جمع بندی سوالاتی در مورد بنی قریظه

با عرض سلام و ادب

همانگونه که مستحضر هستید،تعداد اسرا و کشته های بنی قریظه از جمله موضوعات اختلافی تاریخی است که شاید اظهار نظر قطعی درباره آن ممکن نباشد.در کیفیت این حادثه و نوع مجازات هم در تفاسیر و کتابهای تاریخی اتفاق نظری وجود ندارد و بسا مبالغه هایی انجام گرفته تا جایی که در اصل آن از سوی برخی تردید شده و به نظر می رسد که اصل آن بوده و اما کیفیت و حدود آن جای انکار و تردید است.

اختلافي که بين چگونگي کشته شدن اسيران ديده مي شود نيز در خور توجه است. ابن اسحاق مي گويد: همه را در کنار خندق سر بريدند» و واقدي مي گويد: «اسيران را بر خانه هاي اوس پخش کردند تا آنان با کشتن ايشان اطاعت خود را به پيغمبر (ص) نشان دهند». اين ها نکاتي است که متتبع دقيق را از پذيرفتن آن چه شهرت يافته است باز مي دارد و يا به ترديد مي افکند. از اين ها گذشته ما سيرت پيغمبر (ص) را در جنگ هاي پيش از بني قريظه و پس از آن ديده ايم. او هميشه عطوفت و بخشش را بر انتقام و کشتار مقدم مي داشته است.

به نظر مي رسد داستان بني قريظه سالها پس از تاريخ واقعه و هنگامي که نسل حاضر در آن محاصره بر افتاد، به وسيله داستان گويي که از تيره خزرج بوده دست کاري شده و به تحرير در آمده باشد تا بدين وسيله نشان دهند که حرمت طايفه اوس نزد پيغمبر (ص) به اندازه طايفه خزرج نبود و براي همين است که پيغمبر (ص) هم پيمان هاي خزرج را نکشت، اما هم پيمان هاي اوس را گردن زد و نيز خواسته است نشان دهد که رئيس قبيله اوس جانب هم پيمان هاي خود را رعايت نکرده است (1).

از دیگر دلایلی که دخالت یهودیان در مبالغه این جریان را زیاد می کندشباهت این داستان به داستان ماداسااست که در ان یهودیان علیه دولت روم قیام می کنند و درست به سرنوشت بنی قریظه مبتلا می شوند وجالب این است که از نظر کیفی و کمی این داستان با داستان ماداسا شباهت دارد واین این شبهه را قوی می کند که یهودیان در ساختن یا مبالغه گویی در این داستان نقش داشته اند
آنچه جلب توجه مي كند تشابه شمار كشتگان است. در ماسادا كشته شدگان را 960 نفر گفته اند كه 600 نفرشان انقلابيون يهود بودند. تشابه ديگر اينكه وقتي از محاصره به تنگ آمدند، بزرگ آنان الیعازر مانندانچه کعب بن اسد در ميان بني قريظه پيشنهاد كرد، از دوستان خود خواست كه زنان و كودكان خود را بكشند تا بدون دغدغه آنان، به سختي مبارزه كنند يا حتي پيشنهاد شد به كشتن همديگر دست زنند. تشابه ميان اين دو گزارش آن هم در جزئيات، جلب توجه مي کند. مشابهت تنها در خودکشي دسته جمعي نيست بلکه در اعداد و ارقام نيز هست. اينها تقريبا برابر است. برجستگي نام اشخاص و تشابه نام هايي هم که در آن داستان ها آمده محل توجه است. به نظر مي رسد اصل داستان بني قريظه از اين واقعه گرفته شده، فرزندان يهود كه به يثرب آمدند، آن را حفظ كرده و آن را با داستان بني قريظه آميخته اند . بسا كسي كه تاريخ قديم و جديد يهود در اين واقعه را به هم آميخته، همان كسي است كه ابن اسحاق از او نقل كرده و مورخان مسلمان بدون توجه و بررسي آن را آورده اند .(2)

علامه سید جعفر مرتضی عاملی،با بررسی ماجرای بنی قریظه اصل قضیه را قبول می کند ولی در تعداد کشته شدگان تردید می نماید. ایشان معتقد است تعداد اسرا هفتصد و پنجاه یا نهصد بود است (3) تعداد مقتولين را 150 یا200 می داند.(4)

پی نوشتها:
(1). ر.ک: تاريخ تحليلي اسلام تا پايان امويان، ص 72 تا 75، چاپ دوم، 1363، ستاد انقلاب فرهنگي، مرکز نشر دانشگاهي.

(2). الثقات ج 7 ص 382.

(3). الصحیح ج 11ص 11.

(4). الصحیح ، ج 11،ص 203.

با سلام.

قبل از هر چیز بابت تأخیر پیش آمده در ادامه پاسخگویی بخاطر مسافرتی که پیش آمده بود،از شما پوزش می طلبم.

در رابطه با این واقعه ابهامات و نقاط مبهم فراوانی وجود دارد،چرا که اولاً گزارش های مربوط به این واقعه، بسیار متأخر از اصل واقعه و همچنین غیر قابل اعتماد است. ثانیاً قرائن و شواهدی وجود دارد که این داستان بیشتر توسط خود یهودیان پر و بال داده شده است. با این حال در مورد چرایی اسارات زنان و کودکان بنی قریظه،با مراجعه به گزارشات تاریخی،اینگونه استفاده می شود که این حکم هم بر اساس تورات بود هم بر اساس پیمانی که پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) با یهودیان مدینه از جمله بنی قریظه بسته بودند. توضیح اینکه:

مسلمانان قلعه‌ها و خانه‌های بنی قریظه را محاصره کردند. مدت محاصره بین ۱۵ تا ۲۵ روز گزارش شده است. بنی قریظه خود پیشنهاد دادند که با همان شرایط بنی نضیر تسلیم شوند. بنی نضیر از اموال و دارایی خود چشم پوشیده و مدینه را ترک کرده بودند. ولی رسول خدا جز این که به حکم او گردن نهند، هر پیشنهادی را رد کرد. (1)

به پیشنهاد خود بنی قریظه، رسول اکرم حکمیت را به سعد بن معاذ، رئیس قبیله بنی عبد اشهل از اشراف اوس، واگذار نمود.(2) بدین جهت بنی قریظه حکمیت سعد بن معاذ را پیشنهاد دادند که اوس قبل از اسلام متحد ایشان بود. سعد با استناد به احکام تورات و پیمانی که بنی قریظه قبل از جنگ با پیامبر بسته بودند، حکم کرد که هر کسی علیه پیامبر(ص) تجمع کرده کشته شود(3) و زنان و کودکان اسیر شوند.

پی نوشتها:
(1). واقدی،محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج۲، ص۵۰۱.
(2). الصحیح من سیره النبی الاعظم،سید جعفرمرتضی عاملی، ج ۱۲ص۹۰
(3). الصحیح، ج۱۲ص ۸۸

با سلام.
آیه در واقع بیان نوع مجازاتی است که خداوند برای بنی اسرائیل بعد از ماجرای گوساله پرستی تعیین کرده بود. در تفسیر این آیه آمده است:

شک نيست که پرستش گوساله سامرى ، کار کوچکى نبود، ملتى که بعد از مشاهده آنهمه آيات خدا و معجزات پيامبر بزرگشان موسى (عليه السلام ) همه را فراموش کنند و با يک غيبت کوتاه پيامبرشان به کلى اصل اساسى توحيد و آئين خدا را زير پا گذارده بت پرست شوند.
اگر اين موضوع براى همى شه از مغز آنها ريشه کن نشود وضع خطرناکى به وجود خواهد آمد، و بعد از هر فرصتى مخصوصا بعد از مرگ موسى (عليه السلام )، ممکن است تمام آيات دعوت او از ميان برود، و سرنوشت آئين او به کلى به خطر افتد در اينجا بايد شدت عمل به خرج داده شود، و هرگز تنها با پشيمانى و اجراى صيغه توبه بر زبان نبايد قناعت گردد، لذا فرمان شديدى از طرف خداوند، صادر شد که در تمام طول تاريخ پيامبران مثل و مانند ندارد، و آن اينکه ضمن دستور توبه و بازگشت به توحيد، فرمان اعدام دست جمعى گروه کثيرى از گنهکاران بدست خودشان صادر شد.
اين فرمان به نحو خاصى مى بايست اجرا شود يعنى خود آنها بايد شمشير به دست گيرند و اقدام به قتل يکديگر کنند که هم کشته شدنش عذاب است و هم کشتن دوستان و آشنايان .
طبق نقل بعضى از روايات موسى دستور داد در يک شب تاريک تمام کسانى که گوساله پرستى کرده بودند غسل کنند و کفن بپوشند و صف کشيده شمشير در ميان يکديگر نهند!.
ممکن است چنين تصور شود که اين توبه چرا با اين خشونت انجام گيرد؟ آيا ممکن نبود خداوند توبه آنها را بدون اين خونريزى قبول فرمايد؟.
پاسخ به اين سؤ ال از سخنان بالا روشن مى شود، زيرا مساءله انحراف از اصل توحيد و گرايش به بت پرستى مساءله ساده اى نبود که به اين آسانى قابل گذشت باشد، آنهم بعد از مشاهده آنهمه معجزات روشن و نعمتهاى بزرگ خدا.
در حقيقت همه اصول اديان آسمانى را مى توان در توحيد و يگانه پرستى خلاصه کرد، تزلزل اين اصل معادل است با از ميان رفتن تمام مبانى دين ، اگر مساءله گوساله پرستى ساده تلقى مى شد، شايد سنتى براى آيندگان مى گشت ، بخصوص اينکه بنى اسرائيل به شهادت تاريخ مردمى پر لجاجت و بهانه جو بودند، لذا بايد چنان گوشمالى به آنها داده شود که خاطره آن در تمام قرون و اعصار باقى بماند و کسى هرگز بعد از آن به فکر بت پرستى نيفتد، و شايد جمله ذلکم خير لکم عند بارئکم (اين کشتار نزد خالقتان براى شما بهتر است ) اشاره به همين معنى باشد.

داستان بنی قریظه و پیشنهاد بزرگان قبیله برای کشتن زنان و کودکانشان بدست خودشان ربطی به ماجرای آیه مربوطه ندارد و اینگونه نیست که بگوییم خودکشی دست جمعی رسم بنی اسرائیل و یهودیان بوده باشد.آنچه رسم یهودیان بوده و هست مظلوم نمایی و دورغ پردازی است.که در مورد ماجرای قبیله بنی قریظه هم طبق قرائن و شواهد دست یهودیان در نقل آن پیدا و غیر قابل انکار است.

با سلام.

ضمن احترام به استاد رائفی پور،ولی صرف سخنان ایشان نمی تواند سندی برای ما باشد.مطالب تاریخی باید بصورت مستند و با معرفی مدرک بیان شود.تا جایی که بررسی کردیم در تفسیر این آیه چنین مطالب یبیان نشده است.

پرسش:
در مورد جنگ با بنی قریظه با توجه به نقل های مختلف بالاخره آنچه مورد قبول است از کیفیت و کمیت اسرا به طور مستند کدام است؟ چرا عده ای از افراد قبیله اسیر شدند و عده ای کشته؟تفاوت جرم این افراد چی بود؟ آیا درسته که زنان و کودکان همه اسیر شدند؟اگر بله.چرا؟جرم زنان و کودکان و سالخورده ها چه بوده؟

پاسخ:
تعداد اسرا و کشته های بنی قریظه از جمله موضوعات اختلافی تاریخی است که شاید اظهار نظر قطعی درباره آن ممکن نباشد.در کیفیت این حادثه و نوع مجازات هم در تفاسیر و کتابهای تاریخی اتفاق نظری وجود ندارد و بسا مبالغه هایی انجام گرفته تا جایی که در اصل آن از سوی برخی تردید شده و به نظر می رسد که اصل آن بوده و اما کیفیت و حدود آن جای انکار و تردید است.
اختلافي که بين چگونگي کشته شدن اسيران ديده مي شود نيز در خور توجه است. ابن اسحاق مي گويد: همه را در کنار خندق سر بريدند» و واقدي مي گويد: «اسيران را بر خانه هاي اوس پخش کردند تا آنان با کشتن ايشان اطاعت خود را به پيغمبر (صلی الله علیه و آله) نشان دهند». اين ها نکاتي است که متتبع دقيق را از پذيرفتن آن چه شهرت يافته است باز مي دارد و يا به ترديد مي افکند. از اين ها گذشته ما سيرت پيغمبر (صلی الله علیه و آله) را در جنگ هاي پيش از بني قريظه و پس از آن ديده ايم. او هميشه عطوفت و بخشش را بر انتقام و کشتار مقدم مي داشته است.
به نظر مي رسد داستان بني قريظه سالها پس از تاريخ واقعه و هنگامي که نسل حاضر در آن محاصره بر افتاد، به وسيله داستان گويي که از تيره خزرج بوده دست کاري شده و به تحرير در آمده باشد تا بدين وسيله نشان دهند که حرمت طايفه اوس نزد پيغمبر (صلی الله علیه و اله) به اندازه طايفه خزرج نبود و براي همين است که پيغمبر (صلی الله علیه و آله) هم پيمان هاي خزرج را نکشت، اما هم پيمان هاي اوس را گردن زد و نيز خواسته است نشان دهد که رئيس قبيله اوس جانب هم پيمان هاي خود را رعايت نکرده است (1).
از دیگر دلایلی که دخالت یهودیان در مبالغه این جریان را زیاد می کندشباهت این داستان به داستان «ماداسا» است که در آن یهودیان علیه دولت روم قیام می کنند و درست به سرنوشت بنی قریظه مبتلا می شوند وجالب این است که از نظر کیفی و کمی این داستان با داستان ماداسا شباهت دارد واین این شبهه را قوی می کند که یهودیان در ساختن یا مبالغه گویی در این داستان نقش داشته اند.
آنچه جلب توجه مي كند تشابه شمار كشتگان است. در ماسادا كشته شدگان را 960 نفر گفته اند كه 600 نفرشان انقلابيون يهود بودند. تشابه ديگر اينكه وقتي از محاصره به تنگ آمدند، بزرگ آنان الیعازر مانندانچه کعب بن اسد در ميان بني قريظه پيشنهاد كرد، از دوستان خود خواست كه زنان و كودكان خود را بكشند تا بدون دغدغه آنان، به سختي مبارزه كنند يا حتي پيشنهاد شد به كشتن همديگر دست زنند. تشابه ميان اين دو گزارش آن هم در جزئيات، جلب توجه مي کند. مشابهت تنها در خودکشي دسته جمعي نيست بلکه در اعداد و ارقام نيز هست. اينها تقريبا برابر است. برجستگي نام اشخاص و تشابه نام هايي هم که در آن داستان ها آمده محل توجه است. به نظر مي رسد اصل داستان بني قريظه از اين واقعه گرفته شده، فرزندان يهود كه به يثرب آمدند، آن را حفظ كرده و آن را با داستان بني قريظه آميخته اند . بسا كسي كه تاريخ قديم و جديد يهود در اين واقعه را به هم آميخته، همان كسي است كه ابن اسحاق از او نقل كرده و مورخان مسلمان بدون توجه و بررسي آن را آورده اند .(2)

علامه سید جعفر مرتضی عاملی،با بررسی ماجرای بنی قریظه اصل قضیه را قبول می کند ولی در تعداد کشته شدگان تردید می نماید. ایشان معتقد است تعداد اسرا هفتصد و پنجاه یا نهصد بود است (3) تعداد مقتولين را 150 یا200 می داند.(4)

همانگونه که گفته شد در رابطه با این واقعه ابهامات و نقاط مبهم فراوانی وجود دارد،چرا که اولاً گزارش های مربوط به این واقعه، بسیار متأخر از اصل واقعه و همچنین غیر قابل اعتماد است. ثانیاً قرائن و شواهدی وجود دارد که این داستان بیشتر توسط خود یهودیان پر و بال داده شده است. با این حال در مورد چرایی اسارات زنان و کودکان بنی قریظه،با مراجعه به گزارشات تاریخی،اینگونه استفاده می شود که این حکم هم بر اساس تورات بود هم بر اساس پیمانی که پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) با یهودیان مدینه از جمله بنی قریظه بسته بودند. توضیح اینکه:
مسلمانان قلعه‌ها و خانه‌های بنی قریظه را محاصره کردند. مدت محاصره بین ۱۵ تا ۲۵ روز گزارش شده است. بنی قریظه خود پیشنهاد دادند که با همان شرایط بنی نضیر تسلیم شوند. بنی نضیر از اموال و دارایی خود چشم پوشیده و مدینه را ترک کرده بودند. ولی رسول خدا جز این که به حکم او گردن نهند، هر پیشنهادی را رد کرد. (5)

به پیشنهاد خود بنی قریظه، رسول اکرم حکمیت را به سعد بن معاذ، رئیس قبیله بنی عبد اشهل از اشراف اوس، واگذار نمود.(6) بدین جهت بنی قریظه حکمیت سعد بن معاذ را پیشنهاد دادند که اوس قبل از اسلام متحد ایشان بود. سعد با استناد به احکام تورات و پیمانی که بنی قریظه قبل از جنگ با پیامبر بسته بودند، حکم کرد که هر کسی علیه پیامبر(صلی الله علیه و اله) تجمع کرده کشته شود(7) و زنان و کودکان اسیر شوند.

پی نوشتها:
(1). واقدی،محمد بن عمر، کتاب المغازی، ج۲، ص۵۰۱.
(2). سید جعفرمرتضی عاملی،الصحیح من سیره النبی الاعظم، ج ۱۲ص۹۰
(3). الصحیح، ج۱۲ص ۸۸
(4). ر.ک: تاريخ تحليلي اسلام تا پايان امويان، ص 72 تا 75، چاپ دوم، 1363، ستاد انقلاب فرهنگي، مرکز نشر دانشگاهي.
(5). محمد بن حبان، الثقات، دائرة المعارف العثمانية بحيدر آباد الدكن الهند، ج 7 ص 382.
(6). الصحیح ج 11ص 11.
(7). الصحیح ، ج 11،ص 203.