آیا دوست خوبی داریم؟
تب‌های اولیه
در روايات راههاى متعددى براى امتحان نمودن دوستان مشخص شده كه عبارت است از:
1- در حال بىنيازى و فقر، دوستى او عوض نشود امامباقر(ع) فرمود: بدترين دوست كسى است كه تو را به هنگام بىنيازيت حفظ كند و به وقت تنگدستى رها سازد[1]. سعدى گويد:
دوست مشمار آن كه در نعمت زند لاف يارى و برادر خواندگى
دوست آن باشد كه گيرد دست دوست در پريشان حالى و درماندگى
2- به هنگام عصبانيت بدگويى تو را ننمايد امامصادق (ع) فرمود: دوستى كه سه بار از تو عصبانى شد ولى بدگويى تو را ننمود و كلام ناسزا از دهانش خارج نشد او را براى خود نگهدار[2].
3- به نماز اهميت بدهد قرآن مىفرمايد: «اى اهل ايمان با آن گروه از اهل كتاب و كافران كه دين شما را به بازيچه گرفتند دوستى مكنيد. زمانى كه شما نداى نماز بلند مىكنيد آن را به مسخره و بازى مىگيرند زيرا آن قوم مردمى نادان و بىخردند»[3]. سعدى در اين باره گفته است:
وامش مده آن كه بىنماز است گرچه دهنش زفاقه باز است
كو قرض خدا نمىگزارد از قرض تو نيز غم ندارد
4- اهل نيكى در هنگام سختى و راحتى انسان باشد اميرالمؤمنين (ع) فرمود: «در سختىها دوستان امتحان مىگردند»[4]. در اين باره نيز سعدى زيبا سروده است:
جوانى پاكباز پاك رو بود كه با پاكيزهرويى در گرو بود
چنين خواندم كه در درياى اعظم به گردابى درافتادند با هم
چو ملاّح آمدش تا دست گيرد مبادا كاندرين حالت بميرد
همى گفتى در ميان موج و تشوير مرا بگذار ودستِ يار من گير
5- هنگام زوال توانايى انسان دوستيش از بين نرود حضرت امير (ع) فرمود: «هنگام از بين رفتن قدرت انسان دوست از دشمن شناخته مىگردد»[5].
6- هنگام به قدرت رسيدنش از احسان به دوستان خوددارى ننمايد.
[1] - ميزان الحكمه، ج 1، ص 53.
[2] - بحارالانوار، ج 78، ص 251.
[3] - مائده، آيه 57.
[4]- غررالحكم، حرف فاء، لفظ فی.
[5] - غرر الحكم، حرف عين، لفظ عند.