جمع بندی سند روايت من جدد قبرا أو مثل مثالا فقد خرج من الاسلام مرسل است؟

کارشناس بحث: استاد مجید

با صلوات بر محمد وآل محمد
سلام علیکم ایام به کام شما باد

پرسش گر گرامی ما ابتدا مطلب را از کتاب شیخ صدوق (ره) «من لا يحضره الفقيه، ج‏1، ص: 189»نقل می کنیم وتوجه دارید که شیخ صدوق بدونه سند یعنی مرسل روایت را نقل فرموده اند:

579- وَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع‏- مَنْ‏ جَدَّدَ قَبْراً أَوْ مَثَّلَ‏ مِثَالًا فَقَدْ خَرَجَ مِنَ الْإِسْلَامِ.

امّا در کتاب« تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان)، ج‏1، ص: 459»شیخ طوسی (ره) روایت را با سند،یعنی مسند نقل کرده اند:

«1497»- 142- أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي الْجَارُودِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع‏ مَنْ‏ جَدَّدَ قَبْراً أَوْ مَثَّلَ‏ مِثَالًا فَقَدْ خَرَجَ مِنَ الْإِسْلَامِ.

امّا شرح روایت از کتاب« لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقيه، ج‏2، ص: 512»:
[معناى حديث من جدد قبرا]
روايت كرده است احمد بن محمد بن عيسى از محمد بن سنان از ابو جارود از اصبغ بن نباته كه حضرت امير المؤمنين صلوات اللَّه عليه فرمودند كه هر كه تجديد كند قبر را يا مثالى بكشد يعنى صورتى از صور مجسمه يا اعم از مجسمه و غير مجسمه بكشد و يا بسازد يا شخصى را مقتدا كند كه حق سبحانه و تعالى او را امام و مقتدا نكرده باشد يا هر سه مراد باشد پس از اسلام بيرون مى‏رود اما آخر كه ظاهر است اما باقى بر هر تفسيرى محمول بر مبالغه است يا اگر از روى مخالفت معصوم عمدا كند كه در اين صورت كافر مى‏شود.
و اين حديث با آن كه باصطلاح متأخرين ضعيف است اما نزد متقدمين صحيح است چون از كتاب اصبغ بوده است و آن اول كتابى بود كه شيعه تصنيف كردند و از جمله اصول است و مشايخ خلاف كرده‏اند در معنى خبر و لفظ آن اما صفار پس او به جيم مى‏خوانده است و بس، و ابن وليد كه استاد صدوق است و تلميذ صفار از استاد خود روايت كرده است كه جايز نيست تجديد و تازه كردن قبر و نه گل ماليدن بر آن بعد از آن كه مدتها گذشته باشد و در اول آن را گل ماليده باشند چون در عرف مى‏گويند كه تازه كرده است قبر را و ليكن اگر شخصى بميرد و قبر او را گل بمالند جايز است كه قبرهاى ديگر را مرمت كنند بى‏آن كه تجديد كنند و از نو بسازند و حكمتش آنست كه اندراس قبور سبب رقت زايران است و آن سبب مرحمت صاحبان قبور.
و ابن وليد از استاد ديگرش سعد بن عبد اللَّه نقل كرده است كه او به حاى بى‏نقطه مى‏خوانده است به آن كه در نسخه او از كتاب اصبغ نقطه نداشته است يا اگر نقطه داشته باشد ضبط آن نكرده بودند كه از استادان شنيده باشند و نقطه كتاب را تجويز مى‏كرده‏اند كه از سهو نساخ باشد و بنا بر اين تحديد بمعنى تيز كردنست يعنى خر پشته ساختن و احاديث از رسول خدا و ائمه بسيار وارد شده است كه نمى‏بايد كه قبر خر پشته باشد بلكه مسطح و چهار گوشه مى‏بايد و سنيان از پسر ابو هريره نقل كرده‏اند كه او گفته است در كتاب خود كه اگر چه سنت آنست كه مسطح و مربع باشد و ليكن چون شيعه چنين مى‏كند سنى على رغم شيعه مسنم مى‏كند تا قبر شيعه و سنى از يكديگر امتياز داشته باشد.
و ابن وليد از برقى نقل كرده است كه او من جدّث مى‏خوانده است و جدث بمعنى قبر است و نمى‏دانيم كه مراد او چيست و مرادش ظاهر است كه يعنى قبر را قبر كند كه نبش قبر كند كه ميتى ديگر در آن بگذارد و ليكن قانون قدما نبوده است كه از كسى تا مراد او را نشنوند بگويند كه مراد او اينست و اين را نشنيده بودند.
و ابن وليد گفته است كه آن چه اعتقاد منست آنست كه جدد به جيم است و معنى او نبش قبر است زيرا كسى كه نبش قبر كند او را قبر كرده است و ما را محتاج گردانيده كه آن را تازه كنيم پس ابن وليد لفظ صفار را اختيار كرده است و معنى برقى را.
و صدوق گفته است كه من مى‏گويم كه تجديد به آن معنى كه صفار گفته است و تحديد به حاى مهمله كه سعد خوانده است و جدث كه برقى گفته است همه حق است بحسب واقع چون همه از حيثيت احاديث ديگر ثابت است و داخل است در معنى اين حديث چون ظن خوب به مشايخ مقتضى آنست كه اين معانى را ايشان از معصوم شنيده گفته باشند و هر كه مخالفت امام كند از روى عناد و تازه كردن قبر و خر پشته ساختن و شكافتن قبر و يكى از اينها را حلال داند پس از اسلام بدر رفته است و اعتقاد من آنست كه آن كه حضرت فرموده است كه هر كه مثالى بكشد يعنى بدعتى قرار بدهد و مردمان را به آن بدعت دعوت كند يا دينى وضع كند از اسلام بدر مى‏رود و آن چه من مى‏گويم از روى اخباريست كه از ائمه هدى صلوات اللَّه عليهم بمن رسيده است اگر درست گفته‏ام حقى است كه حق سبحانه و تعالى بر زبانها ايشان جارى كرده است در ضمن اخبار و اگر خطا كرده‏ام از من شده است.
و احتمال دارد كه مرادش اين باشد كه چون ائمه هدى صلوات اللَّه عليهم رخصت اجتهاد در حديث داده‏اند و اجتهاد احتمال غلط دارد پس اگر حق گفته‏ام ايشان فرموده بودند پس آن حق از گفته ايشان است بحسب واقع و اگر خطا كرده باشم خطائى است كه از من صادر شده است. و تاويل كلام صدوق به نحوى كه ممكن بود كرده شد و صدوق به مراد خود اعلم است و اللَّه تعالى اعلم.
و شيخ مفيد رضى اللَّه عنه به خاء معجمه خوانده است بمعنى شكافتن قبر كه ميتى ديگر در آن بگذارند يا بواسطه دزديدن كفن و غير آن.
و شيخ طوسى رحمه اللَّه گفته است كه هر يك از اين معانى محتمل است و حق سبحانه و تعالى اعلم است و كسى كه خبر را فرموده است و اين معنى حق است پس بنا بر گفته شيخ طوسى از چنين خبرى كه اين همه احتمال در او رود و مضبوط نباشد عمل نتوان كرد اما چون در نسخ تهذيب و غيره چون خبر بعنوان جيم مضبوط است دور نيست كه عمل به آن توان كرد كه قايل شوند به كراهت تجديد و اما تسنيم پس ظاهر است كه باطل است و احاديث ما در تربيع و مسطح كردن كه خلاف تسنيم است مستفيض است. و اما نبش قبور در باب حدود خواهد آمد اخبار صحيحه و كالصحيحه كه دال است بر حرمت آن.

نکته آخر این که شیخ حر عاملی نیز همین روایت را در کتاب«وسائل الشيعة ؛ ج‏5 ؛ ص306» آورده اند که ایشان نیز به صورت مسند آن را بیان نموده اند:

6617- 10- «7» وَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي الْجَارُودِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع قَالَ: مَنْ جَدَّدَ قَبْراً أَوْ مَثَّلَ مِثَالًا فَقَدْ خَرَجَ مِنَ الْإِسْلَامِ.

بررسی سندی:
أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِيُّ فِي الْمَحَاسِنِ : امامی، ثقه، جلیل .
عَنْ أَبِيه‏: محمد بن خالد برقی: امامی، ثقه وان قال نجاشی انه ضعیف فی الحدیث.
محمدابْنِ سِنَانٍ الزهری:امامی، مختلف فیه .التحقیق انه ثقه.
عَنْ أَبِي الْجَارُودِ: زیادبن منذر:زیدی، رأس الجارودیه لم تثبت وثاقته.
عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ:امامی، ثقه، جلیل من سلفنا الصالحین.

در مجموع روایت ضعیف، اتصال مسند، نوع سند تعلیق؛ به این معنا که حذف یک یا چند راوی از ابتدای سند به اتکا اسناد قبل، بدون این که قسمت محذوف سند با عباراتی چون بهذا الاسناد یا ضمیر اشاره شود.

3- در کتاب«وسائل الشيعة ؛ ج‏5 ؛ ص306» آورده اند که ایشان نیز به صورت مسند آن را بیان نموده اند:

6617- 10- «7» وَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي الْجَارُودِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع قَالَ: مَنْ جَدَّدَ قَبْراً أَوْ مَثَّلَ مِثَالًا فَقَدْ خَرَجَ مِنَ الْإِسْلَامِ.
طرق روایت این سه کتاب به صورتی است که آبی شده است و به امیر المومنین(ع) ختم می شود.

1. از جهت شمار راویان به: خبر متواتر، مستفیض و واحد.
2. از جهت صفات راویان به: خبر صحیح، حسن و ضعیف.
3. از جهت اتصال یا عدم اتصال سند به معصوم به: مسند، معلّق، مقطوع، منقطع ومرسل.

«4» 43 بَابُ عَدَمِ جَوَازِ نَبْشِ الْقُبُورِ وَ لَا تَسْنِيمِهَا وَ حُكْمِ دَفْنِ مَيِّتَيْنِ فِي قَبْرٍ

3424- 1- «5» مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي الْجَارُودِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ: قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع‏ مَنْ حَدَّدَ قَبْراً أَوْ مَثَّلَ مِثَالًا فَقَدْ خَرَجَ عَنِ‏ «6» الْإِسْلَامِ.

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ مُرْسَلًا «7»

وَ رَوَاهُ الْبَرْقِيُّ فِي الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ‏ «8» أَقُولُ:

نَقَلَ الشَّيْخُ وَ غَيْرُهُ عَنِ الصَّفَّارِ أَنَّهُ رَوَاهُ جَدَّدَ بِالْجِيمِ.

وَ أَنَّهُ قَالَ لَا يَجُوزُ تَجْدِيدُ الْقَبْرِ وَ لَا تَطْيِينُ جَمِيعِهِ بَعْدَ مُرُورِ الْأَيَّامِ وَ بَعْدَ مَا طُيِّنَ وَ لَكِنْ إِذَا مَاتَ مَيِّتٌ وَ طُيِّنَ قَبْرُهُ فَجَائِزٌ أَنْ يُرَمَّ سَائِرُ الْقُبُورِ وَ

عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ‏ أَنَّهُ رَوَاهُ حَدَّدَ بِالْحَاءِ غَيْرِ الْمُعْجَمَةِ.
يَعْنِي بِهِ مَنْ سَنَّمَ قَبْراً وَ

عَنِ الْبَرْقِيِ‏ أَنَّهُ رَوَاهُ مَنْ جَدَّثَ قَبْراً بِالْجِيمِ وَ الثَّاءِ.
وَ يُمْكِنُ أَنْ يَكُونَ مَعْنَاهُ أَنْ يَجْعَلَ الْقَبْرَ دَفْعَةً أُخْرَى قَبْراً لِإِنْسَانٍ لِأَنَّ الْجَدَثَ الْقَبْرُ وَ قَالَ الصَّدُوقُ إِنَّمَا هُوَ مَنْ جَدَّدَ بِالْجِيمِ وَ مَعْنَاهُ نَبَشَ قَبْراً وَ عَنِ الْمُفِيدِ أَنَّهُ خَدَّدَ بِالْخَاءِ الْمُعْجَمَةِ وَ الدَّالَيْنِ مِنْ قَوْلِهِ تَعَالَى‏ قُتِلَ أَصْحابُ الْأُخْدُودِ «9» وَ الْخَدُّ هُوَ الشَّقُّ فَالنَّهْيُ تَنَاوَلَ شَقَّ الْقَبْرِ إِمَّا لِيُدْفَنَ فِيهِ أَوْ عَلَى جِهَةِ النَّبْشِ وَ لَا يَبْعُدُ صِحَّةُ الْجَمِيعِ وَ تَعَدُّدُ الرِّوَايَةِ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ‏ «10».
______________________________
(4)- الباب 43 فيه حديثان.
(5)- التهذيب 1- 459- 1497.
(6)- في الفقيه- من (هامش المخطوط).
(7)- الفقيه 1- 189- 579.
(8)- المحاسن- 612- 33.
(9)- البروج 85- 4.
(10)- التهذيب 1- 459- 1497 ذيل حديث 1497.
بررسی سندی:
این روایت ضعیف، اتصال: مسند؛ نوع سند: عادی وتذييل: گاه در پايان يك روايت به نقل ديگرى از همان روايت اشاره مى‏شود. در اين گونه موارد معمولا قسمت مختص سند دوم در ذيل روايت اول آورده شده است و با عباراتى نظير «مثله» به اتحاد آخر سند دوم با سند اصلى اشاره شده است. مثال :محمد بن يحيى و غيره عن أحمدبن محمد بن عيسى عن الحسين بن سعيد عن ابن أبي عمير عن جميل بن دراج عن ابن الطيار عن أبي عبد الله ع (كافي 1: 161/ 1) محمد بن إسماعيل عن الفضل بن شاذان عن ابن أبي عمير عن جميل بن دراج مثله (كافي 1: 162/ ذيل 1)

در ضمن آن چه دراین قسمت مطرح شد که شیخ حر عاملی روایت را در کتاب«وسائل الشيعة ؛ ج‏5 ؛ ص306» آورده اند که ایشان نیز به صورت مسند آن را بیان نموده اند:

6617- 10- «7» وَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي الْجَارُودِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع قَالَ: مَنْ جَدَّدَ قَبْراً أَوْ مَثَّلَ مِثَالًا فَقَدْ خَرَجَ مِنَ الْإِسْلَامِ.

بررسی سندی:
أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِيُّ فِي الْمَحَاسِنِ : امامی، ثقه، جلیل .
عَنْ أَبِيه‏: محمد بن خالد برقی: امامی، ثقه وان قال نجاشی انه ضعیف فی الحدیث.
محمدابْنِ سِنَانٍ الزهری:امامی، مختلف فیه .التحقیق انه ثقه.
عَنْ أَبِي الْجَارُودِ: زیادبن منذر:زیدی، رأس الجارودیه لم تثبت وثاقته.
عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ:امامی، ثقه، جلیل من سلفنا الصالحین.

در مجموع روایت ضعیف، اتصال مسند، نوع سند تعلیق؛ به این معنا که حذف یک یا چند راوی از ابتدای سند به اتکا اسناد قبل، بدون این که قسمت محذوف سند با عباراتی چون بهذا الاسناد یا ضمیر اشاره شود.

[="Navy"]

در مورد ابی جارود هم آیت الله خویی وی را توثیق می کند و زیدی بودنش را قبول نمی کند زیرا روایاتی را از او می آورد که به اسامی دوازده امام اشاره می کند
أقول: هذه الروايات كلها ضعيفة على أنها لا تدل على ضعف الرجل و عدم وثاقته إلا الرواية الثالثة منها لكن في سندها علي بن محمد و هو ابن فيروزان و لم يوثق و محمد بن أحمد و هو محمد بن أحمد بن الوليد و هو مجهول و الحسين بن محمد بن عمران مهمل إذن كيف يمكن الاعتماد على هذه الروايات في تضعيف الرجل فالظاهر أنه ثقة لا لأجل أن له أصلا و لا لرواية الأجلاء عنه لما عرفت غير مرة من أن ذلك لا يكفي لإثبات الوثاقة بل لوقوعه في أسانيد كامل الزيارات، و قد شهد جعفر بن محمد بن قولويه بوثاقة جميع رواتها.
فقد روى عن أبي جعفر ع و روى عنه عثمان بن عيسى الباب 13، في فضل الفرات و شربه و الغسل فيه، الحديث 3.
و لشهادة الشيخ المفيد، في الرسالة العددية بأنه من الأعلام الرؤساء المأخوذ عنهم الحلال و الحرام و الفتيا و الأحكام الذين لا يطعن عليهم و لا طريق إلى ذم واحد منهم.
و لشهادة علي بن إبراهيم في تفسيره بوثاقة كل من وقع في أسناده
معجم ‏رجال‏ الحديث ج : 7 ص : 324

أقول: إذا صح سند الروايتين و لم يناقش فيهما بعدم ثبوت وثاقة أحمد بن محمد بن يحيى و الحسين بن أحمد بن إدريس لم يكن بد من الالتزام برجوع أبي الجارود، من الزيدية إلى الحق و ذلك فإن رواية الحسن بن محبوب المتولد قريبا من وفاة الصادق ع عنه لا محالة تكون بعد تغيره و بعد اعتناقه مذهب الزيدية بكثير، فإذا روى أن الأوصياء اثنا عشر، آخرهم القائم، ثلاثة منهم محمد و أربعة منهم علي ع، كان هذا رجوعا منه إلى الحق و الله العالم.
معجم ‏رجال‏ الحديث ج : 7 ص : 326

و در مورد محمد بن خالد البرقی هم بسیاری از جمله شیه طوسی وی را توثیق کرده اند و به روایاتش عمل می شود.[/]

با سلام. این دو مبنا جدّاً ضعيف و خلاف تحقيق است. علاّمه خويي هم بعد ها از اين مبناي​شان برگشتند.

در مورد تفسير عليّ بن إبراهيم هم که خيلي حرف و حديث هست.

عصمنا الله من الزلل، و وفّقنا للعلم والعمل.

[="Navy"]

علی ای حال این مسائل ضرری به قول ما که توثیق ابی الجارود است وارد نمی کند زیرا اولا ابی الجارود توثیق خاص هرچند از سوی شیخ نجاشی و شیخ طوسی ندارد اما از سوی دو تا شیخ بزرگی که به عنوان موثق خاص هستند توثیق دارند 1. شیخ مفید در رساله عددیه می فرماید که ابی الجارود از روسائی است که از حلال و حرام از انها گرفته ایم و تا این حد ایشان را توثیق می کند از جمله اعلام و روسائی است که حلال و حرام مذهب از سوی ان اعلام به ما می رسد و خود این مطلب توثیق عظیمی است و همین طور ابن غضائری می فرماید ثبت اعتماد الاصحاب علی ما رواه ابوالجارود توثیق دو تا موثق به این عظمت بنابراین توثیق خاص با شهادت دو تا موثق برایش ثابت شد وجود توثیقات عام در مورد ابی الجارود
مضافا یک توثیق عام هم دارد که از رجال صفوان بن یحیی است که رجال مشایخ ثلاث ابن ابی عمیر و صفوان و بزنطی بودن هم یک توثیق عام است حتی اگر آن دو توثیق عام یعنی وقوع در اسناد کامل الزیارات و تفسیر قمی را نپذیریم.

و اگر دلیل بیشتری هم خواستید به خاتمه مستدرک رجوع کنید که قریب به ده صفحه در مورد وثاقت این فرد صحبت شده و وثاقتش ثابت گردید است.
مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، الخاتمةج‏5، ص: 411

در مورد مذهبش هم که آیت الله خویی و صاحب مستدرک توضیح خوبی دادند که زیدی نیست و مرحوم شیخ صدوق در کتاب عیون اخبار الرضا که باب 6 حدیث 6و 7 حدیثی که از جابر بن عبدالله انصاری درباره لوحی که در دست حضرت صدیقه طاهره بود دربردارنده اسماء معصومین دوازده تا می فرماید این ابی الجارود روایت را از جابر بن عبدالله الانصاری نقل می کند بقیه روات هم توثیق شده این یک روایت که نقل می کند از امام صادق که بعد از امام باقر بوده دوران قیام زید گذشته مورد اعتماد صدوق و روایت محتوی عقاید امامیه اسم دوازده امام روایت هم از حضرت صدیقه طاهره می فرماید این روایت نشان می دهد که ابوالجارود از زیدیه برگشته به مذهب حق این اعتراف اعتقادی است یک نقل عادی نیست یک اعتراف اعتقادی و ولایی به معنای کامل است که بنابر تحقیق علی الاقل این شرح و تحلیل زیدیه بودن را کمرنگ می کند پس از که اشکال زیدیه کمرنگ شد توثیق مثل شیخ مفید و ابن غضائری هم در کار بود مضافا بر ان ممکن است بگوییم روایاتش قبل از ان حالت عارضیش هست و مجموع این نکات نقل ابی الجارود اشکالی ایجاد نمی کند و وی ثقه امامی مذهب است و روایتش مقبول است.[/]

[="Navy"]

در ضمن، راجع به موضوع اين تاپيک، يه تاپيک ديگه هم که مطالعه​اش خالي از فائده نيست وجود داره اينجا=>> http://www.askdin.com/thread39285.html

[="Navy"]

ثانیا ما هم اصراری بر آن دو مبنا نداریم که صحیح است و در همان جا هم تاکید کردیم که صحت این قول ما بستگی به صحت و ضعف مبنا دارد و صرفا هدف از نقل آن دو مبنا توثیق ابی جارود بود از زبان آیت الله خویی نه تاکید بر صحت مبنا که توثیق ابی الجارود منحصر به آن دو طریق نیست و به طرق مختلف توثیقش ثابت می شود.[/]

پست جمع بندی موضوع
پرسش:
سلام. وقتتون بخير
توي بحار الانوار ديدم نوشته بود سند روايت من جدد قبرا أو مثل مثالا فقد خرج من الاسلام به نقل از حضرت علي عليه السلام، مرسل است. البته متوجه نشدم كه اين مساله رو به شيخ صدوق نسبت داده بود، يا بحث مرسل بودن مطرح شده بود و بعد عبارت شيخ صدوق فقط در باب دلالت اين حديث است. اما در من لايحضره الفقيه، بررسي سندي از اين روايت نديدم.
سوال اينكه، ايا اين حديث واقعا مرسل است؟ چون مطالب برخي علماي وقت رو ديدم كه اصرار داشتن بگن سند حتما صحيحه.
پاسخ:
سلام علیکم
پرسشگر گرامی ما ابتدا مطلب را از کتاب شیخ صدوق (ره) نقل می کنیم وتوجه دارید که شیخ صدوق بدونه سند یعنی مرسل روایت را نقل فرموده اند:« وَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع‏- مَنْ‏ جَدَّدَ قَبْراً أَوْ مَثَّلَ‏ مِثَالًا فَقَدْ خَرَجَ مِنَ الْإِسْلَامِ.»(1)

امّا در کتاب« تهذيب الأحكام »شیخ طوسی (ره) روایت را با سند،یعنی مسند نقل کرده اند:« أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي الْجَارُودِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع‏ مَنْ‏ جَدَّدَ قَبْراً أَوْ مَثَّلَ‏ مِثَالًا فَقَدْ خَرَجَ مِنَ الْإِسْلَامِ.»(2)

شرح روایت:
معناى حديث من جدد قبرا
روايت كرده است احمد بن محمد بن عيسى از محمد بن سنان از ابو جارود از اصبغ بن نباته كه حضرت امير المؤمنين صلوات اللَّه عليه فرمودند: كه هر كه تجديد كند قبر را يا مثالى بكشد يعنى صورتى از صور مجسمه يا اعم از مجسمه و غير مجسمه بكشد و يا بسازد يا شخصى را مقتدا كند كه حق سبحانه و تعالى او را امام و مقتدا نكرده باشد يا هر سه مراد باشد پس از اسلام بيرون مى‏ رود اما آخر كه ظاهر است اما باقى بر هر تفسيرى محمول بر مبالغه است يا اگر از روى مخالفت معصوم عمدا كند كه در اين صورت كافر مى‏ شود.
و اين حديث با آن كه به اصطلاح متأخرين ضعيف است اما نزد متقدمين صحيح است چون از كتاب اصبغ بوده است و آن اول كتابى بود كه شيعه تصنيف كردند و از جمله اصول است و مشايخ خلاف كرده‏ اند در معنى خبر و لفظ آن اما صفار پس او به جيم مى‏ خوانده است و بس، و ابن وليد كه استاد صدوق است و تلميذ صفار از استاد خود روايت كرده است كه جايز نيست تجديد و تازه كردن قبر و نه گل ماليدن بر آن بعد از آن كه مدت ها گذشته باشد و در اول آن را گل ماليده باشند چون در عرف مى‏ گويند كه تازه كرده است قبر را و ليكن اگر شخصى بميرد و قبر او را گل بمالند جايز است كه قبرهاى ديگر را مرمت كنند بى‏ آن كه تجديد كنند و از نو بسازند و حكمتش آن است كه اندراس قبور سبب رقت زايران است و آن سبب مرحمت صاحبان قبور.
و ابن وليد از استاد ديگرش سعد بن عبد اللَّه نقل كرده است كه او به حاى بى‏ نقطه مى‏ خوانده است به آن كه در نسخه او از كتاب اصبغ نقطه نداشته است يا اگر نقطه داشته باشد ضبط آن نكرده بودند كه از استادان شنيده باشند و نقطه كتاب را تجويز مى‏ كرده‏ اند كه از سهو نساخ باشد و بنا بر اين تحديد بمعنى تيز كردن است يعنى خر پشته ساختن و احاديث از رسول خدا و ائمه بسيار وارد شده است كه نمى‏ بايد كه قبر خر پشته باشد بلكه مسطح و چهار گوشه مى‏ بايد و سنيان از پسر ابو هريره نقل كرده‏ اند كه او گفته است در كتاب خود كه اگر چه سنت آن است كه مسطح و مربع باشد و ليكن چون شيعه چنين مى‏ كند سنى على رغم شيعه مسنم مى‏ كند تا قبر شيعه و سنى از يكديگر امتياز داشته باشد.
و ابن وليد از برقى نقل كرده است كه او من جدّث مى‏ خوانده است و جدث بمعنى قبر است و نمى‏ دانيم كه مراد او چيست و مرادش ظاهر است كه يعنى قبر را قبر كند كه نبش قبر كند كه ميتى ديگر در آن بگذارد و ليكن قانون قدما نبوده است كه از كسى تا مراد او را نشنوند بگويند كه مراد او اين است و اين را نشنيده بودند.
و ابن وليد گفته است كه آن چه اعتقاد من است آن است كه جدد به جيم است و معنى او نبش قبر است زيرا كسى كه نبش قبر كند او را قبر كرده است و ما را محتاج گردانيده كه آن را تازه كنيم پس ابن وليد لفظ صفار را اختيار كرده است و معنى برقى را.
و صدوق گفته است كه من مى‏ گويم كه تجديد به آن معنى كه صفار گفته است و تحديد به حاى مهمله كه سعد خوانده است و جدث كه برقى گفته است همه حق است بحسب واقع چون همه از حيثيت احاديث ديگر ثابت است و داخل است در معنى اين حديث چون ظن خوب به مشايخ مقتضى آن است كه اين معانى را ايشان از معصوم شنيده گفته باشند و هر كه مخالفت امام كند از روى عناد و تازه كردن قبر و خر پشته ساختن و شكافتن قبر و يكى از اين ها را حلال داند پس از اسلام بدر رفته است و اعتقاد من آن است كه آن كه حضرت فرموده است كه هر كه مثالى بكشد يعنى بدعتى قرار بدهد و مردمان را به آن بدعت دعوت كند يا دينى وضع كند از اسلام بدر مى‏ رود و آن چه من مى‏ گويم از روى اخباري است كه از ائمه هدى صلوات اللَّه عليهم بمن رسيده است اگر درست گفته‏ ام حقى است كه حق سبحانه و تعالى بر زبان ايشان جارى كرده است در ضمن اخبار و اگر خطا كرده‏ ام از من شده است.
و احتمال دارد كه مرادش اين باشد كه چون ائمه هدى صلوات اللَّه عليهم رخصت اجتهاد در حديث داده‏ اند و اجتهاد احتمال غلط دارد پس اگر حق گفته‏ ام ايشان فرموده بودند پس آن حق از گفته ايشان است به حسب واقع و اگر خطا كرده باشم خطائى است كه از من صادر شده است. و تاويل كلام صدوق به نحوى كه ممكن بود كرده شد و صدوق به مراد خود اعلم است و اللَّه تعالى اعلم.
و شيخ مفيد رضى اللَّه عنه به خاء معجمه خوانده است به معنى شكافتن قبر كه ميتى ديگر در آن بگذارند يا به واسطه دزديدن كفن و غير آن.
و شيخ طوسى رحمه اللَّه گفته است كه هر يك از اين معانى محتمل است و حق سبحانه و تعالى اعلم است و كسى كه خبر را فرموده است و اين معنى حق است پس بنا بر گفته شيخ طوسى از چنين خبرى كه اين همه احتمال در او رود و مضبوط نباشد عمل نتوان كرد اما چون در نسخ تهذيب و غيره چون خبر بعنوان جيم مضبوط است دور نيست كه عمل به آن توان كرد كه قايل شوند به كراهت تجديد و اما تسنيم پس ظاهر است كه باطل است و احاديث ما در تربيع و مسطح كردن كه خلاف تسنيم است مستفيض است. و اما نبش قبور در باب حدود خواهد آمد اخبار صحيحه و كالصحيحه كه دال است بر حرمت آن.(3)

نکته آخر این که شیخ حر عاملی نیز همین روایت را در کتاب«وسائل الشيعة» آورده اند که ایشان نیز به صورت مسند آن را بیان نموده اند:« وَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي الْجَارُودِ عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع قَالَ: مَنْ جَدَّدَ قَبْراً أَوْ مَثَّلَ مِثَالًا فَقَدْ خَرَجَ مِنَ الْإِسْلَامِ.»(4)

بررسی سندی:
أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِيُّ فِي الْمَحَاسِنِ : امامی، ثقه، جلیل .
عَنْ أَبِيه‏: محمد بن خالد برقی: امامی، ثقه وان قال نجاشی انه ضعیف فی الحدیث.
محمدابْنِ سِنَانٍ الزهری:امامی، مختلف فیه .التحقیق انه ثقه.
عَنْ أَبِي الْجَارُودِ: زیادبن منذر: زیدی، رأس الجارودیه لم تثبت وثاقته.
عَنِ الْأَصْبَغِ بْنِ نُبَاتَةَ: امامی، ثقه، جلیل من سلفنا الصالحین(5).
نتیجه:
در مجموع روایت ضعیف، اتصال مسند، نوع سند تعلیق؛ به این معنا که حذف یک یا چند راوی از ابتدای سند به اتکا اسناد قبل، بدون این که قسمت محذوف سند با عباراتی چون بهذا الاسناد یا ضمیر اشاره شود.

پی نوشت:
1) من لا يحضره الفقيه، ج‏1، ص: 189.
2) تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان)، ج‏1، ص: 459.
3) لوامع صاحبقرانى مشهور به شرح فقيه، ج‏2، ص: 512.
4) وسائل الشيعة ؛ ج‏5 ؛ ص306.
5) نرم افزار درایه.