مدّت نیابت و وفات حسین بن روح نوبختی (قدس سره)

تب‌های اولیه

2 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
مدّت نیابت و وفات حسین بن روح نوبختی (قدس سره)

[="Blue"]نوع مطلب :آشنایی‌با‌حسین‌بن‌روح نائب خاص‌حضرت‌ولی‌عصر‌(عج) ،

حسین بن روح، با وفات ابوجعفر محمّد بن عثمان عمری، در سال 305 ه.ق. منصب نیابت را از طرف امام زمان (عجل‌الله تعالی فرجه الشریف) عهده دار گردید و در سال 326 ه.ق. همان طوری که بیان خواهد شد، دار فانی را وداع گفت و به دار فان شتافت.
با چنین محاسبه ای، مدّت سفارت وی نزدیک به بیست و یک سال می باشد. لیکن اگر دو و یا سه سالی را که در زمان حیات محمّد بن عثمان با تصریح خود نایب دوّم (محمّد بن عثمان) امر وکالت به او واگذار گشت، حساب کنیم، مدّت نیابت ایشان بیست و دو یا سه سال یا بالاتر از آن می باشد.
ابو نصر هبه الله بن محمّد کاتب، دختر زاده ام کلثوم، دختر محمّد بن عثمان، روایت می کند که:
«ان قبر ابی القاسم الحسین بن روح فی النوبختیه فی الدّرب الذی کانت فیه دار علی بن احمد النوبختی النافذ الی التل و الی الدرب الاخر1والی قیطره الشوک رضی الله عنه. مات ابوالقاسم الحسین بن روح رضی الله عنه فی شعبان سنه ست و عشرین و ثلاثمائه، و قد رویت عنه اخباراً کثیره.»2
قبر ابوالقاسم حسین بن روح (رحمت‌الله علیه) در «نوبخته» در دروازه ای که خانه علی بن احمد نوبختی در آنجا واقع است، و از آنجا به تل و دروازه آجر و پل شوک3
می روند. ابوالقاسم حسین بن روح (رحمت‌الله علیه) در ماه شعبان از سال 326 ه.ق.4
وفات یافت و من (ابونصر) اخبار زیادی از وی روایت نموده ام.»5
در وفات ایشان، که درسال 326 ه.ق. بوده، هیچ اختلافی نیست، و محدّثین و مورّخین در این مسأله اتفاق نظر دارند؛ ولیکن در محل قبر ایشان، اختلاف و شبهاتی وجود دارد. مسلم است که قبر ایشان در بغداد است، ولی اینکه قبر در قسمت غربی بغداد است یا قسمت شرقی بغداد، مورد اختلاف است. طبق نقل شیخ طبرسی، این قبر در «نوبختیه» با آن مشخصاتی که ذکر شده، باید در قسمت غربی بغداد باشد، نه در قسمت شرقی، ولی در حال حاضر طبق قول دکتر جاسم حسین در پاورقی کتابش و سید محسن امین در اعیان الشیعه، این قبر در سمت شرقی بغداد واقع شده و به عنوان قبر حسین بن روح زیارت می شود.6
برای روشن شدن مطلب، عبارت عربی شیخ طبرسی را، در «الغیبه» را ذکر کردیم. قراثنی که در عبارت وجود داشت، باید این قبر در قسمت غربی بغداد باشد و این مطلب را سید محسن امین با قرائن و شواهد اثبات کرده است. و لذا ما خلاصه مطالب «اعیان الشیعه» و ادله وی را نقل می کنیم، تا این موضوع از حالت ابهام بیرون آید، و مطلب واضح گردد.
سید محسن امین در کتاب گرانقدر اعیان الشیعه می نویسد: «در این ایام، در جانب شرقی بغداد، قبری پیدا شده که منسوب به حسین بن روح است و زیارت می شودف و لیکن دکتر مصطفی جواد بغدادی در مجله عرفان، ج24، ص379، منسوب بودن این قبر را به حسین بن روح، باطل کرده و اثبات نموده که قبر او در سمت غربی بغداد است. دلیل بر این مطلب، این است که «ابن خلکان» در شرح حال «حسن بن محمّد مهلّبی وزیر» نوشته، که او در مقابر قریش، در مقبره نوبخته دفن شده است.»7
و از بیان «ابن خلکان» فهمیدن می شود که «مقبره نوبختیه» در مقابر قریش است که امام موسی کاظم (علیه‌السلام) در آنجا دفن شده و آن در سمت غربی بغداد است. امام موسی کاظم (علیه‌السلام) در آنجا دفن شده و آن در سمت غربی بغداد است. [پس اگر منظور شیخ طوسی از «نوبختیه» مقبره نوبختیه باشد، او در جانب غربی بغداد است نه جانب شرقی].
و اگر منظور شیخ طوسی از «نوبختیه» محله نوبختیه باشد، نه مقبره نوبختیه، باز هم در جانب غربی بغداد است؛ چون ابونصر هبه الله گفت: «نوبختیه» در دروازه ای است که از آنجا به «درب آجر» می روند و «درب آجر» محله ای از محله های «نهر طابق» در بغداد است و نهر طابق در سمت غربی بغداد می باشد.8
و همچنین در عبارت راوی بود که از آنجا به «قنطره شوک» می روند و قنطره شوک در جانب غربی9 بغداد می باشد.»10 اگر کسی به کتابهای که در پاورقی ذکر شده، مراجعه کند، می تواند احاطه کامل به موضوع داشته باشد.

[="Red"]پی نوشت ها:[/]

1. به نظر می رسد «الدرب الاجر» صحیح باشد.
2 . الغیبه، ص386، حدیث 349.
3 . این قبر هنوز در محل سابقبب نوبخته در بغداد باقی است و آن در خانه ای است در محله «سوق العطارین» در طرف راست و جانب شرقی این محله. (احسن الودیعه، ج2، ص232، به نقل از خاندان نوبختی، ص221).
4 . ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی، در شب چهارشنبه هیجده شعبان، 326 ه.ق. وفات یافت. (اخبار الراضی بالله و المتقی لله من کتاب الاوراق، ص104. خاندان نوبختی، ص221)
5 . الغیبه، ص386، حدیث329.
6 . تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم (عجل‌الله تعالی فرجه الشریف)، ص209، در پاورقی شماره 82. اعیان الشیعه، ج6، ص21.
7 . وفبات الاعیان، ج2، ص127.
8 . مراصد الاطلاع، ج1، ص2.
9 . تاریخ بغداد، ج1، ص91. معجم البلدان، ج4، ص407.
10 . اعیان الشیعه، ج6، ص21.[/]
منبع: [="Purple"]وبلاگ zaher2006[/]

باتشکر از مدیرمحترم فرهنگی که این تاپیک را ایجاد کردند

معرفی اجمالی حسين بن روح نوبختي

خاندان نايب سوم
حسين بن روح از خاندان ايراني نژاد، به نام «آل نوبخت» سرچشمه گرفته است. نوبخت جدّ اعلاي اين خاندان به شمار مي آيد که در عهد منصور خليفه دوّم عباسي (158 ـ 136 ق.) از دين زردتشت پيروي مي کرد. سپس با قبول اسلام به دربار خلفاي عباسي راه يافت و در راه نشر علوم و تمدّن اسلامي خدمات چشمگيري از خود نشان داد. او در علم نجوم سرآمد ستاره شناسان عصر خود بود. فرزندان و نوادگان نوبخت در عصرهاي مختلف به ترتيب از مترجمان چيره دستِ زبان فارسي به عربي و از ستاره شناسان، راويان، متکلّمان، فيلسوفان، فقيهان و شعراي سرشناس بوده اند و حتّي برخي از آنان به مسؤوليتهاي مهم حکومتي نيز دست يافته اند.
گرچه خود نوبخت پس از مسلمان شدن در مذهب خلفاي بغداد، سني به سر برد اما بعداً همه نوبختيان به مذهب شيعه گرويدند و جزو شيفتگان اهل بيت(عليهم السلام) شدند که در اينجا به اسامي بعضي از آنها اشاره مي شود:
1. ابوسهل بن نوبخت، ستاره شناس.
2. ابوسهل فضل بن نوبخت، فيلسوف و متکلّم.
3. ابواسحاق بن اسحاق بن ابي سهل، متکلّم و صاحب کتاب «الياقوت».
4. ابوسهل اسماعيل بن علي، از اصحاب امام هادي و امام عسکري(عليهما السلام) .
5. ابومحمد حسن بن موسي نوبختي، رجال شناس وصاحب کتاب «فرق الشيعه».
6. حسن بن سهل نوبختي، منجم مشهور.
7. ابو عبدالله احمد بن عبدالله نوبختي، شاعر.
8. ابو حسين علي بن عباس نوبختي، شاعر.
و...

زمينه هاي نيابت
شخصيتهاي خاندان نوبختي به خاطر شيفتگي و ارتباط نزديک با ائمه اطهار(عليهم السلام)، همکاري خوبي با دستگاه نيابت و سفارت داشتند. در اين ميان نقش حسين بن روح از ديگران چشمگيرتر بود. او در امر وکالت و نيابت به نايب اول و دوم(عثمان بن سعيد و محمد بن عثمان) ياري مي کرد. سالها اين خدمتگزاري و همکاري به طور صادقانه و مستمر ادامه داشت. علاوه، وي با کارداني و هوشياري کامل با بستگان خود از خاندان «نوبختي» و «بنو فرات» که در رده هاي بالاي حکومت عباسي مسؤوليت و نفوذ داشتند، تماس مي گرفت و مشکلات شيعيان را بر طرف مي ساخت؛ به طوري که حتي کارگزاران مهم حکومت نيز نمي توانستند از آن مانع شوند. در سال 298هـ .ق. وقتي علي بن عيسي جرّاح، وزير حکومت وقت در بغداد از حلّ مشکل يکي از علويان به نام «عقيقي» امتناع ورزيد، او به حسين بن روح پناه آورد، وي نيز با ارسال پيامي علي بن عيسي را در تنگنا قرار داد تا اين مشکل را بر طرف کند و او نيز چنين کرد.
با گذشت زمان، شخصيت جامع حسين بن روح بيش از پيش آشکار شد و او يکي از ياران نزديک نايب دوم (محمد بن عثمان عمري) بود؛ چنانکه تعداد زيادي از شخصيتهاي سرشناس دستگاه نيابت زير نظر او فعاليت مي کردند. از سوي ديگر، نايب دوم هر از چند گاهي در فرصتهاي مناسب عملاً حسين بن روح را به عنوان نايب امام زمان(عج) بعد از خود، معرفي مي کرد و مردم را به او ارجاع مي داد. ابو جعفر محمدبن علي اسود نقل مي کند:
«... من همواره موقوفات را خدمت محمدبن عثمان (نايب دوم) مي بردم و او نيز آنها را از من تحويل مي گرفت. دو يا سه سال پيش از درگذشت وي، يکي از روزها، باز مقداري از موقوفاتِ جمع شده را به حضورش بردم. اين بار دستور داد آن را به حسين بن روح تحويل دهم... و فرمود: هر آنچه به دست ابوالقاسم برسد مانند آن است که به دست من رسيده است...»
شبيه همين واقعه نسبت به ابوعبدالله جعفربن محمد مدائني، يکي ديگر از کارگزاران دستگاه نيابت که در شهر کاظمين سکونت داشت، رخ داده است. او مي گويد: «... در روزهاي آخر زندگي، محمدبن عثمان، حدود چهار صد دينار به خدمتش بردم... ولي او قبول نکرد و فرمود: آن را به حسين بن روح تحويل داده، گفتم: مثل هميشه خودت دريافت کن؛ مانند کسي که خشمگين باشد، پول را رد کرد و فرمود: خداوند تو را عافيت دهد، بلند شو، پول را ببر و تحويل حسين بن روح بده. مدائني گويد: وقتي او را خشمگين ديدم، از حضورش خارج گشته سوار بر مرکبم شدم و از منزل فاصله گرفتم، مقداري راه رفته بودم، دوباره برگشتم، در زدم، خادم آمد... داخل منزل شدم، ديدم محمد بن عثمان به اندرون رفته است سپس آمد روي صندلي نشست و خطاب به من فرمود: چرا امتناع ميورزي و به حرف حق گوش نمي دهي، آنگاه فرمود: برخيز خدا تو را عافيت دهد؛ فقد أقمتُ أبا القاسم حسين بن روح مقامي و نصبته منصبي؛ همانا حسين بن روح را جانشين خود قرار داده و او را در جاي خود منصوب کردم.»
مدائني ادامه مي دهد: «بعد از آن، بلند شدم و به حضور حسين بن روح شتافتم... چهار صد دينار را تحويل او دادم و پس از آن نيز همواره، به وي مراجعه مي کردم...»