مشکلات امام علي (ع) با کار گزارانش

تب‌های اولیه

25 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
مشکلات امام علي (ع) با کار گزارانش

با سلام

در مدت کوتاهي که غافقي بن حرب پس از کشته شدن عثمان، امير مدينه بود. (1) مردم امام علي (ع) را به قبول حکومت راضي کردند. (2)
پس از آنکه کار بيعت در مسجد مدينه انجام گرفت،(3)
امام درصدد برآمد که وضع حکومت را اصلاح نمايد.
يکي از موارد اصلاح حکومت، عزل حاکمان دوره عثمان و نصب حاکمان جديد بود زيرا امام معتقد بود ابتدا بايد والياني با فرهنگ اسلامي براي مردم تعيين کرد. امام در يکي از فرازهاي سخن خويش فرمود: «اي مردم به خدا سوگند من شما را به هيچ فرماني ترغيب نمي کنم جز آنکه خود به انجام آن بر شما پيشي گيرم و شما را از هيچ معصيتي نهي نمي کنم، جز آنکه خود پيش از شما از انجام آن باز مي ايستم » (4)
اما واقعيتي که در دوره حکومت امام علي (ع) چهره نمود تمرّد، فساد مالي و حتي رويارويي کارگزاران با آن امام همام بود.
يقيناً مال دوستي و قدرت پرستي واليان واقعيتي بود که حقيقت علي (ع) بر نمي تافت، اما اينکه امام (ع) با همه ي توانايي هاي فکري و مذهبي و شناختي که از اين گونه افراد داشت چگونه دست به انتخاب اين افراد زد واقعيت ديگري است که کمتر به آن توجه شده.
در اين نوشتار سعي مي شود که مشکلات امام علي (ع) را با کارگزارانش از هر دو وجه انحراف واليان و تسامح حاکميت در انتخاب واليان بررسي نمائيم.

1ـ ابومسعود عُقَيه بن عمرو بدري از مردم خزرج مدينه بود که در پيمان عقبه شرکت کرده بود و از صحابه به شمار مي آمد. (5) در جنگ احد و جنگ هاي ديگر دوران پيامبر فعالانه شرکت داشت. (6)
از اين جهت به بدري معروف بود که در منطقه بدر سکونت داشت زيرا او در غزوه بدر شرکت نداشت وقتي امام علي (ع) تصميم گرفت رهسپار جنگ صفين شود، ابو مسعود را جانشين خود در کوفه کرد.

تصميمي که تا اندازه اي مخاطره آميز بود.
زيرا ابو مسعود بر خلاف حذيقه بن رحمان، با شورش کوفيان بر ضد سعيد بن عاص ـ والي عثمان در کوفه ـ سخت مخالف بود و در آن هنگام آشکارا تمايل به بي طرفي مي کرد. (7)
اما هنگامي که امام به کوفه آمد، ابومسعود دختر خود به نام امّ بشير را به ازدواج حسن بن علي (ع) درآورد. (8)
کاري که تا اندازه اي مشکلات قبلي او را به دست فراموشي سپرد.
شايد امام مي خواست به اين طريق ابو مسعود را به سوي خود جذب کند و از همين رو بود که بعداً وي را جانشين خود در کوفه نمود.
مادولونگ مي گويد که انتخاب ابومسعود به عنوان حاکم کوفه، انتخاب درستي نبود، چنانکه بعداً ابو مسعود به وضوح نشان داد که با علي (ع) و حکومت وي چندان يک دل نيست زيرا زماني که او جانشين علي (ع) در کوفه بود مردم را تشويق مي کرد که علي (ع) را ترک کنند.
امام بعداً او را به سختي سرزنش کرد اما ابومسعود سخن پيامبر را که به او وعده ي بهشت داده بود بياد آورد (9) و علي (ع) را ترک کرد اما به سوي معاويه نرفت و سفر مکه را در پيش گرفت. (10)

ادامه دارد...!!

2ـ اشعث بن قيس کندي از صحابه بود (11)، اگر چه پس از رحلت پيامبر براي مدّتي مرتد شد،(12) او چون در جنگ با مسلمين اسير شد (13)، ابوبکر او را بخشيد و خواهر خود را به وي تزويج کرد. (14) در روزگار عثمان حکومت آذربايجان را يافت و امام علي (ع) او را در اين سمت ابقاء کرد. (15)
اما امام خيلي زود او را از آذربايجان فرا خواند و زياد بن مَرحب را بدان سوي فرستاد. (16) اشعث در ترديد بود که آيا به سوي معاويه رود يا به نزد علي (ع) اما در نهايت رفتن به کوفه را ترجيح داد.
زيرا که خويشان او در عراق بودند. (17) اما چون به کوفه رسيد شانسي به او روي آورد و حسن بن علي (ع) داماد او شد. (18)
داستان ازدواج حسن (ع) با جَعده دختر اشعث خواندني است. آيا حسن (ع) وجه المصالح حکومت شده بود زيرا که علي (ع) مي خواست با طوايف يمني همبستگي فاميلي ايجاد کند. (19) يا اينکه حسن (ع) خود از موقعيت به دست آمده خواست استفاده نمايد. زيرا که حسن (ع) از ازدواج اولي خود با سَلمي دختر اِمرو ـ القيس کلبي چندان راضي نبود. (20)
اين پيوند سياسي بين علي (ع) و اشعث سبب شد که با وجود ترديد علي (ع) در شخصيت اشعث، در جنگ صفين او را سردار سمت راست سپاه عراق کرد. (21)
اما چون موضوع حکميت پيش آمد اشعث يکي از طرفداران سرسخت حکميت شد و علاقه مند بود که خود يا ابو موسي به عنوان نماينده عراق معرفي شوند. (22) جاه طلبي هاي اشعث تا آنجا پيش رفت که به اتفاق برخي قاريان عراقي با هر دو فرد پيشنهادي علي (ع) يعني عبدالله بن عباس و مالک بن اشتر به عنوان نماينده ي عراق مخالفت ورزيد و سخن و نظر خود را بر کرسي نشاند. (23)
آيا علي (ع) واهمه آن را داشت که اشعث و قوم کنده به معاويه بپيوندند يا پادر مياني حسن (ع) که به هر حال اشعث پدر زن او بود علي (ع) را وادار به تسليم در برابر اشعث و ياران وي کرد.
به هر صورت به قول مادلونگ در اين لحظه ي بحراني اما سرنوشت ساز در رهبري علي (ع) فتوري تاسف بار به چشم مي خورد.
او به سپاهيان خود اجازه داد تا اراده ي خويش را بر او تحميل کنند. گويي شيخ قبيله است و نه اميرمؤمنان. (24)
اما پس از جنگ نهروان، هنگامي که علي (ع) براي جنگ با شاميان تجهيز سپاه مي کرد و باز هم اشعث در حرکت به سوي معاويه مخالفت کرد، امام به شدت او را نکوهش کرد و به او گفت: «چه کسي تو را آگاه کرد که چه چيزي به سود يا زيان من است؟
لعنت خدا و لعنت کنندگان بر تو اي متکبر متکبر زاده، منافق پسر منافق، سوگند به خدا، تو يک بار در زمان کفر و بار ديگر در حکومت اسلام اسير شدي و مال و خويشاوندي تو، هر دو بار نتوانست به فريادت برسد،(25) چندي بعد علي (ع) و اشعث هر دو درگذشتند.

ادامه دارد...!!

3 ـ خَرّيت بن راشد از صحابه بود که در روزگار حکومت علي (ع) والي اهواز شد. (26)
پس از جنگ جمل، همراه علي (ع) به کوفه رفت و در جنگ صفين با شاميان بجنگيد. (27) اما چون علي (ع) قبول حکميت کرد، خريت بن راشد و يارانش که حدود سي نفر بودند، بر امام خروج کردند و عده اي از مردم کوفه را کشتند و متواري شدند. (28) سپاهيان امام به رهبري زياد بن حَفصه در مُذار (شهري بين واسط و بصره) با ياران خَرّيت که اکنون بيشتر شده بودند برخورد کردند، در جنگي که بين آنها رخ داد از هر دو سوي عده اي کشته شدند اما چون شب فرا رسيد خريت فرار کرد و به بني ناجيه که در ساحل خليج فارس زندگي مي کردند پيوست.
زياد بن حفصه هم با افراد تحت فرمانش به بصره رفت و آنچه رخ داده بود براي امام نوشت. (29)
از اين رو امام، معقل بن قيس را با دو هزار نفر از مردم کوفه به سوي بني ناجيه فرستاد و از عبدالله بن عباس هم که حاکم بصره بود خواست که او نيز دو هزار نفر همراه معقل نمايد. (30)
سپاهيان خليفه و ياري دهندگان خريت در رامهرمز اهواز با يکديگر روبرو شدند.
از آنجا که خريت از پشتيباني قبيله اي برخوردار بود با همه ي اينکه سپاهيان خليفه او را شکست دادند و عده ي بسياري از مردم بني ناجيه را کشتند (31) اما خريت موفق به فرار شد و مجدداً با عده اي از خوارج و مسيحيان تازه مسلمان و کساني که از دادن زکات خشنود نبودند هم دست شده و خود را آماده ي رويايي با لشکريان امام نمود.
خريت چاره اي نداشت جز اينکه بکشد يا کشته شود زيرا که فرماندهان امام همه جا در تعقيب بودند. به هر صورت در اين درگيري نهايي، خريت و حدود يکصد و هفتاد نفر از ياران وي کشته شدند و اسراي بسياري فراچنگ معقل بن قيس قرار گرفت که به زودي آزاد شدند. (32)
ادامه دارد...!!


4 ـ عبدالله بن عباس يکي از واليان مشهور امام علي (ع) بود که تقريباً در تمام دوران حکومت علي (ع) نقش سياسي مهمي بر عهده داشت.
او از صحابه بود و در روزگار عثمان اميرالحاج شد.
ابن عباس در علم انساب و فقه از سر آمدن عصر خود بود و در ذکر احاديث نبي اکرم حافظه اي قوي داشت. (33)
امام علي (ع) پس از جنگ جمل، عبدالله بن عباس را که سخت مورد اعتماد وي بود به حکومت بصره گماشت. (34) در سال 39 هنگامي که عبدالله بن عباس از سوي علي (ع) اميرالحاج شد، (35) ابوالاسود دوئلي را براي امامت نماز و زياد بن ابيه را براي بيت المال بصره جانشين خود قرار داد.
بعد از رفتن ابن عباس مشاجره اي بين اين دو رخ داد و چون ابن عباس از سفر حج بازگشت، زياد از ابوالاسود شکايت کرد، از اين رو ابن عباس ابوالاسود را سخت نکوهش کرد (36)
اين سببي شد که ابوالاسود به علي (ع) نامه نوشت و يادآور شد که بر عکس اميرالمومنين پسر عمويش عبدالله نسبت به بيت المال خيانت ورزيده (37).
علي (ع) از عبدالله خواست که حساب بيت المال را برايش بفرستد. (38)
و چون عبدالله از گزارش امتناع ورزيد،
علي (ع) به او نوشت: « اما بعد، همانا تو را در امانت خود شرکت دادم و آشکار و پنهان خويش ساختم و هيچ يک از افراد خاندانم براي ياري، مددکاري و امانتداري چون تو مورد اعتمادم نبود، آن هنگام که ديدي روزگار بر پسر عمويت سخت گرفته و دشمن به او هجوم آورده و امانت مسلمانان تباه گرديده و امت اختيار از دست داده و پراکنده شدند، پيمان خود را با پسر عمويت دگرگون ساختي و همراه با ديگراني که از او جدا شدند فاصله گرفتي.
تو هماهنگ با ديگران دست از ياري اش کشيدي و با ديگر خيانت کنندگان خيانت کردي، نه پسر عمويت را ياري کردي و نه امانت ها را رساندي.
گويا تو در راه خدا جهاد نکردي! و برهان روشني از پروردگارت نداري، و گويا براي تجاوز به دنياي اين مردم نيرنگ مي زدي و هدف تو آن بود که آنها را بفريبي! و غنائم و ثروت هاي آنان را در اختيار گيري، پس آنگاه که فرصت خيانت يافتي شتابان حمله ور شدي و با تمام توان اموال بيت المال را که سهم بيوه زنان و يتيمان بود چونان گرگ گرسنه اي که گوسفند زخمي يا استخوان شکسته اي را مي ربايد، به يغما بردي و آنها را با خاطري آسوده به سوي حجاز گسيل کردي، بي آنکه در اين کار احساس گناهي داشته باشي.
دشمنت بي پدر باد، گويا ميراث پدر و مادر را به خانه مي بري، سبحان الله ! آيا به معاد ايمان نداري و از حسابرسي دقيق قيامت نمي ترسي ؟!
اي کسي که در نزد ما از خردمندان به شمار مي آمدي، چگونه نوشيدن و خوردن را بر خود گوارا کردي در حالي که مي داني حرام مي خوري! و حرام مي نوشي ! چگونه از اموال يتيمان و مستمندان مؤمنان و مجاهدان راه خدا، کنيزکان مي خري و با ايشان ازدواج مي کني؟
همان خدا اين اموال را به آنان واگذاشته و اين شهرها را به دست ايشان امن فرموده است پس از خدا بترس و اموال آنان را بازگردان و اگر چنين نکني و خدا مرا فرصت دهد تا بر تو دست يابم، تو را کيفر خواهم کرد که نزد خدا عذرخواه من باشد و شمشيري تو را مي زنم که به هر کس زدم وارد دوزخ گرديد.
سوگند به خدا اگر حسن (ع) و حسين (ع) خيال مي کردند آنچه تو انجام دادي انجام دهند از من روي خوش نمي ديدند و به آرزو نمي رسيدند تا آنکه حق را از آنان باز پس ستانم و باطلي را که به ستم پديد آمده بود نابود سازم.
به پروردگار جهانيان سوگند، اگر آن چه که تو از اموال مسلمانان به ناحق بردي بر من حلال بود خشنود نبودم که آن را ميراث بازماندان خويش قرار دهم، پس دست نگهدار و انديشه نما، فکر کن به پايان زندگي رسيده اي و در زير خاک پنهان شده و اعمال تو را بر تو عرضه داشتند، آنجا که ستمکار با حسرت فرياد مي زند، و تباه کننده عمر و فرصت ها، آرزوي بازگشت دارد اما راه فرار و چاره مسدود است » (39)
عبدالله که از حساب کشي علي (ع) سخت فرو مانده بود خشمگينانه به علي (ع) نوشت: « به آنچه که درباره ي من از بردن مال بصره شنيده اي و به آن اعتبار قائل شده اي با خبر شدم، به خدا سوگند ياد مي کنم که اين گونه نبوده است، اگر همه ي طلاهاي روي زمين و زير زمين را به من بدهند و از من بخواهند که به مردم ستم کنم، آن بهتر که جان خويش را فديه ايمان خويش کنم»
امام علي (ع) (40) قانع نشد و با ناراحتي به عبدالله نوشت: « عجيب است که نفس تو، اين کار را چنين در نظرت بيارايد که تصور کني براي تو در بيت المال حقي بيشتر از حق مسلمان وجود دارد و اگر باطل تو را اين چنين اميدوار سازد که مدعي چيزي مي شود که از آن تو نيست پس هرگز گناه رهايت نمي کند و حرام را براي تو حلال قرار مي دهد، در اين صورت آيا به راستي مي پنداري که هدايت شده و کامياب خواهي بود؟

اينکه به من خبر رسيده که در مکه مسکن گزيده اي و کنيزکان کم سن و سال مکه و مدينه و طائف را مي خري، خود آنها را بر مي گزيني و مال ديگران را براي بهاي آن مي پردازي، خداوند تو را هدايت کند.
به سعادت برگرد و توبه کن و اموال مسلمانان را برگردان. به زودي در خاک مسکن مي گيري ». (41)
عبدالله که از اين همه اصرار علي (ع) حوصله اش سر رفته بود با خشونت پاسخ داد که: « به خدا سوگند اگر از اين افسانه ها دست نکشي اين کار را به نزد معاويه خواهم برد که با آن با تو بجنگد »
علي (ع) که در اين وضع هيچ کاري از دستش ساخته نبود عبدالله را به حال خود گذاشت و او به سوي مکه رفت. (42)
اينک به تحقيق ارزشمند ديگري در اين زمينه توجه مي نمائيم.
شادروان دکتر محمد حسين روحاني در پانويس صفحه ي 1997 تاريخ کامل (ترجمه ي جديد الکامل) مي نويسد:
« عبدالله بن عباس در سال چهلم هجري / 660 م دو ميليون درهم از گنج خانه ي بصره را به گونه اي ناروا ربود و به مکه برد و با آن به کامراني و خوش گذراني پرداخت.
بي گمان جاي شگفتي است که مردي با آن همه دانش و آگاهي و هوشياري و بينش چگونه دست به چنين بزهکاري هراسناکي زده است.
شگفتي جاي خود را دارد ولي چه مي توان کرد که از آغاز اسلام همه ي « رجال » نويسان و تاريخ نگاران سني و شيعه اين داستان را به گونه اي بسيار گسترده بازگو کرده اند و جايي براي هيچ گونه گمان مندي نگذاشته اند.
نامه ي شماره ي 40 و 41 در نهج البلاغه در همين باره نوشته شده است که همه ي شارحان گفته اند، روي سخن در اين دو نامه با ابن عباس است.
علي در نامه ي دوم آشکارا مي گويد: « تو به پسر عمويت خيانت ورزيدي».
چه کسي جز ابن عباس مي تواند نامزد اين خطاب و نکوهش باشد؟
مرحوم « مامقاني » در کتاب « رجال » خود در اين باره مي گويد: رسوايي ابن عباس در اين داستان آشکارتر از آن است که بتوان آن را با هيچ پرده ي نازک يا ستبري پوشاند.
او مي گويد: اين داستان همواره آماج گفتگوي پردگيان در انجمن هاي زنانه بوده است؛ چگونه مي توان آن را انکار کرد ؟ چگونه مي توان آن را نادرست خواند؟
اين، يک دزدي رسواي آشکار بود (تاريخ کامل، ص 1997).

ادامه دارد...!!

5 ـ عبيدالله بن عباس در ميان اعراب به سخاوتمندي و بخشندگي شهرت داشت. (43) زيرا رشوه هاي معاويه پس از شهادت امام علي (ع) او را آنچنان غني ساخت (44) که توانست از راه بذل و بخشش براي خود شهرتي کسب کند.
عبيدالله از جزء اولين واليان امام علي (ع) بود که مامور حکومت در صنعاي يمن شد.
با توجه به اينکه حاکم عثمان پس از قتل خليفه ي سوم محل را ترک کرده بود براي ورود عبيدالله به صنعا و بدست گيري امر حکومت مشکلي وجود نداشت. چون جنگ (45) صفين به پايان رسيد و عثمانيان پنداشتند که معاويه همسنگ علي (ع) شد، در صنعا و ساير شهرهاي يمن عليه واليان علي (ع) شورش کردند.

عبيدالله بن عباس چند تن از مخالفين را زنداني کرد.
اما طرفداران معاويه در جَند شهر ديگر يمن نيز شورش کردند. اين سببي شد که سعيد بن عمران والي جند از سوي علي (ع) با عبيدالله به رايزني پرداخت. (46) و هر دو به علي (ع) گزارش دادند که در اينجا مردم از دادن زکات خودداري مي کنند، تمايل به معاويه دارند و آماده ي رويايي هستند. (47)

امام از بزدلي هر دو کارگزار خويش دلتنگ شد و به آنان دستور داد که ياغيان را به اطاعت بخوانند و اگر درصدد جنگيدن بودند با آنان بجنگند. (48) به هر صورت علي (ع) تلاش کرد که با نامه شورشيان را آرام کند اما مردم يمن درخواست کردند که عبيدالله بن عباس و سعيد بن نمران را از حکومت يمن فرا خواند، موضوعي که براي علي (ع) تا اندازه اي مشکل بود.
علي (ع) شورشيان را تهديد کرد که از عراق بر سر آنها لشکر مي فرستد، کاري که بسيار مشکل به نظر مي رسيد (49).
اما مردم يمن تحريک شدند و از معاويه خواستند پيش از آنکه سپاهيان علي (ع) وارد يمن شوند او براي تصرف يمن اقدام کند. معاويه بُسر بن ابي ارطاه را بي درنگ روانه ي حجاز کرد و با توجه به ترديد و بي تفاوتي مردم نسبت به حکومت علي (ع) و فرار واليان مدينه و مکه، بُسر بر اين دو شهر دست يافت.
اگر چه مقاومت هايي صورت گرفت که بيشتر از حساسيت هاي ضد معاويه سرچشمه مي گرفت تا از علاقه مندي نسبت به علي، اما به هر صورت اين مقاومت ها با شدت سرکوب شدند و مردمي که از جنگ علي (ع) و معاويه مستأصل شده بودند به حکومت خشن معاويه تسليم شدند. (50)
پس از کشتار و غارت مدينه و مکه، بُسر رهسپار يمن شد. در نواحي جنوبي حجاز، بسر همه ي مردم قبيله ي ارحب همدان را که از طرفداران علي (ع) بودند کشت (51) و زنان آنها را اسير کرد و اين اولين حرکتي بود که در آن زنان مسلمان اسير (52) شدند. آنگاه به صنعا وارد شد.

عبيدالله مقر حکومت خود را ترک کرد و به کوفه رفت. اگر چه سعيد بن نمران اندک مقاومتي در برابر مهاجمان کرد اما او هم در نهايت به سوي کوفه فرار کرد. بسر بن ابي ارطاه پس از تصرف يمن بيش از سي هزار نفر از مردم اين منطقه را به جرم طرفداري از علي (ع) قتل عام کرد. (53)
رقمي که خالي از مبالغه نمي باشد. چون آن دو به کوفه رسيدند، امام آنها را ملامت کرد و گفت: « چرا در مقابله با شورشيان محلي که عثماني بودند حمله را آغاز نکردند و به آنها فرصت دادند تا از معاويه کمک بخواهند و در نهايت اينکه چرا در برابر سپاه شام ايستادگي نکردند. (54)
به يقين يکي از دلايل عدم مقاومت اين دو کارگزار نداشتن نيروي کافي بوده است اما با توجه به اينکه طرفداران امام علي (ع) در يمن بسيار بيشتر از طرفداران معاويه بودند آنها مي توانستند نيروهاي مردمي بسيج کنند، کاري که هرگز انجام نشد و بُسر همه ي يمن را درنورديد و شيعيان علي (ع) را قتل عام کرد. (55) اما امام از مقابله باز نايستاد و جاريه بن قدامه را به سرکردگي دو هزار سوار و وهب بن مسعود را با دو هزار کس به يمن فرستاد. جاريه به سرعت خود را به يمن رسانيد و بسر چاره را تنها در عقب نشيني و فرار ديد. به هرصورت بسر از سرزمين هاي تحت حکومت علي (ع) خارج شد و شيعيان عثمان نيز قتل عام شدند. (56)
اما پس از شهادت علي (ع) بن ابي طالب، امام حسن (ع) با قرار دادن عبيدالله بن عباس در رأس لشکريان کوفه باعث بدگماني مردم کوفه شد در واقع امام حسن (ع) با اين انتخاب چيزي جز تسليم در برابر معاويه، نتيجه ي ديگري نگرفت زيرا اگر عبيدالله مرد جنگ مي بود مي توانست در صنعا استعداد خود را به نمايش گذارد. (57) سرانجام عبيدالله با وعده مالي به معاويه پيوست و قيس بن سعد را با چهار هزار نفر تنها گذاشت. (58)

مسکويه رازي مي گويد: « چون حسن (ع) خواهان جنگ نبود، از فرماندهي فردي همچون قيس بن سعد چشم پوشيد چرا که مي دانست قيس بن سعد مخالف صلح با معاويه است از اين رو او را از فرماندهي بر کنار کرد و عبيدالله بن عباس را به فرماندهي سپاه دوازده هزار نفري منصوب کرد. (59)
معاويه هم براي اينکه بتواند عبيدالله بن عباس را به سوي خود جذب کند عبدالرحمن بن سمره را نزد او فرستاد و عبدالرحمن سوگند ياد کرد که حسن (ع) درخواست صلح از معاويه کرده است.
عبدالرحمن از سوي معاويه به عبيدالله پيشنهاد کرد که اگر به او بپيوندد مبلغ يک ميليون درهم به عبيدالله خواهد پرداخت، نيمي به صورت نقد و نيمي در کوفه. او که يقين کرده بود، حسن (ع) خواهان صلح است، پيشنهاد معاويه را پذيرفت و شبانه به اردوي او گريخت.
معاويه هم مقدم او را گرامي داشت و به وعده ي خود وفا کرد. (60)

پي نوشت ها:

1ـ تاريخ طبري، جلد، 2333؛ اخبارالطوال، ص 176.
2 ـ تشيع در مسير تاريخ، ص 79.
3 ـ نهايه الارب في فنون الارب في فنون الادب، ج 20، ص 10، تاريخ کامل، ج 4، ص 1740.
4ـ نهج البلاغه، خطبه ي 174.
5 ـ البدايه و النهايه، ج 7، ص 322؛ تقريب التهذيب، ج 2، ص 27.
6 ـ الاستيعاب في معرفه الاصحاب، ج 3، ص 1074.
7 ـ تاريخ الامم و الملوک، ج 4، ص 70.
8 ـ جانشيني حضرت محمد (ص)، 507.
9 ـ المصنف في الاحاديث و الآثار، ص 728.
10 ـ جانشيني حضرت محمد (ص)، 507.
11 ـ سُنبُل الهدي و الرشاد في سيره خيرالعباد، ج 6، ص 619؛ الروّض الانف في تفسير سيره النبويه ابن هشام ، ج 4، ص 214.
12ـ شرح نهج البلاغه، ج ض، صص 293، تاريخ يعقوبي، ج 2، ص 4.
13 ـ الطبقات الکبري، ج 6، ص 22.
14 ـ مجمع الرجال، ج 1، ص 231.
15 ـ اسدالغابه في معرفه الصحابه، ج 1، ص 118؛ فتوح البلدان، ص 462.
16 ـ وقفه الصفين، ص 20.
17 ـ الامامه و السياسه، ج 1، ص 84.
18 ـ الاستيعاب في معرفه الاصحاب، ج 1، ص 135؛ تهذيب تاريخ دمشق الکبير، ج 3، ص 67.
19 ـ جانشيني حضرت محمد، 506.
20 ـ الاصابه في تمييز الصحابه، صص 116 ـ 117؛ الاغاني، ج 14، ص 164.
21 ـ وقعه الصفين، ص 140.
22 ـ تاريخ الامم و الملوک، ج 2، ص 36.
23 ـ وقعه الصفّين، صص 499 ـ 500؛ البلدان، ج 3، صص 644 ـ 645.
24 ـ جانشيني حضرت محمد (ص)، 332.
25 ـ نهج البلاغه، خطبه ي 19.
26 ـ الفتوح، ج 1، ص 467.
27 ـ نهايه الارب في فنون الادب، ج 20، ص 182.
28 ـ تاريخ يعقوبي، ج 2، ص 195؛ الغارات، ج1، ص 330.
29 ـ نهايه الارب في فنون الادب، ج 20، صص 183 ـ 184.
30 ـ الغارات، ج 1، ص 349.
31 ـ نهايه الارب في فنون الادب، ج 20، صص 187 ـ 186.
32 ـ الغارات، ج 1، ص 354 ـ 355؛ الفتوح، ج 1، ص 470 ـ 471.
33 ـ الطبقات الکبري، ج 3، ص 368.
34 ـ العقد الفريد، ج 4، ص 330؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، ج 2، ص 372.
35 ـ الفتوح، ج 1، ص 466.
36 ـ الفتوح، ج 1، ص 466 ـ 466.
37 ـ انساب الاشراف، ج 2، ص 169 ـ 170.
38 ـ شرح نهج البلاغه، ج 16، ص 50.
39 ـ نهج البلاغه، نامه ي شماره ي 41.
40 ـ 41 ـ انساب الاشراف، ج 2، ص 171.
41 ـ العقد الفريد، ج 4، ص 334.
42 ـ تاريخ کامل، ج 5، صص 1995 ـ 1997.
43 ـ شذرات الذّهب في اخبار من ذهب، ج 1، ص 266؛ الطبقات الکبري، ج 4، ص 6.
44 ـ انساب الاشراف، ج 3، ص 37؛ مقاتل البيين، ص 64.
45 ـ تاريخ خليفه، ص 151؛ الکامل في التاريخ، ج 3، ص 102.
46 ـ همان، ج 2، ص 594.
47 ـ همان، ج 2، ص 594.
48 ـ همان، ج 2، ص 596.
49 ـ الغارات، ج 2، ص 597.
50 ـ الفتوح، ج 1، ص 457، الغارات، ج 2، ص 608.
51 ـ الفتوح، ج 2، ص 461.
52 ـ جانشيني حضرت محمد (ص)، ص 417.
53 ـ الغارات، ج 2، ص 619؛ شرح نهج البلاغه، ج 2، ص 269.
54 ـ نهج البلاغه، خطبه ي 25.
55 ـ تاريخ طبري، ج 6، صص 2676 ـ 2677.
56 ـ تجارب الامم، ج 1، ص 378؛ تاريخ طبري، ج 6، ص 2677؛ شرح نهج البلاغه، ج 2، ص 269.
57 ـ تجارب الامم، ج 1، ص 385.
58 ـ انساب الاشراف، ج 3، ص 38؛ مقاتل الطالبين، ص 77.
59 ـ تجارب الامم، ج 1، ص 385.
60 ـ انساب الاشراف، ج 3، صص 37 ـ 38، مقاتل الطالبيين، صص 64 ـ 65.

ادامه دارد...!!

مشکلات امام علي (عليه السلام) با کار گزارانش (2)


6ـ قعقاع بن شُوَرِ ذُهَلي از جانب امام به حکومت گسکر منصوب شد.
اما خيانت به بيت المال سبب برکناري وي شد.
از زبان امام گفته شده که او صد هزار درهم به کابين زني داد. (1)
ابن ابي الحديد مي گويد کارهاي زشتي که قعقاع انجام داد باعث شد که علي (عليه السلام) او را مورد خطاب قرار داد و قعقاع هم گريخت و به معاويه پيوست. (2) او اضافه مي کند، قعقاع تنها به خاطر پرداخت پولي به کابين يک زن مورد سرزنش قرار نگرفته بلکه بايد خطاهاي بسياري در محل ماموريت خود انجام داده باشد و فرار قعقاع به سوي معاويه خود دليلي بر خيانت هاي فراوان او به علي (عليه السلام) و پيروان آن حضرت مي باشد.
قعقاع پس از آن همواره از دشمنان اهل بيت بود.
چنانکه به دوران حکومت يزيد يکي از حاميان سرسخت او در کوفه شد و زماني که مسلم بن عقيل از جانب امام حسين (عليه السلام) به کوفه وارد شد، قعقاع از افرادي بود که در کشتن مسلم شرکت داشت. (3)

ادامه دارد...................!!!


7ـ قيس بن سعد بن عباده از صحابه بزرگ بود. در زمان پيامبر شرطه مدينه شد و در همه ي جنگ هاي پيامبر شرکت داشت. (4)
از آن جمله جمع آوري و نگهداري صدقات، شرکت در سريه خَبَط در سال هشتم که سرپرستي آن با ابوعبيده جراح بود و ماموريت در حمله به يمن در سال هشتم. (5) پس از رحلت پيامبر، با ابوبکر بيعت نکرد اگر چه قيس خود داماد ابوبکر بود. (6)
او از طرفداران جدي علي (عليه السلام) بود و به دوران خلافت علي (عليه السلام) از واليان آن حضرت در مصر و آذربايجان شد. (7)
از آنجا که قيس به لياقت شخصي خود ايمان داشت با همه ي اينکه علي (عليه السلام) به او پيشنهاد کرد همراه سپاه به مصر برود و حکومت آنجا را به دست گيرد، اما او با هفت نفر راهي مصر (8) شد. در مصر همه ي مردم با وي بيعت کردند به جز مردم خَرِبتا که مدعي خون عثمان بودند. آنها به قيس گفتند با تو بيعت نخواهيم کرد، تو مي تواني مامور خود را به شهر بفرستي چرا که زمين توست ولي ما را به حال خود بگذار تا در اين مورد تصميم قاطع تري بگيريم. (9)
اگر چه برخي مردم دوستدار شورش بودند اما قيس به آنها پيام داد که او هرگز آماده ي خونريزي نيست و پادشاهي مصر و شام را نيز به اينکه خون مسلماني ريخته شود نمي پذيرد. (10)
با اين سخن قيس، فتنه فرو نشست اما معاويه که مترصد فرصت بود تا از اين وضع به نفع خود استفاده کند و چون از شورانيدن مردم نصيبي نبرده بود حيله ي ديگري انديشيد. معاويه بر اين باور بود که دير يا زود علي (عليه السلام) از عراق و قيس سرباز فداکار علي (عليه السلام) از مصر بر او بتازند از اين رو تصميم گرفت به هر شيوه اي قيس بن سعد را به خود جذب کند.

معاويه پيش از حرکت به طرف صفين به قيس نامه اي نوشت و از او خواست اگر در ريختن خون عثمان دخالت داشته توبه کند. او در نامه ي خود يادآور شد که علي (عليه السلام) محرک اصلي قتل عثمان بوده است و اگر قيس از علي (عليه السلام) جدا شود و خونخواه عثمان شود، همانا حکومت کوفه و بصره از آن او خواهد بود.
علاوه بر آن او وعده هاي ديگري نيز براي افراد خاندان قيس داد. (11) قيس که از فريب معاويه به خوبي آگاه بود جواب روشني به معاويه نداد. او هم خود را از دخالت در قتل عثمان مبرا دانست و هم از دخالت علي (عليه السلام) در اين مورد اظهار بي اطلاعي کرد و اضافه کرد که از جانب او براي شام مزاحمتي نخواهد بود. (12)
معاويه که از جواب قيس آنچه مي خواست درنيافته بود، به قيس نوشت موضع خود را آشکار سازد زيرا که فريب والي مصر را نخواهد خورد و به زودي با سربازان خويش به سرزمين مصر پا مي نهد. با اين مکاتبه ي تهديدآميز معاويه، قيس ديگر درنگ را لازم نديد و آنچه در دل داشت صريحاً بيان داشت.
او نامه اي بدين مضمون براي معاويه نوشت : « بسم الله الرحمن الرحيم. اما بعد، از تو عجيب است که مي خواهي مرا فريب دهي و در من طمع بسته اي و رأي و انديشه ي مرا ناچيز شمرده اي، آيا مي خواهي مرا وادار کني که از اطاعت شايسته ترين مردم براي فرماندهي و خلافت گوينده ترين مردم بر خود کسي که راهش از همه روشن تر و به رسول (ص) از همگان نزديک تر است بيرون آيم و دستور مي دهي که از تو اطاعت کنم که از همه ي مردم به خلافت دورتر و دروغگوتر و گمراه تر و در طغيان گري از همه پيشتر هستي. و اما اينکه نوشته اي که مصر را از پيادگان و سواران خود انباشته کني، به خدا سوگند اگر من نتوانم تو را از اين کار باز دارم و فرصت آن را به دست آوري مرد خوشبختي خواهي بود، والسلام » (13)
معاويه که دست بردار از ضعيف کردن حکومت علي (عليه السلام) و پراکنده ساختن ياران آن حضرت نبود از اين سخن صريح و قاطع قيس ميدان خالي نکرد و اين گونه وانمود کرد که قيس به او جواب مثبت داده است زيرا تنها با جدا کردن قيس از علي (عليه السلام) احتمال تصرف مصر وجود داشت و در غير اين صورت معاويه هرگز به هدف خود نمي رسيد.

معاويه به مردم شام گفت، به قيس بن سعد دشنام ندهيد و مرا به جنگ او فرا مخوانيد که او پيرو و شيعه ي ماست. نامه ها و فرستادگان و خيرخواهي هاي او نهاني به ما مي رسد مگر نمي بينيد با برادران شما که در خربتا مي باشند و نزديک او هستند چگونه رفتار مي کند. (14)
معاويه همچنين دستور داد نامه اي جعلي که از طرف قيس نوشته شده بود تهيه کنند و آن را براي مردم بخوانند.
متن نامه ي جعلي چنين بود: « اما بعد، کشتن عثمان در اسلام حادثه اي بزرگ بود و براي خودم و دينم در انديشه شدم و ديدم نمي توانم از مردمي که امام مسلمان و محترم و نيکوکار و پرهيزگار خود را کشتند، پشتيباني کنم.
از خداوند مي خواهم از گناهان من درگذرد و از او مي خواهم که دينم را حفظ کند. اي معاويه آگاه باش که من با تو دمساز شدم و آماده براي نبرد با قاتلان عثمان مي باشم، پس به من اعتماد کن، هر چه از کمک مالي و مردان جنگي بخواهي البته شتابان به تو کمک خواهم کرد، انشاء الله و السلام » (15)
معاويه با نوشتن اين نامه و انتشار آن در شام به هدف خود رسيد. زماني که اين خبر به اطلاع علي(عليه السلام) رسيد تعجب کرد. پس از آن با پسران خود حسن (عليه السلام) و حسين (عليه السلام) و محمد حنيفه و عبدالله بن جعفر به گفتگو نشست.
عبدالله بن جعفر که برادرزاده و داماد علي (عليه السلام) بود به حضرت گفت : « کار آميخته با شک را رها کن و به کاري که موجب نگراني نيست روي آور » (16) منظور عبدالله اين بود که قيس بن سعد کارش مشکوک است، بنابراين بهتر است که از حکومت مصر عزل شود. مدارا کردن قيس بن سعد با مردم خربتا که همگي طرفدار عثمان بودند اين شبهه را در ميان ياران علي (عليه السلام) دو چندان کرد، چنان که وقتي قيس بن سعد نامه اي براي علي (عليه السلام) نوشت و موضوع مدارا کردن خود را با مردم خربتا بيان کرد، عبدالله بن جعفر آرام نگرفت و علي (عليه السلام) را مجبور کرد تا دستور دهد قيس به جنگ مردم خربتا برود از اين رو علي (عليه السلام) نامه اي به قيس نوشت و او را به جنگ آنان دستور داد. وقتي نامه به قيس رسيد از اينکه امام از او مي خواهد به جنگ با مخالفان خاموش برود تعجب کرد و از امام خواست که از آنان دست بردارد. (17)
چون قيس در جنگيدن با مردم خربتا تمايل نشان نداد، عبدالله بن جعفر به علي (عليه السلام) پيشنهاد کرد که قيس را از حکومت مصر عزل کند و در اين راه اصرار فراوان کرد و از امام خواست که محمد بن ابي بکر که برادر مادري او بود به مصر اعزام شود.
به هر صورت علي، هم بنا به تمايل خويشاوندان و هم به خاطر جلوگيري از شايعات، اين فرزند خوانده خود را به سوي مصر فرستاد.
چون محمد بن ابي بکر به مصر رسيد، قيس با حالتي خشمگين از مصر بيرون شد و به مدينه رفت. (18) اما در مدينه سهل بن حنيف که والي امام در آن شهر بود واسطه شد و قيس به همراه سهل به کوفه رفت تا در جنگ صفين شرکت کند. (19)
اما اين پرسش همچنان باقي ماند که اگر امام در تعويض قيس آن هم به اصرار عبدالله بن جعفر عجله نمي کرد، چه بسا که بعداً نه محمد بن ابي بکر در مصر کشته مي شد و نه مالک اشتر در راه مصر، زيرا قيس مردي سياستمدار و با هيبت بود و از اين رو معاويه از او سخت وحشت داشت.
3 ـ پس از اينکه معقل بن قيس در سال 38 هـ خريت بن راشد خارجي را شکست داد و عده اي از همراهان او را اسير کرد، راهي کوفه شد. (20) کاروان معقل و پانصد اسير همراه وي بايستي از اردشير خوره فارس عبور مي کردند از اين رو اسرا با گريه و زاري از مصقله بن هُبيره والي امام در اين منطقه التماس کردند، براي آزادي آنها کاري کند. (21)
زيرا بيم آن مي رفت که همه ي اين اسرا به دستور امام کشته شوند. (22)
معقل که گويا از گرفتن فديه راضي به نظر مي رسيد، پيشنهاد مصقله را براي پرداخت هزار درهم براي هر اسير پذيرفت و بدون اينکه وجهي دريافت کند، اسرا را آزاد کرد. (23) زيرا مصقله قول داده بود که فديه اسيران را به موقع به نزد علي (عليه السلام) بفرستد. چون معقل به کوفه رسيد و ماوقع را به اطلاع امام رسانيد.
کار وي مورد پسند امام واقع شد. (24)
اما مصقله قول خود را از ياد برد. چون کار بازپرداخت وجه ضمانت شده به درازا کشيد. علي (عليه السلام) از مصلقه خواست به کوفه بيايد و وجهي را که تقبل کرده، بپردازد. والي اردشير خورده که قبلاً از اسرا چيزي دريافت نکرده بود و بايستي همه ي اين مبلغ هنگفت را از سهم خود مي پرداخت، چون امام بر او سخت گرفت، خود به کوفه رفت و دويست هزار درهم پرداخت کرد اما از پرداخت سيصد هزار درهم مابقي اظهار ناتواني کرد. (25)
اما علي (عليه السلام) باز هم بر او سخت گرفت. او چاره اي نديد که قول دهد چون به محل حکومت خود برسد بقيه مبلغ را بفرستد، اما مصقله هرگز به اردشير خوره بازنگشت و راهي شام شد، جايي که از او به خوبي استقبال کردند. (26) مصقله تنها خود به نزد معاويه اکتفا نکرد بلکه از دوستان و اقوام خود نيز خواست که به معاويه بپيوندند. او به روزگار معاويه، به حکومت طبرستان منصوب گرديد و در سال پنجاه هجري کشته شد. (27)

ادامه دارد...................!!!

4 ـ منذر بن جارود عبدي از سوي امام حکومت استخر فارس را داشت، پدرش بشر را چون قبيله بني بکر در دوره جاهليت برهنه کردند به جارود معروف شد. (28)
بُشر قبلاً مسيحي بود، اما چون اسلام پذيرفت، مسلماني صاحب کمال شد و در جنگ هاي مسلمانان با ايرانيان شرکت داشت. او در فارس جايي که بعدا به نام خود وي به گردنه جارود معروف شد، در سال 21 هجري کشته شد. (29) امام علي (عليه السلام) فرزند جارود يعني منذر را حکومت استخر فارس داد. (30) بعداً او متهم به اختلاس چهارصد هزار درهم از بيت المال شد. (31) وقتي اين خبر به اطلاع علي (عليه السلام) رسيد نامه اي براي او نوشت و او را به کوفه فرا خواند :

« به نام خداوند رحمان و رحيم

اما بعد، صالح بودن پدر و مادرت، باعث شد که من در مورد تو اشتباه فکر کنم، تصور مي کردم تو نيز از درستي پدرت پيروي مي کني، ولي آن طور که شنيده ام تو از پيروي هواي نفس دست بر نمي داري، هر چند اين کار به دين تو زيان برساند. تو پند ناصح را نمي شنوي، اگر چه نسبت به تو وفادار باشد. شنيده ام که همواره کار خود را رها مي کني و خود را به گردش و شکار سرگرم مي نمايي و براي اعرابي که از اقوام تو هستند و بر تو وارد مي شوند، دست به مال خدا دراز کرده اي، گويي ارثي است که از پدر و مادرت بر تو رسيده است. من به خدا سوگند مي خورم، اگر آنچه گفته اند راست باشد اشتر خانواده ات و بند کفشهايت نزد من از تو شريف تر خواهد بود. بايد بداني که لهو و لعب را خداوند دوست ندارد و خيانت به مسلمين و به هدر دادن اموالشان موجب خشم خداوند مي شود و هر کسي چنين باشد شايستگي آن را ندارد که حکومتي به او داده شود، عوايد مسلمين توسط او دريافت شود و امين در مال مسلمين باشد، پس وقتي نامه ي من به تو رسيد به اين سوي حرکت کن » (32)

منذر پس از دريافت نامه ي علي (عليه السلام) به کوفه نزد آن حضرت رسيد و معلوم شد که او سي هزار درهم از بيت المال بر ذمه دارد، امام آن مبلغ را از او طلب کرد ولي منذر از پرداخت آن استنکاف ورزيد و از اين رو زنداني شد، تا اينکه صعصعه بن صوحان که يکي از اصحاب امام بود واسطه شد و او از زندان آزاد گرديد. (33) اما گويا ديگر کاري به او ارجاع نشد. او بعدا به بصره رفت و به تدريج يکي از معاريف بصره شد. چنانکه پس از مرگ معاويه و شروع حرکت امام حسين (عليه السلام) براي به دست گيري حکومت، حسين بن علي (عليه السلام) در ضمن نامه هايي که براي بزرگان بصره فرستاد، نامه اي هم براي منذر بن جارود فرستاد، اما گويا منذر که از همان زمان تعليق دل در گروه آل ابوسفيان بسته بود، نامه ي امام را همراه با فرستاده ي آن حضرت به نزد عبيدالله بن زياد که در آن زمان هنوز والي بصره بود فرستاد و عبيدالله بي درنگ فرستاده ي حضرت را اعدام کرد. (34)
ادامه دارد...................!!!

5 ـ يزيد بن حجّيه تيمي از صحابه ي علي بود و در همه ي جنگ هاي علي (عليه السلام) با مخالفينش شرکت داشت. (35) امام او را به حکومت ري منصوب کرده بود. (36) درباره ي يزيد بن حجّيه به امام خبر رسيد که او سي هزار درهم از بيت المال براي خود برداشته است.
امام عليه السلام، يزيد را به کوفه فرا خواند و او را مورد مؤاخذه قرار داد، چون اختلاس يزيد بر امام مبرهن شد، او را تازيانه زد و زنداني نمود،(37)
اما يزيد از زندان گريخت و به شامک به نزد معاويه رفت. (38) امام شخصي را به نام زياد بن حفصه به سوي شام فرستاد تا او را ترور نمايد، اما يزيد از ورود اين شخص مطلع شد و در شعري به او پيام داد که هرگز به او دست نخواهد يافت زيرا اينک او به دژي استوار در شام پناه برده است. (39) علاوه بر اين او شعري در ذم امام علي (عليه السلام) نيز سروده و به کوفه فرستاد. اين طور به نظر مي رسد که امام از اين يزيد و فرار او و هجو او بسيار خشمگين بود.
چنانکه از ياران خويش خواست که در پايان هر نماز او را نفرين کنند. (40) به هر صورت يزيد به خدمت معاويه درآمد و در دوران خلافت معاويه حکومت ري به وي داده شد. (41)
پي نوشت ها:

1 ـ الغارات، ج 2، صص 532 ـ 533.
2 ـ جلوه هاي تاريخ در شرح نهج البلاغه، ج 2، ص 254.
3 ـ مقتل الحسين (عليه السلام )، صص 43 ـ 45.
4 ـ البداء و التاريخ، ج 5، ص 115 ؛ الاستيعاب في معرقه الاصحاب، ج 3، ص 1289.
5 ـ البدايه و النهايه، ج 8، ص 107؛ سير اعلام النبلاء، ج 3، ص 104 ؛ امتاع الاسماء، ج 1، ص 345 ؛ السيره الحلبيه، ج 2، ص 233 ؛ الطبقات الکبري، ج 1، ص 375.
6 ـ معجم رجال الحديث، ج 15، ص 96، البداء و التاريخ، ج5، ص 117.
7 ـ الطبقات الکبري، ج5، ص 52، ولاه مصر، ص 44.
8 ـ فتوح مصر و اخبارها، ص 458؛ نهايه الارب، ج 20، ص 191 ؛ الکامل في التاريخ، ج 2، ص 354.
9 ـ شرح نهج البلاغه، ج 6، ص 213 ؛ النجوم الزاهره، ج 1، ص 98.
10 ـ النجوم الزاهره في ملوک مصر و قاهره، ج 1، ص 98، الکامل في التاريخ، ج 2، ص 354.
11 ـ الغارات، ج 1، ص 213 ؛ جلوه هاي تاريخ در شرح نهج البلاغه، ج 3، ص 196 ؛ النجوم الزاهره، ج 1، ص 99.
12 ـ الغارات، ج 1، ص 214 ؛ النجوم الزاهره، ج 1، ص 99.
13 ـ نهايه الارب في فنون الادب، ج 20، ص 194 ؛ شرح نهج البلاغه، ج 6، ص 215.
14 ـ نهايه الارب في فنون الادب، ج 20، ص 194.
15 ـ الغارات، ج 1، ص 217.
16 ـ شرح نهج البلاغه، ج 6، ص 216 ؛ النجوم الزاهره، ج 1، ص 101.
17 ـ الغارات، ج1، ص 218 ؛ نهايه الارب، ج 20، ص 95.
18 ـ الغارات، ج 1، صص 219 ـ 220.
19 ـ نهايه الارب، ج 20، ص 195 ؛ تهذيب التهذيب، ج 8، ص 396.
20 ـ نهايه الارب، ج 20، ص 185 ـ 186.
21 ـ الغارات، ج 1، ص 362.
22 ـ الفتوح، ج 1، ص 470.
23 ـ نهايه الارب، ج 20، ص 189 ؛ الغارات، ج 1، ص 362.
24 ـ الغارات، ج 1، ص 363.
25 ـ الغارات، ج 1، ص 365 ؛ تاريخ يعقوبي، ج 2، ص 201 ؛ نثر الدّر، ج 1، ص 320.
26 ـ شرح نهج البلاغه، ج 4، ص 88.
27 ـ الغارات، ج 1، ص 368 ـ 369 ؛ نهايه الارب، ج 2، ص 190 ؛ فتوح البلدان، ص 694 ؛ نثر الدّر، ج 1، ص 320.
28 ـ شرح نهج البلاغه، ج 18، ص 234 ؛ الاعلام ؛ ج 2، ص 55.
29 ـ شرح نهج البلاغه، ج 18، صص 234 ـ 236 ؛ اسد الغابه في معرفه الصحابه، ج 1، ص 312.
30 ـ علي (عليه السلام ) و فرزندانش، ج 2، ص 522.
31 ـ انساب الاشراف، ج 2، ص 163.
32 ـ انساب الاشراف، ج 2، ص 163.
33 ـ علي (عليه السلام ) و فرزندانش، ص 233 ؛ تاريخ يعقوبي، ج 2، ص 204.
34 ـ بحارالانوار، ج 2، ص 204.
35 ـ الکامل في التاريخ، ج 2، ص 323.
36 ـ الثّقات، ج 1، ص 329.
37 ـ الکامل في التاريخ، ج 2، ص 314.
38 ـ جلوه هاي تاريخي در شرح نهج البلاغه، ج 2، ص 252.
39 ـ الغارات، ج 2، ص 527.
40 ـ الغارات، ج 2، ص 528 ؛ جلوه هاي تاريخ در شرح نهج البلاغه، ج 2، ص 252.
41 ـ الکامل في التاريخ، ج 2، ص 314.

به نام خدا
با سلام
و با تشکر از زحمات جناب رضا

آیا مطالب نقل شده مورد تایید اند؟
برای مثال در مورد عبدالله ابن عباس؟

در پناه حق سالم و سربلند باشید

MNSY;142719 نوشت:
به نام خدا
با سلام
و با تشکر از زحمات جناب رضا

آیا مطالب نقل شده مورد تایید اند؟
برای مثال در مورد عبدالله ابن عباس؟

در پناه حق سالم و سربلند باشید

[=Century Gothic]با سلام
و تشکر از سوال خوبتان :Gol:
[=Century Gothic]در برخی از متون دینی روایاتی نقل شده که ابن عباس در هنگام امارت بصره، اموالی را از بیت المال ربود و به حجاز برد و مورد سرزنش امیر المؤمنین علیه السلام قرار گرفت.[=Century Gothic]که [=Century Gothic]منابعی ذکر شد
[=Century Gothic]اما نباید فراموش کرد که عده ای از علما نظر دیگری دارند
[=Century Gothic] با توجه به بلندی مقام عبدالله بن عباس نزد علی علیه السلام و حضور او در نبردهای جمل، صفین و نهروان، و نیز ملازمت او با حسین علیه السلام و نقل روایات فراوانی در مناقب و فضایل امام علی، علمای بزرگ شیعه همچون سید مرتضی ، سید ابن طاوس ، علامه حلّی ،[=Century Gothic]شهید ثانی[=Century Gothic] ، علامه شوشتری و خویی، این گونه روایات را ضعیف و مردود دانسته‌اند.

[=Century Gothic]مختصراً برخی از متونی را که در دفاع از ایشان نوشته اند، نقل می کنیم:
[=Century Gothic]عمرو بن عبید در بصره بر سلیمان بن علی بن عبداللّه بن عباس وارد شد و به او گفت: از این سخن علی علیه السلام درباره ابن عباس برایم بگو: «درباره مورچه و شپش برای ما فتوا می دهد ولی خود با اموال مردم فرار می کند.»
[=Century Gothic]سلیمان گفت: «چگونه ممکن است علی علیه السلام چنین سخنی بگوید؛ در حالی که ابن عباس تا دم مرگ از او جدا نشد و در صلح امام حسن علیه السلام نیز شرکت جست؟

[=Century Gothic] با آنکه علی علیه السلام به مال نیاز داشت و هر پنج شنبه بیت المال کوفه را خالی می کرد و جاروب می زد، چه مالی می توانست در بیت المال بصره جمع شده باشد؟!

[=Century Gothic]مردم گفتند: او در بیت المال خواب نیم روزی می کرد؛ در این صورت چگونه اجازه می داد که در بصره اموال جمع شود؟ و این، انتقاد باطلی است.»1
[=Century Gothic]آقای خویی می نویسد: «این روایت (روایت اختلاس اموال بصره توسط ابن عباس) و ما قبل آن، از طریق عامّه نقل شده است و تنها انگیزه ای که عامل جعل این اخبار دروغ و تهمت و طعن زدن بر ابن عباس شده، دوستی و همراهی او با امیرالمؤمنین می باشد تا آنجا که معاویه پس از نماز (به گفته طبری) او را همراه علی، حسنین علیهم السلام ، قیس بن سعد بن عبادة و مالک اشتر لعن می کند. خلاصه اینکه ابن عباس منزلتی بلند و والا داشته و از مدافعان امام علی و حسنین علیهم السلام بوده است.»2
[=Century Gothic]ابن ابی الحدید می نویسد: «گروه اندک دیگری گفته اند: چنین چیزی نبوده است، و عبداللّه بن عباس نه از علی علیه السلام دور شده و نه با او مخالفت کرده است؛ او تا هنگام شهادت علی علیه السلام امارت بصره را بر عهده داشت. دلیل این مطلب، روایتی است که ابو الفرج اصفهانی از نامه ابن عباس به معاویه پس از شهادت امام علی علیه السلام نقل می کند.»
[=Century Gothic]ابن ابی الحدید در ادامه می گوید: «می گویند: چگونه ابن عباس مخالف علی علیه السلام می باشد و حال آنکه معاویه موفق به فریفتن و جذب او به سوی خود نگشت؟
[=Century Gothic] چرا که می دانیم معاویه بسیاری از کارگزاران امیرالمؤمنین را فریفت و با مال خرید، و آنان علی علیه السلام را رها کرده و به معاویه پیوستند ولی معاویه موفق به جذب ابن عباس به سوی خود نگشت! هر شخصی سیره ها را بخواند و با تاریخ آشنایی پیدا کند، روابط تیره میان ابن عباس و معاویه را پس از شهادت علی علیه السلام در می یابد. او با سخنان کوبنده دشمنی شدید خویش را با معاویه آشکار می ساخت و پیوسته علی علیه السلام را می ستود، و ویژگی ها و فضایل آن حضرت را یادآور می گشت.»
[=Century Gothic]ابن ابی الحدید در پایان، نظر خود را این گونه بیان می کند: «با توجه به روابط تیره ابن عباس و معاویه و پایبندی ابن عباس به علی علیه السلام ضدّ آن چیزی که علیه ابن عباس شهرت دارد، ثابت می شود، و این مطلب در نزد من درست تر و پذیرفتنی تر است.»3
[=Century Gothic]علامه شوشتری انگیزه جعل این خبر (اختلاس ابن عباس) را چنین بیان می کند: «ریشه جعل این خبر در مورد ابن عباس، این بود که می خواستند دامن خلیفه دوم را پاک کنند؛ زیرا وی در دوران امارتش منافقان و آزاد شدگانی مانند مغیرة بن شعبة و معاویه را به کار گرفت و نزدیکان پیامبر را کنار گذاشت.»4
[=Century Gothic]

[=Century Gothic]1. امالی المرتضی، ج1، ص 177.
2. اسد الغابة، ج3، ص 194؛ استیعاب، ج3، ص67.
3. شرح نهج البلاغه، ج4، ص 171.
4.محمدتقی شوشتری،قاموس الرجال،ج6،ص441.

به نام خدا
با سلام
و تشکر از جناب رضا

در مورد قیس بن سعد چطور؟ اونجا که میگه

رضا;111599 نوشت:
اگر امام در تعويض قيس آن هم به اصرار عبدالله بن جعفر عجله نمي کرد، چه بسا که بعداً نه محمد بن ابي بکر در مصر کشته مي شد و نه مالک اشتر در راه مصر، زيرا قيس مردي سياستمدار و با هيبت بود و از اين رو معاويه از او سخت وحشت داشت.

نگاه شیعه به این واقعه و پیامدهاش چیه؟

mnsy;142960 نوشت:
به نام خدا
با سلام
و تشکر از جناب رضا

در مورد قیس بن سعد چطور؟ اونجا که میگه

نگاه شیعه به این واقعه و پیامدهاش چیه؟


با سلام
آنچه که میتوان از منابع و اسناد بدست آورد این است که :
شايعه بيعت معاويه و قيس، در ميان سپاه عراق كه در صفين به سر مي بردند، بسيار سريع منتشر شد.
افراد منافقي همچون "اشعث بن قيس" و هم پيمانان او از يك سو، و دوستان ناآگاه و
كم بينش از سوي ديگر
، علي(ع) را براي عزل "قيس" تحت فشار قرار دادند.
هرچه امام مي فرمود: واي بر شما! من قيس را بهتر از شما مي شناسم. به خدا سوگند! او خيانت نكرده و اين حيله معاويه است،(1)
سخنان امام در دل و انديشه سطحي نگر آنان تأثيري نگذاشت و امام مجبور شد بر اثر فشار افكار عمومي، بر خلاف ميل باطني، قيس را از حكومت مصر عزل نمايد.
قيس پس از عزل از حكومت مصر، رهسپار مدينه شد و همراه سهل بن حنيف در صفين به امام پيوست و همراه حضرت در نبرد صفين و پس از آن نبرد نهروان حضور يافت.
رشادتها و شجاعتهاي او در نبرد صفين و نهروان، بر تارك صفحات زرين تاريخ مي درخشد.
قيس از نظاميان شرطة الخميس و از فرماندهان سپاه امام حسن مجتبي بود.
او سرانجام پس از عمري مجاهدت و كوشش در راه اعتلاي اسلام، در سال 59 يا 60 قمري چشم از جهان فرو بست

1-تاريخ طبري، ج3، ص554؛ مختصر تاريخ دمشق، ج21، ص110؛ انساب الاشراف، ج2، ص391؛ بحارالانوار، ج33،

به نام خدا
با سلام خدمت جناب رضا
و تشکر بابت توضیحات کاملشون

عذر میخوام چرا امام در این شرایط درخواست نیرو از مصر نکرد تا این لشکر معاویه رو از دو طرف محاصره کنه هم با این غائله خاتمه بده؟
ببخشید اگه اینقدر ریز سوال میپرسم

در پناه حق موفق و موید باشید

MNSY;143023 نوشت:
به نام خدا
با سلام خدمت جناب رضا
و تشکر بابت توضیحات کاملشون

عذر میخوام چرا امام در این شرایط درخواست نیرو از مصر نکرد تا این لشکر معاویه رو از دو طرف محاصره کنه هم با این غائله خاتمه بده؟
ببخشید اگه اینقدر ریز سوال میپرسم

در پناه حق موفق و موید باشید

[=Century Gothic]با سلام
از دلایل اصلی ان میتوان از اوضاع نابسامان مصر نام برد
[=Century Gothic] همانطور که میدانید [=Century Gothic] در زمان استاندار معزول مصر، محمد بن قيس، گروهى از حكومت وى كناره‏ گيرى كرده خود را افراد بى طرف معرفى كردند.
وقتى از زمامدارى فرزند ابوبكر يك ماه گذشت وى افراد بى طرف را بين دو كار مخير ساخت كه يا اعلام اطاعت ووابستگى به حكومت كنند يا مصر راترك گويند .
آنان در پاسخ استاندار گفتند:مهلت بده تا ما در اين باره فكر كنيم، ولى استاندار پاسخ آنان را نپذيرفت و آنان نيز در موضع خود مقاومت نشان دادند وآماده دفاع شدند.
[=Century Gothic] در چنين وضعى نبرد صفين رخ داد.:Sham:

[=Century Gothic] وقتى خبر رسيد كه حل اختلاف ميان امام ـعليه السلام ومعاويه به دو داور واگذار شده است وطرفين از جنگ دست كشيده‏اند جرأت اين گروه بر استاندار افزايش يافت واين بار از حالت بى طرفى در آمدند وصريحا به مخالفت با حكومت برخاستند .
[=Century Gothic] استاندار ناگزير شد دو نفر را به نامهاى حارث بن جمهان ويزيد بن حارث كنانى گسيل دارد تا به ارشاد ونصيحت آنان بپردازند، ولى اين دو نفر به هنگام اجراى مأموريت خود به دست مخالفان كشته شدند. فرزند ابوبكر فرد سومى را نيز اعزام كرد واو نيز در اين راه كشته شد.
[=Century Gothic] قتل اين گروه سبب شد كه برخى به خود جرأت دهند كه همچون شاميان مردم را به گرفتن انتقام خون عثمان دعوت كنند وچون زمينه هاى مخالفت قبلا وجود داشت گروهى ديگر نيز با آنان همراه شدند وسرانجام سرزمين مصر به اغتشاش كشيده شد واستاندار جوان نتوانست آرامش را به مصر بازگرداند.
[=Century Gothic]
.

به نام خدا

با سلام
و عرض معذرت از مزاحمت چندباره

موضوع کمی مبهمه،
ما قیس بن سعد رو آدمی بزرگ و فهمیده میشناسیم، با این حال از فرمان امام مبنی بر جنگ با مخالفین سرباز میزنه،
اگر چه نجنگیدن با مخالفین بی طرف به خودی خود امری درست بود، اما شرایط زمانه چیز دیگه ای رو اقتضا میکرده
هر دو، چه امام چه قیس میدونستند اینها از توطئه معاویه ست برای سلطه بر مصره
چرا قیس از امر امام سرپیچی میکنه؟ آیا امام شرایط رو براش بدرستی تشریح نکرده بود؟
یا قیس با تمام درایت و سیاستیش و همه این شرایط، از انجام امر امام سر باز میزنه؟

با تشکر
در پناه حق موفق و موید باشید

MNSY;143083 نوشت:
به نام خدا

با سلام
و عرض معذرت از مزاحمت چندباره

موضوع کمی مبهمه،
ما قیس بن سعد رو آدمی بزرگ و فهمیده میشناسیم، با این حال از فرمان امام مبنی بر جنگ با مخالفین سرباز میزنه،
اگر چه نجنگیدن با مخالفین بی طرف به خودی خود امری درست بود، اما شرایط زمانه چیز دیگه ای رو اقتضا میکرده
هر دو، چه امام چه قیس میدونستند اینها از توطئه معاویه ست برای سلطه بر مصره
چرا قیس از امر امام سرپیچی میکنه؟ آیا امام شرایط رو براش بدرستی تشریح نکرده بود؟
یا قیس با تمام درایت و سیاستیش و همه این شرایط، از انجام امر امام سر باز میزنه؟

با تشکر
در پناه حق موفق و موید باشید

[=Century Gothic]با سلام
میتوانید اینجا به جواب سوالتان برسید

http://www.ghadeer.org/nahj/j_taix_3/damgha14.htm

.

موضوع قفل شده است