جمع بندی فرقه معتزله؛ افکار و عقائد

تب‌های اولیه

14 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
فرقه معتزله؛ افکار و عقائد

سلام

در مورد فرقه معتزله یه مقدار اطلاعات میخواسم....چجور فرقه ای هستن و چه تفکرات و خصوصیاتی دارن؟؟؟؟

با تشکر

با نام و یاد دوست


کارشناس بحث: استاد صفا

با سلام
پاسخ جنابعالی را از کتاب فرق و مذاهب کلامی استاد عظیم الشان ربانی گلپایگانی (ص354-ص369) به اختصار عرض می نمایم:

«تاریخ پیدایش:
این مذهب در اوایل قرن دوم هجری توسط واصل بن عطا پدید آمد. در آن زمان مساله گناه کبیره و حکم دنیوی و اخروی آن مورد بحث جدی بود. خوارج آنان را کافر و مشرک دانسته و معتقد بودند که آنها اگر بدون توبه از دنیا بروند محکوم به عذاب ابدی خواهند بود، اما اکثریت امت آنان را مومن فاسق می دانستند و حسن بصری آنها را منافق می دانست.
واصل که شاگرد حسن بصری بود رای جدیدی ابراز نمود.... و گفت فسق حد واسط ایمان و کفر بوده و مرتکبان کبایر نه مومنند و نه کافر(لذا مومن فاسق نداریم) و ...فاسقان اگر بدون توبه از دنیا بروند اهل دوزخندو... این تفکر در نزد ایشان به «المنزله بین المنزلتین » مشهور است.
روش فکری:
معتزله در بحث های کلامی و نیز تفسیر آیات قرآن از عقل و تفکر عقلانی استفاده می کردند و.... با این تفاوت که غالبا از تفکر جدی بهره می گرفتند ولی فیلسوفان اسلامی از تفکر برهانی....
اصول مذهب:
مذهب معتزله بر پنج اصل استوار است( که در واقع درحدود و صغور آن با دیگر مذاهب اختلاف دارند) :
اصل توحید
اصل عدل
وعد و وعید
المنزله بین منزلتین
امر به معروف و نهی از منکر
ایشان در توحید صفات ، زاید بودن صفات بر ذات را نفی می کنند.
در بحث عدل، قائل به حسن و قبح عقلی هستند.
در بحث وعد و وعید اکثریت ایشان، قائل به وجوب وفای به وعید از جانب خدا هستند.
در بحث امر به معروف ، وجوب آنرا کفایی و مشروط به شرایطی می دانند.
در قرن های اخیر، مستشرقان و برخی متفکران اهل سنت، به ویژه دانشمندان مصری، عقاید و آراء معتزله را پذیرفته اند که شیخ محمد عبده از جمله آنهاست».

صفا;559875 نوشت:
با سلامپاسخ جنابعالی را به اختصار از کتاب فرق و مذاهب کلامی استاد عظیم الشان ربانی گلپایگانیص354-ص369 به اختصار عرض می نمایم:

«تاریخ پیدایشاین مذهب در اوایل قرن دوم هجری توسط واصل بن عطا پدید آمد. در آن زمان مساله گناه کبیره و چکم دنیوی و اخروی آن بحث جدی قرار داشت. خوارج آنان را کافر و مشرک دانسته و معتقد بودند که آنها اگر بدون توبه از دنیا بروند محکوم به عذاب ابدی خواهند بود، اما اکثریت امت آنان را مومن فاسق می دانستند و حسن بصری آنها را منافق می دانست.
واصل که شاگرد حسن بصری بود رای جدیدی ابراز نمود.... و گفت فسق حد واسط ایمان و کفر بوده و مرتکبان کبایر نه مومنند و نه کافر(لذا مومن فاسق نداریم) و ...فاسقان اگر بدون توبه از دنیا بروند اهل دوزخندو... این تفکر در نزد ایشان به المنزله بین المنزلتین مشهور است.
روش فکریمعتزله در بحث های کلامی و نیز تفسیر آیات قرآن از عقل و تفکر عقلانی استفاده می کردند و.... با این تفاوت که غالبا از تفکر جدی بهره می گرفتند ولی فیلسوفان اسلامی از تفکر برهانی....
اصول مذهبمذهب معتزله بر پنج اصل استوار است( که در واقع درحدود و صغور آن با دیگر مذاهب اختلاف دارند) :
اصل توحیداصل عدلوعد و وعیدالمنزله بین منزلتینامر به معروف و نهی از منکرایشان در توحید صفات ، زاید بودن صفات بر ذات را نفی می کنند.
در بحث عدل، قائل به حسن و قبح عقلی هستند.
در بحث وعد و وعید اکثریت ایشان، قائل به وجوب وفای به وعید از جانب خدا هستند.
در بحث امر به معروف ، وجوب آنرا کفایی و مشروط به شرایطی می دانند.
در قرن های اخیر، مستشرقان و برخی متفکران اهل سنت، به ویژه دانشمندان مصری، عقاید و آراء معتزله را پذیرفته انند که شیخ محمد عبده از جمله آنهاست.»

ممنون دوست عزیز...

نظر اهل شیعه در مورد این فرقه چیه؟؟؟

فرقه معتزله قرآن را حادث و آفریده شده خود حضرت محمد (ص) میدانند،درسته؟؟

غلام حسینم;559882 نوشت:
نظر اهل شیعه در مورد این فرقه چیه؟؟؟

با سلام
شیعه و معتزله هر دو گرایشی عقلی دارند با این تفاوت که گرایش عقلی شیعه بیشتر برهانی است برخلاف معتزله که منشی جدلی دارند لکن به خاطر همین گرایش عقلی باهم اشتراکاتی در بحث زیادت صفات بر ذات و حسن و قبح عقلی دارند.
غلام حسینم;559882 نوشت:
فرقه معتزله قرآن را حادث و آفریده شده خود حضرت محمد (ص) میدانند،درسته؟؟

در بین متکلمین در گذشته بحثی پیرامون قدیم یا حادث بودن قرآن مطرح بوده است. معتزله قائل به حدوث قرآن به عنوان امری مخلوق بودند. البته این اعتقاد هیچ ارتباطی با مطلب عنوان شده شما ندارد. زیرا ایشان اعتقاد به مخلوقیت قرآن توسط خدا داشته اند.

با سلام
معتزله دارای دو اصطلاح می باشد:
معتزله سیاسی
معتزله اعتقادی
نام معتزله نخستین بار بر گروه سیاسی اطلاق شد. بر طبق این گزارش، پس از به خلافت رسیدن امام علی (ع)، عبدالله بن عمر، محمد بن مسلمه انصاری،اسامه بن زید و سعد بن ابی وقاص از ستیز و همراهی با امام کناره گیری نمودند. برخی نیز آنها را کناره گیرندگان از امام حسن(ع) دانسته اند. علت این نام گذاری کناره گیری آنها از امام و امت اسلامی است.
برخی در سبب نامگذاری گروه دوم به معتزله ، کناره گیری و اعتزال واصل بن عطا از مجلس درس استادش حسن بصری را عنوان نموده اند.
در باره، ارتباط بین این دو گروه نظرات مختلفی است، ولی گویا واصل بن عطا نیز قضاوتی در مورد حقانیت علی(ع) و مخالفانش نمی نمود و این عقیده شبیه عقیده معتزله سیاسی است.( خلاصه از کتاب«آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، رضا برنجکار،صص109،110)

با سلام

صفا;559875 نوشت:
مذهب معتزله بر پنج اصل استوار است( که در واقع درحدود و صغور آن با دیگر مذاهب اختلاف دارند) :
اصل توحید
اصل عدل
وعد و وعید
المنزله بین منزلتین
امر به معروف و نهی از منکر

اکنون به بررسی هر کدام از این مباحث میپردازیم.

توحید:
توحید مراتب و معانی گوناگونی دارد:
توحید ذاتی؛ به این معنا ست که ذات پروردگار یگانه است و مثل مانندی ندارد.(
این معنا و مرتبه ی توحید مورد قبول تمام فرق اسلامی است.)
توحید صفاتی : معتزله معتقد به توحید صفاتی هستند.
واصل بن عطا گفته است: لازمه ی اثبات صفات قدیم برای خدا ،تعدد خدایان است.( یعنی لازمه ی پذیرفتن توحید ذاتی ، توحید صفاتی است.چرا که اگر این صفات حادث باشند به این معنی است که بعدا به ذات خدا اضافه شده اند؛ یعنی زمانی بوده که خداوند این صفات را نداشته و این به معنی وجود نقص در ذات اقدس است. و اگر این صفات قدیم باشندبه این معنی است که همراه خداوند ازلی هستند که به معنی وجود چند موجود ازلی باهم است.)
البته مراد واصل انکار صفات نبوده بلکه منظور او عینیت این صفات با ذات خدا بوده است. این عقیده موافق نظر امامیه است. ولی باید دقت داشت نظریه ی واصل بن عطا فقط به انکار صفات زاید بر ذات می پرداخت و تحلیل بیشتری از واقعیت صفات الهی ارائه نمیداد.

منبع : برنجکار، رضا،فرق و مذاهب اسلامی،ص115(تلخیص)
ادامه دارد..............................

باسلام
عدل
تمام فرق اسلامی در اینکه خدا عادل است متفق هستند ولی بیشتر در تفسیری که از این مفهوم صورت میگیرند باهم اختلاف دارند. تفسیر معتزله بر اساس بینشی است که درباره حسن و قبح اعمال دارند. این گروه معتقدند که افعال در ذات خویش، صرف نظر از دستور شرع، خوب یا بد هستند و عقل آدمی نیز قادر است در برخی از موارد، این حسن و قبح را دریابد.
عدل از کارهای خوب و واجب است و ظلم از کارهای بد و ناشایست است. از سوی دیگر، چون خدا از هرگونه امر قبیح مبراست، پس لزوما کارهایش بر طبق عدل است و مرتکب ظلم نمی شود. پس هرچه عقل مصداق عدل تشخیص دهد خداوند آنرا انجام خواهد داد و هرچه ظلم تشخیص دهد، خداوند انجام نخواهد داد.

ادامه دارد.........

باسلام

وعده و وعید

«وعد» به معنی نوید به پاداش است. «وعید» به معنای تهدید به کیفر و عذاب است. به عقیده معتزله، خداوند همانگونه که خلف وعده نمیکند. ( یعنی پاداش هایی را که به مومنان وعده داده است را حتما به آنها خواهد داد.) خلف وعید هم از او سر نمیزند. بنابر این تمام تهدیدها و کیفرهایی که درباره کافران و فاسقان در فرآن و روایات آمده است، در روز قیامت به وقوع خواهند پیوست و محال است که خداوند آنها را ببخشد، مگر آنکه در دنیا توبه کرده باشند.

منبع : فرق و مذاهب اسلامی ،علی ربانی گلپایگانی، ص 360(تلخیص)
ادامه دارد.........

المنزله بین المنزلتین

اولین و جدیدترین نظریه ای که معتزله آنرا بیان کردند این نظریه است. به حدی که شیخ مفید روش شناسایی اعتزالی ها را از سایر فرق کلامی اعتقاد به این نظربه میداند.
شیخ مفید معتقد است : هرکسی در مساله « منزلتی میان دو منزلت» با معتزله هم رای باشد معتزلی خواهد بود. هرچند در برخی مسائل با آرای مذاهب دیگر موافق باشد.»

ادامه دارد..........

با سلام

المنزله بین المنزلتین - قسمت آخر

این مساله در مورد مرتکبان کبائر از مسلمانان است. درمورد کسانی که مومن هستند و گناه کبیره انجام میدهند دو مساله مطرح است:
الف) آیا آنها مومن هستند یا نه؟
در پاسخ به این سوال اکثریت امت اسلامی آنها را مومن و فاسق میداند.اکثریت خوارج آنها را کافرو مشرک میدانند و معتزله اعتقاد دارد که آنها در جایگاهی مابین ایمان و کفر هستند.
ب) وضعیت اینها در آخرت چه خواهد بود؟
معتزله عذاب را برای انها حتمی میدانند و به جاودانگی و خلود عذاب برای مرتکبان کبیره هم معتقد است.

با سلام

امر به معروف و نهی از منکر

امر به معروف و نهی از منکر یکی از فرایض اسلام است. در اینکه امربه معروف و نهی از منکر واجب است هیچ کدام از فرق اسلامی اختلاف ندارند ولی درباره نحوه وجوب و شرایط و مراتب آن باهم اختلاف دارند.
مثلا خوارج امر به معروف و نهی از منکر را مشروط به هیچ شرطی ندانسته و به وجوب عینی آن معتقد هستند. ( وجوب عینی یعنی اینکه در هر شرایطی بر تک تک مسلمانان واجب است و با اقدام یک نفر به آن از سایر مسلمانان ساقط نمیشود) همچنبن خوارج به شدید ترین مرتبه امر به معروف و نهی از منکر (یعنی قیام به سیف و قتل) را در هر شرایطی تجویز میکنند.

ادامه دارد.....

با سلام

گروه دیگری امر به معروف و نهی از منکر را منحصر به قلب و زبان میدانند. این گروه هیچ اقدام عملی را تجویز نمی کنند. مانند کسانی که در ماجرای صفین اعتزال جسته و در جنگ له یا علیه امام علی (ع) شرکت نکردند.
اما معتزله وجوب آن را کفایی ( یعنی در صورت اقدام یکم مسلمان از سایر مسلمانان ساقط میشود) میدانند . همچنین بالاترین مرحله آن را جزو شئون حکومت و وظایف رهبری اسلامی میدانند. همچنبن معتزله در اجرای فرایض دینی اهتمام بسیار داشتند و به ویژه با زندقه و الحاد مبارزه میکردند.

جمع بندی
موضوع : فرق کلامی
سوال: عقائد فرقه معتزله چیست؟
پاسخ:
معتزله دارای دو اصطلاح می باشد:
معتزله سیاسی
معتزله اعتقادی
نام معتزله نخستین بار بر گروه سیاسی اطلاق شد. بر طبق این گزارش، پس از به خلافت رسیدن امام علی (ع)، عبدالله بن عمر، محمد بن مسلمه انصاری،اسامه بن زید و سعد بن ابی وقاص از ستیز و همراهی با امام کناره گیری نمودند. برخی نیز آنها را کناره گیرندگان از امام حسن(ع) دانسته اند. علت این نام گذاری کناره گیری آنها از امام و امت اسلامی است.
برخی در سبب نامگذاری گروه دوم به معتزله ، کناره گیری و اعتزال واصل بن عطا از مجلس درس استادش حسن بصری را عنوان نموده اند.
در باره، ارتباط بین این دو گروه نظرات مختلفی است، ولی گویا واصل بن عطا نیز قضاوتی در مورد حقانیت علی(ع) و مخالفانش نمی نمود و این عقیده شبیه عقیده معتزله سیاسی است[1]
تاریخ پیدایش معتزله کلامی:
این مذهب در اوایل قرن دوم هجری توسط واصل بن عطا پدید آمد. در آن زمان مساله گناه کبیره و حکم دنیوی و اخروی آن مورد بحث جدی بود. خوارج آنان را کافر و مشرک دانسته و معتقد بودند که آنها اگر بدون توبه از دنیا بروند محکوم به عذاب ابدی خواهند بود، اما اکثریت امت آنان را مومن فاسق می دانستند و حسن بصری آنها را منافق می دانست.
واصل که شاگرد حسن بصری بود رای جدیدی ابراز نمود.... و گفت فسق حد واسط ایمان و کفر بوده و مرتکبان کبایر نه مومنند و نه کافر(لذا مومن فاسق نداریم) و ...فاسقان اگر بدون توبه از دنیا بروند اهل دوزخندو... این تفکر در نزد ایشان به «المنزله بین المنزلتین » مشهور است.
روش فکری:
معتزله در بحث های کلامی و نیز تفسیر آیات قرآن از عقل و تفکر عقلانی استفاده می کردند و.... با این تفاوت که غالبا از تفکر جدی بهره می گرفتند ولی فیلسوفان اسلامی از تفکر برهانی....
اصول مذهب:
مذهب معتزله بر پنج اصل استوار است( که در واقع درحدود و صغور آن با دیگر مذاهب اختلاف دارند):
اصل توحید
اصل عدل
وعد و وعید
المنزله بین منزلتین
امر به معروف و نهی از منکر
ایشان در توحید صفات ، زاید بودن صفات بر ذات را نفی می کنند.
در بحث عدل، قائل به حسن و قبح عقلی هستند.
در بحث وعد و وعید اکثریت ایشان، قائل به وجوب وفای به وعید از جانب خدا هستند.
در بحث امر به معروف ، وجوب آنرا کفایی و مشروط به شرایطی می دانند.
در قرن های اخیر، مستشرقان و برخی متفکران اهل سنت، به ویژه دانشمندان مصری، عقاید و آراء معتزله را پذیرفته اند که شیخ محمد عبده از جمله آنهاست[2]
اکنون به بررسی هر کدام از این مباحث میپردازیم.

توحید:
توحید مراتب و معانی گوناگونی دارد:
توحید ذاتی؛ به این معنا ست که ذات پروردگار یگانه است و مثل مانندی ندارد)این معنا و مرتبه ی توحید مورد قبول تمام فرق اسلامی است).
توحید صفاتی : معتزله معتقد به توحید صفاتی هستند.
واصل بن عطا گفته است: لازمه ی اثبات صفات قدیم برای خدا ،تعدد خدایان است) یعنی لازمه ی پذیرفتن توحید ذاتی ، توحید صفاتی است.چرا که اگر این صفات حادث باشند به این معنی است که بعدا به ذات خدا اضافه شده اند؛ یعنی زمانی بوده که خداوند این صفات را نداشته و این به معنی وجود نقص در ذات اقدس است. و اگر این صفات قدیم باشندبه این معنی است که همراه خداوند ازلی هستند که به معنی وجود چند موجود ازلی باهم است)
البته مراد واصل انکار صفات نبوده بلکه منظور او عینیت این صفات با ذات خدا بوده است. این عقیده موافق نظر امامیه است. ولی باید دقت داشت نظریه ی واصل بن عطا فقط به انکار صفات زاید بر ذات می پرداخت و تحلیل بیشتری از واقعیت صفات الهی ارائه نمیداد[3].

عدل
تمام فرق اسلامی در اینکه خدا عادل است متفق هستند ولی بیشتر در تفسیری که از این مفهوم صورت میگیرند باهم اختلاف دارند. تفسیر معتزله بر اساس بینشی است که درباره حسن و قبح اعمال دارند. این گروه معتقدند که افعال در ذات خویش، صرف نظر از دستور شرع، خوب یا بد هستند و عقل آدمی نیز قادر است در برخی از موارد، این حسن و قبح را دریابد.
عدل از کارهای خوب و واجب است و ظلم از کارهای بد و ناشایست است. از سوی دیگر، چون خدا از هرگونه امر قبیح مبراست، پس لزوما کارهایش بر طبق عدل است و مرتکب ظلم نمی شود. پس هرچه عقل مصداق عدل تشخیص دهد خداوند آنرا انجام خواهد داد و هرچه ظلم تشخیص دهد، خداوند انجام نخواهد داد.

وعده و وعید
«وعد» به معنی نوید به پاداش است. «وعید» به معنای تهدید به کیفر و عذاب است. به عقیده معتزله، خداوند همانگونه که خلف وعده نمیکند. ( یعنی پاداش هایی را که به مومنان وعده داده است را حتما به آنها خواهد داد.) خلف وعید هم از او سر نمیزند. بنابر این تمام تهدیدها و کیفرهایی که درباره کافران و فاسقان در فرآن و روایات آمده است، در روز قیامت به وقوع خواهند پیوست و محال است که خداوند آنها را ببخشد، مگر آنکه در دنیا توبه کرده باشند. [4]

المنزله بین المنزلتین
اولین و جدیدترین نظریه ای که معتزله آنرا بیان کردند این نظریه است. به حدی که شیخ مفید روش شناسایی اعتزالی ها را از سایر فرق کلامی اعتقاد به این نظربه میداند.
شیخ مفید معتقد است : هرکسی در مساله « منزلتی میان دو منزلت» با معتزله هم رای باشد معتزلی خواهد بود. هرچند در برخی مسائل با آرای مذاهب دیگر موافق باشد.
این مساله در مورد مرتکبان کبائر از مسلمانان است. درمورد کسانی که مومن هستند و گناه کبیره انجام میدهند دو مساله مطرح است:
الف) آیا آنها مومن هستند یا نه؟
در پاسخ به این سوال اکثریت امت اسلامی آنها را مومن و فاسق میداند.اکثریت خوارج آنها را کافرو مشرک میدانند و معتزله اعتقاد دارد که آنها در جایگاهی مابین ایمان و کفر هستند.
ب) وضعیت اینها در آخرت چه خواهد بود؟
معتزله عذاب را برای انها حتمی میدانند و به جاودانگی و خلود عذاب برای مرتکبان کبیره هم معتقد است.

امر به معروف و نهی از منکر
امر به معروف و نهی از منکر یکی از فرایض اسلام است. در اینکه امربه معروف و نهی از منکر واجب است هیچ کدام از فرق اسلامی اختلاف ندارند ولی درباره نحوه وجوب و شرایط و مراتب آن باهم اختلاف دارند.
مثلا خوارج امر به معروف و نهی از منکر را مشروط به هیچ شرطی ندانسته و به وجوب عینی آن معتقد هستند. ( وجوب عینی یعنی اینکه در هر شرایطی بر تک تک مسلمانان واجب است و با اقدام یک نفر به آن از سایر مسلمانان ساقط نمیشود) همچنبن خوارج به شدید ترین مرتبه امر به معروف و نهی از منکر (یعنی قیام به سیف و قتل) را در هر شرایطی تجویز میکنند.
گروه دیگری امر به معروف و نهی از منکر را منحصر به قلب و زبان میدانند. این گروه هیچ اقدام عملی را تجویز نمی کنند. مانند کسانی که در ماجرای صفین اعتزال جسته و در جنگ له یا علیه امام علی (ع) شرکت نکردند.
اما معتزله وجوب آن را کفایی ( یعنی در صورت اقدام یکم مسلمان از سایر مسلمانان ساقط میشود) میدانند . همچنین بالاترین مرحله آن را جزو شئون حکومت و وظایف رهبری اسلامی میدانند. همچنبن معتزله در اجرای فرایض دینی اهتمام بسیار داشتند و به ویژه با زندقه و الحاد مبارزه میکردند.



[/HR][1] - خلاصه از کتاب«آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی»، رضا برنجکار،صص109،110

[2] - فرق و مذاهب کلامی استاد عظیم الشان ربانی گلپایگانی (ص354-ص369)

[3] - برنجکار، رضا،فرق و مذاهب اسلامی،ص115(تلخیص)

[4] - فرق و مذاهب اسلامی ،علی ربانی گلپایگانی، ص 360(تلخیص(
موضوع قفل شده است