جمع بندی مشاهدات برزخیان از دنیا

با نام الله

کارشناس بحث: استاد صدیق

[=microsoft sans serif]

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَيِّتِ يَزُورُ أَهْلَهُ قَالَ نَعَمْ فَقُلْتُ فِي كَمْ يَزُورُ قَالَ فِي الْجُمْعَةِ وَ فِي الشَّهْرِ وَ فِي السَّنَةِ عَلَى‏ قَدْرِ مَنْزِلَتِهِ‏ فَقُلْتُ فِي أَيِّ صُورَةٍ يَأْتِيهِمْ قَالَ فِي صُورَةِ طَائِرٍ لَطِيفٍ يَسْقُطُ عَلَى جُدُرِهِمْ وَ يُشْرِفُ عَلَيْهِمْ فَإِنْ رَآهُمْ بِخَيْرٍ فَرِحَ وَ إِنْ رَآهُمْ بِشَرٍّ وَ حَاجَةٍ حَزِنَ وَ اغْتَمَّ.[1]

در روایت دیگری از این امام همام این مبحث به صورت واضح تری بیان شده است. در این حدیث امده است که هر اندازه فضیلت میت بیشتر باشد، ازادی او نیز بیشتر است وبیشتر میتواند به خانواده خود سربزند. برخی هر روز، برخی دو روز یک بار، برخی سه روز یک دفعه. اما حداقل این است که هر جمعه میتوانند به اهل و عیال خود سربزنند.

عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع يَزُورُ الْمُؤْمِنُ أَهْلَهُ فَقَالَ نَعَمْ فَقُلْتُ فِي كَمْ قَالَ عَلَى قَدْرِ فَضَائِلِهِمْ مِنْهُمْ مَنْ يَزُورُ فِي كُلِّ يَوْمٍ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَزُورُ فِي كُلِّ يَوْمَيْنِ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَزُورُ فِي كُلِّ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ قَالَ ثُمَّ رَأَيْتُ فِي مَجْرَى كَلَامِهِ أَنَّهُ يَقُولُ أَدْنَاهُمْ مَنْزِلَةً يَزُورُ كُلَّ جُمْعَةٍ قَالَ قُلْتُ فِي أَيِّ سَاعَةٍ قَالَ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ وَ مِثْلِ ذَلِكَ قَالَ قُلْتُ فِي أَيِّ صُورَةٍ قَالَ فِي صُورَةِ الْعُصْفُورِ أَوْ أَصْغَرَ مِنْ ذَلِكَ فَيَبْعَثُ اللَّهُ تَعَالَى مَعَهُ مَلَكاً فَيُرِيهِ مَا يَسُرُّهُ وَ يَسْتُرُ عَنْهُ مَا يَكْرَهُ فَيَرَى مَا يَسُرُّهُ وَ يَرْجِعُ إِلَى قُرَّةِ عَيْنٍ.[2]

در روایت دیگری از امام صادق علیه السلام بیان شده است که مومن و کافری که از دنیا میرود به دیدار اهل و عیال خود می ایند و انان را می بینند ولی تفاوت انان در این است که مومن تنها حالت شادی خانواده خود را میبیند و کافر حالتهای ناراحتی و حزن انان را:

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَيَزُورُ أَهْلَهُ فَيَرَى مَا يُحِبُّ وَ يُسْتَرُ عَنْهُ مَا يَكْرَهُ وَ إِنَّ الْكَافِرَ لَيَزُورُ أَهْلَهُ فَيَرَى مَا يَكْرَهُ وَ يُسْتَرُ عَنْهُ مَا يُحِبُّ قَالَ وَ مِنْهُمْ‏ «1» مَنْ يَزُورُ كُلَّ جُمْعَةٍ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَزُورُ عَلَى قَدْرِ عَمَلِهِ.[3]

بر اساس این روایات، نکته ای که به دست میاید این است که امواتی که مومن هستند از ازادی نسبی برخوردار هستند. البته این ازادی به صورت مطلق برای تمام انها نیست بلکه انان وقتی هم که برای ملاقات و مشاهده خانواده خود نزد انان میرود، فرشته ای همراه انان است.

کار این فرشته این است که باعث میشود کارهایی که از خانواده مومنین سر میزند و انان را ناراحت میکند، را از انان مخفی میکند ولی در مورد امواتی که باحالت کفر از دنیا رفته اند، بر عکس عمل میکند و مسائلی که باعث ناراحتی انان میشود را به انان نشان میدهد و اموری که باعث خوشحالی انان بشود را از انان مخفی میکند و این خود عذابی برای انان است. اما اینکه تمامی اموات مومن به نحوی ازاد باشند که تمام مسائلی که روی زمین اتفاق میافتد را ببینند، به نظر میرسد از لسان روایات قابل اثبات نباشد.

این وضعیت در مورد معصومین تفاوت میکند. ایشان در تمامی حالات در عالم برزخ ازاد هستند و شاهد اعمال امت خود و امتهای دیگر هستند. چنانکه دراین ایه شریفه به این مسئله اشاره دارد که علاوه بر خداوند، رسول خدا و مومنین( ائمه اطهار علیهم السلام) نیز اعمال شما را می بینند.[4]
وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ سَتُرَدُّونَ إِلى‏ عالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ.[5]

[=microsoft sans serif]

سلام

من نظرات خودمو عرض میکنم،اگه اشتباه بودن لطفا کارشناسان محترم اشتباهم رو بهم متذکر بشن:

توی یه سری روایات خوندم که اگه یه نفر در برزخ باشه و شخصی تازه وارد برزخ شده باشه،شخص اول از شخص دوم در مورد خانواده خودش و دوستانش و ... میپرسه و جویای احوال اونها میشه.
اگه طبق اینگونه روایات در نظر بگیریم، میشه گفت تمام اتفاقات دنیا رو نمیتونند مشاهده کنند.

در مورد قیام امام زمان (عج):
یکی از فوایدی که برای چهل روز خوندن دنیای عهد هست،اینه که اگه یه نفر قبل از ظهور امام زمان از دنیا رفته باشه و قبل از مرگش دعای عهد رو چهل صباح خونده باشه (به شرط قبول شدن)، موقع قیام امام زمان،از قبر بیرون میاد و در خدمت امام زمان قرار میگیره... پس ممکن هست که افراد برزخی هم در این قیام شرکت داشته باشند.

شاید هم بشه گفت،به خاطر اینکه خدا به همه نشون بده که وعده هاش حق هستن، و روز موعود فرا رسیده، به همه مردگان و زندگان،این اجازه رو بده که قیام امام زمان رو مشاهده کنند...

منتظر پاسخ اساتید محترم هستم.

با تشکر :Gol:

سلام

ببخشید یه سوال:

چرا برزخ توی همین دنیا هست؟!
وادی السلام برای مومنان
وادی برهوت برای کافران

با تشکر

اتفاقا کسانی که میمیرند آگاهی شان از وقایع دنیا بیشتر از زنده هاست چرا که مرگ نوعی بیدار شدن از خواب است .آدمی که خواب است چقدر به محیط اطراف خودش علم دارد؟ وقتی که بیدار میشود علم و آگاهی او چند برابر میشود؟

[=microsoft sans serif]

ایا منظور شما این است که چرا برزخ در روی زمین وجود دارد؟ به عبارت دیگر سوال شما این است که چرا جهنم و بهشت برزخی در این دنیا هست در حالیکه انسان از این دنیا رخت بربسته است؟

یا اینکه اشکال شما به این است که وقتی انسان میمیرد، بدن مادی خود را رها میکند، بنابراین چطور میتواند در مکانی مادی اجتماع کند. یعنی اصلا امکان دارد که در این مکان مادی و جسمانی جمع شوند و اگر جمع میشوند نحوه اجتماع انها چگونه است؟

سلام

همه این مواردی که فرمودید جزء سوالم هست

به اضافه اینکه اسم دقیق داده شده،حتی حدودشون مشخصه،و کسانی هم از نزدیکهایی اونجا دیدن کردند،نمیدونم شاید دقیقا هم رفته باشن همونجا! وادی السلام و وادی برهوت... مثلا چاه برهوت که عکسهاش هست و همه میتونن ببینند.

ما انتظار داریم برزخ توی این دنیا نباشه! چرا؟ شاید به همین دلیل که میگیم یه نفر از دنیا رفت! ولی الان هم توی همین دنیاست! شاید انتظار داریم،برزخ جایی باشه که کسی حدودش رو ندونه،ولی ما اسمش رو هم میدونیم! محدوده اش مشخصه.

و این هم هست که چرا وقتی بدن جسمانی به این دنیا تعلق داره،بعد از مرگ که دیگه در اصل جسم به این معنی ای که در طول حیاتش هست،وجود نداره، ولی باز هم در همین دنیا اجتماع میکنن؟

شاید این انتظار هم هست که وقتی توی همین دنیا برزخ هست،نیازهای برزخیان هم مثل نیازهای ما باشه... مثل خوردن و ... .
آیا نیاز به غذا خوردن در برزخ وجود داره؟

وقتی برزخ رو میگم حدفاصل دو چیز،این انتظار هم هست که برزخ یه چیزی باشه وسط دنیا و آخرت. از لحاظ موقعیت هم منظورمه. یعنی نه توی دنیا باشه و نه در آخرت...

آیا واقعا در چاه برهوت،همه کافران جمع میشن؟ اگه یه فرد زنده بره توی چاه برهوت،چی میشه؟!!!! آیا تعرض به موقعیت برزخیان نیست؟ اصلا امکان داره؟

با تشکر

اول فلسفه این سوال و جواب چیست ؟
مگر پاداش و جزا مخصوص اخرت نیست ؟
در ثانی چرا پاسخ غلط ایجاد عذاب می کند ؟
عذاب را که به عمل می دهند نه پاسخ غلط

فعلا همین سوالها را جواب بدهید مورد زیاد است

با تشکر

سلام

در جایی خوندم:

تشکیلات عالم برزخ نوری است؛ هم اولش نوریست و هم آخرش.موجوداتش هم نوری است،نعمت‌هایش نوری است، خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های آن نوری است

واقعا اینطوری هست؟

از طرف دیگه،توی روایات زیادی داریم که فرمودند منظور از برزخ همان قبر هست... اگه همین قبر باشه که از نور تشکیل نشده! شده؟ :Gig:

یه سوال دیگه:
آیا امتحان های الهی در برزخ هم ادامه داره یا نه؟

با تشکر :Gol:

[=microsoft sans serif]باسلام

ثانیا: پاسخ غلط باعث عذاب نیست بلکه پاسخ غلط نشانه این است که شخص اعتقاد راسخ و عمل مطابق با ان در این دنیا نداشته است و به همین جهت، توان پاسخگویی نیز ندارد.

[=microsoft sans serif]باسلام

حضرت علی علیه السلام می فرماید:
[=microsoft sans serif] [=microsoft sans serif] فَإِنَّ الْيَوْمَ‏ عَمَلٌ‏ وَ لَا حِسَابَ وَ إِنَّ غَداً حِسَابٌ وَ لَا عَمَل‏
امروز روز عمل است و فردا روزی است که فقط حساب وکتاب صورت میگیرد و عمل و تکلیفی در ان راه ندارد.(1)

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. کافی، ج8 ص 58

[=microsoft sans serif]

سلام خدمت شما استاد بزرگوار

جسارتا بغیر از این سوال، سوالات دیگه هم در پست قبلی و پستهای قبلی تر (!) پرسیده بودم که ممنون میشم جواب بدید...

اما در مورد امتحان و اختیار:
یه چیزی که توی فیلمهایی مثل سیاحت غرب بهش تاکید شده بود،این بود که بازهم اونجا شخص مورد امتحان قرار میگیره... مثلا در مورد گذرشون از راهها و وادیها، گفته شده بود که باز هم مورد امتحان قرار میگیره و ... .
ولی در بقیه جاها خوندم که اختیار دیگه وجود نداره

به همین خاطر این سوال رو پرسیدم

با تشکر

همانطورکه عرض شد، انسان تا زمانی که در این دنیا قرار دارد، مکلف است و امتحان و ابتلاء ها مربوط به این دنیا است.
به همین جهت زمانی که از این دنیا منتقل به سرای برزخ شد، دیگر امتحانی وجود ندارد و انسان نتیجه اعمال خود را میبیند.

مطالبی نیز که از ان داستان ذکر کردید، اصولا امتحان نیست بلکه نتیجه اعمال و رفتارهایی است که انسان در این دنیا انجام میدهد و انعکاس ان دقیقا در ان دنیا به صورت سرگردانی مشخص میشود.

باسلام

ثانیا: مراد از نوری بودن آن نیز مجرد بودن ان به است. نه نوری که در عالم ماده دیده میشود و با حواس ظاهری قابل درک است. یعنی همانطور که دراصطلاح فلسفه اشراقی، ماده مساوی با ظلمت و تاریکی است، هر چقدر این خصوصیات ماده کم شود، از ظلمت ان کاسته میشود و از انجا که ظلمت و نورانیت، متقابل هستند بنابراین هرچقدر از مادیت یک وجود کاسته شود، از ظلمتش کاسته میشود و هرچقدر از ظلمتش کاسته شود به نورانیتش افزوده میشود.[2]

[2] . مجموعه مصنّفات، ج 2؛ حكمة الاشراق، ص 107.

سلام من هم چند سوال دارم
اگر کسی بمیرد آِیا برای اون شخص زمان مطرح می باشد؟؟ اگر نمی باشد پس معنی چهل روز و سالگرد و هفته و اینا چی هست که ما می گیریم؟اگر ما مثلا چهلم اون رو می گیریم پیش اون چه مدت گذشته؟چطور متوجه می شود که چهلمش شده است؟
و سوال دومم این است که طوری که من شنیدم می گویند کسی که بمیرد اگر انسان بدی باشد در عالم برزخ او را مورد عذاب قرار می دهند و اگر من درست متوجه شده باشم برای این شخص بار گناهانش کمتر می شود
حال اگر ما زمان را برای عالم برزخ درنظر بگیریم اگر شخصی مثلا ده هزار سال پیش به عالم برزخ رفته باشه و انسان گناهکاری بوده باشه خوب حتما مورد عذاب قرار می گیرد و درصد بسیار کمی از گناهانش کم می شود ولی شخصی رو در نظر بگیرید که یک روز قبل از قیامت وارد عالم برزخ می شود ایا برای این شخص زمان کمتری برای عذاب کشیدن و کم شدن بار گناهانش وجود ندارد؟اگر اینطور بخواهیم تصور کنیم یک نوع بی عدالتی بوجود میاد
کلا اگر می شود در این مورد هم راهنمایی بفرمایید
و سوال اخرم اینه که ایا در عالم برزخ رفتگان اجازه صحبت در هر امری رو ندارند؟؟مثلا در عالم خواب نمی تونن از همه چیز حرف بزنن؟؟
با تشکر

با سلام
با اجازه منم یه سوال داشتم.
شب اول قبر شبی ی که میت دفن میشه؟
اگه دفن نشه مثل مفقودالاثرها یا اونایی که دیر دفن میشن این سوال و جوابها برای اونا کی اتفاق می افته دقیقا بعد از مرگ یا بعد از دفن؟
با تشکر:Gol:

[=microsoft sans serif]

زمان در ادبیات فلسفی عبارت است از میزان حرکت که بوسیله ان حرکت امور متحرک مادی در عالم طبیعت سنجیده میشود.

اما زمان درادبیات و متون دینی از این معنایی که ذکر شد، عام تر است و حتی در مورد امور مربوط به عالم برزخ و حتی قیامت نیز میشود. ا
البته گاه به صورت مسامحی در مورد خداوند نیز به کار رفته است و گفته میشود که خداوند متعال عالم را در شش روز افرید. و معلوم است که منظور ا زشش روز در این تعابیر، معنای مصطلح میان مردم نیست.

به هر حال،
زمان به معنای فلسفی برای کسانی که از دار دنیا خارج میشوند مطرح نیست و انان گذر زمان را حس نمیکنند.
البته این به ان معنا نیست که انان از برخی امور زمانی که در عالم طبیعت روی میدهد اگاه نباشند.

اما این اگاهی فاقد زمان است و زمانی که برای ما میگذرد، برای انان به همین صورت نیست زیرا زمانی که ما در عالم دنیا داریم، مربوط به تغییر امور مادی و متحرک است و چون روح انسان، مجرد است بنابراین در محدوده زمان نمی گنجد.

بنابراین
اولا: مطلع شدن او مستلزم قرار گرفتنش در محدوده مادی و امور مادی همچون زمان نیست.
ثانیا: زمان مصطلح برای انان مطرح نیست

[=microsoft sans serif]

همانطور که عرض شد، زمان برای عالم برزخ و موجودات ان مطرح نیست.
این زمانها برای ما انسانهایی است که در عالم طبیعت ودنیا به سر می بریم.

اما انان که در عالمی ورای ماده و طبیعت به سر می برند، اصلا متوجه این گذران زمان نمیشوند.
انان تا موقعی که نتیجه گناهشان پاک شود و به مقتضای ان در عذاب به سر میبرند، اگر با عذاب قبر پاک شدند که هیچ، والا در مشکلات و سختی های عالم قیامت و بعد از ان عذابهای جهنم به اندازه گناهشان قرار میگیرند تا پاک شوند.
البته این مطلب در مورد کسانی است که قابلیت پاک شدن را داشته باشند و اعمالشان باعث تغییر هویت انان از هویت انسانی نشده باشد. وگرنه این افراد که با لجاجت جلوی دین خدا و پیشرفت ان را میگیرند و به مردم ظلم میکنند، دائما در عذاب به سر میبرند و پاک شدن برای انان مطرح نیست.
درست مانند لباسی که کثیف شده باشد.
در مورد این لباس، اگر مقداری کثیف شده باشد که بتوان با انواع شوینده ها ، ان کثیفی ها را پاک کرد، شخص اقدام به این کار میکند.
اما اگر لباس به حدی چرک شده که با هر شوینده ای نیز شسته شود باز هم تمیز نمیشود و کماکان کثیف است و به اصطلاح چرک مرده شده است، دیگر شستن ان فایده ندارد.
بنابراین

اولا: اینکه در مورد ارواح در عالم برزخ زمان در نظر بگیریم اشتباه است.

ثانیا: عذاب در قبر برای همه نیست. بلکه تنها برای درصدی از گناهان است.

ثالثا: اینکه عذاب قبر باعث کم شدن گناهان باشد، پیش فرض نادرستی است. عذاب کلا برای مجازات است و در جایی که شخص قابلیت بخشش را از دست داده باشد، دیگر پاک شدن معنا ندارد.

اطلاع دقیقی نداریم که ایا اصولا شخصی که خواب می بیند نمیتواند از ان چیزها سوال کند( مثلا فراموش میکند که او مرده است یا اینکه ان سوالات را فراموش میکند و سوالات دیگری را می پرسد)
یا اینکه او از برخی جزئیات صحبت نمیکند.
البته در برخی موراد نمونه هایی ذکر شده که افرادی که مرده بودند به خواب زندگان امده و از برخی جزئیات عالم قبر به انان خبر داده ند.

[=microsoft sans serif]

[=microsoft sans serif]مشاهدات برزخیان از دنیا

سوال: آیا کسانی که می میرند و به برزخ می روند آیا اتفاقات دنیا را مشاهده می کنند؟(مثلا قیام امام زمان(عج))و آیا آن اتفاقات بر آن ها تاثیری نیز خواهد گذاشت؟

پاسخ:
همانطور که میدانید، روح انسانی که از این دنیا میرود، در عالم دیگری به نام عالم برزخ به سر میبرد. عالمی که انسان با بدن مثالی در ان حاضر میشود و در همان لحظه اول ورودش از او در مورد مسائل اساسی زندگی اش سوال میشود. انگاه اگر پاسخ مناسبی به انها داد، به نعمت های الهی میرسد و گرنه در عذاب باقی میماند.
در مورد جزئیات وضعیت این عالم، اطلاعات زیادی در دست نیست. عقل هم که توان رسیدن به ان جزئیات راندارد. تنها در برخی روایات به برخی مباحث عالم قبر و زندگی انسان در سرای برزخ اشاره دارد. در برخی روایات بیان شده که اموات در برخی اوقات اجازه مییابند که نزد خانواده خود بروند و به انها سر بزنند. در حدیثی بیان شده است که میت به اندازه منزلت و قدری که دارد اجازه مییابند که نزد اهل خود بیاید و به انان سر بزند:
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَيِّتِ يَزُورُ أَهْلَهُ قَالَ نَعَمْ فَقُلْتُ فِي كَمْ يَزُورُ قَالَ فِي الْجُمْعَةِ وَ فِي الشَّهْرِ وَ فِي السَّنَةِ عَلَى‏ قَدْرِ مَنْزِلَتِهِ‏ فَقُلْتُ فِي أَيِّ صُورَةٍ يَأْتِيهِمْ قَالَ فِي صُورَةِ طَائِرٍ لَطِيفٍ يَسْقُطُ عَلَى جُدُرِهِمْ وَ يُشْرِفُ عَلَيْهِمْ فَإِنْ رَآهُمْ بِخَيْرٍ فَرِحَ وَ إِنْ رَآهُمْ بِشَرٍّ وَ حَاجَةٍ حَزِنَ وَ اغْتَمَّ.[1]
در روایت دیگری این مبحث به صورت واضح تری بیان شده است. در این حدیث امده است که هر اندازه فضیلت میت بیشتر باشد، ازادی او نیز بیشتر است وبیشتر میتواند به خانواده خود سربزند. برخی هر روز، برخی دو روز یک بار، برخی سه روز یک دفعه. اما حداقل این است که هر جمعه میتوانند به اهل و عیال خود سربزنند.
عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع يَزُورُ الْمُؤْمِنُ أَهْلَهُ فَقَالَ نَعَمْ فَقُلْتُ فِي كَمْ قَالَ عَلَى قَدْرِ فَضَائِلِهِمْ مِنْهُمْ مَنْ يَزُورُ فِي كُلِّ يَوْمٍ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَزُورُ فِي كُلِّ يَوْمَيْنِ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَزُورُ فِي كُلِّ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ قَالَ ثُمَّ رَأَيْتُ فِي مَجْرَى كَلَامِهِ أَنَّهُ يَقُولُ أَدْنَاهُمْ مَنْزِلَةً يَزُورُ كُلَّ جُمْعَةٍ قَالَ قُلْتُ فِي أَيِّ سَاعَةٍ قَالَ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ وَ مِثْلِ ذَلِكَ قَالَ قُلْتُ فِي أَيِّ صُورَةٍ قَالَ فِي صُورَةِ الْعُصْفُورِ أَوْ أَصْغَرَ مِنْ ذَلِكَ فَيَبْعَثُ اللَّهُ تَعَالَى مَعَهُ مَلَكاً فَيُرِيهِ مَا يَسُرُّهُ وَ يَسْتُرُ عَنْهُ مَا يَكْرَهُ فَيَرَى مَا يَسُرُّهُ وَ يَرْجِعُ إِلَى قُرَّةِ عَيْنٍ.[2]
در روایت دیگری از امام بیان شده است که مومن و کافری که از دنیا میرود به دیدار اهل و عیال خود می ایند و انان را می بینند ولی تفاوت انان در این است که مومن تنها حالت شادی خانواده خود را میبیند و کافر حالتهای ناراحتی و حزن انان را:
عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَيَزُورُ أَهْلَهُ فَيَرَى مَا يُحِبُّ وَ يُسْتَرُ عَنْهُ مَا يَكْرَهُ وَ إِنَّ الْكَافِرَ لَيَزُورُ أَهْلَهُ فَيَرَى مَا يَكْرَهُ وَ يُسْتَرُ عَنْهُ مَا يُحِبُّ قَالَ وَ مِنْهُمْ‏ «1» مَنْ يَزُورُ كُلَّ جُمْعَةٍ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَزُورُ عَلَى قَدْرِ عَمَلِهِ.[3]
بر اساس این روایات، نکته ای که به دست میاید این است که امواتی که مومن هستند از ازادی نسبی برخوردار هستند. البته این ازادی به صورت مطلق برای تمام انها نیست بلکه انان وقتی هم که برای ملاقات و مشاهده خانواده خود نزد انان میرود، فرشته ای همراه انان است. کار این فرشته این است که باعث میشود کارهایی که از خانواده مومنین سر میزند و انان را ناراحت میکند، را از انان مخفی میکند ولی در مورد امواتی که باحالت کفر از دنیا رفته اند، بر عکس عمل میکند و مسائلی که باعث ناراحتی انان میشود را به انان نشان میدهد و اموری که باعث خوشحالی انان بشود را از انان مخفی میکند و این خود عذابی برای انان است. اما اینکه تمامی اموات مومن به نحوی ازاد باشند که تمام مسائلی که روی زمین اتفاق میافتد را ببینند، به نظر میرسد از لسان روایات قابل اثبات نباشد.
این وضعیت در مورد معصومین تفاوت میکند. ایشان در تمامی حالات در عالم برزخ ازاد هستند و شاهد اعمال امت خود و امتهای دیگر هستند. چنانکه دراین ایه شریفه به این مسئله اشاره دارد که علاوه بر خداوند، رسول خدا و مومنین( ائمه) نیز اعمال شما را می بینند.[4]
وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ سَتُرَدُّونَ إِلى‏ عالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ.[5]
وَ كَذلِكَ جَعَلْناكُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَكُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ وَ يَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهيدا.[6]
[=microsoft sans serif]

[=microsoft sans serif]ممکن است به ذهن برسد، از دیدگاه فلسفی، عالم برزخ عالمی نورانی است و چون در روایات، برزخ به همین قبر تعبیر شده است، بنابراین این قبر باید نورانی باشد.
اما این نتیجه گیری درست نیست. زیرا
اولا: عالم برزخ، همین قبر دنیایی نیست. بلکه این قبر تنها محل قرار گرفتن جسم انسان است و روح انسان محصور در این مکان مادی نیست.
شاهد براین مطلب نیز روایاتی است که بیان میکند ارواح مومنین در وادی السلام تجمع میکنند. در روایتی از امام صادق علیه السلام، به این مطلب اشاره شده که هر مومنی که وفات میکند، از شرق عالم باشد یا از غرب عالم، روحش به وادی السلام منتقل میشود.
«قُلْتُ لَهُ إِنَّ أَخِي بِبَغْدَادَ وَ أَخَافُ أَنْ يَمُوتَ بِهَا فَقَالَ مَا تُبَالِي حَيْثُمَا مَاتَ أَمَا إِنَّهُ لَا يَبْقَى مُؤْمِنٌ فِي شَرْقِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا إِلَّا حَشَرَ اللَّهُ رُوحَهُ إِلَى وَادِي‏ السَّلَامِ‏ قُلْتُ لَهُ وَ أَيْنَ وَادِي‏ السَّلَامِ‏ قَالَ ظَهْرُ الْكُوفَةِ أَمَا إِنِّي كَأَنِّي بِهِمْ حَلَقٌ حَلَقٌ قُعُودٌ يَتَحَدَّثُون‏»[1]

ثانیا: مراد از نوری بودن آن نیز مجرد بودن ان به است. نه نوری که در عالم ماده دیده میشود و با حواس ظاهری قابل درک است. یعنی همانطور که دراصطلاح فلسفه اشراقی، ماده مساوی با ظلمت و تاریکی است، هر چقدر این خصوصیات ماده کم شود، از ظلمت ان کاسته میشود و از انجا که ظلمت و نورانیت، متقابل هستند بنابراین هرچقدر از مادیت یک وجود کاسته شود، از ظلمتش کاسته میشود و هرچقدر از ظلمتش کاسته شود به نورانیتش افزوده میشود.[2]

باز ممکن است به ذهن برسد، آیا امتحان های الهی در برزخ و آن دنیا نیز وجود دارد؟
پاسخ این سوال این است که:
امتحان به معنای تکلیف و ابتلای انسان وجن است. تکلیف دایر مدار اختیار است و در صورتی صحیح است که بتوان انتخاب کرد. اما سرای اختیار منحصر در این دنیا است و آن دنیا، محل جزای اعمال است. چنانکه حضرت علی علیه السلام می فرماید:
«فَإِنَّ الْيَوْمَ‏ عَمَلٌ‏ وَ لَا حِسَابَ وَ إِنَّ غَداً حِسَابٌ وَ لَا عَمَل‏»
امروز روز عمل است و فردا روزی است که فقط حساب وکتاب صورت میگیرد و عمل و تکلیفی در ان راه ندارد. [3]
[=microsoft sans serif]