شناخت ائمه

با سلام
در مورد کتاب‏های امامان(ع) در منابع روایی ده‏ها کتاب و تألیف از آنان یاد شده است. و این ها بر چند نوعند:
الف) برخی از این کتاب‏ها توسط امام پیشین نگاشته شده و به امام بعدی به عنوان میراث امامت منتقل شده و همین طور از امامی به امام دیگر رسیده، تا در دست امام دوازدهم حضرت مهدی(عج) قرار گرفته است.
ب) برخی از این‏ها با املای امام و با خط شاگردان نگارش یافته است.
ج) برخی با خط امامان(ع) برای هدایت افرادی خاص و یا درخواست عده‏ای و یا به صورت کلی نوشته شده است.
د) برخی از کتاب‏های منسوب به امامان(ع) روایات منتسب به آنان است که توسط دیگران در یک یا چند مجموعه روایی گردآوری شده است.
اینک به ذکر تعدادی از کتاب هایی که با یکی از مناسبت‏های مذکور به امامان(ع) منتسب است می‏پردازیم:
1 - "الجامعه":کتابی است که درباره احکام حلال و حرام است که با املای پیامبر(ص) و خط علی(ع) نگارش یافته است.
2 - "الجفر" مندرجات این کتاب حوادث کائنات است و امام علی(ع) آن را در پوست بز یا گوسفندنوشت . بدین جهت که بر پوست بز (یعنی جفر) نوشته شد، آن را "جفر" نامیده‏اند.(1)
3 - "کتاب علی":در مورد این کتاب نوشته‏اند:این کتاب با املای پیامبر(ص) و خط علی(ع) نگارش یافته است و مشتمل بر مسائل مربوط به حلال و حرام است. این کتاب از امام قبلی به امام بعدی به عنوان میراث منتقل شده و بارها مورد استشهاد امامان بعدی قرار گرفته است. برخی گفته‏اند:این کتاب همان کتاب جامعه است.(2)
4 - "مصحف فاطمه":برخی نوشته‏اند این کتاب کتابی است با املای پیامبر(ص) و خط علی(ع).(3)
برخی گفته‏اند:بعد از رحلت پیامبر(ص) خداوند فرشته‏ای را فرستاد تا غم و اندوه حضرت زهرا(س) را بکاهد وی با آن بانوی بزرگ هم صحبت شد و حاصل آن همین کتاب است که با املای حضرت زهرا(س) و خط علی(ع) نگارش یافته است.(4)
5 - کتاب الاداب.
6 - کتاب الفرائض.
7 - جمع القرآن و تأویله یا جمع القرآن علی ترتیب النزول.
8 - کتاب اعلی فیه ستین نوعاً من انواع علوم القرآن؛ امام(ع).
9 - کتاب فی زکاةالغنم، از امام علی(ع).
10 - کتاب فی ابواب الفقه؛ از امام علی(ع).
11 - کتاب آخر فی الفقه؛ از امام علی(ع).
12 - عهدنامه مالک اشتر؛ از امام علی(ع).
13 - وصیت به محمد بن حنفیه؛ از امام علی(ع).
14 - قضاوت‏های امیرالمؤمنین؛ (جمع آوری قضاوت‏های آن حضرت)
15 - مسند امام علی(ع)، این کتاب را نسائی از روایات امام علی(ع) جمع‏آوری نموده است.
16 - نهج البلاغه، سید رضی از سخنان حضرت علی(ع) آن را جمع آوری نموده است.
17 - جنةالاسماء از امام علی(ع).
18 - غررالحکم و دررالکلم، عبدالواحد آمدی از کلمات حضرت جمع آوری نموده است.
19 - کتاب معماهای علی(ع).
20 - الامثال الامام علی بن ابی طالب.(5)
21 - الصحیفة الکامله فی الدعیه؛ از امام چهارم(ع).
22 - الصحیفة الثانیه السجادیه؛ جمع آوری توسط شیخ حرّ عاملی.
23 - الصحیفة الثالثه السجادیه؛ جمع آوری توسط میرزا عبدالله اصفهانی، معروف به افندی، صاحب ریاض‏العلما.
24 - الصحیفة الرابعة السجادیه؛ جمع آوری توسط میرزا حسین نوری.
25 - الصحیفة الخامسة السجادیة؛ جمع آوری توسط سید محسن امین، صاحب اعیان الشیعه.
26 - رساله حقوق؛ از امام سجاد(ع).(6)
27 - کتاب التفسیر؛ از امام باقر(ع).
28 - رساله امام باقر(ع) به سعد الخیر.
29 - کتاب الهدایه؛ از امام باقر(ع).(7)
30 - جعفر ابیض، امام صادق(ع) فرمود:"نزد من جعفر ابیض است و محتوایش:زبور داود، تورات موسی، انجیل عیسی، صحف ابراهیم و حلال و حرام و مصحف فاطمه است، مصحف فاطمه قرآن نیست، بلکه در آن هر حکمی که مورد نیاز بشر باشد، وجود دارد".(8)
در روایتی دیگر آمده است که در مصحف فاطمه(س) اخبار کائنات مندرج است، نه حلال و حرام، همان گونه که در مصحف فاطمه بیان شد.
31 - رساله امام ششم به نجاشی (والی اهواز) معروف به رساله عبدالله بن نجاشی.
32 - توحید مفضل؛ امام صادق(ع) در مورد خداشناسی، املا نمود و مفضل بن عمر آن را به نگارش درآورد.
33 - کتاب اهلیلجه؛ از امام صادق(ع).
34 - کتاب مصباح الشریعه و مفتاح الحقیفه، منسوب به امام صادق(ع).
35 - نثرالدرر، منسوب به امام صادق(ع).(9)
36 - وصیت به هشام به حکم و ویژگی‏های عقل؛ از امام هفتم(ع).(10)
37 - علل‏الاحکام الشرعیه؛ امام رضا(ع) در جواب مسائل محمد بن سنان‏نوشت.
38 - العلل فضل بن شاذان؛ او از امام رضا(ع) استماع نمود و به نگارش درآورد.
39 - فقه الرضا(ع).
40 - صحیفةالرضا یا مسند الرضا از امام هشتم(ع).(3)(11)
41 - عیون‏الاخبار؛ شیخ صدوق از روایات امام هشتم(ع) جمع آوری نموده است.
42 - رساله جبر و تفویض؛ از امام هادی(ع).
43 - اجوبة؛ پاسخ به سؤالات یحیی بن اکثم؛ از امام هادی(ع.
44 - قطعه بن احکام الدین؛ از امام هادی(ع)(4).(12)
45 - تفسیر؛ منسوب به امام حسن عسکری(ع).
46 - مواعظ قصار؛ از امام حسین عسکری(ع).
47 - رساله منقبت؛ از امام حسن عسکری(ع).
48 - مکاتبات الرجال؛ از امام حسن عسکری(ع).(13)
در پایان بیان این نکته ضروری است که با توجه به فاصله زمانی بین زمان ما و زمان ائمه(ع) نیز با توجه به محدودیت‏های اطلاع رسانی زمان معصومان(ع) و با توجه به سیاست‏های حاکمان مبنی بر حضور امامان(ع) و ایجاد مزاحمت‏ها برای آنان و... به روشنی نمی‏توان آثار نورانی آن بزرگمردان را برشمرد. بدین دلیل ابهام در انتساب برخی از کتاب‏ها وجود دارد و نمی‏توان به گونه جزم داوری نمود.
پی‏نوشت‏ها:
1 - حسن بن فروخ، بصائرالدرجات، ص 157 - 159؛ سید مرتضی عسکری، معالم المدرستین، ج 2، ص 223.
2 - محمد بن خالد برقی، المحاسن، ص 193.
3 - حسن فروخ، همان،ص 158 - 157.
4 - همان، ص 153؛ کافی، کلینی، ح 1، ص 24.
5 - سید محسن امین، اعیان الشیعه، ج 2، ص 332 و 333.
6 - همان، ص 457 و 476.
7 - همان، ص 518 - 476.
8 - کافی، ج 1، ص 240.
9 - سید محسن امین، همان، ص 518 - 521.
10 - همان، ص 539.
11 - همان، ص 566 - 568.
12 - همان، ص 584.
13 - همان، ص 588.

درباره حضرت علی علیه السلام ، فروغ ولایت آیه الله العظمی جعفر سبحانی
فضایل فاطمه زهرا از ديدگاه ديگران کتاب آیه الله العظمی مکارم و بانوی بزر،گ اسلام ایه الله ابراهیم امینی و رننجهای حضرت زهرا ایه الله سید جعفر مرتضی عاملی
درباره امام حسن علیه السلام : تحلیلی از زندگینامه سیاسی امام حسن مجتبی علیه السلام نوشته آیه الله سید جعفر مرتضی عاملی
درباره امام حسین علیه السلام لهوف ابن طاوس و نفس المهموم مرحوم شیخ عباس قمی که ترجمه آن به نام درکربلا چه گذشت چاپ شده است کتاب فرهنگ عاشورا نوشته جواد محدثی
کتابهای سیره پیشوایان نوشته مهدی پیشوایی و کتاب منتهی الامال شیخ عباس قمی نیز کتابهای خوبی درباره همه چهارده معصوم است
ضمنا کتابنامه ائمه اطهار علیه السلا نوشته ناالدین انصاری قمی مجموعه ای است که به معرفی کتاب درباره اهل بیت پرداخته است و می توانید در سطوح مختلف تحصیلی کتاب مناسب خودتان را بیابید