فطرت و طبیعت و تأثیر آن بر تفاوت های زن و مرد

البته نکته ی مهم این است که احکام اسلام مطابق با فطرت وطبیعت انسانهاست وهیچ گاه با حکمی برخورد نمی کنیم که بر خلاف فطرت وطبیعت ما باشد منتها گاهی خصوصیات وویژگیهایی که در زن یا مرد وجود دارد به گونه ای است که ما به اشتباه آنها را طبیعت یا فطرت فرض می کنیم ونهایتا اگر حکمی را مخالف آن ببینیم سریع جبهه گیری کرده وحکم خدا را مخالف طبیعت تلقی می کنیم در صورتی که باید توجه داشته باشیم حکم خدا در مسیر طبیعتیست که آن طبیعت از مسیر اصلی خودش خارج نشده باشد ودر مسیر فطرت در حرکت باشد.

بله متاسفانه یک برداشت اشتباه احتمالا باعث این نوع قضاوت شما شده است.لازم است یک بار دیگر این موضوع را مرور کنیم.

فطرت در واقع در یک تعریف ساده همان بعد معنوی انسان یا گرایشهای معنوی انسان است وطبیعت وجه اشتراک بین جاندار وبیجان وغریزه وجه مشترک بین انسان وحیوان.

همه ی احکام الهی مطابق با فطرت وطبیعت انسانهاست .هر جا هر حکمی را میبینیم در می یابیم که منطبق بر امور فطری وطبیعی ماست.اما بعضی مواقع ممکن است اموری را که فطری وطبیعی نیستند، فطری وطبیعی تلقی کنیم ونهایتا حکمی را مخالف با آن طبیعت وفطرت بدانیم .پس در درجه ی اول باید بدانیم آنچه که در رابطه اش می گوییم آیا واقعا امری فطری وطبیعیست یا نه، ما به اشتباه آن را فطری وطبیعی تصور کرده ایم.

در تعدد زوجات هم همینگونه است .حس انحصارطلبی در مردها به عنوان یک خصوصیت فطری تلقی می شود وجزءلاینفک وجود آنهاست.هر چند ممکن است در اثر تربیت ومحیط تحت تاثیر قرار بگیرد وکم رنگ یا بی رنگ شود اما در عین حال فطریست.

ولی در رابطه با حس تملک در بین خانمها این حس به عنوان یک امر فطری در نظر گرفته نمی شود وجزءلاینفک وجود خانمها نیست .گرچه بعضیها آن را به اشتباه طبیعی می دانند.وهمین طبیعی دانستن آن باعث می شود که دچار اشتباه شوندبنابراین قانون اسلام مطابق طبیعت واقعیست نه طبیعت ساختگی.

اصل برابري ذاتي و همانندي ميان زن و مرد، یک امر بدیهی وروشن است .اما باید بدانیم همین زن ومردی که می گوییم در فطرت یکسانند وجوهر وجودی آنها یکیست در عین حال دارای برخي تفاوت هاي جسمي و رواني هستند که باعث شده نوع گرایشهای آنها متفاوت از یکدیگر باشد همين تفاوت هاي حقيقي است كه موجب برخي تفاوت هاي حقوقي ميان آن دو مي شود که البته هیچ منافاتي با برابري ذاتي و اصل عدالت ميان آن دو ندارد. علاوه بر این ، تفاوت در تشريع و حقوق نيز صرفا تفاوت در نوع عمل زن و مرد است نه در هدف نهايي و نتيجه و يا ارزش عمل آنها، زيرا كه خداوند، انسان را براي تكامل آفريده و هر يك از زن و مرد با عمل متناسب خود به اين كمال مي رسند و تفاوت روش، در اصل كمال يابي، هیچ تاثيري ندارد.

البته در نوشته «سعید» تناقضهای دیگه ای هم هست:

در توضیحات «سینا» هم تعریف دقیق مفاهیم فطرت و طبیعت و حدود و صغور آنها درست مشخص نیست و اینکه "مطابقت فطرت و طبیعت" دقیقاً یعنی چه؟

به نظر من تو این مورد باید یه کم مبنایی تر بحث بشه.

فطرت همه بشر یکسان است و در هیچ حوزه ای با هم تفاوت ندارند و حدیثی که مورد استناد قرار گرفت و فطرت خاصی را به مومن نسبت داد، تنها به این دلیل است که کافر فطرت خود را وارونه می کند. به همین دلیل آن خصوصیت را ندارد. و الا در ابتدا همه فطرت یکسان دارند.
حتی اگر این اشکال را نیز کنار بگذاریم، دلیلی برای تفاوت فطرت بین زن و مرد نمی شود.
وجود تفاوت بین زن و مرد مسلم است. اما آیا این تفاوت ها در حوزه فطرت هستند؟ یا در حوزه جسم؟

اگر اشاراتی که در قرآن در مورد فطرت انسان وجود دارد رو کنار بگذاریم، فطرت در واقع برساخته ذهن فیلسوفان است. در جهان اسلام استاد مطهری با استفاده از ذات گرایی ارسطویی معتقد است که فطرت ام المسائل معارف اسلامی است. البته نظریات ذات گرایی مربوط به فلاسفه کلاسیک است در حالی که این نظریه در بین نظریه پردازان امروز جایگاه چندانی ندارد خصوصاً در حوزه مباحث جنسیت.

در مورد جنسیت اونچه که بیشتر مورد تأکید قرار گرفته طبیعت است که اون هم تحت تأثیر نظریات فمینیستی است چون اونها معتقدند جامعه مردسالار برای عادی جلوه دادن تبعیضات موجود در جامعه، از ذاتی بودن تفاوتهای مرد و زن استفاده کرده است. ولی خب همونطوری گه گفتم چون این مفهوم خیلی ذهنی است هم میشه تفاوتها و هم شباهتهای مرد و زن رو به اون نسبت داد. در واقع در بین خود فیلسوفان نیز اتفاق نظری در مورد فطریات انسان وجود ندارد.

مهترین و پایدارترین راه و رسم زندگى، برنامه‏ اى است که برگرفته از آفرینش و طبیعت انسانى و مطابق با فطرت او باشد، نه آنکه از عواطف و احساسات فرد یا جامعه نشات گرفته باشد . به تعبیر دیگر، انسان باید در زندگى فردى و اجتماعى خود قوانینى را به کار بندد که طبیعت و فطرت انسان فطرى (طبیعى) آن را اقتضا مى ‏کند، نه طبیعت انسانى که به هوا و هوس آلوده بوده، اسیر احساسات و عواطف است .

ممنون از جناب سینا،
مسئله بغرنج اینه که بدونیم فطرت و طبیعت انسان چه هستند تا اقتضائات اونها چه باشند و از کجا باید گرفته بشن از عقل یا دین و اینکه آلوده شدن طبیعت با هوا وهوس چه معنایی دارد.

اینقدر کلی صحبت کردن مشکلی رو حل نمیکنه.

به نظر من حوزه جسم وفیزیولوزی روی روح وخصلتهای روانی هم اثر دارد واین دو جدای از هم نیست.آنچه در زن ومرد متفاوت است مربوط به جسم وخصوصیات روحی ورفتاری ناشی از تفاوتها جسمانی و هورمونی است.اما به حوزه عقل عملی وشناخت خدا وخوب وبد اعمال و ایمان مربوط نیست. حتی در عقل نظری هم تفاوت زن ومرد ثابت نشده.اینها در واقع (جان) انسان است.همان نفخت فیه من روحی که درآیات ابتدایی سوره مومنون تصریح شده.حالا فطرت دقیقا کدامیک از این حوزه هاست نمی دانم.

با فطرت دو نوع برخورد میشه کرد برخورد ایمانی و عقلانی، در گفتمان دینی ما باید ایمان بیاریم که فطرتی برای انسان هست که احتمالاً مرتبط با نفخه الهی و پیمانی است که در عالم ذر از انسان گرفته شده است یعنی در کلی ترین و ماورایی ترین سطح ممکن، اما وقتی بخواهیم این فطرت را مبنایی برای روحیات و رفتار دنیایی انسان یا حتی وارد بحث اخلاقیات کنیم، اینجاست که عقل راه را بر ما میبندد. چون فطرت بنا به تعریف جوهر وجود انسانی است و ثابت است اما این عالم، جهان تکثرات است که اولین و مهمترین آن انشعاب زن و مرد است. ما در اینجا با این معضله مواجه میشویم که تفاوت های زن و مرد را باید فطری بدانیم یا شباهت های آنها را؟ از این رو به نظر من در بحث از منشأ جنسیت و برای تبیین تفاوتهای حقوقی مرد و زن درست تر آن است که به «طبیعت» استناد بجوییم.