي از جوانان دراين محيط هستند . حيف است كه انسان نمي تواند لب بگشايد و از اسرار و مخفيات پرده بردارد

در خصوص معناي " توحيد " كه يكي از رفقايش در سفري پرسيده بود به مُهري اشاره فرمودند و مي پرسند : اين چيست ؟ فرد مي گويد : اين مهر است . تربت است . آقا مي فرمايند : تو اسم مهر و تربت را روي آن گذاشته اي و آن را وجود مستقل و ذي اثري پنداشته اي . اين اسم را بردار . غير از اصل وجود چيزي نيست . " ان هي الا اسماء سميتموها انتم واباوكم ما انزل الله بها من سلطان ان يتبعون الا الظن و ما تهوي الانفس و لقد جاءهم من ربهم الهدي " نيستند آنها مگر اسمهايي كه شما و پدرانتان آنها را بدين اسمها نام نهاده ايد ! خداوند بدين اسم ها حجت و برهاني را فرود نياورده است . ايشان پيروي نمي نمايند مگر از پندار وگمان وآنچه راهواي نفوسشان بخواهد در حاليكه تحقيقاً از جانب پروردگارشان هدايت بسويشان آمده است . شما ميگوييد مهروتربت وبااسم وتعين مهروتربت، آنرا جدا كرده ، استقلال مي دهيد و از آن اثر مي طلبيد ، زيرا طلب بر اصل و اساس استقلال است . استقلال و عزت اختصاص به ذات خدا دارد . يعني اين اسم ها ورسم ها ونشان ها بيكاره اند وكار به دست اوست-جل وعز- . بنابراين مطلب خيلي واضح وروشن است كه علت شرك مردم ، دوئيت و دوبيني است كه به اين اعتبارهاي بي پايه وريشه ، لباس عزت پوشانده است واين حدود و قيود وماهيات را با اصل الوجود خلط كرده وعزت را از وجود دزديده وبه اين ها نسبت داده است . اگر شما اسم مهر را از روي اين برداري ديگر وجود مهري نيست . تعين نيست . فقر و نياز نيست . اينها همه مال اين حدود عدميه است و اگر اينها برداشته شود يك وجود بسيط وگسترده مي ماند كه آن را وجود منبسط گويند و آن نيز پس از رفع حدود ماهوي امكاني خود ، فاني در وجود حي قيوم ازلي و ابدي است . اين است حقيقت توحيد كه شما از آن به وحدت وجود ياد مي كنيد ! شما مسئله را پيچ مي دهيد و بغرنج مي كنيد . مسئله بسيار ساده و واضح است . يعني به هر چيز كه مي نگري اول بايد " خدا " را ببيني نه آن چيز را . آنكه مي گويي آن ، چشمت را كور كرده و نمي گذارد خدا را ببيني . لفظ آن را از آن بينداز ، خدا مي ماند و بس . به همين دليل بود كه استاد كل سيد علي قاضي(ره) مي فرمود : سيد هاشم چنان توحيد را لمس نموده است كه محال است چيزي بتواند در آن خلل وارد سازد . و به عقيده ي اين حقير ، بيان اين عبارت از زبان عارفي كه از صدر اسلام كسي به جامعيتي او نيامده قابل وصف نيست و ثقيل است .

حاج حبيب سماوي(ره) از شاگردان سيد هاشم (ره) بود . ازسماوه كه به كربلا مي رفت جواني را هم باخودش خدمت استاد برده بود كه پراستعداد ولايق بود وبواسطه ارتباطش با حاج حبيب حالات عرفاني عجيب ومشاهداتي كسب كرده بود . جوان كه حاج حبيب ديگر نمي توانست برايش كاري بكند به سيد رازشناس(ره) گفت : مرا به مراحلي صعود مي دهند كه تحمل آن به سبب شدت جلال براي من سخت است . لذا ترس وجودم را فرا مي گيرد واين ترس ، موجب توقفم شده ، سبب عدم حركتم مي گردد . سيد حداد (ره) تا سخنان جوان را شنيد با جمله اي كوتاه براي هميشه خيال او را راحت كرد : هيچ خوف نداشته باش ! هرجا كه تو را ببرند من با تو بوده و در كنار تو خواهم بود . استاد يعني اين . سيد هاشم حداد (ره) مي فرمود : من مي بينم در همه حرمهاي مشرفه ، مردم خود را به ضريح مي چسبانند و با التجا و گريه و دعا مي گويند وصله اي بر وصله هاي لباس پاره ما اضافه كن تا سنگين تر شود . كسي نمي گويد اين وصله را بگير از من تا من سبكتر شوم و لباسم ساده تر و لطيفتر شود .
می گویند اواخر عمر شریف , به مسافرخانه ها می شتافت تا مگر کسی را بیابد و واقعیتها را برایش تشریح کند . او تا آخر عمر دغدغه ی بیرق را داشت . " بیرق توحید " . در این ایام بدلیل فشارهای رژیم اهریمنی بعث تردد رفقایش کم شده بود . یکی از شاگردان ایشان برای حقیر می فرمود : علی الخصوص به رفقایی که روحانی بودند تاکید کرده بود که به منزلشان تردد نکنند و قرارشان در حرم مولا اباعبدالله الحسین(ع) باشد . ( آیت الله کمیلی هم این مطلب را ذکر فرموده اند ) اما یکبار یکی از مراودین که از شاگردان مرحوم آیت الله قاضی(ره) هم بود طاقت نمی آورد و به دیدن ایشان می رود . تا وارد اتاق طبقه ی بالای منزل سید هاشم (ره) میشود سربازان بعث میریزند داخل منزل . آقای حداد (ره) هم فرموده بودند : سيد ... ! چند بار بگم که برای استخاره فقط در حرم سیدالشهدا(ع) رجوع کنید ! و به این شکل شر اشرار را دفع می کنند

علامه انصاری لاهیجی(ره) که خودش از شاگردان مرحوم قاضی(ره) بود برای علامه طهرانی(ره) در حرم مولا ابی الحسن الرضا (ع) نقل فرمودند که : سید هاشم حداد(ره) وقتی به نجف آمد و در مدرسه ی هندی حجره گرفت , حجره اش حجره ی سید بحرالعلوم(ره)بود و مرحوم قاضی(ره) که به سید هاشم عنایت خاصه داشتند گاهی می فرمود : امشب حجره را خالی کن . میخواهم تا صبح بیتوته کنم . آیت اله شیخ عباس قوچانی(ره)وصی ظاهری آیت الحق سید علی قاضی(ره) می فرمود: آقا سید هاشم(ره) در بین شاگردان قاضی(ره)حالات قوی داشت و ایشان را به رفقا معرفی نمی کردند تا مزاحم حال وی نشوند .
سید هاشم حداد(ره) حدود 28 سال از محضر عارف بزرگ آیت الله قاضی(ره) بهره برد . او تمام حرکات و سکنات خود را با شعاع آن عارف عظیم الشان تنظیم می کرد . وقتی هم مرحوم قاضی(ره) به کربلای معلی مشرف می شدند در منزل سید حداد (ره) ساکن می شدند . اقای حداد(ره) می فرمود : ایشان گاهاً شعر معروف هندی بخارایی را که شیخ بهایی آن را استقبال کرده است را می خواندند :
یا من بمحیاه جلی الکون وزانه / العالم فی الحیرة لا یدرک شانه / اخفاک ظهور لک عنهم و ابانه / ای تیر غمت را دل عشاق نشانه / عالم به تو مشغول و تو غائب ز میانه
عارف کامل خواب و بیداری اش یکسان میشود . عوالمی كه او دخول می کند .... یکی از تلامذه ی سیدهاشم(ره) برای حقیر تعریف کردند که خود حضرت حداد (ره) می فرمود : مرحوم قاضی(ره) منزل ما می آمدند و همین جا (اشاره به قسمتی از اطاق) دراز می کشید . صدای خرخر خواب داشت . بعد که بلند شد همانجا اقامه ی نماز کرد .!!!! ( سبحان الله) سید هاشم , حداد بود . آهنگر بود . به افرادی که استعداد خوبی در تحمل مشقات و واردات درونی داشتند علاقه داشت و می فرمود : فلانی چکش خور ِ خوبی دارد . با صراحت تمام میفرمود : هرکس می آید , بیاید . دریغی نیست . به سینه ی خود اشاره می کرد : بارها را به اینجا بیندازید که بارکش شما منم . مولانا سیدهاشم حداد(ره) درباره استاد می فرمود : استاد باید دارای مقام توحید باشد و انسان در زمان واحد نمی تواند بیش از یک استاد داشته باشد . اما پس از فوت و عوامل دیگری می تواند به استاد دیگری که دارای مراتب توحید باشد مراجعه نماید . سید هاشم عاقبت دو استاد داشتن و چند استاد داشتن را هلاکت می دانست . این افراد را به کبوترهایی تشبیه می کرد که هرچند سریعند اما هیچ قیمتی ندارند و هیچ کس آنها را نمی خرد .

سید هاشم حداد (ره) عارفی روشن , فهیم و دقیق بود . سید هاشم حداد(ره) فانی در استاد خودش بود و این از مهمترین مسائل سلوکی است . نه اینکه دید استقلالی داشت بلکه محو هوایی بود که از آن پنجره وارد اتاق وجود می شد . آیت الله سید عباس کاشانی(ره) می فرمود : من در کلاسهای اقای قاضی (ره) که شرکت میکردم میدیدم سیدی کنار ایشان نشسته و دستورات او را اجرا می کند . اول فکر میکردیم خادم ایشان است اما بعداً فهمیدیدم سید هاشم حداد (ره) که می گویند اوست . زمانی که بر اثر غلبه جذبات با دست خالی تکه ای از آهن را از کوره بیرون اورد برای اینکه شهره نشود مدتی عازم نجف شد . ایشان مقداری از دروس حوزوی را هم خدمت مرحوم قاضی(ره) تعلیم گرفتند . بعد از وفات سید قاضی(ره) هروقت بستگان استادش را می دید اشکش روان میشد و می فرمود : من هرگز او را فراموش نمی کنم ... نمی دانم چرا این مطلب به ذهنم آمد . یادتان می آید لحظه ای از لحظات اسارت عمه ی سادات(س) که فرمود : ابداً والله ما ننسی حسینا ...
سید هاشم (ره) به مراحلی از توحید و یقین رسیده بود که نیازهای جسمی اش را حس نمی کرد . تمام تارهای قلب سید هاشم حداد(ره) فنای فی الله را درک کرده بود . جز " هو " از حداد چیزی باقی نماند . مرحوم قاضی(ره) برخلاف عادت خویش با بقیه ی اصحاب , ساعتهای طولانی با او خلوت می کرد زیرا وقتی که قاضی(ره) در پایان جلسه می فرمود : " سبحان ربک رب العزة عما یصفون " جمع حاضر برمی خاستند و در هر حالی بودند مجلس را ترک می کردند . سید محمد حسن قاضی(ره) می گفت : من خودم شاهد بودم و می دیدم بعد از ساعت یاساعتها از مجلس , هنوز جذبات پی درپی والد را فرامی گرفت و سیاهی چشمانش در داخل حدقه می چرخید و به چپ وراست متمایل می شد وگاها! آب خنک می خواست و می نوشید و بقیه را به سروسینه می ریخت . اینجا بود که از اعماق جان ندا می زد : " سبحان ربک ... سبحان ربک ... " که آنرا به سختی در لبانش می چرخانید و در هر حالتی , زمستان یا تابستان , آقای حداد (ره) منتظر بود که همه بروند و او نزدیکتر بیاید و باقی آب ظرف را به سینه خود بریزد ! تنزلی در کار نیست . من و شما اگر هم سنخ او نشویم بهره ای نخواهیم برد . برای حقیر سراپا عصیان , نوشتن و خواندن و ماندن در حال و هوای سید هاشم حداد (ره) بهشت است است بهشت . بهشتی که حرارت انوار آن پیکره ی آلوده ام را می سوزاند .
سید هاشم حداد (ره) خدایی بود . مظهر شده بود . " یا من اظهر الجمیل " . آیت الله کمیلی خراسانی می فرمود : خدمت ایشان که می رفتیم تنها زیارت جمال نورانی ایشان باعث می شد مشکلات یادمان می رفت . سید هاشم و تبار تلامذه ی او جز " توحید " عبارت دیگری را لایق عبارت نمی دانستند . با خط خودش نوشت سید هاشم حداد (ره) که : " بسم الله الرحمن الرحیم . التوحید نور و الشرک نار . التوحید یحرق جمیع السیئات الموحدین و الشرک نار یحرق جمیع الحسنات المشرکین . والسلام " تصرفات روحی ایشان در شاگردانشان بر اساس ظرفیت آنها بود . آیت الله کمیلی می فرمودند : در تصرفی حقیقت آیه ی مباهله را به من نشان دادند . افضل اذکار و اوراد برای حضرت حداد(ره) و کلاً طریقت معرفت نفس ذکر شریفه ی یونسیه است که حتماً باید تحت ولایت استادی خبیر صورت بگیرد . آنها این اذکار را گفتند تا از عالم طبیعت خارج شدند . اذکار تلامذه ، قلبی می شد و از باطن استاد بهره می بردند . ذکر شریف " لاهوالاهو" را گاهاً با عدد بالا می دادند تا شاگرد از تعینات منصرف شود . نقل کردن از سید حداد (ره) توان می خواهد که حقیر بیشتر از این ندارم .
موضوع قفل شده است