جمع بندی کبر ، تواضع و حدود آنها

پرسش :
در روایتی خواندم که نقطه مقابل کبر، تواضع است و در روایت دیگری می خواندم اگر کسی که با دیگری قهر کرد هر کدام از آن دو نفر که زودتر اقدام به آشتی کند، نزد خدا برتر است.
من با برخی که قهر بودم. به این روایت عمل کردم و اقدام به آشتی نمودم. اما در برخورد با یک نفر احساس کردم این مساله باعث ذلت من است. حال سوال من این است آیا اقدام من به آشتی با فرد مذکور موجب ذلت من نیست ؟ حد تواضع در مقابل این افراد چقدر است؟

پاسخ :
در فضیلت عفو و گذشت به عنوان یک اصل از نظر شرع، عقل، کتاب و سنّت جاى تردید نیست؛ پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در حدیثى مى‏فرماید:
«اذا کانَ یومُ القِیامَةِ نادى‏ مُنادٍ: مَنْ کانَ اجْرُهُ عَلىَ اللَّهِ، فَلْیَدْخُلِ الْجَّنَةَ، فَیُقالُ: مَنْ ذَالذّى اجْرُهُ عَلَى اللَّهِ؟ فَیُقالُ: الْعافونَ عَنِ النّاسِ فَیَدْخُلونَ الْجَنَّةَ بِغَیْرِ حسابٍ؛ هنگامى که روز قیامت مى‏شود. ندا دهنده‏اى صدا مى‏ زند: هر کس اجر او بر خداست، وارد بهشت شود، گفته مى ‏شود : چه کسى اجرش بر خداست؟ در پاسخ مى‏ گویند: کسانى که مردم را عفو کردند، آن ها بدون حساب داخل بهشت مى‏ شوند». (1)
امّا بدین معنا نیست که استثنایى نداشته باشد، بلکه مواردى پیش‏ مى‏ آید که عفو و گذشت سبب جرأت فرد خطاکار مى‏شود . در این صورت باید از عفو و گذشت صرف نظر کرد . به عکس العمل عادلانه پرداخت. البته عکس العمل نباید با حرام باشد .
على علیه السلام می فرماید : «الْعَفْوُ یُفْسِدُ مِنَ الَّلئیمِ بِقَدْرِ اصْلاحِهِ مِنَ الْکریمِ؛عفو و گذشت افراد لئیم و پست را فاسد مى‏کند، به همان اندازه که افراد با فضیلت را اصلاح مى ‏نماید».(2)
پرسشگر گرامی؛
کاری که شما کرده اید و در معذرت خواهی و آشتی کردن پیش قدم شده اید، کار خوب و پسندیده ای است و می تواند بازهم انجام شود و باعث ذلت نفس نیز نباشد.
بدین صورت که در آشتی کردن رفتار و گفتار شما ذلیلانه نباشد و اگر هم آن فرد مقابل مغرور و خود خواه است،فقط به خاطررضای الهی ، ناراحتی را از دل ایشان در بیاورید.

پی نوشت ها:
1. علامه مجلسى، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء بيروت ، 1404 هجرى قمری، ج64، ص 266 .
2.همان ، ج 74، ص 421 .