جمع بندی درخواست منبع روایت؛ حضرت علی (ع) و قضیه خلع اشعث و مظلومیت امام

کارشناس بحث: استاد تذکره

سلام

عجیب است ! زیرا تاریخ گفته : امام علی(ع) قبل از آغاز جنگ صفین، اشعث را از ریاست این دو قبیله برکنار کرده و حسان بن محدوج را به‌جای او منصوب کرد ، آنگاه چطور منتش را کشید ؟!

اشعث كندي از بزرگان يمن و يكي از اصحاب پيامبر(ص) بود. او پس ازفوت رسول خدا(ص) از دين برگشت و به اسارت درآمد. ابوبكر او را عفوكرد و خواهر خويش را به ازدواج وي درآورد. چشم اشعث در نبرد يرموك كه در عهد اين خليفه با روم صورت گرفت ، آسيب ديد. او به سال 34 هجري از سوي عثمان به حكومت آذربايجان منصوب گرديد. اين امر بعد از ازدواج پسر عثمان و دختر اشعث تحقق يافت . عثمان سالانه يكصد هزار درهم به اشعث مي بخشيد. پس از كشته شدن عثمان ، امام علي (ع) او را از استانداري آذربايجان عزل كرد و ضمن درخواست محاسبه اموال ، به مدينه فراخواند.
كاري كه به عهده تو است نانخورش تو نيست بلكه بر گردنت امانتي است . آن كه تو را بدان كار گمارده ، نگهباني امانت را به عهده ات گذارده . تو را نرسد كه آنچه خواهي به رعيت فرمايي و بي دستوري به كاري دشوار در آيي . در دست تو مالي از مال هاي خدا است عزّوجل وتو آن را خزانه داري تا آن را به من بسپاري . اميدوارم براي تو بدترين واليان نباشم .
اشعث خواست به شام بگريزد؛ زيرا از نامه امام و ذكر مال آذربايجان ناخشنود بود. شرم از اطرافيان و مخالفت آن ها با اين اقدام سبب شد تا بايستدو رهسپار كوفه شود او در نبرد صفين رياست قبيله كنده را به عهده داشت .وقتي امام او را از رياست قبايل يمني بركنار كرد، نخستين اختلاف را در سپاه امام پديد آورد. اين ماجرا با گماردن وي بر قسمت چپ سپاه عراق خاتمه يافت . زماني كه قرآن ها به نيزه آويخته شد، اشعث بن قيس با گستاخي تمام به امام گفت : بايد در پي مالك اشتر فرستي تا از جنگ باز ايستد. در غير اين صورت ، چنان كه عثمان را كشتيم ، تو را نيز خواهيم كشت .
او و كساني كه بعدها در شمار خوارج درآمدند، امام را مجبور كردندابوموسي اشعري را نماينده سازد. نقش او در شكل گيري خوارج و جنگ نهروان ، ترديد ناپذير است . اشعث خود را در شمار سپاه امام مي دانست ؛ ولي به گفته ابن ابي الحديد، همه فسادها و اضطراب ها و اختلاف هاي سپاه امام دروي ريشه داشت . او حتي يك بار حضرت را به قتل تهديد كرد. امام ؛ اشعث را انساني حسود، متكبّر، ترسو و منافق شمرده و لعن كرده است :
لعنت خدا و لعنت كنندگان بر تو باد ... سزاوار است كه خويش ِ وي ،دشمنش دارد و بيگانه بدو اطمينان نيارد.
به نوشته برخي از تاريخ نگاران ، ابن ملجم به خانه اشعث آمد و شد داشت و شب 19 رمضان در آن جا به سر برد. اشعث بن قيس كندي در سال 40هجري در گذشت . فرزندانش دشمني با خاندان علي (ع) را ادامه دادند:دخترش جعده امام حسن (ع) را مسموم كرد، پسرش محمد به دستگيري مسلم بن عقيل پرداخت و پسر ديگرش قيس همراه سپاه ابن سعد با امام حسين (ع)جنگيد.

وقعة صِفّين - به نقل از اشعث بن قيس، از سخنرانى اش در آذربايجان، پس از بيعت مردم با على عليه السلام -: اى مردم! امير مؤمنان، عثمان، مرا به حكومت آذربايجان گماشت و درگذشت، در حالى كه حكومت در دست من بود.
مردم با على بيعت كرده اند و اطاعت ما از او، همچون اطاعت از پيشينيان اوست و ماجراى ميان او و طلحه و زبير به آگاهى به شما رسيده است و على در اين ماجرا بر آنچه از ما و شما پنهان مانده، امين است.
پس چون به خانه اش آمد، يارانش را فرا خواند و گفت: نامه على مرا به وحشت انداخته است و بى گمان، او دارايى آذربايجان را مى گيرد. پس من به معاويه مى پيوندم.
يارانش گفتند: مرگ براى تو بهتر از اين است. آيا سرزمين و خاندان خود را رها مى كنى و ريزه خوار مردم شام مى شوى؟!
اشعث، شرمگين شد و به راه افتاد تا بر على عليه السلام درآمد.

تاريخ دمشق - به نقل از قيس بن ابى حازم -: اشعث بن قيس به خاطر كارى بر على عليه السلام وارد شد و او را به مرگ، تهديد كرد.
على عليه السلام فرمود: «مرا با مرگ، تهديد مى كنى؟! من باكى ندارم كه مرگ بر من درآيد يا من بر آن درآيم. غُل و زنجير برايش بياوريد». سپس به يارانش اشاره كرد[كه اشعث را به بند كِشند]. آنان شفاعتش را كردند و [على عليه السلام هم] او را رها كرد.

معاويه در شام، عبد اللَّه بن عامر (جوانى 25 ساله از بنى اميّه) در بصره، عبد اللَّه بن ابى سرح (با سابقه ارتداد) در مصر، سعيد بن عاص در كوفه و اشعث بن قيس در آذربايجان، همگى از بستگان عثمان اند كه به جاى صحابه پيامبرصلى الله عليه وآله و چهره هاى برجسته جامعه اسلامى، حكم مى رانند.

امام علی(ع) قبل از آغاز جنگ، اشعث را از ریاست این دو قبیله برکنار کرده و حسان بن محدوج را به‌جای او منصوب کرد.[12] این عزل و نصب موجب اختلاف بسیار شد و درگیری‌هایی را به‌وجود آورد که البته اشعث در آن نقش مستقیمی نداشت.
به جهت این اختلاف‌ها، حسّان به اشعث گفت: پرچم (و فرماندهى) کِنده از آن تو و پرچم ربیعه از آن من باشد. اشعث گفت: پناه بر خدا، این هرگز امکان ندارد، آنچه تو را بوده از آن من و آنچه مرا بوده از آن تو؟![13]
به دنبال این اختلافات، امام از اشعث درخواست کرد که همان مأموریت پیشین خود (فرماندهى هر دو قبیله) را باز گیرد ولى او خوددارى کرد و گفت: اى امیر مؤمنان! اگر در ابتدای آن مأموریت، به من شرافت و فضیلتى بود در پایان آن ننگ و عارى نیست.
حضرت على(ع) فرمود: من تو را در فرماندهى کلّ سپاه شرکت می‌دهم!
اشعث گفت: این در اختیار تو است.
پس امام او را به سردارى جناح راست لشکر عراق، گماشت.

http://www.islamquest.net/fa/archive/question/fa49712

اما نظر من در مجموع : برخی از رفتار های معصومین مثل تامیر خالد توسط رسول خدا ص و آن جنایاتش وهمچنین امارت زیاد و اشعث بن قیس و منذر ابن جارود بن عمرو بن حبیش العبدی توسط امام علی ع همگی فتن وآزمایشات خدای متعال برای مردم هستند وخداوند خودش در آنزمان علم معصوم را میگیرد («یبسط لنا العلم فنعلم و یقبض عنا فلا نعلم» کافی) تا منافق و مومن را تمییز دهد .