آیا در بهشت هم می توان به مقامات بالاتری رسید؟

در پاسخ به این سؤال باید گفت: آری، قطعاً در آنجا تکامل وجود دارد و بهشتیان هرگز درجا نمی زنند، بلکه در پرتو عنایات الهی و الطاف ربانی، روز به روز به ساحت قدسش نزدیک تر می شوند و در مسیر قرب الی الله به پیشروی خود ادامه می دهند.

البته مفهومش این نیست که در آنجا طاعات و عبادات و اعمالی وجود دارد، زیرا که بهشت دار تکلیف نیست، زیرا عناصر اولیۀ تکلیف در آنجا وجود ندارد، بلکه در پرتو لطف و عنایت الهی و اعمالی که در این جهان انجام داده اند، همچنان به سیر تکاملی خود ادامه می دهند.

درست همانند بعضی درختان پرباری که انسان یکبار آن را غرس می کند، ولی مرتباً جوانه می زند و ریشه می دواند و از نقاط دیگر سر بر می آورد و دشت و صحرا را فرا می گیرد.

یا همانند سفینه های فضائی که برای آغاز حرکت و خارج شدن از محیط جاذبۀ زمین نیاز به نیروی عظیمی دارد. ولی بعد از خروج از این محیط، چنانچه به مانعی برخورد نکند بدون احتیاج به نیروی محرک جدید، تا ابد به سیر خود ادامه می دهد.

در بعضی از آیات قرآن نیز اشاره ای به این مسأله شده است:

در جائی می فرماید: "و لهم رزقهم فیها بکرةً و عشیاً؛ (1)هر صبح و شام روزیِ آنها (مواهب بهشتی) در بهشت مقرر است."

مسلماً این مواهبِ جدید و تازۀ بهشتی، اعم از مادی و معنوی است که در این دو وقت به آنها داده می شود و طبعاً بواسطۀ این مواهب، به مقامات بالاتری سوق داده خواهند شد.

در این زمینه حدیث پر معنائی از پیامبر اکرم (ص) نقل شده که مطلب را بوضوح روشن می سازد، می فرماید: "و تأتیهم طُرَفُ الهدایا من الله تعالی لمواقیت الصلاة التی کانوا یصلون فیها فی الدنیا، تُسَلِّمُ علیهم الملائکة؛(2) هدایای ویژه و جالبی از سوی خداوند بزرگ، در عوض اوقاتی که در دنیا نماز می خواندند به آنها می رسد و فرشتگان به آنها سلام و درود می فرستند."(3)

پاورقی__________________________________

1. سورۀ مریم، 62.
2. تفسیر روح المعانی، ج 16، ص 103؛ قرطبی، ج 6، ص 4166 (ذیل آیۀ مورد بحث).
3. ر.ک: کتاب دیدار یار، اثر دانشمند محقق آیت الله مکارم شیرازی، صص 212 و 213.