شب قدر کدامین شب است؟!

بسم الله الرحمن الرحیم


1. از امام صادق علیه السلام درباره شب قدر سوال شد فرمود :
درشب بیست و یکم یا بیست و سوم ماه رمضان، آن را بطلب
الكافی ج 4ص156
در بعضی روایات پرسیده اند مگر یک شب نیست؟ فرموده اند بله و پس از اصرار راوی برای تعیین آن فرموده اند :
چقدر آسان است عمل کردن (عبادت و تلاش)در دو شب!


عالمان شیعه از مجموعه روایات به دست آورده اند که شب قدر همان شب بیست و سوم است و اینکه در بعضی روایات به طور روشن تعیین نشده به خاطر نقشی است که شبهای نوزدهم و مخصوصا بیست و یکم، در شب بیست و سوم دارند که اگر برای بعضی افراد ضعیف می گفتند شب قدر همان بیست و سوم است از این دو شب غافل می شدند

2. راوی می گوید شنیدم که مردم از امام صادق علیه السلام پرسیدند :
آیا رزق و روزی در شب نیمه شعبان مقدر می شود؟ که حضرت پاسخ فرمود :
نه! به خدا سوگند این امر نیست مگر در شب نوزدهم ماه رمضان و شب بیست و یکم و شب بیست و سوم.
به اینصورت که درنوزدهم خداوند آنچه از امور را که می خواهد اراده و قضا کند یا جلو و عقب اندازد همه را جمع می کند و در شب بیست و یکم اموری را که اراده کرده که قضایش بر آنها جاری شود از بقیه جدا می کند ولی ممکن است در این امور برای خداوند بداء حاصل شود( آنها را تغییر دهد) ولی وقتی شب بیست و سوم شد و خداوند اموری را امضاء کرد دیگر، این امور حتمی هستند و در آنها بداء(تغییر) حاصل نمی شود
الحدائق الناضرة ج13ص442

توضیح : در نوزدهم همه امورخیر و شر در نظر گرفته می شود به عبارتی تقدیر(اندازه گیری) می شود ولی اینکه مورد قضای الهی واقع شوند یا نه، دراین شب معلوم نمی گردد
در بیست و یکم ازاین امور مقدره در شب نوزدهم،بعضی یا همگی مورد قضای الهی می گردند اما نه بطور حتمی و غیر قابل تغییر. پس در پایان شب 21 مقضیّات هر کس معلوم است ولی با احتمال تغییر.
ــ در زبان عامیانه به مقضیّات ،مقدّرات گفته می شود ــ
تا شب بیست و سوم ممکن است تغییرات اعمال شود. این تغییرات می تواند در اصل باقی ماندن یا لغو هر یک ازمقضیّات الهی باشد و یا درجزئیاتش مثلا زمان اجرای آن در سال آینده
اما درپایان شب 23 هر چه از مقضیات شب21 امضاء شده باشد،طبق این روایت حتمی هستند و بداء(تغییر) در آنها حاصل نمی شود

البته از روایات دیگر به دست می آید که خداوند ممکن است طبق مشیت خود در طول سال نیز در مقضیّات امضاء شده در شب23، تغییر دهد

3. امام صادق علیه السلام فرمود
در شب نوزدهم تقدیراموراست.درشب بیست و یک قضاء صورت می گیرد و در شب بیست و سوم محکم شدن(امضاء) مقضیّات سال آینده صورت می گیرد . و برای خدای عز و جل اختیار است و هر چه بخواهد در مورد خلق خود انجام می دهد
الكافی ج4ص 160

علامه مجلسی می گوید :جمله پایانی این روایت نشان می دهد که احتمال بداء(تغییر) درمقضیّات شب قدر، در طول سال وجود دارد

از این روشنتر روایت زیر است:

4. می فرماید :ملائکه در شب قدر به آسمان دنیا نازل می شوند پس امورسال بندگان را [طبق دستور خداوند می نویسند]و این امور نزد خداوند،موقوف است و هر چه بخواهد در آن اراده می کند هر کدام را بخواهد جلو می اندازد و هرچه اراده کند عقب می اندازد و اگر بخواهد بعضی را لغو می کند و یا اموری را اضافه می کند
الكافی ج 4 - ص 157

علامه مجلسی و بعضی عالمان دیگر این روایات را ترجیح می دهند و روایات مخالف آن را توجیه می کنند
ظاهرا با توجه به سفارش اکیدی که به اعمال خیر و مخصوصا دعا و صدقات در رفع قضاهای بد و جلب خوبیها در همه ایام زندگی شده است، نظرعلامه مجلسی و این دسته از عالمان قابل قبول است ــ در روایت داریم که :دعا کردن قضاء را تغییر می دهد حتی اگر بسیار محکم شده باشد!ــ

چرا که اگر چنین نباشد انسان بعد از شب 23 میگوید که امور من تا سال آینده روشن شده و حتمی و غیر قابل تغییر است پس نه می توان با دعا و صدقه و ...امر شری را از آن پاک کرد و نه می شود منفعتی را به آن اضافه نمود و نتیجه اش ترک دعا و امور خیر و یا حتی انجام معاصی می شود!!!و مسلما این امر از نظر شریعت قابل پذیرش نیست.

پس حتمی بودن و عدم بداء در روایت 2 به معنای دیگری باید توجیه شود تا با این روایات منافات نداشته باشد .شاید به این معنا باشد که خداوند بدون سببی که از جانب خود بنده باشد، امور امضاء شده شب 23 را تغییر نمی دهد اما اگر اسبابی همچون دعا و صدقات و اعمال خیر دیگر و یا برعکس اعمال شراز سوی بنده در طول سال ایجاد شود، ممکن است خداوند برای پاداش یا عقاب او، در امور امضا شده شب 23 تغییر دهد. والله العالم
البته باید توجه داشت که چون شالوده و اصل و اساس امور سال بعد در شب قدر معین و امضاء می شود پس توبه،عبادت و دعا در این شب بسیار در سرنوشت سال آینده موثر است و به صرف احتمال تغییر در طول سال، نباید ازاین شبها مخصوصا 21 و بالاخص23 غافل بود و نقد را به امید نسیه از دست داد!

5. امام صادق علیه السلام فرمود
همانا در شب قدر امورسال آینده نوشته می شود:از خیر و شر و مرگ و ولادت و باران و ...وزائران حج نیز تعیین می شوند.سپس این امور به کسی از اهل زمین داده می شود .راوی پرسید:به چه کسی؟فرمود:به کسی که می بینی! [یعنی خود امام! ]

6. و فرمود: همانا مردم در این شب مشغول دعا و نمازند و امام در کاری دیگر است چرا که ملائکه امور سال را از غروب خورشید تا طلوع آن به او عرضه می کنند و تا طلوع فجر به او سلام و درود می فرستند

باید توجه داشت این مشغول بودن امام به نزول ملائکه بر آن حضرت و ارائه امورسال ظاهرا مربوط به جسد و روح معمولی امام نیست چرا که بعضی اصحاب، در شب قدر تا صبح نزد بعضی از ائمه علیهم السلام بوده اند و اعمال آنها را دیده اند و روایت کرده اند که مثلا اول فلان دعاها را خواندند بعد فلان نمازها را خواندند و..و چیز غیر عادی گزارش نکرده اند.

پس معلوم می شود مرتبه ای دیگر از وجود امام مشغول این امور است که ظاهرا این مرتبه همان روح پنجمی است که امام علاوه بر سایر انسانها دارا می باشد.ــ در روایات سخن از پنج نوع روح است که سه نوع آن در همه انسانها هست و قسم چهارم فقط در مومنین است و گونه پنچم فقط در انبیاء و اوصیاء می باشد و البته این غیر از آن روحی است که اعظم از جبرئیل است و از جنس ملائکه هم نیست و همیشه همراه امام می باشد _
باید دانست که کیفیت و جزئیات این مسائل در روایات بیان نشده و شاید اصلا برای ما قابل درک نباشد .پس همین مقدار را که فرموده اند اقرار و اعتراف می کنیم و به صرف توهمات ذهنی خود در آن شک روا نمی داریم

7. از امام علیه السلام سوال شد که علامت شب قدر چیست
فرمود:باد(هوا)ی خوش و پاکی دارد اگر در[فصل]سرما باشد گرم است و اگر در گرما باشد خنک و گواراست!
الحدائق الناضرة ج 13 - ص 440

یعنی به گونه ای محسوس نسبت به شبهای قبل یا بعد خود هوای معتدل تری دارد!

8. امام صادق علیه السلام فرمود
شب قدر اول سال جدید و آخر سال قبلی است
الكافی ج 4 - ص 160

9. سوال شد چگونه شب قدر بهتر از هزار ماه می باشد
حضرت فرمود:چون عمل در آن بهتر از عمل در هزار ماهی می باشد که شب قدر در آنها نیست
الكافی ج 4 – ص 157

از خواننده محترم در این شبها خصوصا شب بیست و سوم التماس دعا دارم.