روزی از خداست این همه تفاوت چرا؟
تبهای اولیه
خداوند میفرماید: «... روزی طلبان را یكسان در كسب روزی گردانید.» با وجود تساوی تلاشهای انسان ها در كسب روزی، تفاوت درآمدها، ناشی از چیست؟
پاسخ :
خداوند نیازمندیهای همه نیازمندان را پیشبینی كرده است و هیچ نیازی را بدون جواب و پاسخ نگذاشته است.
قرآن شریف میفرماید: « وَجَعَلَ فِیهَا رَوَاسِیَ مِن فَوْقِهَا وَبَارَكَ فِیهَا وَقَدَّرَ فِیهَا أَقْوَاتَهَا فِی أَرْبَعَةِ أَیَّامٍ سَوَاء لِّلسَّائِلِینَ » [فصلت آیه 10] ؛ بر روی زمین کوهها پدید آورد و آن را پر برکت ساخت و به مدت چهار روزرزق همه را معین کرد ، یکسان برای همه سائلان.
تفسیر صحیح قسمت آخر آیه این است كه مواد غذایی به اندازه و مساوی نیاز نیازمندان و تقاضا كنندگان است (سواء للسائلین) چنان كه قرآن در آیه دیگری میفرماید:
«پروردگار ما كسی است كه به هر موجودی آنچه آفرینش او اقتضاء داشت عطا كرد و سپس او را در مسیرش هدایت نمود.»[ طه/50] منظور از سائلین در اینجا ممكن است انسانها یا اعم از انسانها و حیوانات و گیاهان باشد مطابق این تفسیر نه تنها انسانها بلكه نیاز حیوانات و گیاهان را از آغاز در زمین پیشبینی كرده و آنچه برای ادامه حیات آنها لازم بوده، آفریده است.[1]
«كلمه «سواءً» مفعول مطلق برای فعلی تقدیری است كه معنایش این میشود: «روزی مخصوص نیازمندان فراهم شد» احتمال دیگر این است كه سواء حال باشد.
از «اقوات»، یعنی؛ خداوند روزی را برای نیازمندان به اندازه قرار داد به نحوی كه همه از آن استفاده كنند نه زیاد بیاید و نه كم. منظور از «سائلین» انواع نباتات و حیوانات و انسان است كه همه در زنده ماندن خود محتاج به روزی هستند و به این اعتبار این نیاز را سائل (درخواست كننده) خواند چون با زبان حال و زبان تكوین از پروردگار خود روزی میخواهند.[2]
پس اینكه «خداوند روزی، روزی طلبان را به طور یكسان قرار داده است» برداشت صحیحی از آیه نیست. خود قرآن در آیه «71» سوره نحل به تفاوت روزیها تصریح دارد،
میفرماید: «خداوند بعضی شما را بر بعضی دیگر از نظر روزی برتری داد...) یعنی روزی بعضی بیشتر از دیگری است.
در اینجا این سؤال مطرح می گردد كه آیا ایجاد تفاوت و اختلاف از نظر رزق و روزی در میان مردم با اصل عدالت پروردگار و مساواتی كه باید بر نظام جوامع بشری حاكم باشد، سازگار است؟
بدون شک اختلافی كه میان انسانها از نظر بهرههای مادی و درآمدها وجود دارد بیشتر مربوط به عمل و رفتار و تلاش افراد و استفاده صحیح از استعداد و تواناییها است. این باعث میشود بهره بعضی بیشتر و درآمد بعضی كمتر شود (البتّه موضوع بحث مربوط به یک جامعه سالم و خالی از استثمار و بهرهكشیهای ظالمانه است، نه جوامع منحرف و ظالمانه كه از قوانین آفرینش و اسلام بركنارند.) حتّی كسانی كه گاهی از آنها انسانهای بیدست و پا و بی عرضهای یاد می شود و از اینكه درآمدهای قابل ملاحظهای دارند تعجب آور است.
اگر با دقّت بیشتری در عمل و رفتار و اخلاق آنها اندیشه شود، دیده می شود كه آنها از نقطه قوّتی نیز برخوردار بوده اند و به خا طر آن به چنین چیزی دست یافته اند.[3]
پس آنچه در خلقت وجود دارد تفاوت است نه تبعیض. تبعیض آن است كه در شرایط مساوی و استحقاقهای همسان بین اشیاء و انسان ها فرق گذاشته شود، ولی تفاوت آن است كه در شرایط نامساوی چنین فرقی وجود داشته باشد. به عبارت دیگر تبعیض از ناحیه دهنده است و تفاوت مربوط به گیرنده.
به عنوان مثال اگر یک معلم به دانشآموزانی كه همه در یک درجه هستند و كار آنها یكسان است نمرههای مختلفی بدهد این تبعیض است، ولی اگر معلم همه دانشآموزان را به یک دیده بنگرد و همه را تعلیم دهد و به یک نحو امتحان كند، آن گاه برخی بر اثر كمهوشی یا به خاطر كم كاری، درست از عهده ی امتحان بر نیانید و نمره ی خوب اخذ نكنند و برخی به خاطر كوشش و تلاش نمره خوب اخذ نمایند در این صورت تفاوت عین عدالت است. چون عدالت همین است كه هر كس را به اندازه استحقاقش نمره آورد.[4]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. ناصر مكارم شیرازی، تفسیر نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامیه، 1368، ج 9، صص 18 تا 23.
2. محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج 17، ص 581.
پی نوشت ها :
[1] . مكارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالكتب الاسلامیه، 1368، ج 20، ص 224.
[2] . طباطبائی، محمد حسین، المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، تهران، انتشارات رجاء، 1363، ج 17، ص 581.
[3] . تفسیر نمونه، ج 11، ص 312.
[4] . همان، ج 11، صص 310 تا 321.
منبع : اندیشه قم
سلام.ممنون از پست ها و رفع شبه ای که انجام دادید.
اگر در یک جامعه که برپایه سلامت وایمان و همه چی تمام باشد خب همه در حد توان خود کار انجام میدهند واین توان را خدا داده(که متفاوت است) خب باز باعث می شود روزی ها به طور یکسان تقسیم نشود ویکی پول دار تر باشد...مشکل این توانه نیست...؟؟؟
یعنی من میتونم مثلا به اندازه علامه طباطبایی فعالیت کنم؟؟؟؟ومثلا پول دار باشم؟
سوالم واضحه
نگاه کنید میگید افراد به اندازه توانشون نتیجه و روزی میگیرن .حالا اگه در یک جامعه سالم همه تلاش کنند معلوم است که همه توانایی های یکسانی ندارند پس باعث میشود با روزی ها متفاوت تقسیم شود ...میخام این شبهه حل شه...
مثلا دریک حکومتی که معصوم رهبری میکند(جامعه سالم)مثلا حکومت امام زمان...
متوجه شدید یا بیشتر توضیح بدم؟
[="Tahoma"][="Navy"]اگر در یک جامعه که برپایه سلامت وایمان و همه چی تمام باشد خب همه در حد توان خود کار انجام میدهند واین توان را خدا داده(که متفاوت است) خب باز باعث می شود روزی ها به طور یکسان تقسیم نشود ویکی پول دار تر باشد...مشکل این توانه نیست...؟؟؟
یعنی من میتونم مثلا به اندازه علامه طباطبایی فعالیت کنم؟؟؟؟ومثلا پول دار باشم؟
باسلام و عرض ادب و تشکر از توضیح مجددتون از سوال
بله همین طور هست، حتی در حکومت معصوم، اگر هر کسی در حدّ توان خود کار کندَ،باز روزی ها به طور مساوی تقسیم نخواهد شد، یعنی قرار نیست که روزی ها به طور مساوی تقسیم شود، زیرا توانایی ها متفاوت است، پس رزق هم متفاوت خواهد شد، البته این در مقام دنیاست، اگر تفاوت نباشد دیگر دنیا نخواهد بود، خداوند متعال در دنیا ظرفیتهای متفاوت داده است، تا مردم امتحان شوند، غنی به فقیر کمک کند، فقیر در نداری صبر کند، شجاع به ضعیف یاری رساند و از قدرت خویش دریغ ننماید، خلاصه موقعیتهای متفاوت پیش آید تا مردم امتحان شوند،
اما در مقام آخرت،این گونه نیست، یعنی به هر کسی نسبت به ظرفیت خویش پاداش داده می شود، یعنی ممکن است، کسی که در خانواده ی عالم به دنیا آمده و اعمال نیک و مستحب زیاد انجام داده،مرتبه اش با یک انسان ساده ای که از امکانات و علوم خانواده عالم برخوردار نبوده، یکی باشد و هر دو در کنار هم باشند، زیرا دومی به وظیفه به اندازه درک و فهم خود عمل کرده.
فَإِنَّمَا يُجْزَى الْعِبَادُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى قَدْرِ عُقُولِهِم. (ارشاد القلوب ج1، ص 199)
یعنی خداوند متعال در روز قیامت، به اندازه درک و فهمشان، آنها را مجازات می کند و پاداش می دهد.
یعنی به تعداد اعمال و رفتار ما نگاه نمی کند،بلکه شرایط و امکانات را هم می سنجد، لذا در قرآن می فرماید:
الملك : 2 الَّذي خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَياةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً وَ هُوَ الْعَزيزُ الْغَفُور
خداوند کسی است که مرگ و حیات را خلق کرد تا شمارا بیازماید که کدامین شما بهترین عمل را انجام می دهید.
همانطور که از آیه پیداست، سخن از بهترین عمل است، نه بیشترین عمل، نفرمود لیبلوکم ایکم اکثر عملا.
بهترین عمل هم باید به شرایط فرد سنجیده شود، پس نگاه خدا به کیفیت اعمال است نه کمیت. کیفیت هم باید با استعداد و توانایی شخص، سنجیده شود. دلیل دیگر بر تفاوت، که موجب فضاهای جدیدی برای امتحان می شود، ذکر این آیه است:
... لِكُلٍّ جَعَلْنا مِنْكُمْ شِرْعَةً وَ مِنْهاجاً وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ لكِنْ لِيَبْلُوَكُمْ في ما آتاكُم.(مائده 48)
«برای هر یک از شما امتها شریعت و راه روشنی قرار دادیم و می خواست تا شما را در آنچه به شما داده است بیازماید...»[/]