درمان وسواس*سوالی جدید
تبهای اولیه
براي معالجة وسواس فكري كه نيرو و توان بنده را خيلي كم و ضعيف كرده چه توصيههايي به بنده داريد؟
وسواس يكي از اختلالات عصبي انسان قرنهاست كه نه تنها در جامعه ما بلكه در همه جوامع بشري از مذهبي و غير مذهبي به صورت آشكار و نهان وجود دارد. بنابراين، تنها شما به اين مشكل گرفتار نيستيد، عدهاي زيادي از مشكل وسواس رنج ميبرند. آنچه مهم است و بايد توجه داشته باشيد برنامه ريزي در جهت رفع آن است. بد نيست قبل از پرداختن به روشهاي درمان وسواس دربارة ماهيت وسواس اشاره كنم.
وسواس همان گونه كه از نامش پيداست حالتي است در انسان كه باعث وسوسه انگيزي ميشود. در اصطلاح اهل لغت، حديث نفس است، يعني كلامي كه در باطن انسان است و نيروي بيريشه ولي قوي است كه به واداشتن انسان به ارتكاب عملي و يا بازداشتن او از انجام دادن امري ميپردازد.[1]
وسواس از نظر روان شناسان، فكر، كلمه يا تصويري است كه به رغم ارادة انسان به هوشياري وي هجوم ميآورد، سازمان رواني را تحت سيطرة خود قرار ميدهد و اضطراب گستردهاي را در فرد بر ميانگيزد.»[2] بيشترين جلوة وسواس عملي در خانمها در مورد شستشو است. مثلاً ظرف و يا پارچهاي را چند بار ميشويد و در عين حال احساس دارد كه آن پاك يا تميز نشده است. شكي نيست كه اصل نظافت چيز خوبي است ولي اين نوع پاكيزگي زيان بخش است و انسان را از كار و تلاش باز داشته و باعث رنج و افسردگي فرد ميشود. براي وسواس يك سري نشانههايي نيز ذكر شده است كه شما ميتوانيد به كتابهاي معتبر مراجعه نماييد و ببينيد كه آن ويژگيها و نشانهها در شما وجود دارد يا خير.[3]
براي درمان وسواس علاوه بر شناخت نشانهها و آثار آن لازم است كه علل و زمينههاي وسواس را نيز بشناسيد.
مهم ترين عاملي كه در ايجاد وسواس ميتواند نقش داشته باشد، تربيت و نحوة رفتار والدين در دوران كودكي است. اعتقاد گروهي از محققان اين است كه 50 درصد وسواسهاي افراد ناشي از شيوة تربيت و آموزشهاي تحميلي دوران كودكي است. مادران سعي ميكنند فرزندان خود را خوب تربيت كنند تا به وظايف خود به دقت عمل نمايند. لذا در انجام يكسري وظايف سختگيري ميكنند. والديني كه رفتار كودك را بر اساس ضابطة خود به صورت دقيق ميخواهند و انعطافپذيري كمتري دارند، در اين رابطه مقصرّند.
روشهاي درمان وسواس
براي درمان وسواس روشهاي متعددي وجود دارد كه بسياري از آنها توسط روان شناس و روان پزشك اجرا ميشود. مانند روشهاي رفتار درماني، شناخت درماني، الكترو شوك و دارو درماني.[4] در مرحله كنوني شما نيازمند مراجعه به يك روان شناس باليني ماهر و متدين هستيد و در صورت تشخيص ايشان از دارو درماني (كمک از روان پزشك) نيز استفاده فرماييد.
علاوه بر اين يكسري روشهاي ديگري نيز وجود دارد كه از آن به «روشهاي خودياري» ياد ميشود و فرد بدون آن كه به درمانگر مراجعه كند، ميتواند آثار وسواس را در خود كاهش دهد، شما ميتوانيد از اين روشها نيز استفاده كنيد:
1. روشهاي زجر آور
روشهاي زجر آور بر اين اصل بنا شدهاند كه هر گاه بلافاصله پس از بروز رفتار خاصي، حادثة دردناكي اتفاق بيفتد، رفتار مزبور سركوب خواهد شد. يكي از اين قبيل روشها كه شما ميتوانيد اجرا كنيد، اين است كه حلقة لاستيكي نازكي دور مچ دستتان بپيچيد و هر گاه افكار وسواسي به ذهن شما آمد يا خواستيد رفتاري را به صورت وسواس انجام دهيد، حلقة لاستيكي را محكم كشيده و رها ميكنيد. اين عمل باعث ميشود كه تنبيه شويد و از افكار و رفتار وسواسي منصرف گرديد. اگر مدتي به صورت جدي اين روش را اجرا كنيد، قطعاً موثر است و ميتواند علائم وسواس را سركوب كند.
2. روش حساسيتزدايي منظم (systematic Desensitization)
هدف از بكارگيري اين روش تقليل اضطراب ناشي از افكار وسواسي است. در اين روش فرد سعي ميكند، خودش را با موقعيتهاي اضطراب برانگيز به صورت واقعي يا خيالي مواجه سازد. به تدريج كه با استفاده از اين روش، اضطراب آميخته با افكار وسواسي كاهش پيدا ميكند، رفتار وسواسي هم خود به خود دچار خاموشي ميشود و از بين ميرود زيرا ديگر احتياجي به رفتار وسواسي و خصوصيات اضطرابزداي آن نيست.[5]
3. روان درماني شناختي
روان درماني شناختي بر اساس اين فرضيه استوار است كه افكار و باورها در تعيين عواطف و رفتار فرد داراي نقش تعيين كننده است. مداخلات درماني شناختي معرّف كوششهايي جهت تغيير دادن و اصلاح افكار، نظام اعتقادات و تصورات غير منطقي هستند. شما ميتوانيد از اين روش استفاده كنيد، يعني در زمينة وسواس و آثار و پيامدهاي آن بيشتر مطالعه كنيد و ببينيد كه آيا اين رفتارهاي شما منطقي هستند و با مباني اعتقادي شما سازگاري دارند يا نه. شما ميتوانيد خودتان را با افراد عادي مقايسه كنيد. ببينيد آنها چقدر از زندگيشان لذت ميبرند و از اين جهت هيچ ناراحتي را در خود احساس نميكنند.
درمان مذهبي
وسواس از طريق مذهب كاملاً قابل درمان است، و اين خود نوعي از درمانهاي شناختي وسواس محسوب ميشود. گاهي جهل و بيتوجهي به احكام و معارف اسلامي باعث وسواس ميشود. آموختن اين نكته كه مثلاً شستن دست نجس با دو بار پاك ميشود و اضافه بر آن جزء مذهب نيست و اگر با نيت انجام شود، نوعي بدعت در مذهب است، ميتواند در جلوگيري از وسواس مؤثر باشد. در اين مورد شما بايد كتابهايي مانند رسالة عمليه و احكام و معارف اسلامي را مطالعه كنيد تا براي شما روشن شود كه انجام هر كاري بيش از حدّ لازم ميتواند مضرّ باشد. علاوه بر مطالعة كتاب و افزايش سطح دانش در زمينة احكام اسلامي، مطالعة آيات و روايات و به طور كلي ديدگاه اسلام در مورد وسواس نيز ميتواند بسيار مؤثر باشد.
شيطان و وسواس
از نظر اسلام برخي از وسواس ها برخواسته از فريب شيطان است. شيطان باعث ميشود در افكار و رفتار ما وسواس ايجاد كند و ما را به وسواس مبتلا سازد.[6]
امام صادق ـ عليه السّلام ـ نيز در روايتي وسواس را ناشي از سلطة شيطان بر انسان ميداند. عبدالله سنان ميگويد: خدمت امام صادق ـ عليه السّلام ـ بودم، از شخصي ياد كردم كه در وضو و نمازش گرفتار وسواس بود، و گفتم كه او مرد عاقل و خردمندي است. امام صادق ـ عليه السّلام ـ فرمود: چه عقلي دارد، در حالي كه اطاعت از شيطان ميكند؟ عرض كردم چگونه از شيطان اطاعت ميكند؟ فرمود: از او بپرس اين وسوسهاي كه عارضش ميشود از كجا ميآيد؟ در پاسخ تو خواهد گفت: ازكارهاي شيطان است.[7] زيرا اگر شيطان او را وسوسه نميكرد، مانند ساير مردم اعمالش را انجام ميداد. رواياتي ديگر نيز در اين زمينه وجود دارد كه وسواس را ناشي از نفوذ شيطان دانسته و به شدت محكوم كرده است. اميد است مطالعه و توجه به آنها بتواند شما را در جلوگيري از افكار و رفتار وسواس كمك نمايد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. جمشيد احمدي، وسواس و درمان آن، انتشارات نويد، چ اول، 1365.
2. پريرخ دادستان، روان شناسي مرضي تحولي از كودكي تا بزرگسالي، سمت، ج 1، 1376.
--------------------------
[1]. دهخدا، لغتنامه، واژة وسواس.
[2]. دادستان، پريرخ، روان شناسي مرضي تحولي از كودكي تا بزرگسالي، سمت، ج 1، ص 147.
[3]. مراجعه شود به: گال اِس استكني، روشهاي درمان اختلال وسواس فكري و عملي، ترجمه حسن تورانده جاني، آستان قدس رضوي، چاپ اول، 1377، فصل دوم.
[4]. گال اِس استكني، روشهاي درمان اختلال وسواس فكري و عملي، آستان قدس رضوي، چاپ اول، 1377.
[5]. براي مطالعه بيشتر ر.ك: جاناتان گريسون، وسواس، ترجمه مير هوشنگ، رشد، چاپ اول، 1373، ص 31 ـ 34.
[6]. اعراف/20؛ طه/120؛ ناس/1 ـ 6.
[7]. حر عاملي، وسايل الشيعه، ج 1، ص 46.
منبع سایت اندیشه قم
چند راه ساده برای رهایی از وسواس
1) از نظر اسلام وسواس حرام است. لذا هر وقت احتمال می دهید كه شك شما در طهارت یك شیئ و یا بدنتان ناشی از وسواس است، به شك خود اعتنا نكنید؛ چرا كه شاید دچار عمل حرام وسواس شده باشید.
كسانى كه داراى حساسیت نفسانى شدیدى در مورد نجاست هستند. حتى اگر گاهى یقین شخصی به نجاست چیزی پیدا كردند، باید حكم به عدم نجاست كنند مگر آن كه دیگران هم نظر او را تأ یید نمایند.
فقط در این موارد باید حكم به نجاست كنند.
استمرار اجراى این حكم در مورد افراد مزبور تا زمانى است كه این حساسیت به طور كلى از بین برود.
2) از نظر شرع مقدس در طهارت و نجاست، اصل بر طهارت اشیاء است. یعنى در هر موردى كه تردید در نجس بودن یا نجس شدن چیزی براى شما حاصل شد، لازم است حكم به عدم نجاست كنید؛ والا ممكن است دچار فعل حرام وسواس شده باشید.
3) هر شىء یا عضوى كه نجس مىشود، براى تطهیر آن، یكبار شستن با آب لولهكشى بعد از زوال عین نجاست كافى است. تكرار در شستن یا فرو بردن آن در آب لازم نیست، و اگر شىء نجس از قبیل پارچه و مانند آن باشد، باید به مقدار متعارف فشار داده شود تا آب از آن خارج گردد. همین و بس.
اگر احساس می كنید كه به اصطلاح به دل شما نمی چسبد، به آن اعتنا نكنید. همین عدم اعتنای شما برای شما ثواب و اجر الهی خواهد داشت.
4) در مورد رعایت طهارت و نجاست از سوی دیگران، اسلام اصل را بر صحت می داند. یعنی به ما می گوید در باره اعمال دیگران حمل به صحت كنید.
به عبارت دیگر اگر نمی دانیم آنها احكام طهارت و نجاست را به درستی به جای آورده اند یا نه، می بایست بگوییم: آنها مسلمانند و حتما به وظیفه اسلامی خود آگاهند و به آن عمل می كنند. در غیر این صورت به وظیفه شرعی خود مبنی بر حسن ظن به مسلمانان عمل نكرده ایم.
5) دین اسلام داراى احكام سهل و آسان و منطبق با فطرت بشرى است، لذا آنرا بر خود مشكل نكنید. و با این كار باعث وارد شدن ضرر و اذیت به جسم و روحتان نگردید. حالت دلهره و اضطراب در این موارد زندگى را بر شما تلخ مىكند، و خداوند راضى به رنج و عذاب شما و كسانى كه با شما ارتباط دارند نیست. شكرگزار نعمت دین آسان باشید و شكر این نعمت، عمل بر اساس تعلیمات خداوند تبارك و تعالى است.
6) این حالت یك وضعیت گذرا و قابل علاج است. افراد بسیارى بعد از ابتلاء به آن، با روش مذكور از آن نجات یافتهاند. به خداوند توكّل نمایید و نفس خود را با همت و اراده آرامش ببخشید.
7) پایان مبحث خویش را مزین به كلام گهرباری از امام صادق علیه السلام می نماییم، از ایشان نقل است كه، هر گاه به وسوسه مبتلا شدید سه بار بگویید : اعوذ بالله من الشیطان الرجیم الرجس النجس الخبیث المخبث.
موفق و مؤید باشید.
منبع: سایت تبیان
با سلام و عرض ادب خدمت تمام دوستان گرامی
سوالی از کاربری که خانم هستند برایم رسیده با موافقت ایشون ترجیح دادم به جای ارجاع خصوصی به کارشناسان انجمن مشاوره در معرض دید شما بزرگواران قرار بگیره تا اگر نظر خاصی دارید و یا موردی شبیه این رو دارید ذکر بفرمایید
من متاسفانه جوش های صورت و بدنم را می کنم و بدنم را خونی می کنم آنقدر هم عمیق می کنم که طول می کشد خشک شود و تا صورتم را بشویم می بینم که یک ساعت به قضا شدن نماز مانده و گاهی هم چون لباس و بدنم خونی است باید به حمام بروم بعد می بینم که باز هم نزدیک قضا شدن نماز است حالا شما فکر کنید در آن وقت اندک مهمان بیاید که دیگر اعصابم خورد می شود خجالت می کشم بگویم ولی من که نماز هایم سروقت بود الآن به آخر وقت رسیده جه کار کنم که این عادت بد ترک شود.
من کمی وسواس دارم چون وضو گرفتنم آنقدر طول می کشد که وقتی به مسح پا می رسم صورتم خشک می شود و در نتیجه وضویم باطل . لطف می کنید راه کار های متفاوتی برای ترک وسواس به من بدهید .
و در ادامه هم خواستند که:
اگر بتوانید در مورد برخی رفتار ها و دلایل انجام آن ها و راه حل هایی برای ترک آن ها مثل جوش کندن ، ناخن خوردن ، شکاندن مفصل انگشتان که صدای تق تق می دهد و بیشگون گرفتن از خود و ... تاپیک بزنید بسیار عالی می شود که هم من و بقیه کاربران از آن استفاده کنیم
وسواس يك بيماري عصبي و رواني است و روانشناسان و روانپزشكان امروزي آن را فكر و انديشه مداوم و مكرري ميدانند كه فرد مبتلا به آن عليرغم كوشش فراوان خود قادر نيست آن را از ذهن خويش خارج سازد اين افكار مزاحم كه بدون اختيار فرد به سراغ ويميروند گاهي او را به تكرار برخي كارها و اعمال بيفائده وا ميدارد. هر چند وي به بيهودگي و عدم ضرورت و غيرمنطقي بودن آن عمل واقف است ولي نميتواند از انجام آنها خودداري كند و زندگي عادي و عملكرد فرد را مختل ميكند و بسيار وقتگير است. و گاهي به خاطر تمسخر يا مخالفت علني يا ترحم ديگران عمل تكراري خود را مخفي ميكند در اين اختلال چهار الگوي عمده علائم را ميتوان يافت:
1ـ شايعترين الگو، وسواس آلودگي و متعاقب آن اقدام به شستوشوي مكرر براي رفع آلودگي و يا كسب طهارت است. بنابراين عمل وسواس به شكل شستن يا تميز كردن است.
2ـ دومين الگوي شايع وسواس، وسواس ترديد و متعاقب آن اقدام جبري براي امتحان كردن است. مثلاً احتمال باز ماندن شيرگاز، كليد برق و... به سراغ فرد ميآيد و به دنبال آن چندين بار براي مطمئن شدن از بسته بودن شيرگاز و يا... به خانه برميگردد و به اجاق گاز مثلاً سرميزند.
3ـ افكار وسواسي سومين الگوي وسواس است اين افكار كه به طور تكراري و ناخواسته به سراغ فرد آمده و ذهن او را به خود مشغول ميكند محتواي اين افكار معمولاً عمل جنسي يا پرخاشگري يا آسيبرساندن است و از نظر بيمار غيرقابل تحمل و شرمآور است.
4ـ چهارمين الگو، كندي وسواس است. اين بيماران ساعتها وقت خود را صرف خوردن غذا يا اصلاح سر و صورت، مسواك يا آماده شدن براي خواب يا مرتب كردن لباسها ميكنند.
لازم به ذكر است گاهي تركيبي از دو يا چند الگوي فوق به سراغ فرد ميآيد.
عوامل مختلفي ممكن است باعث بروز اين بيماري شود:
1ـ گاهي ترشح ناموزون بعضي مواد شيميايي در مغز باعث به وجود آمدن اين بيماري ميشود كه شرح آن در كتب علمي قابل پيگيري است.
2ـ اضطراب نيز يكي از عوامل اين بيماري است كه البته گاهي علت آن اضطراب نيز براي فرد مبتلا به وسواس معلوم نيست.
3ـ گاهي بر اثر يك اتفاق مشكل آفرين و پرفشار مثل مرگ يكي از نزديكان يا بعضي مسائل جنسي يا بيماري وسواس رخ ميدهد.
4ـ عقده هاي فرو خورده، ناكاميهاي درون ريخته شده نيز گاهي باعث اين بيماري ميشود.
5ـ گاهي نيز احساس گناهكار بودن باعث وسواس شدن است.
و عوامل ديگري كه در اين نوشتار نميگنجد.
اما درباره روشهاي پيشگيري و درمان وسواس بايد متناسب با عوامل مختلف كه در بالا بيان شد، رفتار كرد.
روانشناسان و روانپزشكان هم از درمان دارويي براي مقابله با وسواس فكري يا وسواس عملي استفاده ميكنند و هم از درمان غيردارويي.
در درمان غيردارويي، از الگوهاي مختلف براي كاهش اين اختلال بهره ميگيرند كه به برخي از آنها به طور اجمال اشاره ميكنيم زيرا از اين تكنيكها متناسب با نوع و شدت و ضعف بيماري استفاده ميشود:
[=tahoma][="] در درمان غيردارويي، از الگوهاي مختلف براي كاهش اين اختلال بهره ميگيرند كه به برخي از آنها به طور اجمال اشاره ميكنيم زيرا از اين تكنيكها متناسب با نوع و شدت و ضعف بيماري استفاده ميشود:[/]
[/] 1ـ شناخت درماني، در اين روش طي جلسات مكرر و متعدد، بينش بيمار درباره تعارضهاي دروني خود به كمك رواندرمانگر تغيير مييابد.
2ـ رفتار درماني: روش هاي متعدد و متنوعي است از كارشناس مربوطه بيمار را به كارها و فعاليتهايي جهت كاهش سطح اضطراب و در نتيجه فكر يا عمل وسواس او وا ميدارد.
3ـ گاهي نيز روانشناس با ايجاد ارتباط با خانواده بيمار به كاهش ناهماهنگيهاي احتمالي در خانواده و تصحيح ارتباطات خانوادگي آنها ميپردازد.
[=tahoma][="] در مجموع براي اطلاعات بيشتر به كتاب «شناخت و درمان وسوسه و وسواس» نوشته محمود ارگاني بهبهاني از انتشارات مجمع ذخاير اسلامي و يا كتاب «درمان رفتاري وسواس» نوشته گيل اساستكتي ترجمه عباس بخشيپور رودسري و مجيد محمود عليلو از انتشاراتن شر روان پويا (سال 1376)مراجعه كنيد.[/][/]
چندراه حل براي رهايي ازوسواس نجاست و پاكي:
1-وسواس از نظر اسلام حرام است و نبايد آن عمل را مرتكب شد.از نگاه فقهي مقام معظم رهبري كسي كه دچار وسواس شديد است حتي اگر يقين به نجاست كند ولي با چشم خود آن را نديده باشدآن را پاك بگيرد.
2-شايد وسواس از نداستن درست و دقيق مسائل شرعي مربوط به مبحث طهارت و نجاست باشدكه توصيه مي شود اين از روي رساله مرجع تقليد خود دقيق بخوانيد به عنوان مثال در مورد آب كر،اگرآب كر با يك عين نجاست(يعني خود نجاست مثل خود خون) برخوردكند اگر تغيير رنگ و بو و مزه ندهد نجس نمي شود ولي اگر با يك متنجس(يعني چيزي كه با عين نجاست نجس شده)اگر در آن عين نجاست نباشد حتي اگر تغيير رنگ ومزه وبو بدهدنجس نميشود.
3-اگر نجاست در مورد فرش است بدانيد كه فقط همان جايي كه نجس شده ،نجس است.
4-از خداوند بخواهيد كه ان شا الله توفيق ترك معصيت را بدهداز توسل به ائمه معصومين غافل نشويد.
اعتدال كليد پيشرفت است در همه مسائل اعتدال خوب است هر كه تفريط كرد خود ضرر آن را خواهد ديد اگر افراط كرد با سرعت بيشتري باز خواهد بازگشت شايد.
قال المعصوم(ع):
خير اعمال اوسطها
بهترين اعمال بين عمل(وسط)است
موفق باشيد-التماس دعا