جمع بندی نقل شیخ مفید از کتب عامه در ارشاد
تب‌های اولیه
با سلام
آیا مرحوم شیخ مفید در کتاب « ارشاد » از مصادر عامه خصوصا تاریخ طبری روایتی نقل کرده است ؟
سپاسگزارم
سوال:
آیا مرحوم شیخ مفید در کتاب « ارشاد » از مصادر عامه خصوصا تاریخ طبری روایتی نقل کرده است ؟
پاسخ:
با سلام و عرض ادب
مرحوم شیخ مفید در مقدمه ی کتاب ارشاد نوشته اند:
«سپاس خداى عز و جل به پاس آنچه از معرفت و شناسائيش در دلها افكنده و الهام فرمود، و راه پيروى خويش را (به همگان) راهنمائى فرمود، و درود او و تحيت فراوانش به برگزيده ی آفريدگان محمد (صلی الله علیه وآله) پيشواى پيمبران و برگزيدگانش، و بر امامان راه يافته از فرزندان او.
و بعد به توفيق خدا و ياريش در اين كتاب بيان خواهم كرد آنچه را كه در خواست اثبات آن را كرده بودى از نام هاى امامان راهنما(عليهم السلام) و تاريخ عمر (و مدت زندگانى آنها) و مكان شهادتشان و نامهاى فرزندانشان و گوشه ای از جريان زندگى آنها كه موجب آگاهى بر احوال آنها است تا در باره ی آنان شناسائى كامل پيدا كرده و ميانه اظهار نظرها و عقيده هاى گوناگونى كه نسبت به آنها شده، فرق گذارده شود، و مطالب شبهه ناك از حقائق جدا گردد، و در اين باره همانند تكيه كردن مردمان با انصاف و دين دار، بر گفتار حق و درست تكيه كنى، و من (به يارى خداوند) به درخواستى كه كرده پاسخ مثبت داده و چنانچه خواستهاى اختصار و اجمال را در اين باره مراعات خواهم كرد، و اعتمادم بر خدا است و هدايت شدن براه راست را از او خواهانم».[1]
همچنان که مشاهده می گردد کتابت کتاب ارشاد به درخواست شخصی از شیعیان از مرحوم شیخ صورت پذیرفته و بنای ایشان در کتابت این کتاب بر بیان حقایق استوار بوده؛ لذا ایشان در این راستا عمدتا از منابع شیعی و در موارد متعددی نیز از منابع و نقلیات عامه که در نزد ایشان معتبر بوده استفاده نموده اند.
به عنوان نمونه مرحوم شیخ در کتاب ارشاد، در مواردی از صاحبان کتب حدیث و تاریخ اهل سنت از جمله «واقدی»؛[2] و «عبدالرزاق»؛[3] استفاده نموده است. ایشان همچنین از برخی بزرگان اهل سنت و راویان عامه از جمله : سعید بن مسیب؛ عکرمه؛ سدی؛ حسن بصری؛ سفیان بن عیینه؛ اوزاعی؛ ابن شهاب زهری؛ اعمش؛ ابن لهیعه، هشیم و ... بهره جسته است.
با این حال در سلسله اسنادی که ایشان در نقلیان ارائه داده اند نام «ابن جریر طبری» یافت نمی گردد؛ هر چند که ایشان در کتاب: «امالی»؛[4] از «ابن جریر» روایت نموده است.
موفق باشید.
[/HR][1] . الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، المفید،ج1، ص4: «و بعد فإني مُثْبِتٌ بتوفيق الله و معونته ما سألتَ أيدك الله إثباتَه من أسماء أئمة الهدى(علیهم السلام) و تاريخ أعمارهم و ذكر مشاهدهم و أسماء أولادهم و طرف من أخبارهم المفيدة لعلم أحوالهم لتقف على ذلك وقوف العارف بهم و يظهر لك الفرق ما بين الدعاوي و الاعتقادات فيهم فتميز بنظرك فيه ما بين الشبهات منه و البينات و تعتمد الحق فيه اعتماد ذوي الإنصاف و الديانات و أنا مجيبك إلى ما سألت و متحر فيه الإيجاز و الاختصار حسب ما أثرت من ذلك و التمست و بالله أثق و إياه أستهدي إلى سبيل الرشاد». [2] . ر.ک: ج1، ص100و ج2، ص147. [3] . ر.ک: ج1، ص76و42؛ ج2ص144و146، کنگره شیخ مفید. [4] . الأمالي، ص19: «قَالَ أَخْبَرَنِي أَبُو الْحَسَنِ مُحَمَّدُ بْنُ الْمُظَفَّرِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَرِيرٍ قَالَ حَدَّثَنِي أَحْمَدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ عَنْ عَبْدِ الرَّزَّاقِ بْنِ هَمَّامٍ قَالَ أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ عَنِ الزُّهْرِيِّ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُتْبَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ نَظَرَ النَّبِيُّ (صلی الله علیه وآله) إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ(علیه السلام) فَقَالَ سَيِّدٌ فِي الدُّنْيَا وَ سَيِّدٌ فِي الْآخِرَة».