جمع بندی درخواست برای بررسی سندی و رجالی چند روایت و صحیح بودن یا نبودن روایات
تبهای اولیه
با سلام
لطفا روایات زیر را بررسی سندی و رجالی کنید و بفرمایید که این روایات صحیح و معتبر هستند یا خیر .
با تشکر و سپاس فروان از شما دوستان عزیز و گرامی
1)
«رأیت أهل البیت مهتّکات الجیوب مخمّشات الوجوه یلطمن الخدود داخلات إلی الکوفه و رأیت علی بن الحسین یبکی لسوء حاله و فقد رجاله»[تذکره الشهدا ، ج2 ، ص 270]
«دیدم اهل البیت علیهم السّلام را وقتی وارد کوفه می شدند؛ در حالی که گریبان چاک کرده بودند و صورت های خود را می خراشیدند و لطمه به گونه های خود می زدند و دیدم علی بن الحسین را در حالی که بر اسیری خود و کشته شدن مردان خود می گریید.»
2)
«و وضعن التّراب علي رؤوسهنّ و خمشن وجوههنّ و ضرَبنَ خدودهنّ»[لهوف ص 91 ، بحار الانوار ج 45 ، ص 112 ، العوالم ، ص 381 ، لواعج الاشجان ص 205]
«بانوان حرم خاک بر سر می ریختند و صورت هایشان را می خراشیدند و بر صورت می زدند.»
3)
روی أبوجدیله الأسدی (فی بعض النسخ حذیفه) قال: «کنت بالکوفه سنة قتل الحسین، فرأیت نساء أهل الکوفه مشققات الجیوب، ناشرات الشعور، لاطمات الخدود، مخمشات الوجوه، فأقبلت إلی شیخ کبیر فقلت: ما هذا البکاء والنحیب؟ فقال: هذا لأجل رأس الحسین»
[أسرارالشّهادات: 3/219؛ الدمع السجوم در ترجمه نفس المهموم: 359.]
«راوی می گوید: من در سال قتل حسین علیه السّلام در کوفه بودم، پس دیدم زنان کوفه را که گریبان ها دریده اند و موهای خود رها کرده اند و برگونه ها می زنند و صورت ها می خراشیدند. پس به طرف پیرمردی رفتم و گفتم: این بلند گریستن برای چیست؟ پس گفت: به خاطر سر حسین (علیه السّلام).»
4)
«فما بقیت فی المدینة مخدّرة و لا محجّبة إلاّ برزن من خدورهنّ مکشوفة شعورهنّ مخمشة وجوههنّ ضاربات خدودهنّ یدعون بالویل و الثبور فلم أر باکیاً أکثر من ذلک الیوم»[الملهوف:156و197؛ بحارالأنوار: 45/112 و147؛ تذکرة الشهداء: 2/416.]
«پس در مدینه هیچ زنی نماند، مگر آن که از خانه ها بیرون آمدند، در حالی که پریشان مو و خراشیده رو بودند و بر صورت های خود می زدند و واویلا و وا ثبورا می گفتند، پس هیچ روزی را از شدّت گریه مانند آن روز ندیدم.»
*** و اینکه آیا کتبی مثل تذکرة الشهدا ، العوالم ، لواعج الاشجان و الدمع السجوم معتبر هستند و میتوان به مطالب آنها اعتماد کرد و این کتب را مرجع قرار داد ؟
«و وضعن التّراب علي رؤوسهنّ و خمشن وجوههنّ و ضرَبنَ خدودهنّ»[لهوف ص 91 ، بحار الانوار ج 45 ، ص 112 ، العوالم ، ص 381 ، لواعج الاشجان ص 205]
«بانوان حرم خاک بر سر می ریختند و صورت هایشان را می خراشیدند و بر صورت می زدند.»
با صلوات بر محمد و آل محمد
وعرض سلام وادب
اصل روایت در کتاب «اللهوف على قتلى الطفوف / ترجمه فهرى ؛ النص ؛ ص149»
وَ رَوَى زَيْدُ بْنُ مُوسَى قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ جَدِّي ع قَالَ خَطَبَتْ فَاطِمَةُ الصُّغْرَى بَعْدَ أَنْ وَرَدَتْ مِنْ كَرْبَلَاءَ فَقَالَتْ:
الْحَمْدُ لِلَّهِ عَدَدَ الرَّمْلِ وَ الْحَصَى وَ زِنَةَ الْعَرْشِ إِلَى الثَّرَى أَحْمَدُهُ وَ أُومِنُ بِهِ وَ أَتَوَكَّلُ عَلَيْهِ وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَه....
قَالَ الرَّاوِي:
فَضَجَّ النَّاسُ بِالْبُكَاءِ وَ النَّوْحِ وَ نَشَرَ النِّسَاءُ شُعُورَهُنَّ وَ وَضَعْنَ التُّرَابَ عَلَى رُءُوسِهِنَّ وَ خَمَشْنَ وُجُوهَهُنَّ وَ ضَرَبْنَ خُدُودَهُنَ وَ دَعَوْنَ بِالْوَيْلِ وَ الثُّبُورِ وَ بَكَى الرِّجَالُ وَ نَتَفُوا لِحَاهُمْ فَلَمْ يُرَ بَاكِيَةٌ وَ بَاكٍ أَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ الْيَوْم
________________________________________
ابن طاووس، على بن موسى - فهرى زنجانى، احمد، اللهوف على قتلى الطفوف / ترجمه فهرى، 1جلد، جهان - تهران، چاپ: اول، 1348ش.
بررسی سند
زيْدُ بْنُ مُوسَى: درسه کتاب خلاصه الحلی،ص222و رجال ابن داوود،ص455و رجال طوسی،ص337 این شخص از رجال امام کاظم و واقفی معرفی کرده است .
و اینکه آیا کتبی مثل تذکرة الشهدا ، العوالم ، لواعج الاشجان و الدمع السجوم معتبر هستند و میتوان به مطالب آنها اعتماد کرد و این کتب را مرجع قرار داد ؟
با صلوات بر محمد وآل محمد
وسلام وعرض ادب
مقتل شناسی
روند مقتل نویسی به دو دوره تقسیم می شود
دوره اول: قرن دوم تا هفتم : قرن دوم: ۶ مقتل، قرن سوم: ۱۷ مقتل، قرن چهارم: ۲۰ مقتل، قرن پنجم: ۶ مقتل، قرن ششم: ۸ مقتل، قرن هفتم: ۹ مقتل
دوره دوم: قرن هشتم تا چهاردهم: در دوره دوم مقتل نویسی، چون نوع مقاتل برگرفته از مقاتل دوره اول می باشد، مهم و قابل ذکر نیست.
- اولین مقتل مربوط به قرن دوم می باشد که «مقتل ابی مخنف» است، نام کتاب «مقتل الحسین(ع)» می باشد و مؤلف آن ابی مخنف می باشد.
اولین و دومین مقتل عربی
اولین مقتل: مقتل الحسین(ع) نوشته ی: ابی مخنف
دومین مقتل: مقتل الحسین(ع) نوشته ی: هشام کلبی (شاگرد ابی مخنف)
اولین مقتل فارسی: روضة الشهدا نوشته ی: واعظ کاشفی
- چون مقتل الحسین(ع) هشام کلبی کاملتر از ابی مخنف است آن هم بدلیل آن است که ابی مخنف بدلیل کهولت سن بعضی مطالب را به هشام انتقال داد تا مکتوب کند؛ مقتل الحسین(ع) ابی مخنف کم کم به دست فراموشی سپرده شد و تمام مقاتل ابی مخنفی که الان در بازار می بینید جعلی می باشد که در دوران صفویه و قاجار نوشته شده است.
دلیل نام گذاری کتب های مربوط به حضرت اباعبدالله(ع) به مقتل الحسین(ع)
- این که این کتب محل جمع آوری اخباری است که راجع به شهادت امام حسین(ع) می باشد.
- نکته1: نقل مشهوری است که می گوید اولین مقتل، مقتل اصبغ ابن نباته است.
- نکته2: روضه الشهدا مرحوم کاشفی که اولین مقتل فارسی است بیشتر جنبه رمان دارد.
مقاتل و کتب معتبر
۱- مقتل الحسین(ع): سید عبدالرزاق مقرّم – بهترین ترجمه، ترجمه فهیم کرمانی
۲- مثیرالاحزان: ابن نماء حلّی
۳- قمقام زخّار صمصام بتّار ( دریای آکنده، شمشیر برنده): فرهاد میرزا معتمدالدوله
ویژگی های این کتاب:
الف: ضبط درست اسامی اشخاص و مکان ها
ب: توضیح صحیح معانی لغات
ج: ترجمه دقیق از روایات
۴- قصه کربلا: نظری منفرد
۵- ملهوف علی قتل الطفوف: سید ابن طاووس
ویژگی این کتاب:آوردن حدیث مشیّت
حدیث مشیت چیست؟
محضر حضرت اباعبدالله(ع) عرض کردند: آقا به کربلا نروید. حضرت فرمودند: از جدم رسول الله(ص) به من رسیده است که:« اِنَّ اللهَ شاءَ أنْ یَراکَ قَتیلا» خدا می خواهد تو را کشته ببیند. عرض شد: زن ها و کودکان را با خود همراه نکنید. فرمودند: خدا می خواهد آن ها را اسیر ببیند.
- نکته: سید ابن طاووس لهوف را در جوانی به نیت استفاده زائرین سیدالشهدا(ع) به رشته تحریر درآورده است.
۶- نفس المهموم
۷- نفثة المصدور
۸- منتهی الآمال
- نکته: هر سه کتاب فوق اثر شیخ عباس قمی است.اصل مطالب در هر سه مقتل یکسان است.
۹- رمز المصیبة: آیت الله ده سرخی
- نکته: الف) آیت الله ده سرخی در کتاب رمز المصیبة تمام نقل های را، از کلیه کتاب ها جمع آوری کرده و در سه جلد منتشر نموده اند.
ب) این کتاب درصدد بیان قوت یا ضعف اسناد کتب نبوده بلکه به دنبال جمع آوری اقوال مختلف در باب امام حسین(ع) بوده است.
· مقاتل و کتب غیر معتبر ( طبق بررسی اساتید و محققین مقتل شناس حوزه علمیه قم)
۱- منتخب طریحی: فخرالدین طریحی نجفی
۲- نور العین فی مشهدالحسین(ع): نیشابوری اسفراینی
۳- تظلم الزهرا(س) فی احراق دماء آل عبا(س): ملا رضی قزوینی
۴- اسرار الشهاده: فاضل دربندی
۵- الدمعة الساکبه: محمد باقر بهبهانی
۶- ناسخ التواریخ: سپهر کاشانی
۷- معالی السبطین: شیخ مهدی حائری مازندرانی
۸- محرق القلوب: محمد مهدی نراقی
۹- تذکرة الشهدا: کاشانی
- نکته: از دوره صفویه تا عصر قاجار نوع کتاب های مقتلی که نوشته شده است، دارای ضعف هستند. برای نمونه: طریق البکاء، طوفان البکاء، عمّان البکاء، امواج البکاء و …
۱۰- خطیب کعبه: یونسی ها
- نکته: این کتاب شرح خطبه حضرت عباس در بالای بام کعبه است که در روز ترویه ایراد شده است. این خطبه از لحاظ مضمون بسیار زیباست ولی متاسفانه هیچ سندی در رابطه با آن وجود ندارد.
معرفی کتب در مورد امام حسین (علیه السلام)
- فرهنگ جامع سخنان امام حسین علیهالسلام
این اثر ترجمه موسوعة کلمات الامام الحسین علیهالسلام است که پیش از این در سال 1373 گروه حدیث دانشکده باقرالعلوم آنرا تهیه و منتشر کرده است. این اثر در دو بخش و نه فصل به شرح زیر تهیه و تنظیم شده است: بخش اول شامل سخنان امام حسین علیهالسلام در زمان پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم ، سخنان امام حسین علیهالسلام در زمان امام علی علیهالسلام ، سخنان امام حسین علیهالسلام در زمان امام حسن علیهالسلام و سخنان امام حسین علیهالسلام در زمان امامتش میباشد. بخش دوّم شامل پنج فصل عقاید، احکام، اخلاق، دعاها و اشعار است. مجموعه مباحث کتاب در 960 صفحه عرضه شده است. در مقدمه کتاب آمده است: «در این مجموعه تنها روایاتی که حاوی کلام امام حسین بوده، آورده شده است روایاتی که در رابطه با فضایل آن حضرت یا بیانگر وقایعی در رابطه با آن حضرت که خالی از سخنان اوست نیامده است».
- فرهنگ عاشورا
این اثر در تبیین 428 موضوع مربوط به فرهنگ عاشوراست که در طی 512 صفحه به صورت الفبایی تنظیم شده است. مؤلف در تشریح هدف از نگارش این اثر در مقدمه چنین مینویسد: «هدف از تدوین این فرهنگنامه آن بود که یک مجموعه یک جلدی فشرده دَمِ دستی و کاربردی،حاوی لازمترین دانستنیها پیرامون موضوعاتی که به آن نهضت جاوید، چه در عصر حادثه، چه زمانهای پس از آن تا امروز مربوط میشود ارائه گردد. از اینرو مدخلهای کتاب که به ترتیب الفباست، اشخاص، گروهها، جاها، کتابها، اصطلاحات، سنّتها، شعایر، تعالیم مکتبی و محورهای دیگر را که به نحوی در ارتباط با فرهنگ عاشوراست شامل میشود».
3- قیام جاودانه
نویسنده: محمدرضا حکیمی، چاپ اول، 1373، دفتر نشر فرهنگ اسلامی
در این کتاب که مشتمل بر 231 صفحه است. عناوین مقالات مجموعه حاضر عبارت است از:
1. عاشورا و جهان اسلام؛ 2. عاشورا وانسان نو؛ 3. عاشورا و عدالت...؛ 4. عاشورا، انقلابها و حکومتها؛ 5. حکومت مسانخ؛ 6. اسلام و مردم (دین مردمی)؛ 7. طاغوتزدایی، تنها راه رهایی؛ 8. عدالت، محو سیمای فقر.
در قسمتی از مقدمه این اثر درباره عاشورا چنین تعبیراتی به چشم میخورد: «رسالت جداسازی حق از باطل و عدل از ظلم به منظور پایداری حق و عدل و نابودی باطل و ظلم همواره رسالتی عظیم است و عاشورای عظیم تجلّی تام ادای این رسالت است».
4- زندگانی امام حسین علیهالسلام
نویسنده: سیّدهاشم رسولی محلاتی، چاپ دوّم، 1378، دفتر نشر فرهنگ اسلامی
اثر حاضر که با هدف تشریح ابعاد مختلف زندگی و سیره امام حسین علیهالسلام تدوین شده در 591 صفحه و هفده بخش به شرح زیر تنظیم شده است:
1. ولادت (وقایع ولادت)؛ 2. دوران کودکی و دامان پرمهر جدّ ومادر و پدر؛ 3. از رحلت پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم تا شهادت امیرالمؤمنین علیهالسلام ؛ 4. پس از شهادت پدر؛ 5. پس از شهادت برادر؛ 6. ولیعهدی یزید؛ 7. دوران حکومت ننگین یزید تا قیام و نهضت امام حسین علیهالسلام ؛ 8. علل قیام و نهضت مقدس امام حسین علیهالسلام ؛ 9. حرکت امام به سوی مکه و ماجراهای پس از آن؛ 10. حرکت مسلم بن عقیل به سوی کوفه؛ 11. وضع کوفه و مردم آن شهر پس از شهادت مسلم؛ 12. حرکت امام علیهالسلام به سوی عراق؛ 13. در کربلا چه گذشت؛ 14. شهادت یاران امام علیهالسلام ؛ 15. شهادت اهلبیت علیهمالسلام 16. شهادت امام علیهالسلام ؛ 17. شمهای از فضایل و مکارم اخلاق امام حسین علیهالسلام .
5- فروغ شهادت یا اسرار مقتل سیدالشهدا
نویسند: علی سعادتپرور، چاپِ اوّل، 1373، انتشارات پیامآزادی
مؤلف بخشی از دیدگاههای خود در زمینه اسرار معنوی نهضت عاشورا را در 31 فصل و 430 صفحه در اثر حاضر عرضه کرده است. وی در بیان هدف از تألیف این کتاب مینویسد: «درباره سیّدالشهدا و وقایع عاشورای حسینی کتب و رسالهها و مقاتل فراوانی نوشته شده است و هریک از زاویهای خاصّ به غواصی در دریای ژرف معارف امامت و ولایت و نهضت عظیم حسینی پرداختهاند، ولی در آنچه آنها به روشنگری ریشههای تاریخی و علل اجتماعی نهضت حسینی و ذکر وقایع آن دوران اختصاص دادهاند کمتر به اسرار معنوی مقتل سیدالشهدا و رموز عرفانی این حرکت عظیم و تاریخساز عالم بشری توجه شده است. غرض ما از تدوین این رساله بررسی پارهای از اسرار مقتل سیدالشهدا، خصوصا دقت در کلمات آنحضرت در طول حرکت و پارهای از زیارتهای وارده درباره ایشان است».
6- در کربلا چه گذشت
مؤلف: مرحوم شیخعباس قمی، مترجم: آیةاللّه کَمَرهای، چاپ هشتم، زمستان 1378، انتشارات مسجد مقدّس جمکران
این کتاب ترجمه کتاب نفسالمهموم است که مجموعه مباحث آن در پنج باب به شرح زیر به نگارش درآمده است:
از مقدمه کتاب که به واقعه ولادت امام حسین علیهالسلام اختصاص داده شده است. در باب اوّل درباره مناقب امام حسین علیهالسلام و ثواب گریه بر مصائب آن حضرت مباحثی عرضه شده است. در باب دوّم ماجراهای تاریخی پس از مرگ معاویه مورد بررسی قرار میگیرد. در بابهای سوّم و چهارم حوادث پس از شهادت امام حسین علیهالسلام بررسی شدهاست. در باب پنجم به معرفی اولاد و همسران امام حسین علیهالسلام پرداخته میشود و در ادامه از فضیلت زیارت آن حضرت بحث میشود. در خاتمه مقداری از شرح حال توّابین و خروج مختار و انتقام از قاتلان امام حسین علیهالسلام بیان میشود. بخش پایانی کتاب نوشته دیگری از مؤلف تحت عنوان «نفثه المصدور» است که موضوع آن تبیین مصایب شهدای کربلاست. مجموعه مقالات هر دو بخش کتاب در 920 صفحه تنظیم شده است.
7-قصه کربلا
مؤلف: حجةالاسلام و المسلمین علی نظری منفرد، چاپ دوّم، 1376، انتشارات سرور
در این کتاب که مشتمل بر دو بخش است نخست مجموعه وقایع نهضت امام حسین علیهالسلام از زمان حرکت آن حضرت از مدینه به سوی کربلا بررسی میشود. مجموعه مطالب بخش اول در قالب پنج سفر تنظیم شدهاست:
سفر اوّل: وقایع حرکت از مدینه به سوی مکه که با هدف امتناع از بیعت با یزید انجام گرفت؛
سفر دوّم: حرکت از مکه به سوی عراق که به صورت ظاهر برای اجابت دعوت مردم کوفه انجام یافت؛
سفر سوّم: حرکت اهل بیت علیهمالسلام به سوی شام همراه با بررسی رسالت تبلیغ پیام امام علیهالسلام ؛
سفر چهارم: حرکت از شام به سوی کربلا و اقامه مراسم عزاداری برای شهدای کربلا؛
سفر پنجم: بازگشت اهلبیت علیهمالسلام به سوی مدینه؛
در بخش دوّم کتاب تحت عنوان «قصه انتقام» به بررسی وضع شیعیان پس از شهادت امام حسین علیهالسلام و قیام مختار پرداخته میشود.
8- تاریخ سیدالشهداء
مؤلف: شیخ عباس صفایی حائری، چاپ اوّل، تابستان 1379، انتشارات مسجد مقدس جمکران
مؤلف در این اثر ابعاد مختلف قیام امام حسین علیهالسلام را بررسی میکند. ناشر در توصیف ویژگی خاص این اثر در مقدمه مینویسد: «نگاه دقیق به جریانات عاشورا و آنچه قبل از آن و پس از آن اتفاق افتاد برای درک عظمتهای این قیام و راهیابی به قلّههای پرشکوه معارف و حقایق نهفته در آن ضرورت دارد. تنها با تحلیلهای موشکافانه و تحقیقات عالمانه و بررسیهای همهجانبه است که میتوان شگفتیهای پدید آمده در عاشورا را شناخت و به عمق توطئهها و برنامهریزیهای دشمنان در هریک از مراحل قبل و بعد آن دسترسی پیدا کرد. کتابی که در پیش رو دارید اثر مرحوم حاج شیخ عباس صفایی حائری است که در ضمن برشمردن وقایع، پیشینهها و پیامدهای قیام اباعبداللّه علیهالسلام به تحلیل دقیق و منصفانه هریک از آنها پرداخته و بسیاری از زوایای مبهم این قیام مقدس را روشن ساخته است». مجموعه مطالب کتاب در ضمن 14 فصل و 670 صفحه تنظیم شده است.
9- بررسی و تحقیق پیرامون نهضت حسینی
نویسنده: سیدعلی فرجی، چاپ اوّل، بهار 1375، دفتر نشر فرهنگ اسلامی
مؤلف در این کتاب کوشش میکند که ابعاد همزمان و پیشین نهضت حسینی را به همراه ریشههای واقعی و شاخ و برگهای اساسی و آثار مهمتر علمی و عملی آن را در ضمن کلیات وقایع تاریخ بررسی کند. سعی شده است که این بررسی در یک مجلد و به صورت فشرده انجام گیرد. مباحث کتاب در طی پنج بخش آمده است:
1. بنیامیه و مسئله خلافت اسلامی؛
2. دو سازمان متضاد (اموی و علوی) در محیط اسلام؛
3. تشریح علل قیام امام حسین علیهالسلام ؛
4. چگونه قیام امام حسین علیهالسلام پیروز شد؛
5. مکتب حسین علیهالسلام .
10- حماسه حسینی
مؤلف: استاد شهیدمرتضی مطهری، چاپ: چاپ سیودوّم، 1378، تعداد مجلدات: سه جلد.
حماسه حسینی مجموعهای است برگرفته از سخنرانیها و یادداشتهای مختلف استاد مطهری رحمهالله که درباره حادثه عاشورا از آن استاد فرزانه به یادگار مانده است. این اثر در سه مجلد تنظیم شده است.
جلد اوّل مشتمل بر سه بخش است: سخنرانیهای مربوط به تحریفات واقعه کربلا، حماسه حسینی؛ بررسی عنصر تبلیغ در نهضت حسینی و تبلیغ در اسلام.
جلد دوّم چهار بخش دارد: عنصر امر به معروف و نهی از منکر در نهضت حسینی، شعارهای عاشورا، تحلیل واقعه عاشورا، ماهیت قیام حسینی.
جلد سوّم: در ده بخش سامان یافته: ریشههای تاریخی حادثه کربلا، ماهیت قیام امام حسین علیهالسلام ، امام حسین علیهالسلام و عیسی علیهالسلام ؛ یادداشتهای امر به معروف و نهی از منکر؛ تحریفات واقعه عاشورا؛ نقدی بر کتاب حسین وارث آدم؛ یادداشت عنصر تبلیغ در نهضت حسینی؛ حماسه حسینی؛ حواشی بر کتاب شهید جاوید؛ یادداشتهای متفرقه.
مجموعه مطالب این سه جلد در ضمن حدود 1079 صفحه تدوین و منتشر شده است.
11- ترجمه اللُّهوف فی قتلی الطفوف
مؤلف: سیدبن طاووس، مترجم: عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، چاپ چهارم، خرداد 1378، دفتر نشر نوید اسلام، قم
ادبیات عاشورا ابعاد مختلفی دارد که بخشی از آن به مقتل نگاری اختصاص داده شده است. از همان ابتدای وقوع فاجعه کربلا افراد به نگارش شرح وقایع پرداختهاند که اولین مقتل که بر اساس دیدهها به نگارش درآمده است در سال 65 ه نوشته شدهاست. اثر حاضر از مقاتل ارزشمندی است که آن را عالم بزرگ، سیّد رضی الدین علی بن موسی معروف به ابن طاووس در قرن هفتم، نگاشتهاست. مجموعه مطالب این اثر در سه بخشِ «امور قبل از واقعه عاشورا»، «توصیف وقایع جنگ و شهادت امام حسین علیهالسلام و یاران آن حضرت» و «جریانات پس از عاشورا» تدوین شده است. مترجم مجموعه این مباحث را در سیصد صفحه و سه بخش به شرح زیر ترجمه و منتشر کرده است.
بخش اوّل: از ولادت تا عاشورا؛
بخش دوّم: شهادت و غارت؛
بخش سوّم: حوادث پس از شهادت تا مدینه؛
هم چنین بخش پایانی کتاب به توصیف و تبیین سرنوشت قاتلان امام حسین علیهالسلام و قیام توابیّن و زندگینامه مختار ثقفی و سلیمان بن صُرد و... می پردازد.
12- در مکتب مهتر شهیدان امام حسین علیهالسلام
مؤلف: دکتر علی قائمی، چاپ اوّل، پائیز 75، انتشارات امیری
در مقدمه مؤلف، هدف از تالیف این کتاب اینگونه آمده است: «ما در این اثر سعی داریم کار و عمل حسین علیهالسلام را در عرصه حیات به صورت یک مکتب جامع و یک خط فکری همهفهم و قابل عرضه کنیم و سیاست روشن او را در اتخاذ مواضع با در نظر داشتن جوّ و شرایط زمان بیان نماییم. همچنین فراموش نمیکنیم داستان و جریان زندگی حسین علیهالسلام برای ما رنگ و هوای سنّت است و آن شامل قول و فعل و امضا و یا تقریر است. عناوین بعضی از مطالب عبارت است از: خاندان «حسین علیهالسلام »؛ وقایع ولادت؛ حسین علیهالسلام در عصر زمامداران دوران امامت؛ جو سیاسی عصر امام حسین علیهالسلام ؛ شکل گیری مبارزه؛ مشی مبارزاتی و مسیر حرکت؛ امام در کربلا.
13- پرتویی از عظمت امام حسین علیهالسلام
مؤلف: آیةاللّه صافی گلپایگانی، چاپ چاپ اوّل فروردین 1379، انتشارات حضرت معصومه علیهالسلام
نویسنده در این اثر با هدف تبیین فضایل سیدالشهدا و بیان پارهای از علل و نتایج واقعه کربلا مباحثی را در ضمن چهار بخش به شرح زیر عرضه کرده است:
بخش اوّل: شخصیّت و فضایل امام حسین علیهالسلام ؛
بخش دوّم: بنیهاشم و بنیامیه؛
بخش سوّم: علل قیام امام حسین علیهالسلام ؛
بخش چهارم: نتایج و فوائد قیام امام حسین علیهالسلام .
14- جام عبرت (بررسی عملکرد عوام و خواص در حادثه کربلا)
مؤلف: سیّد حسین اسحاقی، چاپ اوّل، سال 1380، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی
همانگونه که از عنوان اثر حاضر بر میآید مؤلف محترم عملکرد عوام و خواص را در حاثه کربلا با تکیه به بیانات مقام معظم رهبری بررسی کردهاند.
این نوشتار در چهار بخش تنظیم شده است. در بخش اوّل و دوّم به طرح و بررسی عملکرد و وظایف خواص و عوام در صحنه عاشورا پرداخته شده و از ریشههای انحراف و خشکاندن کژروییها سخن به میان آمده است. در بخش سوم از آموزهها و عبرتهای عاشورا سخن رفته و در آخرین بخش از رسالت آگاهان و خواص و اتخاذ الگوی صحیح در تبلیغ دریچهای گشوده شده است.
15- آذرخشی دیگر از آسمان کربلا
مؤلف: استاد محمّدتقی مصباح یزدی، چاپِ اوّل، سال 1380، شمارگان: پنجهزار نسخه، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمهالله
بخشی از سخنرانی های استاد مصباح یزدی است که در ایام محرم سال 1421 ایراد گردیده است. برخی از محورهای مورد بحث عبارت است از:
1. شبهاتی پیرامون عاشورا و بزرگداشت آن: در این قسمت از علل گرامی داشت عاشورا و عزاداریِ امام حسین علیهالسلام و روش های عزاداری بحث میشود.
2. زمینه های قیام عاشورا: در مباحث این بخش پیشینه تاریخی واقعه عاشورا و زمینه های اجتماعی انحراف جامعه و عوامل انحراف عمل کرد معاویه و علل انفعال جامعه در برابر فعالیت های معاویه بررسی شده است.
3. هدف قیام: در این بخش پس از بحث از مفهوم اصلاح و تصریح به این حقیقت که هدف اصلی قیام امام حسین علیه السلام اصلاح مفاسد بوده است، درباره اموری چون اصلاح مطلوب و امر به معروف مطالبی عرضه شده است.
کتب غیر مقتل که مطالعه آن ها توصیه می شود
۱- خصائص الحسینیه: شیخ جعفر شوشتری
- نکته: این کتاب به شما استعداد استخراج روضه از روضه می دهد، بدون اینکه در اصل روضه تحریف یا توهینی صورت پذیرد. برای نمونه: شیخ جعفر آورده است که امام حسین(ع) هفت مرتبه در کربلا ندای « هل من ناصر» سر داده است، تحت عنوان نداهای هفتگانه.
۲- البکاء للحسین(ع): میرجهانی
۳- اسرار حسینیه: آیت الله حبیب الله شریف کاشانی – این کتاب مراتب عشق را بیان می کند.
۴- ثارالله(ع): عندلیب همدانی
۵- کامل الزیارات: ابن قولویه – در فضائل زیارت امام حسین(ع) است.
کتاب های تحریف ستیز
۱- لؤلؤ و مرجان: محدث نوری
۲- ثورة التنزیة: سید محسن امین، ترجمه جلال آل احمد – پیرامون عزاداری های نامشروع
پست جمع بند موضوع
پرسش1:
لطفا روایت زیر را بررسی سندی و رجالی کنید و بفرمایید که این روایات صحیح و معتبر هستند یا خیر؟
«و وضعن التّراب علي رؤوسهنّ و خمشن وجوههنّ و ضرَبنَ خدودهنّ»[لهوف ص 91 ، بحار الانوار ج 45 ، ص 112 ، العوالم ، ص 381 ، لواعج الاشجان ص 205]«بانوان حرم خاک بر سر می ریختند و صورت هایشان را می خراشیدند و بر صورت می زدند.»
پاسخ:
سلام وعرض ادب خدمت شما پرسشگر گرامی
اصل روایت در کتاب «اللهوف على قتلى الطفوف / ترجمه فهرى ؛ النص ؛ ص149»آمده است:« وَ رَوَى زَيْدُ بْنُ مُوسَى قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ جَدِّي ع قَالَ خَطَبَتْ فَاطِمَةُ الصُّغْرَى بَعْدَ أَنْ وَرَدَتْ مِنْ كَرْبَلَاءَ فَقَالَتْ: الْحَمْدُ لِلَّهِ عَدَدَ الرَّمْلِ وَ الْحَصَى وَ زِنَةَ الْعَرْشِ إِلَى الثَّرَى أَحْمَدُهُ وَ أُومِنُ بِهِ وَ أَتَوَكَّلُ عَلَيْهِ وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَه....»
قَالَ الرَّاوِي:
فَضَجَّ النَّاسُ بِالْبُكَاءِ وَ النَّوْحِ وَ نَشَرَ النِّسَاءُ شُعُورَهُنَّ وَ وَضَعْنَ التُّرَابَ عَلَى رُءُوسِهِنَّ وَ خَمَشْنَ وُجُوهَهُنَّ وَ ضَرَبْنَ خُدُودَهُنَ وَ دَعَوْنَ بِالْوَيْلِ وَ الثُّبُورِ وَ بَكَى الرِّجَالُ وَ نَتَفُوا لِحَاهُمْ فَلَمْ يُرَ بَاكِيَةٌ وَ بَاكٍ أَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ الْيَوْم
بررسی سندی:
زيْدُ بْنُ مُوسَى: درسه کتاب خلاصه الحلی،ص222و رجال ابن داوود،ص455و رجال طوسی،ص337 این شخص از رجال امام کاظم و واقفی معرفی شده است.
پی نوشت:
ابن طاووس، على بن موسى - فهرى زنجانى، احمد، اللهوف على قتلى الطفوف / ترجمه فهرى، 1جلد، جهان - تهران، چاپ: اول، 1348ش.
پرسش2:
آیا کتبی مثل تذکرة الشهدا ، العوالم ، لواعج الاشجان و الدمع السجوم معتبر هستند و می توان به مطالب آنها اعتماد کرد و این کتب را مرجع قرار داد ؟
پاسخ:
برای تبین این بحث خوب است با پیشینه مقتل نویسی آشنایی پیدا کنیم:
روند مقتل نویسی به دو دوره تقسیم می شود:
1- دوره اول: قرن دوم تا هفتم :
قرن دوم: ۶ مقتل، قرن سوم: ۱۷ مقتل، قرن چهارم: ۲۰ مقتل، قرن پنجم: ۶ مقتل، قرن ششم: ۸ مقتل، قرن هفتم: ۹ مقتل.
2- دوره دوم: قرن هشتم تا چهاردهم:
در دوره دوم مقتل نویسی، چون نوع مقاتل برگرفته از مقاتل دوره اول می باشد، مهم و قابل ذکر نیست.
- اولین مقتل مربوط به قرن دوم می باشد که «مقتل ابی مخنف» است، نام کتاب «مقتل الحسین(ع)» می باشد و مؤلف آن ابی مخنف می باشد.
اولین و دومین مقتل عربی
اولین مقتل: مقتل الحسین(ع) نوشته ی: ابی مخنف
دومین مقتل: مقتل الحسین(ع) نوشته ی: هشام کلبی (شاگرد ابی مخنف) ؛مقتل الحسین(ع) هشام کلبی کاملتر از ابی مخنف است بدلیل آن که ابی مخنف به خاطر کهولت سن بعضی مطالب را به هشام انتقال داد تا مکتوب کند، ومقتل الحسین(ع) ابی مخنف کم کم به دست فراموشی سپرده شد و تمام مقاتل ابی مخنفی که الان در بازار می بینید جعلی می باشد که در دوران صفویه و قاجار نوشته شده است.
اولین مقتل فارسی:
روضة الشهدا نوشته ی: واعظ کاشفی
بررسی کتب در خواستی:
1- لواعج الأشجان: کتاب « لواعج الأشجان في مقتل الحسين» تاليف محسن الأمين العاملي، در مقتل و شهادت امام حسین ـ علیه السّلام ـ می باشد. مؤلّف بعد از ذکر مقدمه ای در فضل گریه بر امام حسین ـ علیه السّلام ـ احادیثی از پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ در فضیلت و جایگاه والای حضرت نزد پیامبر و خداوند، آورده است. سپس به پاره ای از اوصاف امام حسین ـ علیه السّلام ـ اشاره و با ذکر نسب امام ـ علیه السّلام ـ و ذکر شهرها به مناسبت بحث اشاره و به بیعت نکردن امام حسین ـ علیه السلام ـ و دوره معاویه به طور مفصل اشاره کرده و با وقایع مرتبط با جریان شهادت امام، ادامه می یابد. در ذکر شهادت حضرت مسلم بن عقیل، بحث جامع و مفصّلی را انجام داده به وقایع بعد از شهادت امام نیز اشاره می کند. این کتاب در موضوع مقتل و تحلیل اجمالی آن، کتاب معتبر و خوبی می باشد.
سید محسن امین عاملی در آخر این کتاب، کتاب اصدق الأخبار فی قصه الاخذ بالثار را که تألیف خودش است و در ذکر قیام توابین و قیام مختار، می باشد آورده است و در انتها، شعر ها و مراثی خوبی از شعرای معاصر را در خصوص شهادت و فضیلت امام حسین ـ علیه السّلام ـ را ذکر می کند.
این کتاب به فارسی ترجمه شده با عنوان« اشک و ماتم در سوگ سبط خاتم» شرح رویداد جانسوز کربلا با ویرایش « محمد سعید معزالدین» در 400صفحه، انتشارات فقه و هم چنین انتشارات امیر کبیر.
2- تذکرة الشهدا: کتاب « تذکرة الشهدا» کتابی ارزشمند به قلم توانای مرحوم علامه ملا حبیب الله شریف کاشانی است که در دو جلد با تحقیق و تعلیق و تذهیب موسسه فرهنگی شمس الضحی و با همکاری عباس محمد قلیان در سال ۱۳۸۴ منتشر گردیده است. اين كتاب كه از زبان فارسي به عربي برگردانده شده و موضوع و محتواي آن شرح واقعهي جانسوز و جانگداز شرحي است بر واقعهي كربلا و شهادت امام حسين (ع) و ياران آن حضرت كه مطالب آن در دوازده بخش تنظيم شده است: پذيرش شهادت از جانب امام حسين (ع) در عالم ذكر، برخي ويژگيها و فضايل آن حضرت، ذكر برخي از مجالس عزا كه مصيبت امام حسين (ع) در آنها ذكر شده و تشويق بر گريستن بر آن حضرت، خروج ايشان از مدينه به سوي مكه، خروج آن حضرت از مكه به سوي كوفه، ورود ايشان به سرزمين كربلا، شهادت عدهاي از ياران آن حضرت، شهادت فرزندان عقيل و جعفر طيار، شهادت فرزندان امام حسن (ع)، شهادت فرزندان امام حسين (ع)، شهادت فرزند امام علي (ع)، و سرانجام برخي از رخدادهاي پس از واقعهي كربلا. مترجم این اثر سيدعلي جمالاشرف می باشد و این کتاب در 540 صفحه منتشر شده است.
3- العوالم: نام کامل کتاب «عوالم العلوم والمعارف والاحوال من الآیات والاخبار والاقوال » است، مؤلف این مجموعه، مرحوم شیخ عبدالله بن نورالدین بحرانی است، ایشان از شاگردان مرحوم علامه مجلسی بوده است.
این کتاب شباهتهای زیادی به بحارالانوار دارد، در فهرست کتابهای خطی کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی در باره این کتاب آمده است:« کتاب بسیار مفصلی است. در بیش از صد جلد که احادیث و روایات را از مصادر مختلف شیعه گرد آورده و در هر بابی آیات مناسب با آن را نیز می آورد و در آنجا که احتیاج به شرح داشته باشد به عنوان «بیان » مطالبی ذکر می کند. «عوالم »، به حسب تقسیم مؤلف، در صد کتاب می باشد پنجاه کتاب در اصول و پنجاه کتاب در فروع و مجموع جزءهایش صد و بیست و هشت جزء است. در کتابخانه آیة الله مرعشی نسخه خطی 66 جزء (حدود نیمی از آن) هست، حجم این نسخه ها یکسان نیست، حداقل 50 برگ و حداکثر 366 برگ دارد ولی غالبا نسخه های آن دارای 150 تا 250 برگ می باشد.»
مرحوم آغا بزرگ طهرانی در باره کتاب اطلاعات دقیقی نداشته است گر چه بعضی از مجلدات آن را در نجف، تبریز و تهران رؤیت کرده است. وی می نویسد:«کتاب جامع العلوم و... کتاب بزرگی است که به مقدار کثیری نسبت به مجلدات بحارالانوار بیشتر است بلکه گفته می شود که به صد جلد می رسد و شنیده ام که همه آن در یزد موجود است.»
برای مطالعه بیشتر در این زمینه می توانید به این مقاله « پژوهشی در باره کتاب «عوالم » مراجعه بفرمایید.
4- الدمع السجوم: ترجمه ای است که مرحوم علّامه شعراني برکتاب «نفس المهموم في مصيبة سيدنا الحسين المظلوم» اثر مرحوم محّدث حاج شيخ عباس قمي نوشته است این کتاب ازكتب مقتل معتبر است.