جمع بندی اسباب نزول آیات قرآن چقدر قابل اعتماد است؟

تب‌های اولیه

7 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
اسباب نزول آیات قرآن چقدر قابل اعتماد است؟

سلام

* اسباب نزول آیات قرآن چه قدر اعتبار دارند ؟!

*************

در صورتی که برای یک آیه چند شان نزول وارد شده باشه ...

1 ) اگر شان نزول ها قابل جمع نباشند ، آیا میشه گفت این آیه چندبار نازل شده ، اما فقط یه بار کتابت شده ؟!

2 ) اگر شان نزول ها قابل جمع نباشند ، آیا برای انتخاب شان نزول آیه باید به قواعد علم رجال الحدیث و درایه الحدیث ( فقه الحدیث ) مراجعه کرد ؟!

3 ) اگر شان نزول ها یکی عام و دیگری خاص باشد ، باید چه کرد ؟! یکی را انتخاب کرد ؟! یا آنکه شان نزول خاص را مصداقی از آن شان نزول عام دانست ؟!

لطفا به تک تک سوالات بالا جواب بدین ، جواب کلی نمیخوام .

ممنون . :Gol:

با نام و یاد دوست


کارشناس بحث: استاد میقات

[="Tahoma"]با سلام و درود

در ابتدا لازم است عرض کنم، سخن بر روی شأن نزولی است که اعتبار آن قطعی و ثابت شده است، لذا نقل های احتمالی و ضعیف، معتبر نیستند و در تفسیر آیه نمی توان بر آن ها اعتماد نمود؛ مگر مواردی، آن هم بایستی تفسیر مطابق با آن را به صورت ظنی و احتمالی بیان کرد و نمی توان آن را بطور قطعی به قرآن و خداوند نسبت داد.

لذا سخن از شأن نزول، پس از اثبات اعتبار آن است. و در مواردی که یک معتبر و دیگری غیر معتبر است، تکلیف روشن است.

1. بطور شفاهی از اساتیدم شنیده ام که چنین احتمالی وجود دارد؛ ولی هنوز منبع کتبی برای آن نیافته ام.

2. همان طور که عرض شد، پس از بررسی های انجام شده رجالی و ... و پس معتبر بودن شأن نزول، به آن توجه می شود؛ لذا شأن نزولی که در این مستوا نباشد، اصلا از اعتبار خارج است و قابل طرح نیست.

3. انتخاب شأن نزول، بسته به میزان اعتبار آن است لذا بحث تقیید و تخصیص نیست، مگر مواردی که هر دو معتبر بوده و یکی مثلا کلیات را بیان کرده و دیگری به جزئیات هم اشاره کرده است.

[="Verdana"][="Black"]سلام :Gol:

میقات;640104 نوشت:
در ابتدا لازم است عرض کنم، سخن بر روی شأن نزولی است که اعتبار آن قطعی و ثابت شده است، لذا نقل های احتمالی و ضعیف، معتبر نیستند و در تفسیر آیه نمی توان بر آن ها اعتماد نمود؛ مگر مواردی، آن هم بایستی تفسیر مطابق با آن را به صورت ظنی و احتمالی بیان کرد و نمی توان آن را بطور قطعی به قرآن و خداوند نسبت داد.

همونطور که میدونید اکثر روایات مربوط به شان نزول های آیات قرآن ، با اسناد ضعیف نقل شدن ، و خیلی کم میشه آیاتی رو پیدا کرد که شأن نزولی با سند معتبر ( از منظر علم رجال ) داشته باشه .

از سوی دیگه ورود به دنیای احتمالات باعث سردرگمی بحث میشه ، چون یه بحث هدفمند میخواد به نتیجه برسه ، برای به نتیجه رسیدن هم نمیشه بر احتمالات تکیه کرد ، چون این احتمالات هر آن در معرض رد هستند .

برای همین خواستم ببینم نسخه بهتری وجود نداره که راجع به شان نزول ها بپیچیم ؟!

چون اگر قرار باشه سخت گیری هایی که در علم رجال وجود داره رو کاملا به کار ببریم ، مسلما مقدار زیادی روایت معتبر نخواهیم داشت .

میقات;640104 نوشت:
لذا سخن از شأن نزول، پس از اثبات اعتبار آن است. و در مواردی که یک معتبر و دیگری غیر معتبر است، تکلیف روشن است.

یه سوال دارم : اگر هر دو شان نزول غیر معتبر باشن ، باید به کدوم استناد کرد ؟!

میقات;640104 نوشت:
1. بطور شفاهی از اساتیدم شنیده ام که چنین احتمالی وجود دارد؛ ولی هنوز منبع کتبی برای آن نیافته ام.

ممنونم . :Gol:

میقات;640104 نوشت:
2. همان طور که عرض شد، پس از بررسی های انجام شده رجالی و ... و پس معتبر بودن شأن نزول، به آن توجه می شود؛ لذا شأن نزولی که در این مستوا نباشد، اصلا از اعتبار خارج است و قابل طرح نیست.

همین الان که در تاپیک دیگه ای با شما در حال بحث هستم ، اخباری که شما و بنده راجع به شان نزول آیات نقل میکنیم ، از نظر رجالی قوی نیستند .

در اینطور موارد باید در همون احتمالات بحث کرد ؟!

میقات;640104 نوشت:
3. انتخاب شأن نزول، بسته به میزان اعتبار آن است لذا بحث تقیید و تخصیص نیست، مگر مواردی که هر دو معتبر بوده و یکی مثلا کلیات را بیان کرده و دیگری به جزئیات هم اشاره کرده است.

میشه با یه مثال بیشتر توضیح بدین ؟!

مثلا همین آیه 126 سوره نحل :

وَ إِنْ عاقَبْتُمْ فَعاقِبُوا بِمِثْلِ ما عُوقِبْتُمْ بِهِ وَ لَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِلصَّابِرين ( نحل - 126 )

برای این آیه یه شان نزول مشهور هست ( ماجرای بعد از واقعه جنگ احد ) و یه شان نزول عمومی .

مثلا برای این آیه باید چه راهکاری رو پیش رو گرفت ؟!

با تشکر .:Gol:[/]

[="Tahoma"]

Dahim Darni;640168 نوشت:
[=Verdana]سلام :Gol:
همونطور که میدونید اکثر روایات مربوط به شان نزول های آیات قرآن ، با اسناد ضعیف نقل شدن ، و خیلی کم میشه آیاتی رو پیدا کرد که شأن نزولی با سند معتبر ( از منظر علم رجال ) داشته باشه .
از سوی دیگه ورود به دنیای احتمالات باعث سردرگمی بحث میشه ، چون یه بحث هدفمند میخواد به نتیجه برسه ، برای به نتیجه رسیدن هم نمیشه بر احتمالات تکیه کرد ، چون این احتمالات هر آن در معرض رد هستند .
برای همین خواستم ببینم نسخه بهتری وجود نداره که راجع به شان نزول ها بپیچیم ؟!
چون اگر قرار باشه سخت گیری هایی که در علم رجال وجود داره رو کاملا به کار ببریم ، مسلما مقدار زیادی روایت معتبر نخواهیم داشت .
یه سوال دارم : اگر هر دو شان نزول غیر معتبر باشن ، باید به کدوم استناد کرد ؟!
همین الان که در تاپیک دیگه ای با شما در حال بحث هستم ، اخباری که شما و بنده راجع به شان نزول آیات نقل میکنیم ، از نظر رجالی قوی نیستند .
در اینطور موارد باید در همون احتمالات بحث کرد ؟!
میشه با یه مثال بیشتر توضیح بدین ؟!
مثلا همین آیه 126 سوره نحل :
وَ إِنْ عاقَبْتُمْ فَعاقِبُوا بِمِثْلِ ما عُوقِبْتُمْ بِهِ وَ لَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِلصَّابِرين ( نحل - 126 )
برای این آیه یه شان نزول مشهور هست ( ماجرای بعد از واقعه جنگ احد ) و یه شان نزول عمومی .
مثلا برای این آیه باید چه راهکاری رو پیش رو گرفت ؟!
با تشکر .:Gol:

با سلام و درود

شأن نزول های غیر معتبر زیادند، لذا لازم است ابتدا از نظر صدور، متن، دلالت و سلامت از معارض، مورد تحقیق قرار گیرد و پس از اثبات درستی آن ها، در تفسیر از آن ها کمک گرفته شود.

البته راه اثبات درستی و اعتبار شأن نزول، تنها موثق بودن رجال سندِ اخبار و روایات حاکی از آن ها نیست، بلکه افزون بر آن، از راه های دیگری مانند تواتر تاریخی و یا همراهی با قرائن قطعی، مانند تناسب و هماهنگی با مفاد آیات کریمه نیز می توان به درستی آن ها پی برد.

تنها در صورتی نباید به شأن نزول نقل شده توجه کرد که واقعیت نداشتن آن قطعی باشد، ولی اگر احتمال صحت دارد، نمی توان مفاد آیات کریمه را بدون توجه به آن تفسیر کرد و به خداوند نسبت داد، زیرا به همان مقدار که احتمال صحت آن ها داده می شود احتمال می دهیم مفاد واقعی آیات، همانی باشد که همراه با آن شأن نزول است. لذا گرچه مفسیر می تواند هم با در نظر گرفتن شأن نزول و هم با قطع نظر از آن، مفاد آیات را تبیین نماید، ولی نباید هر یک را بطور قطع به خداوند نسبت بدهد بلکه بایستی مفهوم مشترک بین آن دو را به عنوان مفاد قطعی آیه مطرح کند.(ر.ک: روش شناسی تفسیر قرآن، علی اکبر بابابی و همکاران، ص 162و163)

اقسام شأن نزول:
1. مواردی که قطع به صحت آن داریم و یا با دلیل معتبر، صحت آن اثبات شده است.
2. مواردی که قطع به عدم صحت آن داریم.
3. مواردی که احتمالی است و بر درستی یا نادرستی آن دلیلی نداریم.

روشن است که مورد اول را باید توجه کرد و مورد دوم را باید رها کرد.

اما موارد سوم؛ مواردی که شأن نزول، احتمالی است، به همان درصد و میزان احتمالی که به صحت آن داده می شود، به همان میزان بایستی در تفسیر به آن توجه داشت. لذا اگر درصد احتمال صحت، زیاد است، سهم بیشتری در تفسیر دارد؛ و اگر درصد احتمال صحت، کم است، سهم کمتری در تفسیر دارد.

بنابر این، در موارد احتمالی، نه می توان بر اساس آن، تفسیر قطعی نمود و به خدا نسبت داد، و نه می توان هیچ توجهی به آن نداشت و آن را اصلا در نظر نگرفت.

لذا در جایی که یک شأن نزول داریم که اعتبار بیشتری دارد و مشهور به آن توجه نموده، و در مقابل، شأن نزول غیر مشهوری وجود دارد، به هر کدام از این شأن نزول ها به حسب اعتبارشان بایستی در تفسیر سهم بدهیم.

[="Tahoma"]اعتبار شأن نزول

پرسش:
شأن نزول ها چقدر اعتبار دارند؟

پاسخ:
با سلام و درود
در موضوع شأن نزول، سخن بر روی شأن نزولی است که اعتبار آن قطعی و ثابت شده است، لذا نقل های احتمالی و ضعیف، معتبر نیستند و در تفسیر آیه نمی توان بر آن ها اعتماد نمود؛ مگر مواردی، آن هم بایستی تفسیر مطابق با آن را به صورت ظنی و احتمالی بیان کرد و نمی توان آن را بطور قطعی به قرآن و خداوند نسبت داد.
لذا سخن از شأن نزول، پس از اثبات اعتبار آن است. و در مواردی که یکی معتبر و دیگری غیر معتبر است، تکلیف روشن است.
مطلب دیگر؛ شأن نزول های غیر معتبر زیادند، لذا لازم است ابتدا از نظر صدور، متن، دلالت و سلامت از معارض، مورد تحقیق قرار گیرد و پس از اثبات درستی آن ها، در تفسیر از آن ها کمک گرفته شود.
البته راه اثبات درستی و اعتبار شأن نزول، تنها موثق بودن رجال سندِ اخبار و روایات حاکی از آن ها نیست، بلکه افزون بر آن، از راه های دیگری مانند تواتر تاریخی و یا همراهی با قرائن قطعی، مانند تناسب و هماهنگی با مفاد آیات کریمه نیز می توان به درستی آن ها پی برد.
تنها در صورتی نباید به شأن نزول نقل شده توجه کرد که واقعیت نداشتن آن قطعی باشد، ولی اگر احتمال صحت دارد، نمی توان مفاد آیات کریمه را بدون توجه به آن تفسیر کرد و به خداوند نسبت داد، زیرا به همان مقدار که احتمال صحت آن ها داده می شود احتمال می دهیم مفاد واقعی آیات، همانی باشد که همراه با آن شأن نزول است. لذا گرچه مفسیر می تواند هم با در نظر گرفتن شأن نزول و هم با قطع نظر از آن، مفاد آیات را تبیین نماید، ولی نباید هر یک را بطور قطع به خداوند نسبت بدهد بلکه بایستی مفهوم مشترک بین آن دو را به عنوان مفاد قطعی آیه مطرح کند.(1)
در ادامه می توان اقسام شأن نزول را چنین برشمرد:
1. مواردی که قطع به صحت آن داریم و یا با دلیل معتبر، صحت آن اثبات شده است.
2. مواردی که قطع به عدم صحت آن داریم.
3. مواردی که احتمالی است و بر درستی یا نادرستی آن دلیلی نداریم.
روشن است که به مورد اول باید توجه کرد و مورد دوم را باید رها کرد. اما موارد سوم؛ مواردی که شأن نزول، احتمالی است، به همان درصد و میزان احتمالی که به صحت آن داده می شود، به همان میزان بایستی در تفسیر به آن توجه داشت. لذا اگر درصد احتمال صحت، زیاد است، سهم بیشتری در تفسیر دارد؛ و اگر درصد احتمال صحت، کم است، سهم کمتری در تفسیر دارد.
بنابر این، در موارد احتمالی، نه می توان بر اساس آن، تفسیر قطعی نمود و به خدا نسبت داد، و نه می توان هیچ توجهی به آن نداشت و آن را اصلا در نظر نگرفت.
لذا در جایی که یک شأن نزول داریم که اعتبار بیشتری دارد و مشهور به آن توجه نموده، و در مقابل، شأن نزول غیر مشهوری وجود دارد، به هر کدام از این شأن نزول ها به حسب اعتبارشان بایستی در تفسیر سهم بدهیم.
نکته: توجه به شأن نزول، پس از بررسی های انجام شده رجالی و ... و پس معتبر بودن شأن نزول است؛ لذا شأن نزولی که در این مستوا نباشد و اعتبار لازم را ندارد، اصلا قابل طرح نیست. افزون بر این که میزان توجه به شأن نزول، بسته به میزان اعتبار آن است، و جای تقیید و تخصیص نیست (یعنی یک شأن نزول را عام بدانیم و به وسیله دیگری تقیید بزنیم)، مگر مواردی که هر دو معتبر بوده و یکی مثلا کلیات را بیان کرده و دیگری به جزئیات هم اشاره کرده است.

__________

  1. ر.ک: روش شناسی تفسیر قرآن، علی اکبر بابابی و همکاران، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ چهارم، 1388 ش، ص 162و163.
موضوع قفل شده است