جمع بندی سیره‌ی عقلا و حجیت آن

سلام

۱. انسان متعارف انسانی است که احتمالات عقلی مخالف اصلاً به ذهنش نمی‌رسد ... شخصی که دانش کمی دارد

۲. یا انسان متعارف انسانی است که احتمالات عقلی به ذهنش می‌رسد ولی به آن اعتنا نمی‌کند ... چنین کسی خودش چند حالت دارد:
الف) از جای دیگری به یقینی قطعی رسیده است و به همین دلیل همینکه ببینید شبهاتی که به ذهنش می‌رسند جواب‌هایی احتمالی دارد برایش کافی است ... من خودم اینطوری هستم

باء) یقینی در کار نیست، ولی شخص حوصله ندارد خیلی درگیر فکر کردن باشد و ترجیح می‌دهد بار خودش را به دوش دیگران بیاندازد و ببیند دیگران چه کار می‌کنند و همان کار را بکند ... آدم‌های راحت‌طلب یا متعصب ...

حالت اول که احتمالاً نایاب است، چون خودش هم چیزی به ذهنش نرسد و دانش کمی داشته باشد بالأخره در طول چند ده سال زندگی‌اش با افرادی که در ذهن او شبهات ایجاد کنند یا او را با شبهات آشنا کنند سر و کار خواهد داشت یا چیزی می‌خواند که آنچه که به ذهنش نرسیده بود بالأخره به ذهنش برسد ...
پس می‌ماند حالت دوم ... طبیعی است که با گزاره‌ی (الف) آن مشکلی ندارم ولی اینکه شما هم موافق آن باشید مستلزم آن خواهد بود که اول چگونگی رسیدن به یقین قطعی را از نظر خودتان معرفی و تبیین بنمایید که تا کنون چیزی از شما ندیده‌ام و تا جایی که من فهمیدم حداکثر متوسل به سیره‌ی عقلایی شدید که اصولاً موهوم بودند ... پس می‌ماند حالت (ب) از حالت دوم، اما آیا تمام همت فلاسفه برای قانع کردن این دسته از افراد است؟ اگر بله که قانع کردن ایشان کاری ندارد ... کافی است دو تا اظهار نظر از چند اسم دهن‌پر‌کن ازعلما را برایشان بیاورید که صاحب کرامت و فضل بوده‌اند و چند تا اصطلاح قلمبه‌سلمبه هم مقابلشان به کار ببرید، با دهان باز می‌گویند که چه انسان فاضل و دانشمندی، بعد دیگر وسط روز هم که بگویید شب است می‌گویند لابد چیزی می‌داند که می‌گوید ...

شما بجز این ۳ حالتی که به ذهن من رسید، حالت دیگری را در ذهن دارید وقتی صحبت از انسان‌های متعارف می‌نمایید؟ کسی که یقین قطعی به حقانیت یک دین نداشته باشد، از نظر شما بر چه اساسی به احتمالات خلاف توجه نخواهد کرد جز اینکه واداده و آسایش‌طلب باشد؟ از نظر شما عاقلان ایشان هستند و کسانی که به آن احتمالات اعتنا نمایند وسواس فکری دارند؟
اگر از شما بپرسند که از کجا دانستید که هیچ کسی نمی‌تواند تا ابد مثل قرآن را بیاورد و شما در پاسخ جواب دادید که به همان دلیل که بعد از ۱۴۰۰ سال تا کنون این همه دشمن قسم‌خورده با وجود تمام امکانات و تلاش‌هایی که کرده‌اند موفق به انجام این کار نشده‌اند، بعد اگر کسی بگوید چه ربطی داشت آیا شما به او خواهید گفت که ای انسانی که وسواس فکری دارد و نامتعارف هستی، تو در دلت مرض و غرض داری که حرف مرا نمی‌پذیری مگرنه حرف من بسیار وزین و منطقی است و همه‌ی عقلای عالم هم آن را تأیید می‌کنند؟

بله من هم موافقم ... وقت هر دوی ما دارد اینجا تلف می‌شود ... ولی نتیجه‌گیری من از این بحث این بود که جسارتاً انصاف زیادی ندیدم و آنچه دیدم به ظن خودم تا حدود قابل توجهی انکار واضحات بود ... با توجه به آنکه بعد از این پست من احتمالاً جمع‌بندی شما از تاپیک نوشته می‌شود و این جمع‌بندی برای من قانع‌کننده نخواهد بود، امیدوارم اجازه بدهید این جمع‌بندی متفاوت هم در تاپیک باقی بماند ...

با تشکر از وقتتان و حوصله‌ای که به خرج دادید ... @};-

سؤال اصلی: چگونه می‌توان به یقین قطعی رسید که اسلام دین حق است؟
جواب رایج: بستگی به شخصی دارد که این سؤال را می‌پرسد ... اگر از عوام‌الناس است، با مسائل دم دستی هم می‌تواند قانع شود که اسلام دین حق است و اگر به این راحتی‌ها قانع نشد باید مقدمات فلسفی را یاد بگیرد و سپس براهین فلسفی را فرا بگیرد تا بالأخره قانع شود ...
سؤال: مگر قانع شدن کفایت می‌کند؟
جواب: اتمام حجت بر همین اساس است و تکلیف هم بر همین اساس است، بر اساس یقین روان‌شناسی ... اگر کسی نتواند نسبت به حق قانع شود و نسبت به باطل قانع شود جزء مستضعفین محسوب می‌شود
سؤال: اولاً از کجا بفهمیم که تکلیف واقعاً‌ بر اساس یقین روان‌شناسی و قانع شدن است و نه یقین قطعی؟ ثانیاً وقتی که شخصی بخواهد مطابق یقین روان‌شناسی مؤمن شود تا کجا می‌تواند پیش برود؟ مثلاً آیا می‌تواند تسلیم محض خدای دینی شود که الآن فکر می‌کند دین حق است؟ می‌تواند کورکورانه دست به هر کاری مطابق تکلیف‌های دینی این دین بزند؟ بکشد؟ اموال دیگران را مصادره کند؟ همه‌ی اینها بر اساس یقین روان‌شناسی؟ آنوقت داعشی‌ها که حمله‌ی انتحاری هم می‌کنند و خودشان را می‌کشند بر اساس یک سری توهم آیا قانع نشده‌اند و جانشان را می‌دهند؟ آیا فریب خوردن مگر جز از طریق قانع شدن نسبت به مسأله‌ای باطل است؟ اگر بپرسیم دین یک فریب است یا خیر چطور می‌فرمایید که فریب نیست؟ بگویند دین افیون توده‌هاست چه جواب می‌دهید؟ در ضمن این بحث برهان فلسفی آوردن چه روشی برای اتمام جحت است که کسی که باسوادتر است دیرتر به حقانیت دین می‌رسد و کسی که ساده‌تر است راحت‌تر قانع می‌شود و به حقانیت دین می‌رسد؟ قاعدتاً باید برعکس باشد ...
جواب: تکلیف بر اساس یقین روان‌شناسی است چون این مسأله اصولاً از دسته مسائلی است که رسیده به یقین قطعی و ریاضیاتی در آن محال است ... یقین قطعی در مسائل ریاضی و مسائل منطقی محض که تماماً ذهنی باشند و برخی گزاره‌های مبنایی در فلسفه قابل حصول است ... در نتیجه اشکال به دین وارد نیست ...
سؤال: مگر اینکه خداوند حقیقت را به صورت واضح به بندگانش معرفی کند محال عقلی است که بگوییم فاعلیت فالع تامّ است و قابلیت قابل است که نقص دارد؟ خداوند اگر بخواهد اتمام حجت کامل و قطعی کند نعوذبالله نمی‌تواند؟ اصلاً‌ اگر اتمام حجت قطعی نباشد که همیشه عذر و بهانه در قیامت باقی خواهد ماند، کافی است بگویند که قانع شدیم که اسلام حق است ولی قانع شدن برای ما کافی نبود چون ما قبلاً هم بارها قانع شده بودیم که کاری درست باشد ولی بعد دیده بودیم که در اشتباه می‌کردیم و در جهل مرکب بودیم که نمی‌دانستیم ولی نمی‌دانستیم هم که نمی‌دانیم، به همین دلیل دیگر به قانع شدن اکتفا نکردیم، آیا باز هم خداوند می‌تواند مطابق قرآن بگوید که ما قبلاً حجت را بر شما تمام کردیم؟
جواب: نمی‌دانم چه جواب رایجی برای این سؤالات بشود یافت ... فکر نمی‌کنم جوابی داشته باشند ... اگر در این چند تاپیک جوابی به ان داده‌اند الآن حضور ذهن ندارم ...

دفاعیه‌ای دیگر برای معتقدین به کفایت یقین روان‌شناسی در اتمام حجت: برای کسی که در روال زندگی خود خیلی شکاک شده است و دیگر به قانع شدن خودش هم اکتفا نمی‌کند نسخه‌ی دین این است که دست‌به‌عصا و محتاطانه قدم بردارد ... یعنی همان که امام حسین علیه‌السلام در کربلا فرمودند، اگر دین ندارید لااقل در دنیایتان آزاده باشید ... احتیاط عقلایی کردن که در روایت امام صادق علیه‌السلام هم آمده است کمکم می‌کند که شخص بین دین‌دار نبودن و دین‌دار بودن گزینه‌ی دوم را انتخاب نماید ...
سؤال: در این صورت شخصی که به قانع شدن اکتفا نکرد تا آخر عمرش هم دیندار واقعی نخواهد شد، چرا که اصولاً در این نگاه اصلاً راهی برای اتمام حجت بر چنین کسی وجود ندارد ... در حالی که بعید به نظر می‌رسد امام حسین علیه‌السلام آزاده بودن را جایگزین دیندار بودن معرفی بنمایند ... به نظر می‌رسد که آزاده بودن باید مقدمه‌ی دینداری باشد، یعنی شخصی که آزاده بود و آزادگی را تمرین کرد باید کم‌کم مهیای پذیرش دین شود، در حالی که اگر اثبات حقانیت دین بر قانع شدن متوقف گردد عملاً راهی برای دینداری چنین شخصی نیست و هرچقدر هم که بیشتر حق‌طلب باشد و ریزبین‌تر باشد راهش نسبت به شناخت حقانیت دین دور و دورتر و امیدش به دینداری کمتر و کمتر می‌شود ... و این غیرمنطقی است که دین به دنبال جذب افراد ساده‌لوح‌تر باشد و افراد ریزبین‌تری که به دنبال شناخت قطعی حقیقت هستند را رها کند ... چطور می‌توان این مؤضل را پاسخ داد؟
جواب: خدا می‌داند که او مستضعف فکری بوده و اگر واقعاً حق‌طلب بوده باشد با او همان معامله‌ای را می‌کند که اگر دیندار می‌شد با او می‌کرد ...
سؤال: جواب قانع‌کننده‌ای نبود ... چنین نتیجه‌ای برای دینی که از طرف خداوند حکیم و توانا باشد قابل پذیرش نیست ...

دفاعیه‌ای دیگر برای معتقدین به کفایت یقین روان‌شناسی در اتمام حجت: به کسانی که زیادی گیر می‌دهند گفته می‌شود که به هر حال با این براهینی که ما داریم و یک برهان هم نیست و چندین و چند برهان فلسفی است حداقلش این است که احتمال حقانیت اسلام بیش از هر دین یا مکتب دیگری باشد، پس اگر دو گزینه داریم که یکی احتمال درستی‌اش خیلی بیشتر باشد اگر احتمالات خلاف در آن قابل اعتنا نباشد و ذهن را درگیر نکند می‌شود به این مقدار احتمال خلاف اعتنا نکرد و این سیره‌ی عقلای عالم است که به احتمالاتی که خودمان را هم قانع نمی‌کنند که قابل اعتنا باشند گیر ندهیم و بزرگنمایی‌اشان ننماییم ...
جواب: عمده‌ی قریب به اتفاق بحث‌های این تاپیک برای به چالش کشیدن این ادعا بود ... در ادعای فوق چند وجه مطرح می‌گردند ... یکی همین بحث توسل به سیره‌ی عقلای عالم و دیگری اینکه این کار در مقابل راهی مثل راه فطرت از جنس یقین سوم‌شخص است به جای یقین اول‌شخص ... هر دوی این وجوه به شدت مورد مخالفت قرار گرفت و به چالش کشیده شدند و جواب قانع‌کننده‌ای در مقابل آن نقدها دریافت نکردم، حداقلش این بود که آن جواب‌ها برای من قانع کننده نبود ... و این بحث آنقدر طول کشید که من فکر می‌کنم کار جناب صدیق به انکار واضحات کشید و جناب صدیق هم متقابلاً فکر می‌کنند که کار من به انکار واضحات کشیده شده است و در اینجا بود که بحث با توافق دو طرف ختم شد ... بدون نتیجه‌آی که مورد توافق دو طرف باشد ...

با تشکر از جناب صدیق ...
جناب صدیق حلال کنید اگر شأن استادی و عالم دین بودن شما آنطور که باید و شاید رعایت نشد ... لازمه‌ی بحث علمی این بود که تعارفات را کنار بگذارم ... و البته ای کاش آن زمان که شما را به بحث خصوصی دعوت می‌کردم می‌پذیرفتید تا این مطالب در تاپیک‌های عمومی مطرح نشوند ...
موفق باشید به توفیقات الهی و التماس دعای خیر فراوان ....