صالحين در دنيا و آخرت

درباره حضرت ابراهیم آمده است:

وَ مَنْ يَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إِبْراهِيمَ إِلاَّ مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ وَ لَقَدِ اصْطَفَيْناهُ فِي الدُّنْيا وَ إِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ (130)

با اينكه ابراهيم از سر سلسله صالحان بود در عين حال مى‏گويد او از صالحان خواهد بود، و اين نشانه عظمت مقام صالحان است كه ابراهيم با اينهمه مقام در زمره آنها محسوب مى‏شود.

علامه طباطبائی ذیل این آیه شریفه می نویسد:«ابراهیم پيغمبرى بود مرسل، يكى از پيغمبران اولوا العزم، و نيز داراى مقام امامت، و مقتداى عده‏اى از انبياء و مرسلين، و به نص (وَ كُلًّا جَعَلْنا صالِحِينَ). كه ظهورش در صلاح دنيايى است،از صالحان بود، و با اينكه انبيايى پائين‏تر از وى به حكم همين آيه از صالحان بودند، مع ذلك او از خدا ميخواهد كه به صالحان قبل از خود ملحق شود، معلوم مى‏شود كه قبل از او صالحانى بوده‏اند كه او پيوستن به ايشان را درخواست مى‏كند، و خدا درخواستش را اجابت ميكند و در چند جا از كلامش او را در آخرت ملحق بايشان مى‏كند، يك جا مى‏فرمايد: (وَ لَقَدِ اصْطَفَيْناهُ فِي الدُّنْيا وَ إِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ، او در آخرت از صالحان خواهد بود).
جاى ديگر مى‏فرمايد: (وَ آتَيْناهُ أَجْرَهُ فِي الدُّنْيا، وَ إِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ، ما پاداش او را در دنيا داديم، و در آخرت از صالحان خواهد بود).
و در جاى سوم مى‏فرمايد: (وَ آتَيْناهُ فِي الدُّنْيا حَسَنَةً، وَ إِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ، ما در دنيا حسنه‏اى به او داديم، و او در آخرت از صالحان خواهد بود) .

صلاح داراى مراتبى است، كه بعضى ما فوق بعض ديگر است، و آن وقت اگر از روايتى بشنود كه ابراهيم ع از خدا مى‏خواسته به محمد و آل او ع ملحقش كند، ديگر هيچ استبعاد نمى‏كند، مخصوصا وقتى مى‏بيند كه آيات در مقام بيان اجابت دعاى او، مى‏فرمايد: كه او در آخرت ملحق به صالحان مى‏شود، و رسول خدا (ص) هم اين مقام را براى خود ادعا مى‏كند، و قرآن كريم هم مى‏فرمايد: (إِنَّ وَلِيِّيَ اللَّهُ الَّذِي نَزَّلَ الْكِتابَ، وَ هُوَ يَتَوَلَّى الصَّالِحِينَ، همانا سرپرست من خدايى است كه كتاب را بحق نازل كرد، و هم سرپرستى صالحان را دارد).

چون ظاهر اين آيه اين است كه رسول خدا (ص) ادعاى ولايت براى خود مى‏كند، پس از ظاهرش بر مى‏آيد كه رسول خدا (ص) همان كسى است كه دارنده صلاح مورد آيه است، و ابراهيم ع از خدا درخواست مى‏كند به درجه صالحانى برسد كه صلاحشان در مرتبه‏اى بالاتر از صلاح خود او است، پس منظورش همان جناب است».(ترجمه الميزان، ج‏1، ص: 461)

در تفسیر برهان نیز ذیل همین آیه شریفه می خوانیم:
الصالحون هم النبي و الأئمة (صلوات الله عليهم)( البرهان في تفسير القرآن، ج‏1، ص: 335)

«اينكه تنها رستگارى اخروى را براى ابراهيم ذكر كرده و فرمود «وَ إِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ» با اينكه او در دنيا هم داراى همين امتياز و صفت نيز هست ، بخاطر اين است كه ابراهيم بجهت شايستگى مخصوصى كه دارد استحقاق كرامت و پاداش نيكو و كامل را داراست و البته پاداش كامل و خالص تنها در آخرت وجود دارد.»( ترجمه مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏2، ص: 64)

شیخ طوسی نیز در کلامی مشابه می نویسد:«قوله: «وَ إِنَّهُ فِي الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِينَ» انما خص الآخرة بالذكر و ان كان في الدنيا كذلك لان المعنى من الذين يستوجبون على اللَّه الكرامة و حسن الثواب، فلما كان خلوص الثواب في الآخرة دون الدنيا، وصفه بما ينبئ عن ذلك‏»( التبيان في تفسير القرآن، ج‏1، ص: 471)

بزرگترين افتخار

داخل بودن در صالحان به طورى كه از آيات زيادى از قرآن بر مى‏آيد اوج افتخارى است كه ممكن است نصيب يك انسان بشود، و لذا بسيارى از پيامبران از خدا تقاضا مى‏كردند كه آنها را در زمره صالحان قرار دهد.

" يوسف" بعد از رسيدن به برترين پيروزيهاى ظاهرى به پيشگاه خدا عرض مى‏كند: تَوَفَّنِي مُسْلِماً وَ أَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ:" مرا مسلمان بميران و به صالحان ملحق كن" (يوسف- 101).

" سليمان" نيز با تمام حشمت و جاه و جلالش عرض مى‏كند: أَدْخِلْنِي بِرَحْمَتِكَ فِي عِبادِكَ الصَّالِحِينَ:" خداوندا مرا به رحمتت در بندگان صالحت داخل كن" (نمل- 19).

" شعيب آن پيامبر بزرگ هنگامى كه قراردادش با موسى تمام مى‏شود مى‏گويد: سَتَجِدُنِي إِنْ شاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّالِحِينَ:" به خواست خدا مرا از صالحان خواهى يافت" (قصص- 27).

" ابراهيم" نيز هم براى خودش تقاضا مى‏كند كه در زمره صالحان باشد:
رَبِّ هَبْ لِي حُكْماً وَ أَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ (شعراء- 83).
و هم تقاضا مى‏كند كه فرزندان صالحى داشته باشد: رَبِّ هَبْ لِي مِنَ الصَّالِحِينَ (صافات- 100).

در آيات بسيارى نيز هنگامى كه خداوند مى‏خواهد پيامبران بزرگى را مدح كند آنها را به قرار گرفتن در زمره صالحان توصيف مى‏نمايد.
از مجموع اين آيات به خوبى استفاده مى‏شود كه صالح بودن، عاليترين مرحله تكامل يك انسان است.

صالح بودن يعنى چه؟ يعنى: شايستگى از نظر اعتقاد و ايمان، شايستگى از نظر عمل، و شايستگى از نظر گفتار و اخلاق.

نقطه مقابل صالح، فاسد است و مى‏دانيم" فساد در ارض" تعبيرى است كه شامل تمام ظلمها و ستمها و زشتكارى‏ها مى‏شود.
در قرآن مجيد گاهى" صلاح" در برابر" فساد" به كار رفته، و گاه در مقابل" سيئه" كه به معنى گناه و بديها است.(تفسير نمونه، ج‏16، ص: 251)