اثبات عدم وجود خدا(کارشناس: هشام)

سلام

ممنون می شوم اگر معنای این کلمه را بگوید:gol:

من فکر کنم واجب الوجود چیزی است که وجود اش واجب باشد

یعنی حتمی

و چیزی وجودش واجب است که قرار باشد که باشد

مثلا

یک فرد تشنه

برایش اب واجب می شود و باید حتما باشد

ولی برای فرد سیراب اب لازم نیست

و این حکمت ساقی
اختیار او
و....

است که ببیند لازم دارد یا خیر

و یا خود فرد

و اگر اب نخواهد نمی توانیم بگوییم

چون ان فرد سیراب اب نخواست چون چیز واجب الوجودی را نخواسته و اختیار نکرده است

پس شر است

و چون اب اختیار نکرد و شر است
پس ناقص است!!

و....

دوست من

توصیه می کنم شما بروید از خدا جو ها صفات خدا را بپرسید

خدا جسم نیست!!

خالق خلق کننده چیزی است

او تایین می کند که مخلوق چه باشد

مثلا شما نوشته ایی را می نویسید

این شما هستید که تایین می کنید نوشته چگونه باشد

و ما نمی توانیم بگوییم که چون شما این طور ننوشته اید پس چیز واجب الوجودی که باید می بود را نکردی پس خطا کردی!!!

و...

ادمی تا وقتی دنبال حق باشد رستگار می شود

اگر نه به وادی گمراهی فرو می رود

امیدورام ما از رستگاران باشیم:gol:

وقتی قرار نباشد چیزی وجود داشته باشد پس واجب الوجود نخواهد بود

:gol:

باسمه تعالی، سلام برشما

شما هم نیاز به مطالعه و فهم کتابهای فلسفه اسلامی دارید، قطعا اگر مفاهیم و استدلالهای فلسفی را درست درک می کردید، این همه گرفتار مغالطه نمی شدید.

باسمه تعالی، سلام بر شما

اشتباه شما در فهم درست و تطبیق درست مفاهیم فلسفی است.

حیثیات و مراتب مباحث را، رعایت نمی فرمایید.

چند سوال، معنای وجوب و امکان، چیست؟ اگر همین معنایی است که در پست اول آورده اید، باید بررسی بشود، حال اگر ممکن است شما معنای آنها را بفرمایید، و بفرمایید واجب الوجود و ممکن الوجود، در اصطلاح فلسفه یعنی چه؟ معنای اختیار چیست؟ فرق اختیار با ضرورت فلسفی چیست؟

معنای وجوب و امکان، چیست؟

فرق اختیار با ضرورت فلسفی چیست

بله

ولی به گمانم

شما وجوب را با وجود اشتباه گرفته باشید؟!!

باسمه تعالی، سلام برشما

جناب سعید، بنده، در پست بعدی خودم، تمام پست اول شما را آورده و نکاتی که در توضیح مطالب به ذهنم آمد مختصر به عرضتان می رسانم، مطالب خودم را در ضمن مطالب شما با رنگ سبز، جدا می کنم.

حال، تعریف مختصر مفاهیم:

وجوب یعنی ضرورت و حتمیت، امکان، یعنی عدم ضرورت وجود و عدم، واجب الوجود، یا بالذات است یا بالغیر، واجب الوجود بالذات یعنی موجودی که وجودش ضرورت دارد به ضرورت ازلی، یعنی محال است که عدم او را فرض کنیم به این معنا که عقلا نمی شود، فرض کرد که معدوم باشد، واجب الوجود بالغیر، یعنی موجودی که به سبب غیر، وجود برایش حتمیت و قطعیت پیدا کرده است، ممکن الوجود، یعنی موجودی که وجود و عدم برایش ضرورت ندارد، و می شود، فرض کرد که نباشد، اختیار یعنی توانایی انجام یا عدم انجام فعل، و عدم مقهوریت در انجام و عدم انجام فعل. در مقابل جبر، که عدم توانایی انجام یا عدم انجام، با مقهوریت از جانب موجود دیگر، و این جبر غیر از ضرورت و حتمیت است که در ضمن مباحث به آنها اشاراتی می کنم.

باسمه تعالی، سلام بر شما

و اما پست شما و مطالب ما

به نظر شخص وی تنها موجوداتی میتوانند مختار باشند که از ذاتی نسبی بهره میبرند
و موجوداتی که کمال مطلق هستند و کامل .نمیتواند مختار باشند

و همین امر نشان دهنده این است که اصلا هیچ موجودی نمیتواند مطلق باشد چه صعودی چه نزولی (موجود مختار را همان موجوداتی فرض کرده است، که حالت تردید و این کنم یا آن کنم دارند؟ پس برای خداوند هیچ تردیدی رخ نمی دهد، پس خدا مختار نیست؟ به عبارت دیگر، چون برای خداوند، ضرورت و حتمیت در کار است و نه هیچ تردیدی، پس خدا مختار نیست؟)

یکی از سوال هایی که ذهن وی را دچار سردرگمی کرده این هست که دلیل خلقت چیست؟
شاید جواب این سوال و سوال هایی که طی جواب این سوال صورت میگیرد به روشنی ماهیت این نظام خلقت و این که ایا این نظام واقعیت دارد یا یک دروغ و ساخته ذهن بشری است .جوابی نه شاید قطعی اما احتمالی بدهد.

هدف از خلقت چیست؟ (البته دلیل خلقت چیست، غیر از هدف از خلقت است، دلیل خلقت یک موجود، همان اقتضای ذاتی یک موجود است، اما هدف از خلقت یک موجود، رسیدن به مقصد اصلی و کمال یک موجود است.)

این سوال زمانی پیش می اید که وجود خدا برای ما توضیح داده شده
طبقتعریف خدا :
موجودات بر 2 قسم هستند 1 ممکن الوجود 2 واجب الوجود

واجب همان خدا هست (به فرض عقلی واجب الوجود، موجودی است که وجود برای او بدون هیچ شرط و قیدی ضروری است، یعنی فرض عدم آن محال است، و ممکن موجودی است که نه وجود برای او ضرورت دارد نه عدم، یعنی در مرتبه امکان ضرورت از طرف وجود و عدم سلب می شود) و ممکن مرزیست بین وجود و عدم

از انجا که هر چیز به سوی کمال پیش میرود و خواهان کمال است
ممکن الوجود هم از خدا درخواست کمال دارد و میخواهد بوجود اید
خدا نیز چون بخشنده است درخواست ممکن را رد نمیکند و بخل نمیورزد و ممکن رابوجود می اورد
تا اینجا دلیل خلقت شد. بخشش
(هر دلیلی غیر از بخشش خدا . هرچه که باشد دلالت بر نیاز خدا دارد)

اما سوال اصلی اینجا پیش می اید که اگرخدا قادر مطلق هست
باید بتواند هم خلق بکند هم خلق نکند

از رویی باز هم اگرخدا مختار باشد باید بتواند بین خلق کردن و خلق نکردن انتخاب کند (یعنی خداوند با اراده و اختیار خود، اراده کرده است و خلق نموده است، نه مقهور و مجبور موجودی ورای خودش باشد.)

از انجا که هرعقل سلیمی بی دلیل کاری نمیکند و این تنها دیوانگان هستن که بی دلیل کاری انجام میدن
خدا هم بی دلیل کاری نمیکند و برای هر کار خدا دلیلی هست
طبق تعریف اختیار و قدرت خدا خدا باید بتواند هم خلق بکند هم نکند
دلیل خلق کردن رافهمیدیم.بخشش بود

دلیل خلق نکردن چیست؟ (عدم اراده خداوند، پس خلق خدا دلیل بر این است که، در مقام فعل و خلق، اراده کرده است، و خلق نکردن خدا، دلیل بر این است که خداوند، در این مقام اراده نکرده است، اینها را عقل کشف می کند )

دقت کنید ما نمیتوانیم بگوییم که الان رئیس جمهور چه کار میکند؟ (چرا می توانیم بگوییم، یعنی خبر بدهیم الآن رییس جمهور در حال چه کاری است، که این قطعا به این معنا است که رییس جمهور اراده کرده است و چنین کارهایی صورت گرفته، اما معنای اختیار این نیست، که در عین اینکه اراده کرده است و کاری انجام داده است، بتواند آن کار را انجام ندهد.) اما میتوانیم بگوییم الان رئیس جمهور چه کار میتواندبکند؟ (بله می توانیم بگوییم، البته بر فرض اختیار)

همین مثال در برابر خدا هم صادق است (اما با رعایت حفظ مراتب، درباره خدایی که نامحدود و وجود مطلق و فوق زمان و مکان است)
شاید نشود گفت که خدا خلق کرده یانکرده .کی کرده ؟ کی نکرده؟ خلق میکند یا نمیکند؟ (بسیار خوب، زیرا خداوند محیط بر زمان و مکان و خلق است.)

اما میشود گفت اصلا خدامیتواند خلق کند؟ یا نمیتواند؟ ایا خدا میتواند خلق نکند؟ یا نمیتواند؟ (خدا می تواند خلق بکند و خلق نکند، زیرا، می توان فرض نمود که مخلوقات باشند و نباشند، اما ضرورت، منشأ خلق شده است، یعنی خدایی که عالم مطلق و حکیم مطلق و قادر مطلق و.. است، و تمام کمالات را به نحو کامل دارد، قطعا اراده کرده و خلق می کند، زیرا اراده و اختیار او، همراه با علم و حکمت مطلق او خواهد بود و عنایت باری تعالی، مقهور موجودی نیست که آن موجود مسلط بر خدا باشد.)

مسلم هست که خدا برای هر کاری دلیلی دارد(نه از نوع دلایل مخلوقات، بلکه دلیل خدا، خود ذات خدا است.)

درنتیجه اگر برای کاری دلیلی پیدا نشود نه تنها خدا بلکه هیچ عقل سلیمی نمیتواند ان را انجام دهد

ان چیز که پیداست هیچ دلیلی منطقی برای خلق نکردن وجود ندارد (زیرا خداوند، اراده و اختیار به همراه علم مطلق و...، دارد، پس از ناحیه خداوند ضرورت است که خلق صورت بگیرد، به قول ابن سینا واجب و ضرورت است از خدا که خلق بشود، نه اینکه بر خداوند، واجب باشد و مجبور باشد که خلق بکند، پس اختیار داشتن خدا، به این معنا است که در این مقام می تواند انجام بدهد و انجام ندهد.)

زیرا خلق کردن یک کار کمالی است و کاریست خیر .و از بخشش خدا سر چشمه دارد (بله چون خدا خلق کرده است، عقلا می فهمیم که خیر بوده است که خلق کرده است، بدون شک.)

اما خلق نکردن کاریست مقابل خیر و معنی خلق نکردن از طرف خدا عدم بخشش او بوده و معنی بخیل بودن خدا را میدهد (بله عقلا چنین است، و عقل ما چنین کشف می کند.)

شاید خداشناس این جواب را دهد:
از انجا که خلق نکردن یعنی به کمال نرساندن .بخل ورزیدناز بخشش و مقابل خیر است در نتیجه خلق نکردن مصداق شر است
و از انجا که شر دردامنه ذات خدا وجود ندارد (زیرا او خیر محض است) بحث بر سر اینکه خدا میتواند شرکند یا نه بی مورد است
از رویی قدرت خدا بر موجودات تعلق میگیرد و از انجا که خلق نکردن مصداق شر است و شر امریست عدمی در نتیجه قدرت خدا بر خلق نکردن تعلقنمیگیرد
و خلق نکردن هم مانند شر در دامنه قدرت خدا وجود ندارد (وجود دارد، یعنی خداوند از جهت قدرتش، می تواند، خلق نکند، اما با توجه به علم و حکمت و ...، ضرورتا، نمی کند و شرور و قبایح از خدا صادر نمی شود، زیرا خداوند اراده نکرده است پس حیثیت قدرت و اراده، غیر از حیثیت علم و حکمت است، و...)

پاسخ بی خدا:
با اینکه جواب خداشناس منطقی و محکم بود اما فقط توانست یکی از 2 اصل تعریف خدا را که بی خدا از ان استفاده کرده بود خنثی کند
اما دیگری چه بود؟
اصل دیگر اختیار خدا بود

اختیار چیست؟توانایی انتخاب بین انجام دادن یاندادن کاری. (توانایی انتخاب از جهت اختیار و اراده قطعا محفوظ است، پس حیثیات عقلی بحث را رعایت کنید.)

اگر ما طبق تعریف خداشناس از بین 2 گزینه (توانایی خلق کردن) (توانایی خلق نکردن) گزینه دوم را به دلیل شر بودن و عدمی بودن و عدم تعلق قدرت خدابر ان .بر داریم

میماند 1 گزینه .یعنی خدا فقط میتواند خلق کند (و می تواند خلق نکند، زیرا، فرض عدم خلق از جهت اراده و اختیار خدا محفوظ است.)
و چون شر درذاتش نیست .مسلم نمیتواند خلق نکند. (بسیار خوب، مسلم، از جهت اختیار و اراده اش می تواند، اما از جهت، شر بودنش، خلق نمی کند، پس حیثیت اختیار و اراده خدا و شر بودن عقلا قابل انفکاک است.)

اما تعریف اختیار چه بود؟توانایی انتخاب بینانجام دادن یا ندادن کاری. (بسیار خوب، یعنی علاوه بر این مطلب مقهور موجود دیگری نیست.)
یعنی توانایی انتخاب بین خلق کردن و خلق نکردن
درنتیجه اگر خدا فقط میتواند خلق کند

یعنی فقط 1 گزینه دارد و در نتیجه نمیتواندانتخابی انجام دهددر نهایت او نمیتواند مختار باشد. (از جهت اراده و اختیارش یک گزینه ندارد، بلکه از این حیث می تواند خلق بکند و می تواند خلق نکند، دقت کنید اما از جهت علم و حکمت مطلقش، قطعا تردید ندارد و به این معنا یک گزینه درست است و حقیقتا اراده و علم و تمام صفات الهی از ذات الهی انفکاک ندارند و عین ذات او هستند.)
خدا تنها یک راه دارد 1 گزینه را باید انتخاب کند

و این معنی اختیار نیست (معنای اختیار تردید نیست، همین اختیار و اراده خداوند وقتی در مخلوق لحاظ بشود به دلیل محدودیت و نقص، با تردید همراه است، اما در مرتبه ذات نامحدود الهی، اراده بدون هیچ محدودیتی لحاظ می شود.)

در نهایت به دلیل اینکه خدانمیتواند بین (خلق کردن) و (خلق نکردن) انتخابی کند و تنها یک گزینه دارد (خلق کردن) در نتیجه خدا نمیتواند مختار باشد

و خداوندی که مختار نباشد یعنی از روی اجبار دست به خلقت زده و این اجبار مشکلاتی را به دنبال دارد که تمام تعریف نظام خلقت را زیر سوال میبرد
ودر نهایت میشود نتیجه گرفت که خدایی که مختارنباشد .خدا نیست (پس خدا هست و مختار هست، و می تواند خلق کند و می تواند خلق نکند، اما ضرورت اقتضاء کرده است که خلق بکند و این جهت ضرورت و حتمیت، غیر از مسأله اختیار است که خداوند اراده کرده و به مخلوقات، ضرورتا وجود بخشیده است، دقت کنید.)

سلام

یه سوال کدام خدا؟

بگذارید تعریف کارشناس سایت را بیاوریم:gol:

یعنی خدا

خداوند متعال از ازل تا ابد هست

بهتر است شما ما را در بیاورید از جهل که در اولین پست من گفتم

که مخلوق واجب الوجود بودنش به خالق بستگی دارد

یعنی اگر خالق نخواهد مخلوق واجب الوجود نخواهد بود

و واجب الوجودش ذاتی نیست!!!

و....

وجود با موجود فرق دارد

موجود چیزی است که وابسته به وجود است!!!

مثلا یک قطعه یخ موجود است

یعنی الان داریم
موجود نیست

یعنی الان یخ نداریم
یخ وجود دارد یعنی

یخ هست
اما ممکن است شما نبینید!!!
(مکان دیگر جای دیگر و...)

اگر در معنای کلمات اشتباهی کرده ام خوشحال می شوم

من را آگاه کنید:gol:

یعنی اگر خالق نخواهد مخلوق واجب الوجود نخواهد بود

باسمه تعالی، سلام برشما

دوست عزیز، توضیحات بنده اشتباه نبوده است، گرچه مقصود شما را نفهمیده باشم، گاهی توضیحات به منزله اشکال نیست، بلکه شفافیت مطلب است.

اول: احکامی که به نسبت خدا مطرح می شود غیر از احکامی است که از ناحیه مخلوقات به خدا نسبت می دهیم، مثلا می گوییم خدا در مقام فعلش امروز موجوداتی که روزهای بعد قرار است خلق بشوند خلق نکرده، یعنی حکم عدمی (خلق نکردن) به مخلوقات آینده داده می شود، پس از این جهت اراده به خلق نکردن مخلوقات تعلق گرفته است، (گرچه این حکم اعتباری و نسبی است، حال شما می توانید بفرمایید اراده نکرده است که امروز موجودات آینده را خلق بکند.)حال اگر حکم مخلوقات را از ناحیه خدا به مخلوقات بدهیم، دیگر تمامی قیود و حدود را بر می داریم و حکم می کنیم، دیگر خلق نکردن و خلق کردن، معنا ندارد، خداوند به اراده ازلیش نسبتش به مخلوقات گذشته و حال و آینده یکسان است.

دوم: شما از یک طرف شرور را عدمی دانستید، درست، اما این مسأله، به این معنا نیست که هر عدمی هم شر باشد، بعضی عدم های اعتباری خیرند، چنانچه قطعا خیرات، وجودی هستند، و هر وجودی از جهت وجود، خیر است.
.
سوم: ضرورتا هر موجود مختاری، فعلش به یک طرف ضروری و قطعی می شود، یعنی با توجه به در نظر گرفتن تمام شرایط و اقتضایات، دیگر فعل موجود مختار دو طرف ندارد، بلکه یک طرف دارد، پس بنا بر نظر جنابعالی، ما در صحنه عالم، هیچ موجود مختاری نخواهیم داشت، این همان تفاوت بین جبر و ضرورتی است که توضیح دادم، فعل از ناحیه خداوند ضروری است نه غیر ارادی، دقت کنید.

چهارم: منشأ اراده و اختیار علم است، پس اگر موجودی عالم نباشد، قطعا اراده ندارد، یعنی موجود می داند و اراده می کند، حال در مرتبه قبل از فعل، هر فعلی که ممکن باشد، برای موجود مختار فرض می شود، اما بعد از به فعلیت رسیدن تمام مقدمات انجام فعل، ضرورتا یک فعل متعین می شود، سوال: چرا می گوییم، اراده کرده و انجام داده؟ جواب: به دلیل اینکه عالم بوده و انتخاب کرده، حال فرض کنید موجودی عالم باشد و توانایی اراده و اختیار داشته باشد، اما مقهور موجودی غیر خود باشد، یعنی از طرف موجود دیگر، مجبور بشود،(و توانایی تصمیم گیری از او سلب بشود) این همان جبر در مقابل اختیار است، زیرا او دیگر اراده نکرد که انجام بدهد، یعنی از همان اول راه های ممکن پیش رویش مسدود شد، پس اگر موجود عالم مختاری که مقهور موجود دیگری نباشد، آگاهانه کاری بکند، از طرفی از دایره اختیار خارج نیست، و از طرف دیگر، این فعل با توجه به شرایطش ضرورت و حتمیت و قطعیت دارد.(دقت کنید)

پنجم: خیر محض بودن خدا، یعنی ناقص نبودن و کامل بودن خدا، قطعا خداوند هرچه اختیار و اراده بکند، خیر است، مختار بودن خدا، به معنای اینکه بتواند اراده خیر بکند و بتواند اراده عدم خیر بکند، خلاف فرض است، زیرا هر وجودی از جهت وجود، قطعا خیر است، و اراده به عدم تعلق نمی گیرید، این همان اراده نکردن خدا است که در مورد دوم، اشاره شد؛ عدم اراده، اعتباری است، نه حقیقی، یعنی به اعتبار عدم وجود دیگر اعتبار می شود، پس از خیر مطلق جز خیر مطلق صادر نمی شود.

اشکال: اگر از خیر مطلق، فقط خیر مطلق صادر بشود، و توانایی اختیار شر از خیر مطلق وجود نداشته باشد، این می شود، جبر نه اختیار.

جواب: این جبر نیست، زیرا معنای اختیار توانایی انجام فعل به همراه علم، با عدم اجبار و مقهوریت غیر بود، که افعال خیر با علم و اراده ، بدون مقهوریت و سیطره موجود دیگر، صادر شد، و با توجه به توضیحات گذشته اینکه از خیر مطلق جز خیر صادر نمی شود، به ضرورت برمی گردد؛ پس خداوند، توانایی انجام هر فعلی دارد، اما با توجه به عدم نقص و کمالش، ضرورتا، از او، بهترین فعل ممکن(بین خیرهای ممکن دیگر) صادر می شود.

ضرورتا هر موجود مختاری، فعلش به یک طرف ضروری و قطعی می شود، یعنی با توجه به در نظر گرفتن تمام شرایط و اقتضایات، دیگر فعل موجود مختار دو طرف ندارد، بلکه یک طرف دارد، پس بنا بر نظر جنابعالی، ما در صحنه عالم، هیچ موجود مختاری نخواهیم داشت، این همان تفاوت بین جبر و ضرورتی است که توضیح دادم، فعل از ناحیه خداوند ضروری است نه غیر ارادی، دقت کنید.

اختیار یعنی توانایی انجام یا عدم انجام فعل

و توانایی تصمیم گیری از او سلب بشود) این همان جبر در مقابل اختیار است،

پنجم: خیر محض بودن خدا، یعنی ناقص نبودن و کامل بودن خدا، قطعا خداوند هرچه اختیار و اراده بکند، خیر است، مختار بودن خدا، به معنای اینکه بتواند اراده خیر بکند و بتواند اراده عدم خیر بکند، خلاف فرض است، زیرا هر وجودی از جهت وجود، قطعا خیر است، و اراده به عدم تعلق نمی گیرید، این همان اراده نکردن خدا است که در مورد دوم، اشاره شد؛ عدم اراده، اعتباری است، نه حقیقی، یعنی به اعتبار عدم وجود دیگر اعتبار می شود، پس از خیر مطلق جز خیر مطلق صادر نمی شود.

اگر از خیر مطلق، فقط خیر مطلق صادر بشود، و توانایی اختیار شر از خیر مطلق وجود نداشته باشد، این می شود، جبر نه اختیار

این جبر نیست، زیرا معنای اختیار توانایی انجام فعل به همراه علم، با عدم اجبار و مقهوریت غیر بود، که افعال خیر با علم و اراده ، بدون مقهوریت و سیطره موجود دیگر، صادر شد، و با توجه به توضیحات گذشته اینکه از خیر مطلق جز خیر صادر نمی شود، به ضرورت برمی گردد؛ پس خداوند، توانایی انجام هر فعلی دارد، اما با توجه به عدم نقص و کمالش، ضرورتا، از او، بهترین فعل ممکن(بین خیرهای ممکن دیگر) صادر می شود.

این جبر نیست، زیرا معنای اختیار توانایی انجام فعل به همراه علم، با عدم اجبار و مقهوریت غیر بود،

و با توجه به توضیحات گذشته اینکه از خیر مطلق جز خیر صادر نمی شود، به ضرورت برمی گردد؛ پس خداوند، توانایی انجام هر فعلی دارد

باسمه تعالی، سلام برشما

به نظر جنابعالی، اگر اقتضایات وجودی و درونی یک موجودی، فعلش را ضرورتا، به یک طرف متعین کند، اختیار منتفی است؛ و چون انسان صاحب اختیار، می تواند مخالف اقتضایات درونی خودش، فعلی انجام بدهد، صاحب اختیار است، اما خدا نمی تواند مخالف اقتضایات ذاتی خودش، کاری انجام بدهد و قطعا و باید، تنها کار خیر انجام بدهد، به دلیل اینکه خیر مطلق است و محال است از خیر مطلق، خیر صادر نشود، به خلاف انسانی که خیر نسبی و مقید و محدود است، و اختیار دارد که عمل خیر مرتکب شود و در عین حال می تواند عمل شر مرتکب شود، و همین وضعیت در انسان، اختیار او را موجه می کند، اما در خدا اختیار توجیه پذیر نیست، و حال که نمی شود خدا را مختار و صاحب اراده دانست، بلکه او موجودی است که مقهور و مجبور وضعیت درونی خودش است، پس او نمی تواند خدا باشد، به عبارت دیگر، خدایی خدا در عین اینکه باید مختار باشد، نباید مختار باشد و این تناقض است، پس خدا نیست. (این برداشت بنده ازمطالب، اگر اشتباهی صورت گرفته، تذکر بدهید.)

اجمالا، پاسخ بنده(در پست های قبلی) به شما این بود که شما در اثر مغالطه بین ضرورت و جبر و رعایت نکردن حیثیات این مسأله دقیق، مسأله را اشتباه و وارونه مطرح می کنید.

اما توضیح مطلب:

دوست عزیز، در پست های گذشته، تعریف اختیاربه تفصیل توضیح داده شد، (اراده و خواست فاعل عالم، بر انجام فعل بدون مقهوریت و سیطره موجودی دیگر)، گفته شد اگر علم نباشد، اختیار معنا ندارد، و اگر سیطره موجودی دیگر باشد، جبر صورت می گیرد.

حال شما سیطره و جبر را از ناحیه ذات موجود، معنا می کنید، یعنی همچنان که، سیطره موجود خارجی، منشأ جبر می شود، لوازم ذاتی داخلی هم منشأ جبر می شود، پس همین لوازم ذاتی، منشأ این می شود که کلمه نمی تواند و مجبور است را به کار ببریم، همچنان که، تپش قلب انسان از حیطه اختیار انسان خارج است، خدا هم افعالش مانند تپش قلب انسان، از حیطه اختیارش خارج است.

هر موجودی در مرتبه خودش ضرورتا لوازمی دارد و این لوازم از مرتبه هر موجودی غیر قابل انفکاک است، اگر بشود به هر نحوی، ضروریات یک موجود را از او سلب کرد، لازمه اش این خواهد بود، آن موجود دیگر خودش، خودش نباشد، و این تناقض است، (دقیقا برعکس تقریر شما) به این معنا که ما بیاییم، با یک مغالطه آشکار جای کلمات را عوض کنیم، بعد نتیجه اشتباه بگیریم (مثلا عدم نقص و محدودیت وجودی را به محدودیت تفسیر کنیم و بگوییم اینکه از خدا فعل شر صادر نمی شود، یعنی نمی تواند فعل شر مرتکب بشود، پس محدود است، در حالی که به دلیل عدم محدودیت و عدم نقص، محال است از او فعل شر صادر بشود).

آیا انسان می تواند، مختار نباشد؟ آیا انسان می تواند، قوه شنوایی و بینایی نداشته باشد؟ آیا انسان می تواند، قوه کشف حقایق نداشته باشد؟ آیا انسان افعال اختیاری را می تواند بدون علم و آگاهی انجام بدهد؟

و سوال آخر اینکه، آیا انسان، در اعمال اختیاریش، می تواند، اراده فعل شر هم بنماید؟

با توجه به اینکه، موکدا گفته شد، شر امر عدمی است، و قطعا انسان، در حد دانایی و علمش، افعال خیر، اراده می کند، و اگر امر دیگری او را از محدوده افعال خیر بازداشته، او را به همان نسبت در ورطه جهالت می کشاند، و این جهالت او، مانع خیرش می شود، گرچه فعلش را قطعا به اراده خیر انجام می دهد.

اینکه انسان در مسیر زندگی، اراده و اختیارش با تردید و جهاد و درگیری نفسانی همراه است، و قوای مختلف و کشش های مختلف نفسانی، او را به جهات مختلف می کشانند، (قطعا و ضرورتا)، خیر خود را طلب می کند، منتها از جهت ذاتیات ومحدودیت وجودش، قابلیت دارد که جهالت در او نفوذ کرده و او را از اختیار خیرش باز دارد، کمال و رشد انسان هم، به این معنا است که بتواند، با اختیارش راه های نفوذ جهالتش را مسدود کرده، و رشد معرفتی بنماید، به هر اندازه ای که رشد معرفتی بنماید، از جهت انسانی کاملتر می شود و اراده و اختیارش، به اراده و اختیار الهی نزدیکتر شده و اراده و اختیار خدا را بهتر نشان می دهد؛ زیرا در این حرکت تکاملی، نقایصش کمتر می شود.

اراده و اختیار انسان، آیت و نشانه ای از اراده واختیار خدا است، اختیار الهی، ضرورتا، نباید با نقص همراه باشد وهمان معنای اختیار انسان را دارد بدون هیچ نقصی، اگر اراده و اختیار خداوند، به معنای امکان صدور شر، از خدا باشد؛ لازمه اش، ورود نقایص در ذات بسیط متعالی و کامل حضرت حق است؛ و در عین حال، اینکه خداوند بتواند، اختیار شر بکند، لازمه اش این است که خداوند بتواند اراده و اختیار کند، خودش خودش نباشد، در حالی که ما تأکید داشته ایم که ضرورت را نباید با اختیار خلط کرد و به کار بردن کلمه بتواند و اختیار کند را در اینجا، همان مغالطه آشکار می دانیم، و به جای این کلمه می گوییم ضرورتا نمی شود که خدا چنین باشد، نه اینکه خدا نمی تواند، چنین کند.(دقت کنید) پس، به جای کلمه خدا نمی تواند و مجبور است، دو کلمه، نمی شود و ضرورت است، درست است؛ همچنانکه در مسأله قدرت خدا بر محالات عقلی، می گوییم، به جای کلمه نمی تواند، نمی شود، درست است.

اما در شعر مولوی، نکته اصلی بر متوجه کردن انسان بر توان انجام فعل و مختار بودن انسان است، اینکه انسان ناقص است و همین تردید در تصمیم گیری که من این کار را انجام بدهم یا آن کار را، دلیل اختیار می شود، نه اینکه اختیار معنایش، تردید باشد، پس در انسان این که گویی این کنم یا آن کنم، دلیل اختیار است، اما در خداوند، این کنم یا آن کنم، نیست، در عین حال اختیار هست؛ به عبارت دیگر هر تردیدی به این نحو دلیل اختیار است، منتها، دلیل اختیار موجود ناقص با علم محدود، نه اینکه هر موجود مختاری، این کنم یا آن کنم، و تردید داشته باشد.(دقت کنید)

به نظر جنابعالی، اگر اقتضایات وجودی و درونی یک موجودی، فعلش را ضرورتا، به یک طرف متعین کند، اختیار منتفی است؛

و چون انسان صاحب اختیار، می تواند مخالف اقتضایات درونی خودش، فعلی انجام بدهد

قطعا و باید، تنها کار خیر انجام بدهد، به دلیل اینکه خیر مطلق است و محال است از خیر مطلق، خیر صادر نشود،

اما در خدا اختیار توجیه پذیر نیست، و حال که نمی شود خدا را مختار و صاحب اراده دانست، بلکه او موجودی است که مقهور و مجبور وضعیت درونی خودش است، پس او نمی تواند خدا باشد، به عبارت دیگر، خدایی خدا در عین اینکه باید مختار باشد، نباید مختار باشد و این تناقض است، پس خدا نیست. (این برداشت بنده ازمطالب، اگر اشتباهی صورت گرفته، تذکر بدهید.)

دوست عزیز، در پست های گذشته، تعریف اختیاربه تفصیل توضیح داده شد، (اراده و خواست فاعل عالم، بر انجام فعل بدون مقهوریت و سیطره موجودی دیگر)، گفته شد اگر علم نباشد، اختیار معنا ندارد، و اگر سیطره موجودی دیگر باشد، جبر صورت می گیرد.

حال شما سیطره و جبر را از ناحیه ذات موجود، معنا می کنید، یعنی همچنان که، سیطره موجود خارجی، منشأ جبر می شود، لوازم ذاتی داخلی هم منشأ جبر می شود، پس همین لوازم ذاتی، منشأ این می شود که کلمه نمی تواند و مجبور است را به کار ببریم، همچنان که، تپش قلب انسان از حیطه اختیار انسان خارج است، خدا هم افعالش مانند تپش قلب انسان، از حیطه اختیارش خارج است.

هر موجودی در مرتبه خودش ضرورتا لوازمی دارد و این لوازم از مرتبه هر موجودی غیر قابل انفکاک است، اگر بشود به هر نحوی، ضروریات یک موجود را از او سلب کرد،

لازمه اش این خواهد بود، آن موجود دیگر خودش، خودش نباشد، و این تناقض است،

مثلا عدم نقص و محدودیت وجودی را به محدودیت تفسیر کنیم و بگوییم اینکه از خدا فعل شر صادر نمی شود، یعنی نمی تواند فعل شر مرتکب بشود، پس محدود است، در حالی که به دلیل عدم محدودیت و عدم نقص، محال است از او فعل شر صادر بشود).

اگر اراده و اختیار خداوند، به معنای امکان صدور شر، از خدا باشد؛ لازمه اش، ورود نقایص در ذات بسیط متعالی و کامل حضرت حق است

اگر اراده و اختیار خداوند، به معنای امکان صدور شر، از خدا باشد؛ لازمه اش، ورود نقایص در ذات بسیط متعالی و کامل حضرت حق است

و به جای این کلمه می گوییم ضرورتا نمی شود که خدا چنین باشد، نه اینکه خدا نمی تواند، چنین کند.(دقت کنید) پس، به جای کلمه خدا نمی تواند و مجبور است، دو کلمه، نمی شود و ضرورت است، درست است؛ همچنانکه در مسأله قدرت خدا بر محالات عقلی، می گوییم، به جای کلمه نمی تواند، نمی شود، درست است.

اما در شعر مولوی، نکته اصلی بر متوجه کردن انسان بر توان انجام فعل و مختار بودن انسان است، اینکه انسان ناقص است و همین تردید در تصمیم گیری که من این کار را انجام بدهم یا آن کار را، دلیل اختیار می شود، نه اینکه اختیار معنایش، تردید باشد، پس در انسان این که گویی این کنم یا آن کنم، دلیل اختیار است، اما در خداوند، این کنم یا آن کنم، نیست، در عین حال اختیار هست؛ به عبارت دیگر هر تردیدی به این نحو دلیل اختیار است، منتها، دلیل اختیار موجود ناقص با علم محدود، نه اینکه هر موجود مختاری، این کنم یا آن کنم، و تردید داشته باشد.(دقت کنید)

باسمه تعالی، سلام برشما

برادر عزیز، توانایی حق انتخاب در خداوند به آن معنایی که شما می فرمایید، منتفی و نقص است، زیرا برای خداوند، انتخاب دو طرف معنا ندارد، زیرا حالت منتظره و تردید، برای خداوند، محال است، اختیار در خدا، بدون نقص و محدودیت است، و تعریف اختیار همان تعریفی است که عرض کردیم، شما می فرمایید خداوند باید، بتواند، فعلی انجام ندهد که بتوانیم بگوییم مختار است، یا اقلا بین دو فرض، انتخاب کند، در حالی که برای خدا، دو فرض و انتخاب دو فرض بین دو مورد، اساسا محال است، زیرا در مرحله فرضیات مختلف قرار نمی گیرد که بخواهد انتخابی بکند. خوب، هر موجود مختاری ضرورتا، فعلی انجام می دهد، ولی، گاهی این فعل با تردید و محدودیت همراه است، مانند انسان، اما در مرتبه الهی همین اختیار بدون تردید است، به این معنا که خدا در مرتبه فعلش یا انجام می دهد یا نمی دهد، بدون هیچ تردیدی، در مرحله انتخاب حد اقل دو گزینه هم قرار نمی گیرد.

چه کسی گفته است موجود مختار و صاحب اراده می تواند اراده و اختیارنکند؟ آیا انسان می تواند، اراده فعل نداشته باشد؟ کدام موجود چنین است؟ ما هر چه می گوییم، ظاهرا بدون اینکه توجهی بفرمایید، همان سخنان قبلی خودتان را، فقط تکرار می کنید، شاید هم بنده نمی توانم به کنه سخنان بسیار دقیق جنابعالی پی ببرم، شاید می خواهید بفرمایید، موجودی مختار است، که اقلا بتواند دو گزینه را انجام بدهد، یعنی هم انجام بدهد، و در عین حال انجام ندهد.

مثلا اگر فرض کنیم، جناب رضازاده، با علم و اراده و بدون سیطره موجود خارجی، وزنه سنگین را بر می دارد، دلیل بر توانایی اختیاری اوست، با توجه به اینکه جناب رضازاده، از جهت شرایط درونی به گونه ای است که، ضرورتا، وزنه سنگین را برمی دارد، و برداشتن وزنه سنگین از جهت اقتضایات درونی او ضروری است، یعنی علم او و اهداف او برای برداشتن وزنه، این فعل را به مرتبه ضرورت می کشاند و به قول شما، نمی تواند این کار را انجام ندهد، و این مسأله منافاتی با اراده و اختیار او ندارد.

حال، منظور شما این است که جناب رضا زاده، برای اینکه مختار باشد، باید بتواند این کار را نکند؟ خوب، ایشان قبل از اینکه وزنه را برداشته باشد، اراده نکرده بود.
آیا منظور شما این است که آقای رضا زاده، اگر بخواهد مختار باشد، باید بتواند، در عین برداشتن وزنه، وزنه را بر ندارد؟ خوب، واضح است که چنین ادعایی، تناقض است.

ما که نزاع لفظی نداریم، اختیاری را که شما تعریف می کنید، خدا ندارد؟ (البته بنده خدا هم ندارد، زیرا با توجه به اقتضایات درونی هر شخص، یک طرف ضرورت دارد.) خوب، هیچ عیبی ندارد، خدا نداشته باشد، اصل اختیار همان است که عرض کردیم، حال خداوند، به جهت عدم محدودیت و عدم نقص، قطعا، و ضرورتا، چیزی را که شما می گویید، نداشته باشد، اما اختیار به تعریف ما را دارد.

شما جریان محدودیت اراده و اختیار انسان را، با توجه به زمانمند بودن و مکانمند بودن چنین اختیاری، در نظر می گیرید، خوب، خداوند، که زمانمند نیست، که انجام بدهد وبعد جلوگیری کند.

خداوند، چون عالم است و رحمان است و فیاض است، و در عین حال صاحب اراده است، اراده می کند و خلق می کند،(البته با توجه به اقتضایات وجودی مرتبه متعالی خودش.) چون قادر و توانا است، اراده می کند و خلق می کند، نه اینکه چون عالم است و ...، نمی تواند اراده نکند، زیرا مرتبه قبل از اراده، عدم اراده (عدم انجام فعل) است، در مرتبه اراده، اراده است و انجام فعل، حال در عین اراده کردن، خداوند می تواند، اراده نکند؟ این که محال عقلی است، اگر عدم اراده مرتبه قبل از اراده را، اراده نکردن حساب می کنید، پس می تواند اراده نکند.

پس، خداوند، عالم است و اراده می کند، حال شما بفرمایید، چون اختیار و اراده دارد، نمی شود(به نظرما) و نمی تواند(به نظر شما) اراده نکند، (و انسان هم از این جهت، چنین است.) و حتما و ضرورتا اراده می کند(به نظر ما) فقط اراده می کند و نمی تواند اراده نکند(به نظر شما) به هر حال واقعیت همین است و به نظر ما، هیچ و هیچ و هیچ تناقضی ندارد، اما به نظر شما، تناقض دارد؛ زیرا، شما اختیار را از همان جهت نقصش کمال می دانید، در حالی که ما، همان اختیار را از آن جهتی که شما کمال می دانید،(که ظاهرا انتخاب دو گزینه و تردید باشد.) ناقص می دانیم.(دقت کنید)

باسمه تعالی، سلام بر شما

جناب سعید، دو گزینه برای خدا متصور نیست، اما خداوند، در هر فعلی صاحب اراده است، خداوند اراده به بودن هر شیء که بکند، می شود، بدون اینکه مقهور موجودی باشد، او بسیط الحقیقه است، قبلا هم بارها گفته ام، که قبل از اراده عدم اراده است، پس در مرتبه ذات که خلقی نیست، و عدم اراده ( کان الله و لم یکن معه الشیء، خدا بود و هیچ شیء، با او نبود)، خداوند قادر بر همه چیز است، نه بر عدم، عدم که نیستی است.

اگر خداوند به این نحوی که شما می فرمایید، مختار بود که دیگر یک موجود مکلفی مانند انسان می شد، پس در خداوند همان اراده مهم است، نه اختیار به معنایی که دو گزینه ای باشد.

حال می شود از جهت دیگر این مسأله را مورد توجه قرار داد که خداوند در مرتبه خلق کردن، موجودی را که خلق نکرده، پس اراده نکرده است که خلق کند، اما در آینده که خلق می کند، اراده فرمود که خلق بکند، این همان مطلبی است که در مرتبه خلق قابل قبول است، چنان که قبلا هم گفته شد، پس دو گزینه به این معنا کاملا مطرح است، خلق نکردن و خلق کردن.:cheshmak:

اگر خداوند به این نحوی که شما می فرمایید، مختار بود که دیگر یک موجود مکلفی مانند انسان می شد، پس در خداوند همان اراده مهم است، نه اختیار به معنایی که دو گزینه ای باش

حال می شود از جهت دیگر این مسأله را مورد توجه قرار داد که خداوند در مرتبه خلق کردن، موجودی را که خلق نکرده، پس اراده نکرده است که خلق کند، اما در آینده که خلق می کند، اراده فرمود که خلق بکند، این همان مطلبی است که در مرتبه خلق قابل قبول است، چنان که قبلا هم گفته شد، پس دو گزینه به این معنا کاملا مطرح است، خلق نکردن و خلق کردن.

سلام خدمت دوستان و کارشناسان
بعد از خواندن این مطالب(که نشان از شکّاکیت دوستان است) چند سوال به ذهن آدم حمله میکنه:
چرا خدایی که می گویید بی نیاز و غنی است اینقدر محتاج توجیح است؟
واقعا خداوند چرا نیاز به توججه ما دارد؟
در پاسخ به این سوالات اغلب اینگونه شنیده ایم:
خداوند محتاج ما نیست بلکه این ما هستیم که محتاج اوییم.چون اوست بخشنده مهربان که ما را افریده وما را دوست دارد واگر از او نافرمانی کنیم از ما ناراحت می شود و.....!!!!!!

واقعا نیاز به این همه بازی با کلمات هست؟
اگر خداوند بزرگ است چرا برای درک و توضیح و بالتّبع توجیح کارهایش باید به یک انسان دیگر با عقل ناقص و محدود نیازمند باشم؟
واقعا راه دیگری به جز اینگونه کلمات و قصه ها وجود ندارد؟

پاسخ های احتمالی دوستان:
براهین زیادی در باب اثبات خدا وجود دارد که قطعی و بدون نقص و شبهه است.
با دیدن این همه معجزه، ایمان نیاوردن نشانه عدم بصیرت است...!!
کتابهای زیادی در توجیح خدا وجود دارد میتوانید مراجعه کنید.
نیازی به جواب نیست خودتون هم می دونید که خدا هست پس الکی حرف نزنید.
ظاهرا شما نمی خواهید به خدا ایمان بیاورید:کسی که خواب است را میتوان بیدار کرد اما کسی که خود را به خواب میزند هرگز....!!!

در پایان باید بگم:
.
.
.
.

سلام
جناب اشکال کننده برای نفی اختیار از خدا راه طولانی رفت ما مسیرش را نزدیک می کنیم و جواب ساده ای می دهیم :
آیا خدا می تواند شریک برای خودش خلق کند یا نه ؟
جواب :
شریک برای خدا از قبیل محالات عقلی است و نه اختیار و نه قدرت بدان تعلق نمی گیرد و از همین قبیل است هر امر محال عقلی دیگر لذا اگر عدم خلقت برای خدای فیاض علی الاطلاق محال عقلی باشد اختیار و قدرت بدان تعلق نمی گیرد
والسلام علی من اتبع الهدی

بسم الله

جناب سعید خداوند اختیارا بخشنده است مجبور به بخشندگی نیست ، می تواند نبخشد در نتیجه بخیل می شود اما می بخشد در نتیجه بخشنده می شود.

خدا مختار است => خیر را انتخاب می کند با وجود توانایی بر انتخاب شر => متصف به بخشندگی خواهد بود

در این فرض خداوند قبل از فعل متصف به بخشندگی نبود و بعد از آن متصف شد ، و با توجه به ازلی بودن فیض خدا پس بخشندگی نیز ازلی ست و از وجودش جدا نیست.(درست است کارشناس عزیز؟)

اینجا اشکال می کنید که نمی تواند شر را انتخاب کند چرا که منشا آن در ذاتش وجود ندارد ، می گویم می تواند چون مختار است و منشا انتخاب شر صرفا اختیار اوست ، اما تا به حال جز خیر انتخاب نکرده پس وجودش سراسر خیر است.

بر می گردیم به مثالی که صفحه اول زدم آیا ما می توانیم (دور از جان!) عریان در خیابان راه برویم یا با فضولات خودمان یا حیوانات دیگر تغدیه کنیم و روزگار بگذرانیم؟
بله ، چرا انجام نمی دهیم؟ چون منشا انتخاب آنها (دیوانگی) در وجودمان نیست با این وجود قدرت انتخاب آنها را داریم.

این فرق یک دستگاه است با انسان و هر موجود مختار دیگری ، انسان می تواند برخلاف تمام صفات و نیرو های درونی اش دست به هر کاری بزند اما آن صفات و نیروها اراده اش را به راه راست هدایت می کنند همین طور خداوند می تواند بر خلاف ذاتش دست به ظلم و استبداد بزند چون مختار است و قادر پس می تواند ، یک دستگاه تلوزیون نیست که اراده ای نداشته باشد ، و نتواند برخلاف صفات خود یک پرس چلو کباب تحویل شما بدهد!

مساله ساده است نمی دانم چرا تا به حال به نتیجه نرسیده اید!

جناب سعید خداوند اختیارا بخشنده است مجبور به بخشندگی نیست ، می تواند نبخشد در نتیجه بخیل می شود اما می بخشد در نتیجه بخشنده می شود.

اینجا اشکال می کنید که نمی تواند شر را انتخاب کند چرا که منشا آن در ذاتش وجود ندارد ، می گویم می تواند چون مختار است و منشا انتخاب شر صرفا اختیار اوست ، اما تا به حال جز خیر انتخاب نکرده پس وجودش سراسر خیر است.

بر می گردیم به مثالی که صفحه اول زدم آیا ما می توانیم (دور از جان!) عریان در خیابان راه برویم یا با فضولات خودمان یا حیوانات دیگر تغدیه کنیم و روزگار بگذرانیم؟
بله ، چرا انجام نمی دهیم؟ چون منشا انتخاب آنها (دیوانگی) در وجودمان نیست با این وجود قدرت انتخاب آنها را داریم.

سلام و عرض ادب خدمت دوستان گرامی

گرچه که هیچوقت مشتاق اثبات خدای ادیان نیستم

اگر تهی و عدم را برابر تمامی افعالی بگیرییم که به اختیار انجام نشده مسئله حل میشود؟

متشکرم

باسمه تعالی، سلام برشما

جناب سعید، شما در مباحث، با تکرار همین مصادره به مطلوبتان، گرفتار مغالطه و تناقض شده اید.

یک بار دیگر، توضیح مراحل اراده الهی را به ترتیب مطرح می کنم، شاید، مسأله حل بشود

قبل از مرتبه اراده، علم الهی است، منشأ اراده علم است، خداوند بر اساس علمش اراده می کند.

در علم خدا هیچ جهلی راه ندارد.

خداوند، بر اساس همین علمش، اراده می کند و خلق ایجاد می شود، اراده نمی کند(عدم اراده) نمی شود.

شما می فرمایید، اینکه خداوند، اراده نکند، شر است؟

اراده نکردن خداوند، یعنی عدم خلق.

هر خلقی، خیر است، عدم خلق هم همان عدم اراده خدا است.

چرا دقت نمی کنید؟

شما می فرمایید، خداوند نمی تواند خلق نکند، زیرا، خلق نکردن شر است.

دوست عزیز، قبل از جعل الهی مگر خلقی داریم که خیر باشد یا شر باشد؟ خیر بودن، بعد از خلق کردن است، و خلق کردن هم بعد از اراده الهی است و منشأ اراده الهی هم، علم و حکمت الهی است.

منشأ شبهه جنابعالی، مسأله توجیه شرور است، که هر شری عدمی است، و ظاهرا همین مسأله باعث شده است که به این تناقضات گرفتار بشوید.

مسأله شرور، در عالم خلقت، یک مسأله نسبی و اعتباری است، درست است که هر شری عدمی است، اما هر عدمی شر نیست، یک عدم به اعتباری شر است، و به اعتباری خیر است، مثلا عدم حیات میکروب به اعتبار سلامتی برای یک انسان خیر و به اعتبار خود میکروب شر است.

چرا دقت نمی کنید، بنده به اعتبار خلق گفتم، چرا نمی شود، خداوند بر اساس علم و حکمتش، اراده اش به خلق ها با توجه به بهترین شرایط تعلق می گیرد(البته در مرتبه خلق).

چرا پنجاه سال پیش من نبودم، زیرا خداوند اراده نکرده بود، چرا بعد متولد شدم، زیرا اراده(البته اراده فعلی، نه ذاتی) کرد.

چرا بعضی صفات صفات فعل الهی هستند و بعضی صفات صفات ذات؟

زیرا صفات فعلی مانند خلق(که همان خیری است که شما می گویید) از همان مقام فعل انتزاع می شود(یعنی بعد از فعل و خلق الهی)، فیض الهی هم از همین مرتبه انتزاع می شود.(دقت کنید)

باز هم شما می فرمایید، خداوند نمی تواند، خلق نکند؟ آن هم خلقی که از مرتبه فعل انتزاع می شود.

پس در مرتبه فعل خداوند، تمام ممکن الوجودهایی که اراده الهی به خلقت آنها تعلق نگرفته، خلق نشده اند.

دوست عزیز، شکاکیت، از آن کسانی است که بدهیات را انکار می کنند، و خیالات و توهمات مانع شده است که بدهیات را به درستی درک کنند.

پس، همین اشکالاتی که مطرح نموده اید، خودتان اندکی به درک فطریتان مراجعه بفرمایید، می توانید، به سادگی پاسخ خودتان را بدهید.

دوست عزیز، دقت کنید، عدم خلق، شر نیست، بلکه نبود و نیستی است، اگر خلق بشود، بعد از وجود مخلوقات، کلمه خیر، انتزاع می شود، حال، این عقل است که، کلمه شر را به اعتبار مخلوقات دیگر، انتزاع می کند و به اعتباری دیگرانتزاع نمی کند.

البته، چگونگی انتزاع مفاهیم مختلف در ذهن، خودش بحث جدایی می طلبد، کسانی که بخواهند، با چگونگی ادراکات و مفاهیم مختلف آشنا بشوند، کتاب اصول فلسفه و روش ریالیسم، انصافا کتاب خوبی است.